Προμηθεύς δεσμώτης

Ἐπεισόδια αʹ (193-396)

____________________________________________________________________

Χορός

πάντ᾽ ἐκκάλυψον καὶ γέγων᾽ ἡμῖν λόγον,

ποίωι λαβών σε Ζεὺς ἐπ᾽ αἰτιάματι,

195

οὕτως ἀτίμως καὶ πικρῶς αἰκίζεται·

δίδαξον ἡμᾶς, εἴ τι μὴ βλάπτει λόγωι.

Προμηθεύς

ἀλγεινὰ μέν μοι καὶ λέγειν ἐστὶν τάδε,

ἄλγος δὲ σιγᾶν, πανταχῆι δὲ δύσποτμα.

ἐπεὶ τάχιστ᾽ ἤρξαντο δαίμονες χόλου

200

στάσις τ᾽ ἐν ἀλλήλοισιν ὠροθύνετο,

οἳ μὲν θέλοντες ἐκβαλεῖν ἕδρας Κρόνον,

ὡς Ζεὺς ἀνάσσοι δῆθεν, οἳ δὲ τοὔμπαλιν

σπεύδοντες, ὡς Ζεὺς μήποτ᾽ ἄρξειεν θεῶν,

ἐνταῦθ᾽ ἐγὼ τὰ λῶιστα βουλεύων πιθεῖν

205

Τιτᾶνας, Οὐρανοῦ τε καὶ Χθονὸς τέκνα,

οὐκ ἠδυνήθην· αἱμύλας δὲ μηχανὰς

ἀτιμάσαντες καρτεροῖς φρονήμασιν

ὤιοντ᾽ ἀμοχθὶ πρὸς βίαν τε δεσπόσειν.

ἐμοὶ δὲ μήτηρ οὐχ ἅπαξ μόνον Θέμις

210

καὶ Γαῖα, πολλῶν ὀνομάτων μορφὴ μία,

τὸ μέλλον ἧι κραίνοιτο προυτεθεσπίκει,

ὡς οὐ κατ᾽ ἰσχὺν οὐδὲ πρὸς τὸ καρτερόν

χρείη, δόλωι δὲ τοὺς ὑπερσχόντας κρατεῖν.

τοιαῦτ᾽ ἐμοῦ λόγοισιν ἐξηγουμένου

215

οὐκ ἠξίωσαν οὐδὲ προσβλέψαι τὸ πᾶν.

κράτιστα δή μοι τῶν παρεστώτων τότε

ἐφαίνετ᾽ εἶναι προσλαβόντα μητέρα

ἑκόνθ᾽ ἑκόντι Ζηνὶ συμπαραστατεῖν·

ἐμαῖς δὲ βουλαῖς Ταρτάρου μελαμβαθὴς

220

κευθμὼν καλύπτει τὸν παλαιγενῆ Κρόνον

αὐτοῖσι συμμάχοισι. τοιάδ᾽ ἐξ ἐμοῦ

ὁ τῶν θεῶν τύραννος ὠφελημένος

κακαῖσι ποιναῖς ταῖσδὲ μ᾽ ἐξημείψατο.

ἔνεστι γάρ πως τοῦτο τῆι τυραννίδι

225

νόσημα, τοῖς φίλοισι μὴ πεποιθέναι.

ὃ δ᾽ οὖν ἐρωτᾶτ᾽, αἰτίαν καθ᾽ ἥντινα

αἰκίζεταί με, τοῦτο δὴ σαφηνιῶ.

ὅπως τάχιστα τὸν πατρῶιον ἐς θρόνον

καθέζετ᾽, εὐθὺς δαίμοσιν νέμει γέρα

230

ἄλλοισιν ἄλλα καὶ διεστοιχίζετο

ἀρχήν· βροτῶν δὲ τῶν ταλαιπώρων λόγον

οὐκ ἔσχεν οὐδέν᾽, ἀλλ᾽ ἀιστώσας γένος

τὸ πᾶν ἔχρηιζεν ἄλλο φιτῦσαι νέον.

καὶ τοῖσιν οὐδεὶς ἀντέβαινε πλὴν ἐμοῦ·

235

ἐγὼ δ᾽ ὁ τολμῆς ἐξελυσάμην βροτοὺς

τὸ μὴ διαρραισθέντας εἰς Ἅιδου μολεῖν.

