Chronicon

Liber II

cod. Dresd.

________________________________________________________________

Liber secundus.

[fol. 14'] Otto, decus regni, de stemmate cretus herili

Heinrici patris, fulgebat ubique coruscis

Actibus, et solium concenderat inde paternum.

Huic primo multi contradixere maligni

Invidia, cunctos quos vicerat iste superbos

Famine divino, quod semper poscit ab alto.

Non fuerat tantus Caroli de morte patronus,

Nec puto simili regnum pastore potiri.

Episcopatus construxit denique senos.

Hic Beringerum superans virtute superbum,

Longobardorum sibi subdit colla furentum.

Imperatorem fecit sibi Roma potentem

Hunc, et maritimi solvunt tributa remoti.

Pacis amicus erat, bellum lateque premebat.

Occidentales sedat Danosque feroces.

Partibus Eois tunc non apparuit hostis (cf. HOR. I, 35, 31).

Maximus in sceptro ter denos sedit et octo

Annos in regno. Tunc discesserat Otto,

Flebilis heu patriae, simul invincibilis, atque

Linquens hic post se tunc contectalis amicae

Pignus et gnati, quo laetabantur amici.

1. [fol. 15] Omnes reipublicae principes magnum reginae Mathildis memorem lenire cupientes, Ottonem, filium ejus, patris sui decreto ac peticione uno ore in regem sibi et dominum elegerunt, elevatis dextris conclamantes: Vivat et valeat rex victor in eternum! pariterque cum eo ad Aquasgrani profisciscuntur (an. 936). Quo cum appropiarent, omnis senatus obviam perrexit, fidem cum subjeccione promisit, et ad sedem eum ducens usque inperialem, statuit eundem in loco priorum, in regem sibi conlaudans, ac Deo tunc gratias agens. Hunc Hillibertus, Mogantinae cura cathedrae, cum licentia Wigfridi, sanctae Coloniensis archipresulis, in cujus diocesi hoc fuit, et auxilio Treverensis benedixit, anno dominicae incarnationis 936 in aecclesia sanctae Mariae semper Virginis, quam cum omni diligentia magnus construxit Karolus. Confortatus in Deo tunc et in regno sceptriferorum maximus Otto, conjugem suam Editham, Ethmundi regis Anglorum filiam, bene timoratam, quam patre suo adhuc vivente duxerat, consecrari precepit. Hujus prospera multa turbabant adversa. Nam Boemiorum ducem Ventizlavum Bolizlavus nefandus fratrem [fol. 15'] Deo ac regi perimens fidelem, restitit multo tempore audacter, et postea devictus est a rege viriliter; fratri suimet Heinrico, Bawariorum duci, ad serviendum traditus est. Avares quoque patri suimet quondam contrarii, sed diu pacificati, iterum insurgunt, celeriterque fugati redeunt (an. 938). Discordia etiam inter concives consociosque oritur non minima, quae Tammonem, regis et Liudgerdae concitavit filium, eo quod legatio Sifridi comitis Merseburgensis, quam sibi idem vendecaverat, Geroni sit tradita marchioni, hereditasque materna sit ei prorsus ablata. Hunc Rex in Eresburch obsedit, filiumque ab iniqua presumptione terroribus et blandiciis amovere curavit. Sed exercitus capta urbe ingressus, juvenem prefatum usque in ecclesiam sancti Petri, ubi prius ab antiquis Irminsul colebatur, bello defatigatum depulit. Ad ultimum autem Maginzonis hasta de fenestra tyro perfossus a tergo (Jul. 28), secus aram oppeciit; quem rex postea crudeli morte vindicaverat, secundo regni suimet anno.

2. Quaecumque ei publice vel occulte provenere nocentia, divinae miserationis gratia ac intercessione suimet sanctissimae contectalis Aedithae assidua securus evasit. Cujus instinctu Magadaburgensem [fol. 16] aedificare cepit civitatem, ad quam reliquias Christi martyris Innocentii cum magno adduxit honore. Nam urbem hanc ob eternae remunerationis gratiam patriaeque communis salutem et acquisivit atque construxit. Juvit eum ad hoc beatae Edith memoriae, quibuscumque potuit; quae innumera virtute predita, ut signis post obitum claruit, inducias vitae istius sibi concessas Deo hominibusque accepte perduxit. Fuit haec cum viro suo 19 annos, ordinationis suaeque obiit 11 anno, 7 Kalendas Februarii (946), unicum relinquens filium nomine Liudulfum, cunctis viribus fulgentem; sepultaque est in civitate prefata in majori aecclesia, in oratorio aquilonari. Rex autem in venatione, qua sperabat se paululum refocilari, turbabatur vulnere loetali, inauditumque sustinuit merorem, quo ab adventu dilecti compescuit filii. Qui ramosam Samii Pitagorae litteram, humanae motus vitae signantem, laudabili puer simplicitate percurrit ad bivium (cf. PERS. Sat. III, 56, et AUSON. Idyl. XII, 9), et dextrum iter agressus, virgulam breviorem, tamen potiorem, de die in diem ut virens hedera exurgit, et in omnibus patrissans, nobilitatem moribus in tantum ornavit, ut cunctis primatibus, [fol. 16'] quod laus est non ultima, placeret. Unde patris gratia sibi in tantum arrisit, ut hunc communi tocius senatus electione honoris consortem atque laboris decerneret successoremque firmaret. Desponsavit etiam illi Idam, Hirimanni ducis filiam, pulchritudinem et sexum omni probitate vincentem. Quam cum sibi pater vinculo maritali conjungeret, modicum post intervallum soceri ducatum et hereditatem defuncti sibi dedit. Tanti patris ac filii temporibus quantum vigeret regnum, difficile est ulli ad enucleandum. Venerabilis autem regina Mathildis, constructo, ut predixi, in Quidilingeburg monasterio, congregationeque sanctimonialium ibi collecta, fideli erga Deum servitio promeruit, quod virtus filii in omnibus floruit.

