Ὀ δ υ σ σ ε ί α ς   σ

Ὀδυσσέως καὶ

Ἴρου πυγμή.

___________________________________________________

Ἦλθε δ᾽ ἐπὶ πτωχὸς πανδήμιος, ὃς κατὰ ἄστυ

πτωχεύεσκ᾽ Ἰθάκης, μετὰ δ᾽ ἔπρεπε γαστέρι μάργηι

ἀζηχὲς φαγέμεν καὶ πιέμεν· οὐδέ οἱ ἦν ἲς

οὐδὲ βίη, εἶδος δὲ μάλα μέγας ἦν ὁράασθαι.

5

Ἀρναῖος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε· τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ

ἐκ γενετῆς· Ἶρον δὲ νέοι κίκλησκον ἅπαντες,

οὕνεκ᾽ ἀπαγγέλλεσκε κιών, ὅτε πού τις ἀνώγοι·

ὅς ῥ᾽ ἐλθὼν Ὀδυσῆα διώκετο οἷο δόμοιο,

καί μιν νεικείων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

10

εἶκε, γέρον, προθύρου, μὴ δὴ τάχα καὶ ποδὸς ἕλκηι.

οὐκ ἀΐεις ὅτι δή μοι ἐπιλλίζουσιν ἅπαντες,

ἑλκέμεναι δὲ κέλονται; ἐγὼ δ᾽ αἰσχύνομαι ἔμπης.

ἀλλ᾽ ἄνα, μὴ τάχα νῶϊν ἔρις καὶ χερσὶ γένηται.

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

15

δαιμόνι᾽, οὔτε τί σε ῥέζω κακὸν οὔτ᾽ ἀγορεύω,

οὔτε τινὰ φθονέω δόμεναι καὶ πόλλ᾽ ἀνελόντα.

οὐδὸς δ᾽ ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται, οὐδέ τί σε χρὴ

ἀλλοτρίων φθονέειν· δοκέεις δέ μοι εἶναι ἀλήτης

ὥς περ ἐγών, ὄλβον δὲ θεοὶ μέλλουσιν ὀπάζειν.

20

χερσὶ δὲ μή τι λίην προκαλίζεο, μή με χολώσηις,

μή σε γέρων περ ἐὼν στῆθος καὶ χείλεα φύρσω

αἵματος· ἡσυχίη δ᾽ ἂν ἐμοὶ καὶ μᾶλλον ἔτ᾽ εἴη

αὔριον· οὐ μὲν γάρ τί σ᾽ ὑποστρέψεσθαι ὀΐω

δεύτερον ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

25

τὸν δὲ χολωσάμενος προσεφώνεεν Ἶρος ἀλήτης·

ὢ πόποι, ὡς ὁ μολοβρὸς ἐπιτροχάδην ἀγορεύει,

γρηῒ καμινοῖ ἶσος· ὃν ἂν κακὰ μητισαίμην

κόπτων ἀμφοτέρηισι, χαμαὶ δέ κε πάντας ὀδόντας

γναθμῶν ἐξελάσαιμι συὸς ὣς ληϊβοτείρης.

30

ζῶσαι νῦν, ἵνα πάντες ἐπιγνώωσι καὶ οἵδε

μαρναμένους· πῶς δ᾽ ἂν σὺ νεωτέρωι ἀνδρὶ μάχοιο;

ὣς οἱ μὲν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων

οὐδοῦ ἔπι ξεστοῦ πανθυμαδὸν ὀκριόωντο.

τοῖϊν δὲ ξυνέηχ᾽ ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο,

35

ἡδὺ δ᾽ ἄρ᾽ ἐκγελάσας μετεφώνει μνηστήρεσσιν·

ὦ φίλοι, οὐ μέν πώ τι πάρος τοιοῦτον ἐτύχθη,

οἵην τερπωλὴν θεὸς ἤγαγεν ἐς τόδε δῶμα.

ὁ ξεῖνός τε καὶ Ἶρος ἐρίζετον ἀλλήλοιϊν

χερσὶ μαχέσσασθαι· ἀλλὰ ξυνελάσσομεν ὦκα.