τῶι τοι τοιαῖσδε πημοναῖσι κάμπτομαι,

πάσχειν μὲν ἀλγειναῖσιν, οἰκτραῖσιν δ᾽ ἰδεῖν·

θνητοὺς δ᾽ ἐν οἴκτωι προθέμενος, τούτου τυχεῖν

240

οὐκ ἠξιώθην αὐτός, ἀλλὰ νηλεῶς

ὧδ᾽ ἐρρύθμισμαι, Ζηνὶ δυσκλεὴς θέα.

Χορός

σιδηρόφρων τε κἀκ πέτρας εἰργασμένος

ὅστις, Προμηθεῦ, σοῖσιν οὐ συνασχαλᾶι

μόχθοις· ἐγὼ γὰρ οὔτ᾽ ἂν εἰσιδεῖν τάδε

245

ἔχρηιζον εἰσιδοῦσά τ᾽ ἠλγύνθην κέαρ.

Προμηθεύς

καὶ μὴν φίλοις ἐλεινὸς εἰσορᾶν ἐγώ.

Χορός

μή πού τι προὔβης τῶνδε καὶ περαιτέρω;

Προμηθεύς

θνητούς γ᾽ ἔπαυσα μὴ προδέρκεσθαι μόρον.

Χορός

τὸ ποῖον εὑρὼν τῆσδε φάρμακον νόσου;

Προμηθεύς

250

τυφλὰς ἐν αὐτοῖς ἐλπίδας κατώικισα.

Χορός

μέγ᾽ ὠφέλημα τοῦτ᾽ ἐδωρήσω βροτοῖς.

Προμηθεύς

πρὸς τοῖσδε μέντοι πῦρ ἐγώ σφιν ὤπασα.

Χορός

καὶ νῦν φλογωπὸν πῦρ ἔχουσ᾽ ἐφήμεροι;

Προμηθεύς

ἀφ᾽ οὗ γε πολλὰς ἐκμαθήσονται τέχνας.

Χορός

255

τοιοῖσδε δή σε Ζεὺς ἐπ᾽ αἰτιάμασιν

Προμηθεύς

αἰκίζεταί τε κοὐδαμῆι χαλᾶι κακῶν.

Χορός

οὐδ᾽ ἔστιν ἄθλου τέρμα σοι προκείμενον;

Προμηθεύς

οὐκ ἄλλο γ᾽ οὐδέν, πλὴν ὅταν κείνωι δοκῆι.

Χορός

δόξει δὲ πῶς; τίς ἐλπίς; οὐχ ὁρᾶις, ὅτι

260

ἥμαρτες; ὡς δ᾽ ἥμαρτες, οὔτ᾽ ἐμοὶ λέγειν

καθ᾽ ἡδονὴν σοί τ᾽ ἄλγος. ἀλλὰ ταῦτα μὲν

μεθῶμεν, ἄθλου δ᾽ ἔκλυσιν ζήτει τινά.

Προμηθεύς

ἐλαφρὸν ὅστις πημάτων ἔξω πόδα

ἔχει παραινεῖν νουθετεῖν τε τὸν κακῶς

265

πράσσοντας· εὖ δὲ ταῦθ᾽ ἅπαντ᾽ ἠπιστάμην.

ἑκὼν ἑκὼν ἥμαρτον· οὐκ ἀρνήσομαι.

θνητοῖς ἀρήγων αὐτὸς ηὑρόμην πόνους.

οὐ μήν τι ποιναῖς γ᾽ ὠιόμην τοίαισί με

κατισχνανεῖσθαι πρὸς πέτραις πεδαρσίοις,

270

τυχόντ᾽ ἐρήμου τοῦδ᾽ ἀγείτονος πάγου.

καί μοι τὰ μὲν παρόντα μὴ δύρεσθ᾽ ἄχη,

πέδοι δὲ βᾶσαι τὰς προσερπούσας τύχας

ἀκούσαθ᾽, ὡς μάθητε διὰ τέλους τὸ πᾶν.

πίθεσθέ μοι πίθεσθε, συμπονήσατε

275

τῶι νῦν μογοῦντι. ταὐτά τοι πλανωμένη

πρὸς ἄλλοτ᾽ ἄλλον πημονὴ προσιζάνει.

Χορός

οὐκ ἀκούσαις ἐπεθώυξας

τοῦτο, Προμηθεῦ. καὶ νῦν ἐλαφρῶι

280

ποδὶ κραιπνόσυτον θᾶκον προλιποῦσ᾽

αἰθέρα θ᾽ ἁγνὸν πόρον οἰωνῶν,

ὀκριοέσσηι χθονὶ τῆιδε πελῶ·

τοὺς σοὺς δὲ πόνους

χρήιζω διὰ παντὸς ἀκοῦσαι.