3. Interea (an. 951) Beringerus, Luthuvici invasor regni, Ethelheidam ejusdem viduam 12. Kal. Mai. captam Cumis depredavit, et cum custodia ac inedia lacrimabiliter afflixit. Hujus laudabilem formam et famam rex noster animadvertens, Romam pergere simulavit, in ipsoque itinere Longobardiam usque perveniens, praefatam per legatos alloquitur dominam, fuga tunc aelapsam a custodia, et donis precedentibus placatam suae voluntati consentire coegit, pariterque cum ea [fol. 17] Papiam vendicavit civitatem. Qua de re Dudo, filius ejus, admodum tristis effectus, ad nostrates properavit, locisque quae ad Saleveldun pertinent abditis doloque idoneis occultavit. Post haec rex Papia praesidio munita, dispositisque ibi rebus necessariis, revertitur (an. 952); quem Beringerus cum duce Conrado subsequitur, regisque gratiam urbe Augustana sua filiique deditione promeruit, simulque reginae iram supplici venia placavit, bonaque cum pace patriam revisit. Rex autem Franciam regendo perlustrans, latentes insidias, quae a filio generoque Hugone parabantur, comperit, moxque eis per internuntios haec ira dictante mandavit, ut vel tanti facinoris auctores sibi mitterent, vel se potestatis regiae inimicos pro certo scirent. Quos hujuscemodi legationi conivere nolentes, collecto exercitu usque in Magonciam persequitur (an. 953), universis urbibus, quas natus possedit, aut captis aut dediciis, hacque manu valida circumsepta, rebelles assiduo multum fatigavit bello. Datis tunc electis ex utraque parte obsidibus, pater cum filio loquitur, ac sui gratiam, si consocios talia machinantes aperiret et [fol. 17'] sibi traderet puniendos daturum spopondit. Hoc cum juvenis facere nec posset neque voluisset, eo quod apud suos fidem cum juramento polluere noluisset, a patruo convitiatus Heinrico, urbem rebellaturus ingreditur, Ekbertumque comitem cum multis patrui militibus sibi associavit, et clam noctis silentio cum suis omnibus exiens, Ratisbonam, quae Reinesburg dicitur, Bawarii caput regni, cum urbibus munitissimis cepit, ductricem Ivuthitam solum cum filiis ab his expellens finibus. Thiedricum insuper ducem ac Wigmannum comitem, in presidium ad Magontiam denuo possidendam arma commoventes, patre se subsequente, pecunia per legatos amovere temptans, Thiedrico nequaquam asspirante, Wigmannum blandiciis delinitum celeriter corrupit. Interim rex, parata in expeditionem militia Bawariam petens, clausis sibi omnibus murorum portis, eadem regione depopulata atque combusta, rediit. Tunc Dudo patri suimet ac regi resistere desperans, Avares pharetratos conduxit in socios (an. 954); quod regem protinus non latuit. Namque cum signis militaribus obviam pergit inimicis insurgentibus, sed aliter ei, quam quisquam ratus sit, dolor! evenit. Hii siquidem ducibus iniquis per aliam directi viam, Franciam invaserunt, [fol. 18] miserabiliterque vastaverunt. Sed si quis secreto mentis seu viva voce requirit, unde talis oriatur extraneis audacia, ut tam habitatas longeque semotas praesumant infringere regiones: quantum scriptis umquam didicimus vel per nos scimus, audiat respondentes, quia consensu divino hii facinoribus nostris accenduntur in vindictam Dei, nosque admodum territi fugimus ignavi injusticia nostri, fitque tunc, ut qui in prosperis sprevimus timorem Dei, merito sustineamus flagellum Domini, ac invocantes Deum non exaudimur, qui offensam placare supernam nullo modo conabamur. Inde accidit ut Germania, caeteris comprovincialibus suis inpar, viribus his succumberet; quis murus dicitur esse, quodcumque valet sagittis obstare. Commotus tandem Deus meritis justorum gemituque miserorum, fugavit turbam perfidorum; et rex eos iterum alio quam putaret divertentes insecutus, Bawariam rursus invadit. Qui mox de pace tractantes, induciasque petentes, impetraverunt. Et semper dubii suisque infideles dominis, cum se apud regem excusare non possent, cum Liudulfo seniore suo nota Reinesburg presidia palantes petunt. Quos rex exercitu valido subsecutus, praedicta possedit in [fol. 18'] urbe; factaque mutuo longa concertatione, tandem grandi famae filium suosque pacem petere coegit. Post haec Dudo cum Hugone penitentia ductus, patris pedibus advolvitur, de preteritis veniam et de presentibus supplex poscit emendationem, de futuris quoque cautelam spopondit. Hunc rex suorum devictus consilio principum suscepit, commissaque remittens, suimet gratiam firmiter dedit. Restituit tum fratri suo regnum diu amissum, pacificatisque, ut speravit, adversis omnibus, Saxoniam victor repetit.

4. Et ecce iterum Avares, quasi jam perpetrati sceleris obliti, adversum nos arma commoverant (an. 955); quos adventare dux Heinricus regi nuncians, inceptis cum itineribus revocavit. Rex autem ad Augustanam universos suimet familiares ad se convocat civitatem, affirmans se mori malle quam tanta plus perpeti mala, ortaturque suos, premia promittens cum gratia cunctis se faventibus poenamque fugientibus. Collegit undiquessecus octo tantum legiones, quas adversum hostes dispositas consolatur, morientes ibi remuneracionibus demulcens aeternis, vincentes autem presentibus delectamentis. Quarum extremitates hostis acer juxta Lech fluvium celerem latenter circumeundo [fol. 19] incautas opprimit, cesis tunc pluribus ac despoliatis. Hoc rex ut comperit, Conradum ducem cum suis pone misit, qui captivos cum omni preda ex lupi raptoris faucibus eripuit, victoriaque potitus castra revisit. Postera die, id est in festivitate Christi martyris Laurentii (Aug. 10), rex solum se pre caeteris culpabilem Deo professus atque prostratus, hoc fecit lacrimis votum profusis: si Christus dignaretur sibi eo die tanti intercessione preconis dare victoriam et vitam, ut in civitate Merseburgensi episcopatum in honore victoris ignium construere domumque suimet magnam noviter inceptam sibi ad aecclesiam vellet edificare. Nec mora, erectus a terra, post missae celebrationem sacramque communionem ab egregio porrectam Othelrico confessore suo, sumpsit rex clipeum lancea cum sacra, milites in hostem precedendo, resistentemque primus inrupit, ac mox terga vertentem usque ad vesperam prostravit ac effugavit. Peracta tandem cede, virentibus pratis victrice cum turba rex considens, diligenter inquirit, si ab exercitu suo aliquis remaneret. Comperit tum, ducem Conradum, generum sui et egregium militem, oppeciisse; cujus corpus merito defletum atque diligenter procuratum Wormatiam misit tumulandum. Insuper nuntios sanctae premiserat matri, qui cuncta [fol. 19'] ordine pandentes, eam cura solverent, mentesque fidelium in laudem Christi pariter accenderent. Tantum divinae pietatis donum omnis christianitas, maximeque regi commissa, ineffabili suscepit tripudio, gloriam et gratiam spallens unanimiter in altissimis Deo.

5. In hoc anno Heinricus dux et frater regis obiit. Interim rex Saxoniam revisens laetus patriam, a cunctis principibus a longe sibi obviantibus summis excipitur studiis (cf. VIRG. Aen. I, 415); diuque expectatus a venerabili suimet genitrice, profusis pre gaudio lacrimis amplectitur. Quibus suum ilico aperiens promissum, qualiter hoc ad unguem produceret, eorumdem ad hoc consilium obnixe peciit et suffragium. His tunc id collaudantibus, piaeque peticioni aspirantibus, statuit rex abbaciam in Magadaburgensi civitate, incipiens aecclesiam mirum in modum in loco, ubi sancta requiescit Aedith, et juxta quam post obitum suimet pausare desideraverat ipse. Ibi etiam episcopatum facere conatus, apud Bernardum, sanctae Halverstidensis aecclesiae antistitem septimum, in cujus diocesi urbs prefata jacet, quamdiu vixit, impetrare non potuit. Quicquid in prediis vel rebus in aliis permisso contraxit in tempore, totum hoc Deo militique ejus Mauricio concessit heredi.