40

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀνήϊξαν γελόωντες,

ἀμφὶ δ᾽ ἄρα πτωχοὺς κακοείμονας ἠγερέθοντο.

τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·

κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω.

γαστέρες αἵδ᾽ αἰγῶν κέατ᾽ ἐν πυρί, τὰς ἐπὶ δόρπωι

45

κατθέμεθα κνίσης τε καὶ αἵματος ἐμπλήσαντες·

ὁππότερος δέ κε νικήσηι κρείσσων τε γένηται,

τάων ἥν κ᾽ ἐθέληισιν ἀναστὰς αὐτὸς ἑλέσθω·

αἰεὶ αὖθ᾽ ἡμῖν μεταδαίσεται, οὐδέ τιν᾽ ἄλλον

πτωχὸν ἔσω μίσγεσθαι ἐάσομεν αἰτήσοντα.

50

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.

τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ὦ φίλοι, οὔ πως ἔστι νεωτέρωι ἀνδρὶ μάχεσθαι

ἄνδρα γέροντα, δύηι ἀρημένον· ἀλλά με γαστὴρ

ὀτρύνει κακοεργός, ἵνα πληγῆισι δαμείω.

55

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον,

μή τις ἐπ᾽ Ἴρωι ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείηι

πλήξηι ἀτασθάλλων, τούτωι δέ με ἶφι δαμάσσηι.

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀπώμνυον ὡς ἐκέλευεν.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,

60

τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·

ξεῖν᾽, εἴ σ᾽ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ

τοῦτον ἀλέξασθαι, τῶν δ᾽ ἄλλων μή τιν᾽ Ἀχαιῶν

δείδιθ᾽, ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται ὅς κέ σε θείνηι·

ξεινοδόκος μὲν ἐγών, ἐπὶ δ᾽ αἰνεῖτον βασιλῆες,

65

Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος, πεπνυμένω ἄμφω.

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπήινεον· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα, φαῖνε δὲ μηροὺς

καλούς τε μεγάλους τε, φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι

στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες· αὐτὰρ Ἀθήνη

70

ἄγχι παρισταμένη μέλε᾽ ἤλδανε ποιμένι λαῶν.

μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο·

ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·

ἦ τάχα Ἶρος Ἄϊρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει,

οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει.

75

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, Ἴρωι δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός.

ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκηι

δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.

Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

νῦν μὲν μήτ᾽ εἴης, βουγάϊε, μήτε γένοιο,

80

εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς,

ἄνδρα γέροντα, δύηι ἀρημένον, ἥ μιν ἱκάνει.

ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·

αἴ κέν σ᾽ οὗτος νικήσηι κρείσσων τε γένηται,

πέμψω σ᾽ ἤπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηὶ μελαίνηι,

85

εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,

ὅς κ᾽ ἀπὸ ῥῖνα τάμηισι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῶι,

μήδεά τ᾽ ἐξερύσας δώηι κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι.

ὣς φάτο, τῶι δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.

ἐς μέσσον δ᾽ ἄναγον· τὼ δ᾽ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.

90

δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς

ἢ ἐλάσει᾽ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,

ἦέ μιν ἦκ᾽ ἐλάσειε τανύσσειέν τ᾽ ἐπὶ γαίηι.

ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,

ἦκ᾽ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ᾽ Ἀχαιοί.

95

δὴ τότ᾽ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον

Ἶρος, ὁ δ᾽ αὐχέν᾽ ἔλασσεν ὑπ᾽ οὔατος, ὀστέα δ᾽ εἴσω

ἔθλασεν· αὐτίκα δ᾽ ἦλθε κατὰ στόμα φοίνιον αἷμα,

κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίηισι μακών, σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας

λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ

100

χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλωι ἔκθανον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν,

αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς

εἷσεν ἀνακλίνας· σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

105

ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ᾽ ἀπερύκων,

μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι

λυγρὸς ἐών, μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρηι.

ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,

πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.

110

ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοὶ δ᾽ ἴσαν εἴσω

ἡδὺ γελώοντες καὶ δεικανόωντ᾽ ἐπέεσσι·

Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,

ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῶι,

ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας

115

ἐν δήμωι· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε

εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων.

