De laboribus Herculis libri IV

Liber III

________________________________________________________________

Capitulum primum

Quod non unus solum, sed plures Hercules fuerint

(1) Hoc itaque iam tertio volumine de laboribus Herculis, quos inter poetarum carmina legimus, tractaturi prefandum arbitramur, quot Hercules fuerint et quid per Herculem poete videantur intellexisse. Nam quod solum unus fuerit, repugnant tempora et rerum gestarum tum varietas, tum multitudo, tum terrarum diversitas et inter se distantia loca prohibent. Quis enim affirmaverit unum et eundem Herculem Indiam bellaciter peragrasse et illic in extremis mundi partibus reliquisse victoriarum monimenta et in occidui maris hostio viam occeano fecisse, fixisse columnas, superasse Gerionem et Antheum, ac ortos Hesperidum spoliasse, cum nedum tot preliis laboranti, sed etiam ambulantibus vitam sufficere ad tanta terrarum spacia transmttenda vix sit possibile? (2) Nam de ratione temporum invenitur Phylocorus Actidis secundo libro scripsisse, quod Hercules Theseum, qui cum dilecto Perithoo ad rapiendam Proserpinam, Orci, regis Molossorum, coniugem, profectus erat, cum devorato Perithoo per Cerberum, horrende magnitudinis canem, Theseus in mortis periculo versaretur, eum adveniens liberavit et ob id dictus ipsum ab inferis eduxisse. (3) Que quidem gesta notantur tempore Ericthei, Atheniensium regis, qui fuit sextus a Cecrope, cui conregnavit apud Argivos Pelops, Abantis pater. Quin etiam et ipsius Cecropis tempore, quo fertur Deucalioneum diluvium extitisse quique primus regnavit Athenis, invenimus Phenicei Herculis mentionem, a quo usque ad Theseum, Atheniensium regem, connumerantur anni trecenti treginta duo et usque in Erictheum, cuius tempore Thesei liberatio designatur, anni plus quam ducenti computantur. Ut ex hac temporum ratione satis appareat non unos, sed plures Hercules et Theseos fuisse, si voluerimus cum Eusebio, secundum quem dictas supputationes fecimus, et semet et alios concordare. (4) Legitur etiam Hercules teste Cledemo, qui et Malchus dictus est, licet apud autorem Hystorie Scolastice non Cledemus, sed Heldeus vel – ut aliqui codices habent – Eddeus dictus sit, qui Iudeorum hystoriam, ut Moyses tum, cum Ephran et Iaphran, filii Abraham ex Zetura, quam post mortem Saray duxit uxorem, Libiam peterent, a quibus ea regio Africa dicta est, eisdem auxilium prebuisse ipsumque duxisse in uxorem Etheam (vel, ut alibi legitur, sed corrupte – ut arbitror – Hecheam), filiam Iaphran, et ex ipsa genuisse filium nomine Dyodorum. (5) Cum autem teste Ieronimo ab ultima etate Nini, regis Assiriorum, cui successit Semiramis uxor, quove tempore natus est Abram usque ad tempora Troiane captivitatis, quam una etate precessit Hercules, qui Troiam primo ceperat sub Priami patre Laomedonte, fuerint anni octingenti treginta quatuor cumque vixerit hic famosissimus patriarcha centum septuaginta quinque annis, ut verissima testatur hystoria, quis dixerit eundem Herculem filiis Abrahe proficiscentibus in Libiam fuisse solatio et Troiam sub Laomedonte elapsis hoc medio tempore quingentis annis et ultra bellaciter diruisse, presertim cum Thebanus Hercules anno quinquagsimo secundo sue etatis pestilenti comprehensus morbo ob dolorum remedium legatur se in rogum ardentem coniiciens expirasse? (6) Fuerunt igitur proculdubio plures Hercules. Nam et Varro traditur quadraginta et tres Hercules numerasse postque ad admirationis causam abigendam dixisse, quod omnes, qui aliquid fortiter manu fecissent, Hercules appellativo veluti nomine dicebantur. (7) Verumtamen Alchmene filius atque Iovis natus, ut plures volunt, Thebis et, ut aliqui scribunt, apud Tyrintum (unde et Tyrintius dictus est) proprio nomine vocatus est Hercules et omnium poetarum carminibus celebratus, cui tanquam reliquorum heredi, imo tanquam unus Hercules extitisset, ferme cuncta, que de tot Herculibus legebantur, nedum poete, sed hystorici sine personarum vel temporum differentia tribuerunt. (8) Unde et apud Statium legitur iam deificatus pro suis Thebis ad Iovem fuisse locutus, cum tamen constet ipsum Creontis tempore floruisse, qui post Edipum sive Edipi filios regnum habuit et eius filiam Megeram habuisse pro coniuge, et forte non eius Creontis, qui in belli Thebani temporibus fuit, sed alicuius posterioris. Illum enim Theseus, hunc interfecit Lycus. Unde Megera dixit:

Patrem abstulisti, regna, germanos, larem,

et post pauca,

Quid geminum nefas, mixtumque nomen coniugis, nati, patris?

Quid bina fratrum castra? Quid totidem rogos?

(9) Ex quibus satis constat mixtim de Hercule cunctos poetas, licet plures fuerint Hercules, nulla gestorum vel temporum servata ratione suis carminibus retulisse. Ut, quotiens videris inter poetas hanc personarum, rerum gestarum et temporum confusionem, hinc ipsam exortam poetica autoritate conicias, quod ipsi non ut de pluribus, sed veluti de uno tantummodo simul gesta diversorum temporum congerentes locuti sunt. (10) Nam et Cicero noster plures Hercules numeravit. Unus quidem Uetheus fuit, cui illatis facibus

in domum eternam patris ex illo ardore,

ut inquit Accius, patuit aditus. Hic est, qui Euristeo servivit. Alterum autem ex antiquissimo Iove natum dicit et Lysito, quem cum Apolline tradunt tripode certavisse. Hic forte cum Phebo servivit Admeto regi. Tertium Nili filium commemorat, quem putat aliorum testimonio litteras Frigias invenisse. Quartus autem ab eodem ponitur alterius Iovis et Asteries, que Latone soror erat, filius, qui Carthaginem genuit, a qua Byrsa, quam Dido condidit, Carthago dicta est. Hic autem apud Tyrios devotissime colebatur. Alterum autem Indicum, quem Belum dictum asseruit, nichil de eo preter nomen assignando nominare videtur et alium, ut sic senarius compleatur, quem ipse tertium vocat. (11) Ex quibus satis apparet, sicut secretiore hystoria divo Augustino teste dicuntur, plures Hercules et Liberi patres extitisse. Unde, cum unus tantum apud poetas celebratus sit, nemo requirat, quomodo sit possibile Herculem, ut premisi, fraterno Thebarum bello ceu iam ascriptum celo deum esse et post hec omnia Creontis filiam Megeram habuisse pro coniuge. Que sic canuntur a poetis, quod videantur ante illa potius extitisse. (12) Nec miretur plures annorum centenas inter unum et aliud quoddam fortissimum facinus incidisse, ut omnino negari possint ab eodem Hercule gesta; sed omnino desinat quilibet, cum tale quiddam non consentaneum deprehenderit vel apud eundem vel apud diversos poetas, contendere vel damnare.