6. Dum haec aguntur, ex parte Sclavorum [fol. 20] bellum ingruit horridum, hortatu Wigmanni comitis et Ekberhti, ducatu autem Nacconis et Stoinnegui fratris ejus. Quos Herimannus dux superare diffidens, regis petivit auxilium. Hic ut erat inpiger, milicia forti aquilonares invadit regiones malum sepissime, ut scriptura docet, pandentes (Jer. I, 14); ibique Stoingneum, luco absconditum, fugientibusque sociis captum, decollari praecepit, confratres autem tanti sceleris auctores, Wigmannum, materterae regis filium, et Ekbertum fugavit. Liudulfus vero, regis filius, malorum depravatus consilio, rursum resistit, patriaque cedens, Italiam perrexit (an. 956), ibique cum unum ferme annum esset, 8. Idus Septembris, pro dolor! obiit. Hujus corpus a sociis ejusdem Magontiam delatum (an. 957), lugubriter est in ecclesia Christi martyris Albani sepultum. De tam miserabili fama rex in expedicione, qua fuit adversus Redarios, supra modum turbatus, planxit filium ut Davit Absalon. Thietherdo Hillineshiemmensi antistite mortuo, Advinus Magadaburgensis aecclesiae abbas successit.

7. Post haec sedatis bellorum assperitatibus (an. 961), Romam iterum pergere simulans, Langobardiam manu valida intravit, Berengariumque predictum in monte sancti Leonis duos possidens annos, cum uxore Willan et filiis ac filiabus ad ultimum cepit callide, exilioque eum in Bavanberge, ubi post moritur, relegavit. Dehinc Romam armato petens milite, ejusdem cives sibi [fol. 20'] resistens bis vicit, urbemque gloriosus intravit 961 dominicae incarnationis anno. Insuper benediccionem a domno apostolico Johanne, cujus rogatione huc venit, cum sua conjuge anno regni ejus 29 promeruit inperialem, ac patronus Romanae effectus aecclesiae, Beneventum, Calabriam atque Apuliam ducibus eorum devictis, sibi vendicavit.

8. Temporibus suis aureum illuxit seculum; apud nos inventa est primum vena argenti; devictus est quoque Wigmannus. Apud Danos regnante tunc Haroldo, contempta christianitas sic per Popponem renovata est presbiterum. Arguebat enim idem et regem et populum, antecessorum cultura suorum deviantem, diis ac demonibus vacantem, unum affirmans in tribus personis Deum. Interrogatus autem a rege, si ignito voluisset dicta ferro comprobare, paratum se ad hoc esse hilari respondit animo, crastinaque die ferrum ingentis ponderis benedictum ad locum a rege determinatum portavit, manumque securam inperterritus elevavit. Quo rex miraculo laetus admodum effectus cum suis omnibus Christi jugo protinus humiliter se subdidit, in finemque fidelium more preceptis obtemperavit divinis. Imperator autem hoc ut audivit, vocatum ad se venerabilem virum Popponem, si pugil Christi esset, interrogat, et sacerdotali honore sublimat.

9. [fol. 21] Gero, Orientalium marchio, Lusizi et Selpuli, Miseconem quoque cum sibi subjectis imperiali subdidit dicioni (an. 963). Herimannus dux Seliburem et Mistui cum suis imperator tributarios fecit. Aequivocus imperatoris, junior, inquam, Otto, quem peperit inclita mater Ethelheidis, in nativitate Domini (an. 967) Romae imperator effectus est, patre jubente ac tunc in Campania juxta Capuam commorante. Qui filio suimet uxorem ab imperatore Constantinopolitano desponsare desiderans, nuntiis ejusdem ob aliam ad se missis causam, suos fideliter commisit principes hanc legacionem ferentes. Quos in ipso itinere Greci solita calliditate ex inproviso irruentes, alios occidunt, quosdam vero captos domino suimet augusto presentabant. Pauci autem ex his effugientes, imperatori suo rei eventum aperiunt. Hic detrimentum suorum graviter ferens, milites optimos Gunterium ac Sigifridum tale facinus ad ulciscendum in Calabriam propere misit. Qui Danaos victoria priori elatos et sibi occurrentes occiderunt, alios autem in fuga comprehensos obtruncant naribus, tributum a Grecis in Calabria et Apulia extorquentes, spoliisque ditati cum gaudio remeabant. Constantinopolitani autem funere suorum et [fol. 21'] captivitate tristes effecti, adversus dominum suum conspiravere, dolosaeque imperatricis consilio per quendam militem perimerunt eundem, loco ejus hunc designantes ad imperii tocius provisorem. Qui mox magnificis muneribus comitatuque egreio non virginem desideratam, sed neptem suam, Theophanu vocatam, imperatori nostro trans mare mittens, suos absolvit, amiciciamque optatam cesaris augusti promeruit. Fuere nonnulli, qui hanc fieri conjuncionem apud imperatorem inpedire studerent, eandemque remitti consulerent. Quos idem non audivit, sed eandem dedit tunc filio suimet in uxorem (an. 972), arridentibus cunctis Italiae Germaniaeque primatibus.

10. Multa sanctorum corpora imperator ab Italia Magadaburg per Dodonem capellanum suimet transmisit. Hoc autem, quod de ejus clerico audivi nomine Poppone, Willehelmi comitis germano, memoria dignum, non est pretereundum. Is cum imperatori diu fideliter serviret, nimis infirmatur, et in extasi effectus, in montem excelsum ducitur, ubi civitatem magnam et pulchra ejus conspicatur aedificia. Inde perveniens ad turrim arduam, laboriosos ejusdem scandit aggressus. In cujus sumitate magna Christum cum sanctis omnibus sedentem videre promeruit. Ibi Brun archiepiscopus Coloniensis, ob inanem philosophiae executionem, a summo judice accusatur et a beato Paulo defensus iterum inthronizatur. [fol. 22] Tunc iste vocatus simili de causa redarguitur, et supplici sanctorum intercessione suffultus, talem audivit vocem: Post tres dies ad me veniens, hanc, quam ego nunc tibi demonstro, cathedram possidebis. Haec omnia, sacerdos cum evigilaret, cesari ad se accersito explicuit, et non esse somnium, sed veram affirmans visionem, gratias ei retulit pro bonis omnibus, quae ei umquam fecit; et sicut ei indictum est, facta confessione et indulta a presentibus remissione, dereliquit aliena, repetens sua, cum pace bona, flentem tam felici obitu consolatus seniorem.

11. Preciosum quoque marmor cum auro gemmisque cesar precepit ad Magadaburg adduci. In omnibusque columnarum capitibus sanctorum reliquias diligenter includi jussit. Corpus egregii comitis Christini aliorumque juxta supra memoratam posuit ecclesiam, in qua sibi sepulturam, quamdiu vixit, preparari concupivit. Anno dominicae incarnationis 961, regni autem ejus vicesimo quinto, presentibus cunctis optimatibus, in vigilia nativitatis Domini corpus sancti Mauricii et quorundam sociorum ejus cum aliis sanctorum porcionibus Ratisbone sibi allatum est. Quod maximo, ut decuit, honore Parthenopolim transmissum, unanimi indigenarum et comprovincialium conventu ibidem susceptum est, et ad salutem patriae tocius hactenus veneratum est.