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.

Ἀντίνοος δ᾽ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,

ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ

120

ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας

καὶ δέπαϊ χρυσέωι δειδίσκετο, φώνησέν τε·

χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε, γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω

ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι.

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

125

Ἀμφίνομ᾽, ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι·

τοίου γὰρ καὶ πατρός, ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον,

Νῖσον Δουλιχιῆα ἐΰν τ᾽ ἔμεν ἀφνειόν τε·

τοῦ σ᾽ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπητῆι δ᾽ ἀνδρὶ ἔοικας.

τοὔνεκά τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·

130

οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο,

πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.

οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,

ὄφρ᾽ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ᾽ ὀρώρηι·

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,

135

καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῶι·

τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων

οἷον ἐπ᾽ ἦμαρ ἄγησι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.

καὶ γὰρ ἐγώ ποτ᾽ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι,

πολλὰ δ᾽ ἀτάσθαλ᾽ ἔρεξα βίηι καὶ κάρτεϊ εἴκων,

140

πατρί τ᾽ ἐμῶι πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισι.

τῶι μή τίς ποτε πάμπαν ἀνὴρ ἀθεμίστιος εἴη,

ἀλλ᾽ ὅ γε σιγῆι δῶρα θεῶν ἔχοι, ὅττι διδοῖεν.

οἷ᾽ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας,

κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν

145

ἀνδρός, ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης

δηρὸν ἀπέσσεσθαι· μάλα δὲ σχεδόν. ἀλλά σε δαίμων

οἴκαδ᾽ ὑπεξαγάγοι, μηδ᾽ ἀντιάσειας ἐκείνωι,

ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·

οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀΐω

150

μνηστῆρας καὶ κεῖνον, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθηι.

ὣς φάτο, καὶ σπείσας ἔπιεν μελιηδέα οἶνον,

ἂψ δ᾽ ἐν χερσὶν ἔθηκε δέπας κοσμήτορι λαῶν.

αὐτὰρ ὁ βῆ διὰ δῶμα φίλον τετιημένος ἦτορ,

νευστάζων κεφαλῆι· δὴ γὰρ κακὸν ὄσσετο θυμός.

155

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς φύγε κῆρα· πέδησε δὲ καὶ τὸν Ἀθήνη

Τηλεμάχου ὑπὸ χερσὶ καὶ ἔγχεϊ ἶφι δαμῆναι.

ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.

τῆι δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,

κούρηι Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείηι,

160

μνηστήρεσσι φανῆναι, ὅπως πετάσειε μάλιστα

θυμὸν μνηστήρων ἰδὲ τιμήεσσα γένοιτο

μᾶλλον πρὸς πόσιός τε καὶ υἱέος ἢ πάρος ἦεν.

ἀχρεῖον δ᾽ ἐγέλασσεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

Εὐρυνόμη, θυμός μοι ἐέλδεται, οὔ τι πάρος γε,

165

μνηστήρεσσι φανῆναι, ἀπεχθομένοισί περ ἔμπης·

παιδὶ δέ κεν εἴποιμι ἔπος, τό κε κέρδιον εἴη,

μὴ πάντα μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμιλεῖν,

οἵ τ᾽ εὖ μὲν βάζουσι, κακῶς δ᾽ ὄπιθεν φρονέουσι.

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπεν·

170

ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, τέκος, κατὰ μοῖραν ἔειπες.

ἀλλ᾽ ἴθι καὶ σῶι παιδὶ ἔπος φάο μηδ᾽ ἐπίκευθε,

χρῶτ᾽ ἀπονιψαμένη καὶ ἐπιχρίσασα παρειάς·

μηδ᾽ οὕτω δακρύοισι πεφυρμένη ἀμφὶ πρόσωπα

ἔρχευ, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί.

175

ἤδη μὲν γάρ τοι παῖς τηλίκος, ὃν σὺ μάλιστα

ἠρῶ ἀθανάτοισι γενειήσαντα ἰδέσθαι.

