De laboribus Herculis libri IV

Textus:

De Laboribus Herculis / Über die Arbeiten des Herkules.

Herausgegeben und erstmals aus dem Lateinischen übersetzt

von Eberhard F. W. Stoeckel, Hattingen/Ruhr 1995

(nur in digitaler Ausgabe)

Versio digitalis: Eberhard F. W. Stoeckel

________________________________________________________________

Conspectus siglorum

Liber primus

Capitulum primum

De poesi contra detractatores compendiosa defensio, et unde putandum est initium habuisse.

Capitulum secundum

De poesi, quid sit et unde dicatur et quare sit a cunctis deum vel deos colentibus recepta.

Capitulum tertium

Quod poetica sit ars et que sit eius materia et quod ex omnibus artibus sit composita et quod ab ipsa natura profecta sit.

Capitulum quartum

Quod poetica ex trivio atque quadrivio perficiatur et ipsam solam posse, quicquid efficit, trivium explicare.

Capitulum quintum

De armonia mundana atque celesti.

Capitulum VI

Quot et que musice perfectionis principia contineat exameter

Capitulum VII

Qualiter armonia celestis possit in versibus reperiri, et mirandum aut reprehensibile non fore tot circa materiam carminis speculari.

Capitulum VIII

Que rationes musicales poeticis pedibus inserte sint.

Capitulum VIIII

Conclusio principalis poeticam celum esse, et cur sibi Apolline fuerint Muse specialiter deputate.

Capitulum decimum

Excusatio diversitatis allegoriarum et, quod intelligi possit per Apollinem et Camenas.

Capitulum XI

Quare metrici sermonis oratio maiorem dulcedinem habeat quam soluta et composita et super omnes versus heroicus plus habeat melodie.

Capitulum duodecimum

De poeta quid sit et quod eius officium.

Capitulum XIII

De verbis diffinitionis tradite de poeta et de eius officio.

Capitulum XIIII

Quod poetica fons et principium sit omnium figurarum.

Liber secundus

Prohemium

Capitulum primum

Quando et unde venerit deificandorum hominum atque simulacrorum origo.

Capitulum secundum

Que sint poetice fundamenta.

Capitulum tertium

Quid pro Iove atque Iunone poete voluerunt intelligi et quod aliquando sumatur Iupiter pro homine, aliquando pro sidere, aliquando pro aere, aliquando pro igne, sicut in fabula Semeles. Et solutio dubitationis circa Semeles et Phetontis vota.

Capitulum quartum

Quod Iupiter aliquando sumitur pro influentia celesti quandoque pro sexto planeta quandoque pro naturali agente; et quid sit Iuno secundum hos sensus.

Capitulum quintum

Quod Iupiter aliquando sumitur pro agente supernaturali et quod tunc Iuno ponitur pro voluntate dei et aliquando pro fortuna.

Capitulum sextum

Quod Iupiter aliquando sumitur pro voluntate rationali et Iuno pro appetitu sensitivo.

Capitulum septimum

De conceptu Herculis secundum fabulas poetarum sive Grecorum hystorias.

Capitulum octavum

De ordine conceptus humani.

Capitulum nonum

Quod materia seminum intret in substantiam fetus.

Capitulum decimum

Expositio fabule de conceptu Herculis ad physicam cuncta reducens.

Capitulum undecim

Altera – moralis – expositio conceptus Herculei.

Capitulum XII

De nativitate Herculis quid legitur apud poetas.

Capitulum XIII

Qualiter intelligenda sit contrarietas Nasonis et Plauti circa nativitatem Herculis.

Capitulum XIIII

De his, que circa conceptus exortum et nativitatem hominum a sapientibus referuntur.

Capitulum XV

Quid ad litteram congruat ex fabulis ortus Herculis cum opere nature circa partum.

Capitulum XVI

Quid per ortus Herculis fabulam naturaliter intelligatur.

Capitulum XVII

Quid moraliter sentiat autor de Herculis ortu, prout fingitur Amphytrion studii gratia profectus Athenas.

Capitulum XVIII

Expositio fabule Homeri de nativitate Euristei et, quid per ipsum Euristeum intelligi possit.