____________

Ὠκεανός

ἥκω δολιχῆς τέρμα κελεύθου

285

διαμειψάμενος πρὸς σέ, Προμηθεῦ,

τὸν πτερυγωκῆ τόνδ᾽ οἰωνὸν

γνώμηι στομίων ἄτερ εὐθύνων.

ταῖς σαῖς δὲ τύχαις, ἴσθι, συναλγῶ·

τὸ τε γάρ με, δοκῶ, συγγενὲς οὕτως

290

ἐσαναγκάζει,

χωρίς τε γένους οὐκ ἔστιν ὅτωι

μείζονα μοῖραν νείμαιμ᾽ ἢ σοί.

γνώσηι δὲ τάδ᾽ ὡς ἔτυμ᾽, οὐδὲ μάτην

χαριτογλωσσεῖν ἔνι μοι· φέρε γὰρ

295

σήμαιν᾽, ὅ τι χρή σοι συμπράσσειν·

οὐ γάρ ποτ᾽ ἐρεῖς ὡς Ὠκεανοῦ

φίλος ἐστὶ βεβαιότερός σοι.

Προμηθεύς

ἔα· τί χρῆμα; καὶ σὺ δὴ πόνων ἐμῶν

ἥκεις ἐπόπτης; πῶς ἐτόλμησας, λιπὼν

300

ἐπώνυμόν τε ῥεῦμα καὶ πετρηρεφῆ

αὐτόκτιτ᾽ ἄντρα, τὴν σιδηρομήτορα

ἐλθεῖν ἐς αἶαν; ἦ θεωρήσων τύχας

ἐμὰς ἀφῖξαι καὶ ξυνασχαλῶν κακοῖς;

δέρκου θέαμα, τόνδε τὸν Διὸς φίλον,

305

τὸν συγκαταστήσαντα τὴν τυραννίδα,

οἵαις ὑπ᾽ αὐτοῦ πημοναῖσι κάμπτομαι.

Ὠκεανός

ὁρῶ, Προμηθεῦ, καὶ παραινέσαι γέ σοι

θέλω τὰ λῶιστα καίπερ ὄντι ποικίλωι.

γίγνωσκε σαυτὸν καὶ μεθάρμοσαι τρόπους

310

νέους· νέος γὰρ καὶ τύραννος ἐν θεοῖς.

εἰ δ᾽ ὧδε τραχεῖς καὶ τεθηγμένους λόγους

ῥίψεις, τάχ᾽ ἄν σου καὶ μακρὰν ἀνωτέρω

θακῶν κλύοι Ζεύς, ὥστε σοι τὸν νῦν ὄχλον

παρόντα μόχθων παιδιὰν εἶναι δοκεῖν.

315

ἀλλ᾽, ὦ ταλαίπωρ᾽, ἃς ἔχεις ὀργὰς ἄφες,

ζήτει δὲ τῶνδε πημάτων ἀπαλλαγάς.

ἀρχαῖ᾽ ἴσως σοι φαίνομαι λέγειν τάδε·

τοιαῦτα μέντοι τῆς ἄγαν ὑψηγόρου

γλώσσης, Προμηθεῦ, τἀπίχειρα γίγνεται.

320

σὺ δ᾽ οὐδέπω ταπεινὸς οὐδ᾽ εἴκεις κακοῖς,

πρὸς τοῖς παροῦσι δ᾽ ἄλλα προσλαβεῖν θέλεις.

οὔκουν ἔμοιγε χρώμενος διδασκάλωι

πρὸς κέντρα κῶλον ἐκτενεῖς ὁρῶν, ὅτι

τραχὺς μόναρχος οὐδ᾽ ὑπεύθυνος κρατεῖ.

325

καὶ νῦν ἐγὼ μὲν εἶμι καὶ πειράσομαι,

ἐὰν δύνωμαι τῶνδέ σ᾽ ἐκλῦσαι πόνων·

σὺ δ᾽ ἡσύχαζε μηδ᾽ ἄγαν λαβροστόμει.

ἢ οὐκ οἶσθ᾽ ἀκριβῶς ὢν περισσόφρων, ὅτι

γλώσσηι ματαίαι ζημία προστρίβεται;

Προμηθεύς

330

ζηλῶ σ᾽ ὁθούνεκ᾽ ἐκτὸς αἰτίας κυρεῖς

πάντων μετασχὼν καὶ τετολμηκὼς ἐμοί.