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

Εὐρυνόμη, μὴ ταῦτα παραύδα, κηδομένη περ,

χρῶτ᾽ ἀπονίπτεσθαι καὶ ἐπιχρίεσθαι ἀλοιφῆι·

180

ἀγλαΐην γὰρ ἐμοί γε θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν,

ὤλεσαν, ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίληις ἐνὶ νηυσίν.

ἀλλά μοι Αὐτονόην τε καὶ Ἱπποδάμειαν ἄνωχθι

ἐλθέμεν, ὄφρα κέ μοι παρστήετον ἐν μεγάροισιν·

οἴη δ᾽ οὐκ εἴσειμι μετ᾽ ἀνέρας· αἰδέομαι γάρ.

185

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.

ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·

κούρηι Ἰκαρίοιο κατὰ γλυκὺν ὕπνον ἔχευεν,

εὗδε δ᾽ ἀνακλινθεῖσα, λύθεν δέ οἱ ἅψεα πάντα

190

αὐτοῦ ἐνὶ κλιντῆρι· τέως δ᾽ ἄρα δῖα θεάων

ἄμβροτα δῶρα δίδου, ἵνα μιν θησαίατ᾽ Ἀχαιοί.

κάλλεϊ μέν οἱ πρῶτα προσώπατα καλὰ κάθηρεν

ἀμβροσίωι, οἵωι περ ἐϋστέφανος Κυθέρεια

χρίεται, εὖτ᾽ ἂν ἴηι Χαρίτων χορὸν ἱμερόεντα·

195

καί μιν μακροτέρην καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι,

λευκοτέρην δ᾽ ἄρα μιν θῆκε πριστοῦ ἐλέφαντος.

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἔρξασ᾽ ἀπεβήσετο δῖα θεάων,

ἦλθον δ᾽ ἀμφίπολοι λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο

φθόγγωι ἐπερχόμεναι· τὴν δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκε,

200

καί ῥ᾽ ἀπομόρξατο χερσὶ παρειὰς φώνησέν τε·

ἦ με μάλ᾽ αἰνοπαθῆ μαλακὸν περὶ κῶμ᾽ ἐκάλυψεν.

αἴθε μοι ὣς μαλακὸν θάνατον πόροι Ἄρτεμις ἁγνὴ

αὐτίκα νῦν, ἵνα μηκέτ᾽ ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν

αἰῶνα φθινύθω, πόσιος ποθέουσα φίλοιο

205

παντοίην ἀρετήν, ἐπεὶ ἔξοχος ἦεν Ἀχαιῶν.

ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα,

οὐκ οἴη· ἅμα τῆι γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.

ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,

στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,

210

ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα·

ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.

τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατ᾽, ἔρωι δ᾽ ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν,

πάντες δ᾽ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσι κλιθῆναι.

ἡ δ᾽ αὖ Τηλέμαχον προσεφώνεεν, ὃν φίλον υἱόν·

215

Τηλέμαχ᾽, οὐκέτι τοι φρένες ἔμπεδοι οὐδὲ νόημα·

παῖς ἔτ᾽ ἐὼν καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶ κέρδε᾽ ἐνώμας·

νῦν δ᾽, ὅτε δὴ μέγας ἐσσὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνεις,

καί κέν τις φαίη γόνον ἔμμεναι ὀλβίου ἀνδρός,

ἐς μέγεθος καὶ κάλλος ὁρώμενος, ἀλλότριος φώς,

220

οὐκέτι τοι φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὐδὲ νόημα.

οἷον δὴ τόδε ἔργον ἐνὶ μεγάροισιν ἐτύχθη,

ὃς τὸν ξεῖνον ἔασας ἀεικισθήμεναι οὕτως.

πῶς νῦν, εἴ τι ξεῖνος ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν

ἥμενος ὧδε πάθοι ῥυστακτύος ἐξ ἀλεγεινῆς;

225

σοί κ᾽ αἶσχος λώβη τε μετ᾽ ἀνθρώποισι πέλοιτο.

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

μῆτερ ἐμή, τὸ μὲν οὔ σε νεμεσσῶμαι κεχολῶσθαι·

αὐτὰρ ἐγὼ θυμῶι νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,

ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρεια· πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.