12. Interea Bernhardus, antistes venerandus plenusque dierum, 48 ordininationis suae anno (968)>, et in ipso die, id est 3 Nonas Februarii [fol. 22'], obdormivit in Domino. Insuper Willehelmus, sanctae archipresul Magonciae, cui cura ab imperatore, domino suimet et parente, commissa fuit Parthenopolim disponendi caeteraque regni necessaria regendi, cum egrotantis reginae finem Mahtildis expectaret, in Redulwerothe 6. Nonas marci moritur. Hujus obitum nimia corporis infirmitate oppressa venerabilis regina, nullo adhuc certa nuntio, presentibus cunctis intimavit: Filius, inquiens, meus Willehelmus, pro dolor jam expirans memoriae indiget salutari. Et Liudulfus, abbas Corbensis egreius, corporaliter sibi occurrentem illum nocte eadem, qua transiit, videns, obstupuit, et mortuum hunc esse confratribus nuntiavit. Post haec sancta Mahtildis 2. Idus marcii migravit ab hoc exilio, spiritum committens ac creatori suimet reddens Deo, sepultaque est coram altari Christi presulis Servacii juxta seniorem suum, quia quem viventem dilexerat, huic se mortuam conjungi, quamdiu deguit, semper inploravit.

13. Gero quoque, defensor patriae, dum unici morte turbaretur filii suimet illustris Sigifridi, Romam pergens, emeritus jam senex, coram altari principis apostolorum Petri arma deposuit victricia, et apud domnum apostolicum sancti impetrans brachium Ciriaci, ad Deum cum omni suimet hereditate confugit. Patriamque revisens, nati suimet viduam, prius velatam, monasterio in [fol. 23] saltu, quod suo signatur nomine, constructo, Hathui vocatam, statuit abbatissam, a Bernhardo consecratam episcopo. Firmatisque his omnibus, felici hos obitu precessit 13. Kal. Junii.

14. (An. 965) Imperator autem comperta lugubri matris et filii caeterorumque nece principum, gravi queritur merore invincibile tocius rei publicae damnum. Urguebat eum ad hoc timor mortis propinquae, et quod Deo rebus promisit in ancxiis, oportuno tunc complere studuit in tempore. Electum namque a cuncto sanctae Halverstidensis aecclesiae clero et populo Hilliwardum, tunc prepositum et a domno suimet Bernhardo ad hoc presignatum, Romam venire precepit. Cumque eodem, quod diu latebat, secretum mentis revolvit, scilicet facturam se in urbe Parthenopolita archiepiscopatum semper studuisse, ob spem remuneracionis aeternae defensionemque communis patriae, seque ad omnia, quaecumque umquam ab eo expetisset, promisit paratum, si consentiret sibi hoc perficere votum. Hic autem, ut erat sapiens, piae conivebat peticioni; partemque parrochiae, quae sita est inter aram et Albim et Badam fluvios, et insuper viam, quae Fritherici dicitur, Deo concessit sanctoque Mauricio ac inperatori. [fol. 23'] Insuper idem caritative rogatus a cesare augusto, dedit Deo sanctoque Laurentio parrochiam jacentem inter fluvios Willerbizi et salsum mare et Salam ac Unstred et Helmana et foveam, quae est juxta Valeshusun. Tali munere inperator arridens, per manus suscepit eundem, curamque ei baculo committens pastoralem: Accipe, infit, precium patris tui! Hunc enim, Ericum nomine, cum Baccone, Herimanno, Reinwardo, Wirino, Eserico caeterisque, qui in Quidilingeburg eundem tunc in pascha sollemni occidere conabantur, decollari precepit. Avum autem meum nomine Liutharium ejusdem consilii participem, libenter perdere voluit; sed sibi familiarium devictus consilio principum, captum hunc misit tunc Bawariam ad comitem Bertoldum, comprehensis sibi omnibus suimet rebus ac late distributis, usque in annum integrum; tuncque gratiam regis et sua omnia cum magna pecunia et predio in Sonterslevo et in Vodenesvege jacenti acquisivit. Sed ceptum iter peragam. Imperator vocavit ad se Richarium, Magadaburgensis ecclesie abbatem tercium, – nam Anno et Otwinus, tunc episcopi, prefuerunt ei – volens hunc dignitate sacerdotali decorare. Sed visa quadam epistola, quae clanculum sibi deferebatur, omisit, [fol. 24] Aethelbertumque, Treverensem, professione monachum, sed Rusciae prius ordinatum presulem et hinc a gentilibus expulsum, ad archiepiscopatus apicem, inclitum patrem et per omnia probatum, anno dominicae incarnacionis 970. 15 Kal. Novembr. apostolica auctoritate promovit. Tunc misit eum ad sedem suam cum magno honore, precipiens universis Saxoniae principibus, ut proximum natale Domini cum eo essent. Archiepiscopus autem a clero et omni populo magnifice susceptus, in his festivis diebus consecravit Bosonem, Merseburgensis aecclesiae pastorem primum, Burchardum, Misnensis aecclesie provisorem primum, Hugonem, episcopum Citicensem primum, Havelbergensis aecclesiae custodem primum hiis Tudonem coaptavit, prius consecratum: omnes hos, subjeccionem sibi suisque promittentes successoribus, disposita singulis quibusque parrochia speciali. Additus est his confratribus Brandeburgensis aecclesiae primus pastor Thietmarus ante hoc unctus, et Jordan, episcopus Posnaniensis primus.

15. Opere precium est, quamvis jure preposterus mihi imputetur ordo, hoc adnectere, qualiter imperator fratri suimet, domno Brunoni, nominato a suimet patruo duce Brunone – qui a Luthuwigo rege in expeditionem ad Danos missus, cum episcopis duobus Thiaedrico et Marcquardo [fol. 24'] caeterisque militibus 4. Non. Febr. fluminis inundatione interiit – mortuo Agripinae sedis provisore Wigfrido, episcopatum ejusdem ducatumque regni insuper daret Liutharii. Hic post iniquorum, quamvis sapientissimus esset, consilio depravatus, pro bono malum regi suimet germanoque restituere meditatur. (an. 953). Vocavit namque ad se Hugonem generum, regi, ut supra memoravimus, nimis infidelem, ad convivium, et cum corona artificiose gemmata regnum ipso committere, consanguinitatis et juramenti inmemor, studuit. Qui cum in sancto die sollempnis paschae paratis omnibus instrumentis regalibus, generum promissa femineo expetentem desiderio coronare voluisset, odio, divinae miserationis gratia sapiencieque cuncta volventis freno, paululum relaxato, puduit incoepti et penituit. Accersitoque clam suimet secretario, quem prediximus, Wolcmero, quod in mente latebat vulnus aperuit, qualiterque curaretur, diligenti consilio quesivit. Sed conversis quibusque paratus ad omnia Deus, huic in mentem coelitus misit, quo curam sui senioris respondendo talibus mitigavit. Sanctus, inquit, Spiritus tibi, senior karissime, [fol. 25] suggessit, ut non amplius adversum nos prevaleret tanti auctor sceleris inimicus; quem sic confundi teque autumo posse honorari. Coronam, quam genero tuo cras te daturum promisisti, vobis consedentibus presentabo, ut fides tua in conspectu omnium clarescat; et invitus corruens disrumpo eandem, ut fraternus amor modo frigidus in posterum recalescat. Placuit hoc archiepiscopo, et sic expleri votis exultantibus divinas pulsavit suppliciter aures. Mane autem facto, dicta haec ut factis sunt impleta, archiepiscopus magnum simulabat merorem; Hugo autem suique tanta spe frustrati inconsolabilem sustinuere dolorem; consummatisque diebus festivis, aliis quam ratus sit donis honoratus, rediit. Post haec confratres, rex inquam et episcopus reconciliati, invicemque pietatis studio perseverantes, omnem inimiciciae scrupulum deinceps amovere curabant. Sed archipresul, divinitus in cunctis humanitusque pollens proficuitatibus, 13. ordinationis suae anno, somno pacis soporatus, 5. Idus Octobris fratrem reliquit tristem. Tales insidiancium laqueos compluresque alios, in regni ac in cura imperii 49 ferme annos conversatus Otto prefatus, Christo se in omnibus (an. 965) [fol. 25'] protegente, securus evasit. Pauca locutus sum de innumerabilibus et isto melioribus tanti viri ingenuis actibus, quia liber unus de ejusdem nobili conversatione pleniter inscriptus, me aliquid proibet addere.