Capitulum XVIIII

De Herculis nutritione et lacte, quod a Iunone recepisse dicitur, et lacteo circulo.

Liber III

[Prohemium]

Capitulum primum

Quod non unus solum, sed plures Hercules fuerint.

Capitulum secundum

Quibus sideribus Hercules fuerit ascriptus ab astrologis et poetis.

Capitulum tertium

De statura, fortitudine, agilitate, bellacitate atque complexione et valitudine Herculis.

Capitulum quartum

[deficit]

Capitulum quintum

Quam virtutem seu virtutis modum Herculi tribuerant.

Capitulum sextum

De anguibus ad Herculem per Iunonem immissis, qui sit primus Herculis labor.

Capitulum VII

Secundus labor Herculis, vite electio et Menalie cerve confectio vel captura.

Capitulum VIII

Tertius Herculis labor: Theumesius Nemeusque leones.

Capitulum VIIII

De Ydra, quam in Lernea palude Hercules interfecit, que fuit quartus Alcyde labor.

Capitulum decimum

De Cancro, quem legitur Hercules cum Ydra pugnans, quod pedem eius momorderit, accidisse, quod labori quinto nostri Gigantis deputandum est.

Capitulum undecim

De Chyrone, quem interfecit Hercules sagitta veneno Ydre circumlita.

Capitulum duodecim

De Centauris ab Hercirle domitis, qui labor erit sextus Tirintii nostri.

Capitulum XIII

Quod Hercules Stimphalidas occidit, qui quidem est Herculis septimus labor.

Capitulum XIIII

De Arpyis, quas aliqui volunt ab Hercule fugatas et a Phynei mensis prohibitas, ut sic sit octavus Herculis labor.

Capitulum XV

De Zeto at Kalay ab Hercule superatis labore nono.

Capitulum XVI

De Laomedonte, Troianorum rege, occiso et Troia capta atque destructa, que pro labore decimo Herculis ponuntur. In quo de Hyla puero et Hexiona, Laomedontis filia.

Capitulum XVII

De undecim Nelei filiis ab Hercule interemptis destructisque tribus eorum civitatibus, qui labor sit undecimus.

Capitulum XVIII

De apro Erimantheo, quem Hercules vicit, ut duodecimus labor sit.

Capitulum XVIIII

De tauro Cretensi ab Hercule superato, qui nobis tertio decimo loco inter labores occurrit.

Capitulum XX

De Busiride, Egipti rege, quem Hercules interfecit, et labore eius in hoc ordine quarto decimo.

Capitulum XXI

De Dyomede, rege Tracie, et eius armentis ab Hercule occisis et domitis, quinto decimo labore.

Capitulum XXII

De Erice, Veneris et Bute filio, quem Hercules fidentem pugnantemque cestibus occidit, qui erit labor decimus sextus.

Capitulum XXIII

De aquila, quam a Prometheo depellens Hercules legitur occidisse, que fuerit labor decimus septimus, et aliqua de Prometheo.

Capitulum XXIIII

Qualiter Hercules occiso vel sopito serpente ortos Hesperidum spoliavit, que sunt Alcyde nostri decimus octavus labor.

Capitulum XXV

Alia allegoria de Hercule et ortis Hesperidum.

Capitulum XXVI

De serpente, quem in Omphalis regna Hercules interfecit, labore decimo nono.

Capitulum XXVII

De Antheo Libico, quem Hercules vicit, qui supputabitur ordine nostro labor Herculis vigssimus.

Capitulum XXVIII

De tricipiti Gerione, quem vicit Hercules ad occasum, labore nostri Herculis vigesimo primo.

Capitulum XXVIIII

De Albione et Bergione fratribus ab Hercule occisis, qui labor erit vigesimus secundus.

Capitulum XXX

De Caco, quem Hercules occidit in Aventino, labore Herculis vigesimo tertio.

Capitulum XXXI

De Occeano, cum quo pugnavit Hercules, quod certamen sit in ordine labor vigesimus quartus.

Capitulum XXXII

De Calpe, quam etiam Hercules apud occasum rupit et in terram occeanum immisit. Qui labor erit vigesimus quintus.