230

ἀλλά τοι οὐ δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοῆσαι·

ἐκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος

οἵδε κακὰ φρονέοντες, ἐμοὶ δ᾽ οὐκ εἰσὶν ἀρωγοί.

οὐ μέν τοι ξείνου γε καὶ Ἴρου μῶλος ἐτύχθη

μνηστήρων ἰότητι, βίηι δ᾽ ὅ γε φέρτερος ἦεν.

235

αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,

οὕτω νῦν μνηστῆρες ἐν ἡμετέροισι δόμοισι

νεύοιεν κεφαλὰς δεδμημένοι, οἱ μὲν ἐν αὐλῆι,

οἱ δ᾽ ἔντοσθε δόμοιο, λελῦτο δὲ γυῖα ἑκάστου,

ὡς νῦν Ἶρος κεῖνος ἐπ᾽ αὐλείηισι θύρηισιν

240

ἧσται νευστάζων κεφαλῆι, μεθύοντι ἐοικώς,

οὐδ᾽ ὀρθὸς στῆναι δύναται ποσὶν οὐδὲ νέεσθαι

οἴκαδ᾽, ὅπη οἱ νόστος, ἐπεὶ φίλα γυῖα λέλυνται.

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·

Εὐρύμαχος δ᾽ ἐπέεσσι προσηύδα Πηνελόπειαν·

245

κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,

εἰ πάντες σε ἴδοιεν ἀν᾽ Ἴασον Ἄργος Ἀχαιοί,

πλέονές κε μνηστῆρες ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν

ἠῶθεν δαινύατ᾽, ἐπεὶ περίεσσι γυναικῶν

εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐΐσας.

250

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·

Εὐρύμαχ᾽, ἦ τοι ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε

ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον

Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ἦιεν Ὀδυσσεύς.

εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,

255

μεῖζόν κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως.

νῦν δ᾽ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.

ἦ μὲν δὴ ὅτε τ᾽ ἦιε λιπὼν κάτα πατρίδα γαῖαν,

δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῶι ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα·

ὦ γύναι, οὐ γὰρ ὀΐω ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς

260

ἐκ Τροίης εὖ πάντας ἀπήμονας ἀπονέεσθαι·

καὶ γὰρ Τρῶάς φασι μαχητὰς ἔμμεναι ἄνδρας,

ἠμὲν ἀκοντιστὰς ἠδὲ ῥυτῆρας ὀϊστῶν

ἵππων τ᾽ ὠκυπόδων ἐπιβήτορας, οἵ κε τάχιστα

ἔκριναν μέγα νεῖκος ὁμοιΐου πολέμοιο.

265

τῶι οὐκ οἶδ᾽ ἤ κέν μ᾽ ἀνέσει θεός, ἦ κεν ἁλώω

αὐτοῦ ἐνὶ Τροίηι· σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελόντων.

μεμνῆσθαι πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μεγάροισιν

ὡς νῦν, ἢ ἔτι μᾶλλον ἐμεῦ ἀπονόσφιν ἐόντος·

αὐτὰρ ἐπὴν δὴ παῖδα γενειήσαντα ἴδηαι,

270

γήμασθ᾽ ὧι κ᾽ ἐθέληισθα, τεὸν κατὰ δῶμα λιποῦσα.

κεῖνος τὼς ἀγόρευε· τὰ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.

νὺξ δ᾽ ἔσται ὅτε δὴ στυγερὸς γάμος ἀντιβολήσει

οὐλομένης ἐμέθεν, τῆς τε Ζεὺς ὄλβον ἀπηύρα.

ἀλλὰ τόδ᾽ αἰνὸν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει·

275

μνηστήρων οὐχ ἥδε δίκη τὸ πάροιθε τέτυκτο·

οἵ τ᾽ ἀγαθήν τε γυναῖκα καὶ ἀφνειοῖο θύγατρα

μνηστεύειν ἐθέλωσι καὶ ἀλλήλοις ἐρίσωσιν,

αὐτοὶ τοί γ᾽ ἀπάγουσι βόας καὶ ἴφια μῆλα,

κούρης δαῖτα φίλοισι, καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῦσιν·

280

ἀλλ᾽ οὐκ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν.