16. Imperator autem fraterna clade turbatus, Wolmero, ejusdem familiari capellano, ob amorem ejus episcopatum et anime curam fideliter commendavit. Quo sedente tempus a Deo sibi permissum, et in omnibus egreie conversanti, et de medio 15. Kal. Augusti (967) discedenti Gero, frater Thietmari marchionis, a clero et ab omni populo electus est; et hoc imperatori mox adnuntiatur. Hic quia prefato fratri suo ob multas causarum species iratus fuit, dare huic episcopatum noluit. Interea is, quia capellanus tunc erat, in uno dierum missam celebrans in Papia civitate, vidit solus sanctum Petrum et Ambrosium sancto se benedicentes oleo; et nullo tunc prodidit, sed tantum divinae pietatis munus equa mente portavit. Imperatori autem in sancto dominice resurrectionis die evaginato apparuit angelus gladio, cum jam preparatus excepta corona ad ecclesiam pergere voluisset: Nisi, inquiens, in Gerone hodie compleveris electionem, [fol. 26] securus non evadis hanc sedem. Expavescens ob hoc cesar: Domnum, infit, vocate Geronem. Eique protinus venienti curam baculo pastoralem commisit, et indulgentiam humiliter efflagitavit. Hic a suffraganeis postea benedictus, ut signis hodie declaratur, nomen et offitium Deo hominibusque accepte, dum vixit, tota mentis devotione portavit. Hujus sancta mater, Hidda nomine, Jerusalem orationis gratia petens illicque infirmata, hanc suis legationem pedissequis commendavit: Egredienti animae meimet prolongato hujus exilii incolatu, corpus meum matri terre celeriter tradite, et mox euntes, haec filio nunciate Geroni, quo peregrinae genitrici suae talem in terris non deneget honorem, qualem pius in coelis dare dignatus est Deus, et altare mihi in aecclesia sanctae constituat Ceciliae. Talibus preceptis devotae obtemperantes famule, dominam suam post haec feliciter exspirantem sepelierunt, et statim recedentes, miseriam insciae effugierunt subsecuturam. Nam Saraceni Jerusolimam tunc invadentes nil reliquere victis, quod sancta eis clam tunc predixit [fol. 26'] matrona, cum se mortuam jussit propere tumulari et suas abire. Venientes autem hee Coloniam, cuncta archiepiscopo pandunt ordine. Quas idem benigne suscipiens, Deo gratias egit et justae ejusdem peticioni satisfecit. Et quia pauca locutus sum de laude ignota tanti praesulis, libet in sequentibus cetera disserere, ut in his virtus ejusdem valeat enucleacius apparere.

17. Imperator, audita Ratisbonensis ecclesiae presulis morte, eo perrexit (an. 942), et ut episcopatum non alio daret, nisi eo, qui primus sibi occurrerit, in somnis ammonitus est. Crastina autem die primitus inlucescente, cesar ad monasterium Christi martiris Emmerammi, monachis hoc nescientibus, cum paucis venit, et paulatim ostium pulsans, a quodam Guntherio, aecclesiae pervigili custode et per omnia venerabili patre, intromissus est. Quem intuens, ad adorandum primo supplex processit, deindeque talibus aggreditur: Quid mihi, frater, pro adipiscendo episcopatus honore vis dare? Senior ad haec subridens: Calceos, infit, meos. Hunc autem cum caeteris confratribus ad eleccionem antistitis ad sanctum Petrum venientem, [fol. 27] cesar explicato cunctis somnio ceteroque rei eventu, cum consilio cleri tociusque populi ad sacerdotem constituit. Is vero accepta benediccione sedebat tantum 6 menses, egritudineque compressus valida, ad modicum evaluit, sumptoque in manus cinere, locum, quo de hoc seculo migrare voluit, signo sanctae crucis ipse consurgendo signavit, solotenusque positus, illud beati Job carmen beatus et ipse cecinit: Auditu auris audivi te, Domine, nunc autem oculus meus videt te; idcirco ipse me reprehendo, et ago penitentiam in favilla et cinere (Job. XLII, 5). Et continuo confessione cum lacrimis peracta emisit spiritum; inpletumque in eodem est, quod antecessor illius similis habitus huic predixit: Tu debes, frater, secundus post me hanc aecclesiam regere; sed parvo tempore vives, Deo tantum te misericorditer coronante. Quod quamdiu hic peregrinatus est, juxta Dei voluntatem fieri idem semper optavit. Has de duobus episcopis sententias ideo protuli, ut scias, lector, quod celestis gratia imperatori sepe aperiret, quid sibi in humanis fieri placeret. Hic audito obitu tanti patris, Michaelem huic succedere fecit. [fol. 27'] Qui cum commissa sibi optime diu regeret, commoventibus iterum orientales Ungris, cum caeteris Bawariorum principibus his ad succurrendum venit. Sed exorto mox inter eos duello, pro dolor! nostri victi ab hostibus atque prostrati sunt. Episcopus autem, abscisa suimet auricula et caeteris sauciatus membris, cum interfectis quasi mortuus latuit. Juxta quem inimicus homo jacens et hunc vivere solum ab insidiantium laqueis tunc securus cernens, hastam sumpsit et necare eundem conatus est. Tunc iste confortatus in Domino, post longum mutui agonis luctamen victor hostem prostravit, et inter multas itineris asperitates incolomis, notos pervenit ad fines. Inde gaudium gregi suo exoritur, et omni Christum cognoscenti. Excipitur ab omnibus miles bonus in clero, et servatur optimus pastor in populo, et fuit ejusdem mutilatio non ad dedecus, sed ad honorem magis. Et nunc revertar ad explanandam narracionis seriem.