Capitulum XXXIII

De mari et Syrtibus, cum quibus pugnavit Hercules, qui labor erit vigesimus sextus.

Capitulum XXXIIII

De Amazonibus, quas vicit Hercules, labore scilicet vigesimo septimo.

Capitulum XXXV

De Scithie regione, que, cum aspera sit, fuit tamen ab Hercule peragrata, qui sit labor duodetrigesimus.

Capitulum XXXVI

De Augei stabulo, quod Hercules magna difficultate purgasse dicitur, qui sit labor eius vigesimus nonus.

Capitulum XXXVII

De Thessalia, quam inundatam palude dicitur Hercules ruptis montibus siccam tellurem et agrum frugiferum reddidisse, labore trigesimo.

Capitulum XXXVIII

Iterum de Thessalia et de Daphne, Penei filia, et Phebo, qui pavit Admeti greges.

Capitulum XXXVIIII

De Gigantibus, quos Hercules traditur superasse, qui labor erit trigesimus primus.

Capitulum XL

Explicatio hystorie Titanum atque Gigantum.

Capitulum XLI

De Titanibus quis esse posset verus et hystoricus intellectus, et mistica disputatio de Saturno et eius progenie.

Capitulum XLII

De mistico Titiniarum pugnarum intellectu et de Gorgonibus.

Capitulum XLIII

De pugna deorum cum Gigantibus quid possit mistice tradi.

Liber IV

Allegoriarum liber quartus super fabulis Herculis feliciter incipit editus a Colucio Pyeri de Salutatis. Qui quidem erit ultimus operis.

[Prohemium]

Primus tractatus

Capitulum primum [primi tractatus]

De inferno tractatus primus, cuius initiale capitulum sit, an sit infernus.

Capitulum secundum primi tractatus

Ubi sit infernus, in quo simul patebit, quid per inferum poete voluerint significare.

Capitulum tertium primi tractatus

Quibus nominibus infernus, de quo principaliter nunc intendimus, appelletur.

Capitulum quartum primi tractatus

Quotuplex descensus inferni tegatur, et de ipsorum descensuum ratione.

Capitulum quintum primi tractatus

Qua ratione dici possint ad inferos descendisse antiquissimus poetarum Orpheus, Amphyaraus rex non descendisse, sed corruisse descendisseque Theseum cum Perithoo nec non Herculem et Eneam.

Capitulum sextum primi tractatus

De descensu Orphei, qui volebat Euridicem ab inferis revocare, et primo fabula.

Capitulum septimum primi tractatus

Allegorie fabule Orpbei et omnium, que circa materiam relata sunt.

Capitulum octavum primi tractatus

De descensu Perithoi et Thesei, qui pro rapiendo Proserpinam inferos descenderunt.

Capitulum nonum primi tractatus

De descensu Amphiarai ad inferos.

Secundus tractatus

Capitulum primum [secundi tractatus]

De descensu Herculis ad infernum. Qui erit tractatus secundus. Et primo fabula.

Capitulum secundum secundi tractatus

Quod infernus intelligitur a poetis humanum corpus aut sensualitas et infimum baratrum vitiorum aut ignorantie cecitas.

Capitulum tertium secundi tractatus

De descensu primo, qui dicitur animarum in corpara, et qua ratione corpus humanum dicatur infernus.

Capitulum quartum secundi tractatus

De inferni aditu quid poete retulerint atque senserint.

Capitulum quintum secundi tractatus

De Letheo fluvio, quem vult tragicus prius occurrere post introitum inferorum.

Capitulum sextum secundi tractatus

De Cocyto, Acheronte et Styge.

Capitulum septimum secundi tractatus

De Charone, navita fluminis Acherontii, et de pugna, quam habuit cum Hercule nostro, quam pro labore ultimo referemus.

Capitulum octavum secundi tractatus

De Charone, prout ad speculativum et alios descensus pertinet.

Capitulum nonum secundi tractatus

De aureo ramo, quem apud Maronem Eneas ad inferos detulit.

Capitulum ultimum

De Myseno et eius morte.