ὣς φάτο, γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

οὕνεκα τῶν μὲν δῶρα παρέλκετο, θέλγε δὲ θυμὸν

μειλιχίοις ἐπέεσσι, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοίνα.

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός,

285

κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,

δῶρα μὲν ὅς κ᾽ ἐθέληισιν Ἀχαιῶν ἐνθάδ᾽ ἐνεῖκαι,

δέξασθ᾽. οὐ γὰρ καλὸν ἀνήνασθαι δόσιν ἐστίν·

ἡμεῖς δ᾽ οὔτ᾽ ἐπὶ ἔργα πάρος γ᾽ ἴμεν οὔτε πηι ἄλληι,

πρίν γέ σε τῶι γήμασθαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος.

290

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος·

δῶρα δ᾽ ἄρ᾽ οἰσέμεναι πρόεσαν κήρυκα ἕκαστος.

Ἀντινόωι μὲν ἔνεικε μέγαν περικαλλέα πέπλον,

ποικίλον· ἐν δ᾽ ἀρ᾽ ἔσαν περόναι δυοκαίδεκα πᾶσαι

χρύσειαι, κληῖσιν ἐϋγνάμπτοις ἀραρυῖαι.

295

ὅρμον δ᾽ Εὐρυμάχωι πολυδαίδαλον αὐτίκ᾽ ἔνεικε.

χρύσεον, ἠλέκτροισιν ἐερμένον ἠέλιον ὥς.

ἕρματα δ᾽ Εὐρυδάμαντι δύω θεράποντες ἔνεικαν,

τρίγληνα μορόεντα· χάρις δ᾽ ἀπελάμπετο πολλή.

ἐκ δ᾽ ἄρα Πεισάνδροιο Πολυκτορίδαο ἄνακτος

300

ἴσθμιον ἤνεικεν θεράπων, περικαλλὲς ἄγαλμα.

ἄλλο δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλος δῶρον Ἀχαιῶν καλὸν ἔνεικεν.

ἡ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα δῖα γυναικῶν,

τῆι δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι ἔφερον περικαλλέα δῶρα

οἱ δ᾽ εἰς ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν

305

τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ᾽ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν.

τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλας ἐπὶ ἕσπερος ἦλθεν.

αὐτίκα λαμπτῆρας τρεῖς ἵστασαν ἐν μεγάροισιν,

ὄφρα φαείνοιεν· περὶ δὲ ξύλα κάγκανα θῆκαν,

αὖα πάλαι, περίκηλα, νέον κεκεασμένα χαλκῶι,

310

καὶ δαΐδας μετέμισγον· ἀμοιβηδὶς δ᾽ ἀνέφαινον

δμωιαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος. αὐτὰρ ὁ τῆισιν

αὐτὸς διογενῆς μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

δμωιαὶ Ὀδυσσῆος, δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,

ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽, ἵν᾽ αἰδοίη βασίλεια·

315

τῆι δὲ παρ᾽ ἠλάκατα στροφαλίζετε, τέρπετε δ᾽ αὐτὴν

ἥμεναι ἐν μεγάρωι, ἢ εἴρια πείκετε χερσίν·

αὐτὰρ ἐγὼ τούτοισι φάος πάντεσσι παρέξω.

ἤν περ γάρ κ᾽ ἐθέλωσιν ἐΰθρονον Ἠῶ μίμνειν,

οὔ τί με νικήσουσι· πολυτλήμων δὲ μάλ᾽ εἰμί.

320

ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δ᾽ ἐγέλασσαν, ἐς ἀλλήλας δὲ ἴδοντο.

τὸν δ᾽ αἰσχρῶς ἐνένιπε Μελανθὼ καλλιπάρηιος,

τὴν Δολίος μὲν ἔτικτε, κόμισσε δὲ Πηνελόπεια,

παῖδα δὲ ὣς ἀτίταλλε, δίδου δ᾽ ἄρ᾽ ἀθύρματα θυμῶι·

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἔχε πένθος ἐνὶ φρεσὶ Πηνελοπείης,

325

ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ Εὐρυμάχωι μισγέσκετο καὶ φιλέεσκεν.