18. Romanorum prepotens imperator augustus valentiorem sibi in Christo domnum apostolicum, nomine Benedictum, quem nullus absque Deo judicare potuit, injuste, ut spero, accusatum, deponi consensit (an. 964), et, quod utinam non fecisset, exilio ad Hammaburcg religari precepit, ut post lucidius [fol. 28] indicabo. Interim Hirimannus dux Saxoniam regebat; positaque ad Magathaburg concione, susceptus est ab archiepiscopo, manuque deductus ad ecclesiam, accensis luminaribus cunctisque sonantibus campanis. Ibi avum meimet Heinricum, tantae resistentem superbiae, dolo capere dux nisus non potuit, quia hunc militum magna caterva vallavit. Precepit tamen ei, ut Romam post inperatorem pergeret. Quod libentissime complens, transcensis Alpibus ut primum ad imperatorem venit, videns eum a longe, solotenus se prostravit; interrogatusque, quid causae hoc esset, quod accusatus apud eum, gratiam suam pietatemque solitam perdidisse timeret, lacrimabiliter respondit. Quem protinus elevatum inperator osculatur, singulaque sagaciter perquirens, et de susceptione ducis quomodoque is in medio episcoporum ad mensam loco imperatoris sederet lectoque dormiret, perdidicit. Ob haec cesar augustus mascula bile succensus, Aethilberto per epistolam mandavit episcopo, ut tot sibi equos mitteret, quot duci campanas sonare vel quot coronas accendi preciperet. Inperatoria archipresul peragens edicta, quibuscumque valuit modis se per legatos suimet excusare [fol. 28'] contendit. Comes prefatus tam ingeniosus erat, ut cesarem iratum pre caeteris principibus placare potuisset facilius, et quia ejus fuit consanguineus, gratiam inperialem usque in exitum suimet vitae fideliter obtinuit. Quem torque aureo donatum cesar dimisit remeare, suosque familiares contristatis hostibus laetificare.

19. Interea Hodo, venerabilis marchio, Miseconem, inperatori fidelem tributumque usque in Vurta fluvium solventem, exercitu petivit collecto. Ad cujus auxilium pater meus comes Sigifridus, tunc juvenis necdumque conjugali sociatus amori, venit solum cum suis, et in die sancti Johannis Baptistae adversus eum pugnantes, primoque vincentes, a fratre ejusdem Cideburo, exceptis tantum comitibus prefatis, omnes optimi milites interfecti oppecierunt in loco, qui vocatur Cidini. Hac de fama miserabili inperator turbatus, de Italia nuncios misit, precipientes Hodoni atque Miseconi, si gratiam suimet habere voluissent, usque dum ipse veniens causam discuteret, in pace permanerent.

20. Post haec subditis sibi cunctis hostium cuneis, arduam Alpium transcendit viam, Bawariam invisens regionem, ibique cunctis sapienter [fol. 29] dispositis, recto itinere ad Magadaburgiensem pergens civitatem, palmas ibidem festivo duxit honore (an. 973, Mart. 16). Namque solebat in sollempnitatibus universis ad vesperam et ad matutinam atque ad missam cum processione episcoporum venerabili, deindeque caeterorum ordine clericorum, cum crucibus sanctorumque reliquiis ac turribulis ad ecclesiam usque deduci. Hicque cum magno Dei timore, qui est principium sapientiae (Prov. I, 7), staret atque sederet, usque dum finita sunt universa, nil loquens nisi divinum, sed ad caminatam suimet cum luminaribus multis, comitatuque magno sacerdotum, ducum ac comitum remeabat. Pro remedio autem animae suae tradidit postera luce ineffabilia Deo munera, invictissimoque ejus duci Mauricio, in prediis, in libris, caeteroque apparatu regio, confirmans omnia legitima advocatorum tradicioneque scripturarum, presentia et laude inperatricis et filii, atque sub omnium testimonio Christo fidelium. Dehinc ivit ad Quidilingeburg, proximum pascha divinis laudibus humanisque peragens gaudiis. Huc confluebant inperatoris edictu Miseco atque Bolizlavo, [fol. 29'] duces et legati Grecorum, Beneventorum, Ungariorum, Bulgariorum, Danorum et Sclavorum, cum omnibus regni totius primariis; consummatisque pacifice cunctis, ditati muneribus magnis, reversi sunt ad sua laetantes. Kalend. Aprilis Herimannus autem dux ibi tunc moriens, inperatoris gaudia turbavit. Hujus corpus dum ad Liuniburg a filio suimet Bernhardo deferretur, contigit ibi Brunonem, Ferdensis ecclesiae antistitem, in proximo esse. Hic quia Herimannum, dum vixit, banno constrictum habuit, suppliciter rogatur a filio, ut et solutionem saltem defuncto inpenderet, et in aecclesia eundem sepeliri liceret. Sed is quod postulat, nequaquam inpetrat.

21. Sed quia presulis istius memoria feci, volupe est mihi, de eodem amplius effari. Fuit hic consanguineus predicti ducis, nova monachus Corbeia; et ob venerationem suam inperator eundem Amolongo successorum statuit episcopo. Qui aecclesiam in Werdun, cui racionabiliter prefuit, de ligno, quia lapis defuit ei, fecit egregiam, et magnitudine et qualitate caeteras precellentem benedixit. Et in senectute bona proficiens obiit 3 Nonas Mai. frater prefati ducis (an. 962). Hic autem dum senio et infirmitate assidua gravatus admodum tardaret, rogatur a cesare, ut Hirimannum [fol. 30] suimet capellanum, Volcmeri fratrem antistitis, pro filio nutrire et ad juvamen et ad heredem voluisset sibi eligere. Hanc legationem gementi animo suscipiens, talia reddit: Curam, quam mihi dominus meus indigno committere dignatus est, studiose hactenus rexi; et quamdiu hic conversari debeo, sine tali famine si licet degere concupisco. Humilitatis ac superbiae non est aequa societas (cf. LUCAN. I, 92), nec umquam consortem patitur potestas. Quodcumque in alio placet seniori meo, devotus inplebo. Non sit spes juveni in morte senis decrepiti, quia peccatum est; reminiscatur, quod pellis vituli crebro suspenditur parieti. Talia exorsus, se ad aecclesiam Christi virginis Ceciliae jubet portari, humoque prostratus, se indigne hactenus ei servisse, sic lacrimis queritur effusis: A Deo et a te repudiatum me infelix cognosco, cum alienus mihi preponitur, et servituti tuae ut dignior assumitur. Unde hinc tristis nunc abcedere volo, et Christi gratiam et tuimet intercessionem sanctam in hoc exspectare desidero. Vellem, ut, sicut ego aliena injuste non appetii, ita nullus umquam de meo gaudere presumeret detrimento. Nunc a Deo, quid sibi placeat et aecclesiae [fol. 30'] prosit meae, supplex exoro. Finita hac oratione surrexit, et discedens tamdiu in sua morabatur parrochia, quoadusque de nece supramemorati juvenis certus efficitur, et tunc convocatis in unum sociis: Dominum, dixit, non habetis novum; me autem ad monasterium deferte meum, diem judicii ibidem absque omni vagatione cum magna sollicitatione exspectaturum. Et discite vos mortales, omnia quae vobis sunt salubriter profutura, non currentis neque volantis, sed pocius miserantis Dei esse (Rom. IX, 16). Simus exemplum vobis, quod nemo confidens in Deum desolatur, nec in se sperans utiliter exaltatur. Ponite, filii, in Deo patre spem vestram, et cum auxilio Unigeniti ejus et paracliti consubstantialis vincite timorem noxium. Propicium orate Deum, ut, quod ego in vobis seu umquam vos in me humana fragilitate deliquimus, emendetur deinceps in melius, et ut post me Deo carum et vobis utilem habere possitis seniorem et tempora prospere arridencia. Post haec verba ad praedestinatum perveniens locum, quamvis multa senectutem suam circumvenirent incommoda, tamen affabilis et laudandae fuit conversationis.