ἥ ῥ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπεν ὀνειδείοις ἐπέεσσιν·

ξεῖνε τάλαν, σύ γέ τις φρένας ἐκπεπαταγμένος ἐσσί,

οὐδ᾽ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήϊον ἐς δόμον ἐλθών,

ἠέ που ἐς λέσχην, ἀλλ᾽ ἐνθάδε πόλλ᾽ ἀγορεύεις,

330

θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῶι

ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ

τοιοῦτος νόος ἐστίν· ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.

ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;

μή τίς τοι τάχα Ἴρου ἀμείνων ἄλλος ἀναστῆι,

335

ὅς τίς σ᾽ ἀμφὶ κάρη κεκοπὼς χερσὶ στιβαρῆισι

δώματος ἐκπέμψηισι, φορύξας αἵματι πολλῶι.

τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

ἦ τάχα Τηλεμάχωι ἐρέω, κύον, οἷ᾽ ἀγορεύεις,

κεῖσ᾽ ἐλθών, ἵνα σ᾽ αὖθι διὰ μελεϊστὶ τάμηισιν.

340

ὣς εἰπὼν ἐπέεσσι διεπτοίησε γυναῖκας.

βὰν δ᾽ ἴμεναι διὰ δῶμα, λύθεν δ᾽ ὑπὸ γυῖα ἑκάστης

ταρβοσύνηι· φὰν γάρ μιν ἀληθέα μυθήσασθαι.

αὐτὰρ ὁ πὰρ λαμπτῆρσι φαείνων αἰθομένοισιν

ἑστήκειν ἐς πάντας ὁρώμενος· ἄλλα δέ οἱ κῆρ

345

ὥρμαινε φρεσὶν ἧισιν, ἅ ῥ᾽ οὐκ ἀτέλεστα γένοντο.

μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη

λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον

δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἦρχ᾽ ἀγορεύειν,

350

κερτομέων Ὀδυσῆα· γέλω δ᾽ ἑτάροισιν ἔτευχε.

κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης,

ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.

οὐκ ἀθεεὶ ὅδ᾽ ἀνὴρ Ὀδυσήϊον ἐς δόμον ἵκει·

ἔμπης μοι δοκέει δαίδων σέλας ἔμμεναι αὐτοῦ

355

κὰκ κεφαλῆς, ἐπεὶ οὔ οἱ ἔνι τρίχες οὐδ᾽ ἠβαιαί.

ἦ ῥ᾽, ἅμα τε προσέειπεν Ὀδυσσῆα πτολίπορθον·

ξεῖν᾽, ἦ ἄρ κ᾽ ἐθέλοις θητευέμεν, εἴ σ᾽ ἀνελοίμην,

ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιῆς - μισθὸς δέ τοι ἄρκιος ἔσται -

αἱμασιάς τε λέγων καὶ δένδρεα μακρὰ φυτεύων;

360

ἔνθα κ᾽ ἐγὼ σῖτον μὲν ἐπηετανὸν παρέχοιμι,

εἵματα δ᾽ ἀμφιέσαιμι ποσίν θ᾽ ὑποδήματα δοίην.

ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθες, οὐκ ἐθελήσεις

ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσειν κατὰ δῆμον

βούλεαι, ὄφρ᾽ ἄν ἔχηις βόσκειν σὴν γαστέρ᾽ ἄναλτον.

365

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

Εὐρύμαχ᾽, εἰ γὰρ νῶϊν ἔρις ἔργοιο γένοιτο

ὥρηι ἐν εἰαρινῆι, ὅτε τ᾽ ἤματα μακρὰ πέλονται,

ἐν ποίηι, δρέπανον μὲν ἐγὼν εὐκαμπὲς ἔχοιμι,

καὶ δὲ σὺ τοῖον ἔχοις, ἵνα πειρησαίμεθα ἔργου

370

νήστιες ἄχρι μάλα κνέφαος, ποίη δὲ παρείη.

εἰ δ᾽ αὖ καὶ βόες εἶεν ἐλαυνέμεν, οἵ περ ἄριστοι,

αἴθωνες, μεγάλοι, ἄμφω κεκορηότε ποίης,

ἥλικες, ἰσοφόροι, τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν,

τετράγυον δ᾽ εἴη, εἴκοι δ᾽ ὑπὸ βῶλος ἀρότρωι·

375

τῶι κέ μ᾽ ἴδοις, εἰ ὦλκα διηνεκέα προταμοίμην.