22. [fol. 31a] Expeditis breviter supradicti imperatoris inclitis actibus, fert animus, priusquam obitum ejus scriptis comprehendam, de his aliquid dicere, qui ejusdem temporibus utiles aecclesiae et sibi exspiravere, et quod interim accidit renovare. Hillibertus, qui eum unxit archiepiscopus, in secundo regni suimet anno obdormivit in Christo 2. Kal. Junii; et huic Frithericus succedens, Deo placuit et seculo. Hic in fine suo gratias egit Deo, quod aecclesiae suimet nil umquam injuste acquisierit seu perdiderit. In hoc anno Ungarii Thuringiam atque Saxoniam vastantes (an. 937), in locis perierunt firmissimis, nonnulli autem ex illis, timore sibi alas subministrante, patriam reviserunt. Everhardus, Francorum dux, regi diu infidelis, degradatus est, et comes Wigmannus humili supplicatione reconciliatus est. Insequenti anno (an. 938) frater regis Heinricus ab Everhardo comite captus (an. 939), in vinculis tentus est. In 3. anno supramemorati regis Heinricus frater ejus et Everhardus dux ac Gisilbertus, comes Lutharingorum, cum caeteris nequiciae suimet fautoribus cis Renum plurima depopulati sunt. Hoc Udo amicus regis ilico comperiens, Everhardum occidit, Gisilbertum autem cum [fol. 31a'] consociis in Reno dimergit; Heinricum autem regis gratiam petere coegit. Post haec legati Graecorum regi nostro bis ab imperatore suo munera detulerunt (an. 944) utrisque convenientia. Frithericus archipresul 17 ordinationis suae anno, vir abstemius obiit (an. 954), et Willehelmus, de matre quamvis captiva et Sclavonica tamen nobili et ex rege predicto genitus, vice ejus ordinatur, anno dominicae incarnationis 954. Dehinc in quarto ejusdem numeri anno (958) signum salutiferae crucis in vestimentis hominum mirabiliter et magis miserabiliter elucens, digne accipientibus profuit et irridentibus nocuit. Anno dominicae incarnationis 963 ob depositionem supra memoratam Benedicti papae et exilium, quo mortuo, seva mortalitas inperatoris exercitum subsequitur, quae Heinricum Treverensem archiepiscopum et ducem Godefrithum cum caeteris innumerabilibus consumpsit. In tertio anno 2. Kal. Aprilis aecclesia Halverstidensis cecidit; et inperator de Italia pergens, Francanavord venit; et in his partibus diu manens, inter suos pacem atque concordiam firmavit. Subsequente autem anno inperator iterum Romanorum partes invisit. [fol. 31b] In quarto anno equivocus inperatoris, comitante Willehelmo, Magociacensi archiepiscopo, Romam veniens (an. 967), a domno Johanne venerabili papa in benedictione patri similis efficitur. In 7. autem anno templum Domini in Thornburg combustum est.

23. Placet eciam mihi hoc adnectere, quod Boso, antecessor meus a prefato imperatore constitutus, curam sibi commissam annum 1 et menses 10 ac 3 dies regens, in patria obiit Bawaria Kalendas Novembris (an. 970), sepultusque est in Merseburg, aecclesia sancti Johannis Baptistae coram summo altari. Qui in monasterio Christi martiris Emmerammi, quod extra urbem Ratisbonam in australi parte situm est, monachus conversacione nutritus est, et inde ad servicium cesaris assumptus, beneficium Citicensis aecclesiae pro magni laboris sui debita remuneracione percepit, et juxta predictam civitatem in quodam saltu, quod ipse construcxit ac suo nomine vocavit, templum Domino de lapidibus edificat consecrarique fecit. Beneficium autem omne, quod ad aecclesias in Merseburg et in Imenlevo positas, ac ad Thornburg et Kirberge pertinens fuit, antequam ordinaretur optinuit; et quia is in oriente innumeram Christo plebem predicacione assidua et baptismate vendicavit, inperatori placuit, eleccionemque de tribus constituendis episcopatibus ei dedit, Misnensis, Citicensis atque Merseburgensis. [fol. 31b'] Pre hiis omnibus, eo quod pacifica erat, Merseburgensem ab augusto exposcens aecclesiam, quamdiu vixit, studiose eandem rexit. Hic ut sibi commissos eo facilius instrueret, Sclavonica scripserat verba, et eos kirieleison cantare rogavit, exponens eis hujus utilitatem. Qui vecordes hoc in malum irrisorie mutabant Ukrivolsa, quod nostra lingua dicitur: Aeleri stat in frutectum; dicentes: Sic locutus est Boso, cum ille aliter dixerit. Inperator huic paucas vitas ad predictam urbem pertinentes et in pago Chutici positum quoddam castellum, quod Medeburu vocatur – interpretatur autem hoc: mel prohibe – ; concessit quoque ei filius suimet et equivocus aecclesiam in Helpithi positam, quam pater ejus in honore sanctae Radegundis constructam, Bernhardum ipse presens dedicare precepit antistitem. Sed cum primus ecclesiae pater nostrae, sicut predixi, expiraret, intercessione Annonis, episcopi Wormacensis, inperator Gisilero, moribus et natura nobili, episcopatum dedit. Hic consecratur in Magadaburg ab Athelberto archiantistite, Junio mense.

24. Equidem, quia de Conrado duce, qui gener cesaris juxta Lech fluvium occisus est, pauca dixi, non incongruum esse reor, quedam tunc a me indiscussa aperire. Post longum tempus imperator ad Merseburg veniens, a quodam proditore comperit [fol. 31c] exuvias ejusdem a Sclavis in Zuencua sub Cuch vico seniore sibi multum dilecto haberi; et cum auxilio illius hos in singulari prelio devictos suspendi precepit, predaeque maximam partem restituit. Sed hoc ignoro, utrum hanc ejusdem interemptores sumpserint, an sic casu accidente, necis ejus inculpabiles, invenerint; et quia hoc ullatenus celare presumpserunt, digna morte poenas persolverunt. Filiam vero suimet, uxorem ejus, a quodam Conone, eo quod sibi satisfacere noluisset, late diffamatam et conjugem suam clam fore ab eodem dictam, cesar hoc graviter ferens, sic eam expurgavit. Convocatis omnibus regni suimet principibus, primo secretis allocutionibus eandem, si hujus rei culpabilis esset, diligenter inquirit; posteaque cum illam adhibito Christi testimonio et sacramentis se nimis excusare vidisset, presentibus cunctis indixit, si aliquis ex numero sibi familiarium eam armis defendere voluisset, ut se firmum in die hac et in perpetuum acquirere potuisset amicum. Burchardus comes haec audiens, in medium prosiliit, et Cononem per omnia [fol. 31c'] mentitum fore, coram omnibus dixit. Ille autem cum id verum esse sacramentis affirmaret, cum eodem congressus, in primo aditu dexteram mendacem perdidit, et injusticiam suimet devictus innotuit; et misericors Dominus a falso crimine hanc eripuit, quam innocencia vitae sibi placere fecit. Haec marito vivente suo, quamvis sepe despiceretur et laboribus crebris fatigaretur, tamen virili pacientia haec sufferens, honorem innatum servare conatur. Cum autem vitam hanc finiret, in aecclesia Christi martiris Albani in Mogoncia flebiliter est sepulta; cujus fusum argenteum in ejus memoria ibidem est suspensum.

25. De prefato autem duce Heinrico quaedam dico, quae impie fecit in suimet regno, et in quibus valet considerari quod supradictis omnibus non valet contradici. Patriarcham de Aquileia castrari, et archiepiscopum Salzburgensem precepit excecari. Causas ponere nolo, quia ad haec promerenda non esse idoneas, in veritate scio. Is cum in fine suo a Michaele, Ratisbonensi episcopo, de tali commisso amoneretur, se in priori peccasse solum fatetur, et in archipresule nichil; ignorans, quam parva res est, in qua flagitium deest. Unde Davit supplex loquitur: Ab occultis meis munda me, Domine! (Psal. XVIII, 13.) Hujus [fol. 31d] conjunx, Juthitta nomine, cum presens adesset, hanc confessionem audivit, et mox viro suimet moriente, corpus ejusdem in aecclesia, quam ipse in honorem sanctae Mariae semper Virginis construcxit, cum magno merore deposuit, et in quocumque animam ejus umquam deliquisse ipsa scivit vel ab aliis comperit, lacrimis ac ineffabilibus emendavit elemosinis. Haec in viduitate sua continenter vivens, cum Habraham, Frisingensem episcopum, pre caeteris diligeret, invido vulgari dente admodum inculpabilis dilaniebatur. Quae cum de hac luce migraret, in die depositionis suae ab eodem antistite missam cantante sic expurgatur. Ante communionem is versus ad populum, quae merita ejus fuerint, circumstantibus indixit: Hoc, inquiens, delictum, quo diffamata fuit, si hec umquam commisit, faciat omnipotens Pater Filii suimet corporis et sanguinis salutare remedium mihi provenire ad judicium et ad debitam dampnationem, animaeque ejus ad perpetuam salvationem. Et tunc cum mentis ac corporis innocentia sumpsit unicum cunctis fidelibus remedium. Credidit populus, quamvis sero, et cum detraccione injusta plus ei profuit, cum nocere studuerit.

26. [fol. 31d'] Fuit in diebus predicti cesaris quidam comes, Hed nomine, qui aecclesiam in honore Christi adletae Viti, in Heslinge constructam, quia heredem non habuit, maxima totius proprietatis suae parte dotavit, et congregatione sanctimonialium ibidem facta, eandem abbaciam mundiburdio Etheldagi, Bremensis archiepiscopi, subdit. Sed prepositae huic sedi geminae venerabiles matronae, quibus unum erat vocabulum Windilgerd dictum, cito, pro dolor! obiere. Avus autem meus cum filiam suimet, Hathui nomine, ibi educatam prius ac traditam eis succedere rogasset, ab archiantistite prefato impetrare non potuit. Postea vero archipresul a cesare, patrino suimet, rogatus, eandem, cum jam duodecim esset annorum, 2. Kal. Maii, die dominica velavit et in proxima die ad abbatissam in patris presentia ordinavit; quod postea eum nimis penituit. Namque, ut dicturus sum, interpositis diebus quinque, Italiae decus et Saxoniae salus, Otto primus obiit (an. 973). Pausat autem avia meimet, Juthitta nomine, in aecclesia, quam post de lapidibus, qui in hac terra pauci habentur, filia ejus sumopere construcxit, excedens ex hoc seculo 7. Kalendas Novembris. Aecclesia Fuldensis, pro dolor! incensa, sub eodem inperatore renovata est.

27. [fol. 32] Ascensionem autem Domini inperator in Merseburg fuit, et quicquid de promissione remansit, devota mente ibidem complere studuit. Exin 3. feria ante pentecosten ad Miminlevo veniens, postera die ad mensam laetus sedebat. Qua finita, cum jam vespera cantaretur, infirmari cepit et inclinare. Quem qui astabant proxime suscipientes deposuerunt; refocilatusque divino celeriter viatico, orantibus pro ejus exitu cunctis, debitum persolvit naturae 38. ordinationis suae anno Nonis Mai. (Mai 7), 4. feria. Sequenti vero nocte viscera ejus soluta in ecclesia sancte Mariae sunt tumulata; corpus autem ejusdem aromatibus conditum ad Parthenopolim translatum est, ibique honorabiliter atque lacrimabiliter succeptum, marmoreoque inpositum sarcophago, sepultum est ab archiepiscopis Gerone atque Aethelberto ceterorumque auxilio episcoporum clerique tocius.

28. Aequivocus autem ejus, junior scilicet Otto, patre adhuc vivente electus et unctus, iterum conlaudatur a cunctis in dominum et regem. Quantum vero pro liberatione animae senioris suimet Aethelheidis inperatrix invigilaverit usque in finem, dictis non valet conprehendi nec factis. [fol. 32'] Quicquid enim honoris sibi vel provectus secularis umquam provenit, non ullo suimet merito, sed Daviticis Christo asscripsit laudibus: Non nobis, inquiens, Domine non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Psal. CXV, 1). Si in me facundia, scientia et memoria convenirent, in explicanda cesaris laude deficerent. Sicut dominus, sic et principes ejus fuerunt. Non eos ciborum seu aliarum rerum superflua varietas, sed in cunctis delectabat aurea mediocritas. Omnes quae leguntur virtutes, his degentibus florentes, hiis obeuntibus marcesserunt. Hii etsi corporaliter non vivunt, supersunt animae immortales, bonorum provectu operum beata aeternitate gaudentes. Sed ut concludam sermonem, post Carolum Magnum regalem cathedram numquam tantus patriae atque defensor possedit. Precedentibus mortem ejus, ut predixi, plurimis optimatibus, omnes qui superfuerunt, tantae jucunditatis haud inmemores, novam hanc normam, quae sequebatur, nec voluerunt, neque sequebantur, sed ad exitum vitae suimet ab recta antiquae veritatis et justiciae semita sua sponte non deviabant. Inpleri tunc namque videbant, quod a quodam sapiente presago futurorum scriptum est: Primum [fol. 33] est aureum seculum, deinc aereum, postque ferreum sequitur. Audiat unusquisque fidelium veredica beati Gregorii monita: Cum augentur dona, raciones crescunt donorum, et in commissis se nimis peccasse perhorrescat, et pro anima inperatoris Deum supplici mente deposcat, ut flagicia servi peccatoris innumera, quae in tot sibi subditis rebus precaveri nequiverant, clementer ignoscat, regnorumque dominator omnium populis presentibus atque futuris pervigil piusque custos assistat! Et tu, quicumque mihi succedas, tanti memor beneficii, animae ejus recordationem fideli mentis custodia serves, maximeque in festivitate Christi adletae Laurentii, cujus intercessionem obnixe postules, ut sicut eo die meritis ipsius hostium huic concessa est divinitus victoria visibilium, ita sibi a Deo donata, quam semper optavit, remissione, laqueos inimicorum mereatur invisibilium evadere a sinistrisque segregatus, in die judicii collocetur a dextris Dei Patris.