εἰ δ᾽ αὖ καὶ πόλεμόν ποθεν ὁρμήσειε Κρονίων

σήμερον, αὐτὰρ ἐμοὶ σάκος εἴη καὶ δύο δοῦρε

καὶ κυνέη πάγχαλκος, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖα,

τῶι κέ μ᾽ ἴδοις πρώτοισιν ἐνὶ προμάχοισι μιγέντα,

380

οὐδ᾽ ἄν μοι τὴν γαστέρ᾽ ὀνειδίζων ἀγορεύοις.

ἀλλὰ μάλ᾽ ὑβρίξεις, καί τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής·

καί πού τις δοκέεις μέγας ἔμμεναι ἠδὲ κραταιός,

οὕνεκα πὰρ παύροισι καὶ οὐκ ἀγαθοῖσιν ὁμιλεῖς.

εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

385

αἶψά κέ τοι τὰ θύρετρα, καὶ εὐρέα περ μάλ᾽ ἐόντα,

φεύγοντι στείνοιτο διὲκ προθύροιο θύραζε.

ὣς ἔφατ᾽, Εὐρύμαχος δ᾽ ἐχολώσατο κηρόθι μᾶλλον,

καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

ἆ δείλ᾽, ἦ τάχα τοι τελέω κακόν, οἷ᾽ ἀγορεύεις

390

θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῶι

ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ

τοιοῦτος νόος ἐστίν· ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.

ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;

ὣς ἄρα φωνήσας σφέλας ἔλλαβεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

395

Ἀμφινόμου πρὸς γοῦνα καθέζετο Δουλιχιῆος,

Εὐρύμαχον δείσας· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οἰνοχόον βάλε χεῖρα

δεξιτερήν· πρόχοος δὲ χαμαὶ βόμβησε πεσοῦσα,

αὐτὰρ ὅ γ᾽ οἰμώξας πέσεν ὕπτιος ἐν κονίηισι.

μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα,

400

ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·

αἴθ᾽ ὤφελλ᾽ ὁ ξεῖνος ἀλώμενος ἄλλοθ᾽ ὀλέσθαι

πρὶν ἐλθεῖν· τῶι οὔ τι τόσον κέλαδον μετέθηκε.

νῦν δὲ περὶ πτωχῶν ἐριδαίνομεν, οὐδέ τι δαιτὸς

ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος, ἐπεὶ τὰ χερείονα νικᾶι.

405

τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο

δαιμόνιοι, μαίνεσθε καὶ οὐκέτι κεύθετε θυμῶι

βρωτὺν οὐδὲ ποτῆτα· θεῶν νύ τις ὔμμ᾽ ὀροθύνει.

ἀλλ᾽ εὖ δαισάμενοι κατακείετε οἴκαδ᾽ ἰόντες,

ὁππότε θυμὸς ἄνωγε· διώκω δ᾽ οὔ τιν᾽ ἐγώ γε.

410

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες

Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.

τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε

Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος·

ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίωι

415

ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι·

μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον

δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.

ἀλλ᾽ ἄγετ᾽, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,

ὄφρα σπείσαντες κατακείομεν οἴκαδ᾽ ἰόντες·

420

τὸν ξεῖνον δὲ ἐῶμεν ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος

Τηλεμάχωι μελέμεν· τοῦ γὰρ φίλον ἵκετο δῶμα.

ὣς φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ἑαδότα μῦθον ἔειπε.

τοῖσιν δὲ κρητῆρα κεράσσατο Μούλιος ἥρως,

κῆρυξ Δουλιχιεύς· θεράπων δ᾽ ἦν Ἀμφινόμοιο·

425

νώμησεν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν· οἱ δὲ θεοῖσι

σπείσαντες μακάρεσσι πίον μελιηδέα οἶνον.

αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,

βάν ῥ᾽ ἴμεναι κείοντες ἑὰ πρὸς δώμαθ᾽ ἕκαστος.