καὶ νῦν ἔασον μηδέ σοι μελησάτω·

πάντως γὰρ οὐ πείσεις νιν· οὐ γὰρ εὐπιθής.

πάπταινε δ᾽ αὐτὸς μή τι πημανθῆις ὁδῶι.

Ὠκεανός

335

πολλῶι γ᾽ ἀμείνων τοὺς πέλας φρενοῦν ἔφυς

ἢ σαυτόν· ἔργωι κοὐ λόγωι τεκμαίρομαι.

ὁρμώμενον δὲ μηδαμῶς ἀντισπάσηις·

αὐχῶ γὰρ αὐχῶ τήνδε δωρεὰν ἐμοὶ

δώσειν Δί᾽, ὥστε τῶνδέ σ᾽ ἐκλῦσαι πόνων.

Προμηθεύς

340

τὰ μὲν σ᾽ ἐπαινῶ κοὐδαμῆι λήξω ποτέ·

προθυμίας γὰρ οὐδὲν ἐλλείπεις. ἀτὰρ

μηδὲν πόνει· μάτην γὰρ οὐδὲν ὠφελῶν

ἐμοὶ πονήσεις, εἴ τι καὶ πονεῖν θέλεις.

ἀλλ᾽ ἡσύχαζε σαυτὸν ἐκποδὼν ἔχων·

345

ἐγὼ γὰρ οὐκ, εἰ δυστυχῶ, τοῦδ᾽ εἵνεκα

θέλοιμ᾽ ἂν ὡς πλείστοισι πημονὰς τυχεῖν.

οὐ δῆτ᾽, ἐπεί με καὶ κασιγνήτου τύχαι

τείρουσ᾽ Ἄτλαντος, ὃς πρὸς ἑσπέρους τόπους

ἕστηκε κίον᾽ οὐρανοῦ τε καὶ χθονὸς

350

ὤμοις ἐρείδων, ἄχθος οὐκ εὐάγκαλον.

τὸν γηγενῆ τε Κιλικίων οἰκήτορα

ἄντρων ἰδὼν ὤικτιρα, δάιον τέρας

ἑκατογκάρανον πρὸς βίαν χειρούμενον,

Τυφῶνα θοῦρον· πᾶσιν ἀντέστη θεοῖς

355

σμερδναῖσι γαμφηλαῖσι συρίζων φόβον,

ἐξ ὀμμάτων δ᾽ ἤστραπτε γοργωπὸν σέλας,

ὡς τὴν Διὸς τυραννίδ᾽ ἐκπέρσων βίαι.

ἀλλ᾽ ἦλθεν αὐτῶι Ζηνὸς ἄγρυπνον βέλος,

καταιβάτης κεραυνὸς ἐκπνέων φλόγα,

360

ὃς αὐτὸν ἐξέπληξε τῶν ὑψηγόρων

κομπασμάτων· φρένας γὰρ εἰς αὐτὰς τυπεὶς

ἐφεψαλώθη κἀξεβροντήθη σθένος.

καὶ νῦν ἀχρεῖον καὶ παράορον δέμας

κεῖται στενωποῦ πλησίον θαλασσίου

365

ἰπούμενος ῥίζαισιν Αἰτναίαις ὕπο.

κορυφαῖς δ᾽ ἐν ἄκραις ἥμενος μυδροκτυπεῖ

Ἥφαιστος, ἔνθεν ἐκραγήσονταί ποτε

ποταμοὶ πυρὸς δάπτοντες ἀγρίαις γνάθοις

τῆς καλλικάρπου Σικελίας λευροὺς γύας·

370

τοιόνδε Τυφὼς ἐξαναζέσει χόλον

θερμοῖς ἀπλήστου βέλεσι πυρπνόου ζάλης,

καίπερ κεραυνῶι Ζηνὸς ἠνθρακωμένος.

σὺ δ᾽ οὐκ ἄπειρος οὐδ᾽ ἐμοῦ διδασκάλου

χρήιζεις· σεαυτὸν σῶιζ᾽ ὅπως ἐπίστασαι.

375

ἐγὼ δὲ τὴν παροῦσαν ἀντλήσω τύχην,

ἔστ᾽ ἂν Διὸς φρόνημα λωφήσηι χόλου.

Ὠκεανός

οὔκουν, Προμηθεῦ, τοῦτο γιγνώσκεις, ὅτι

ὀργῆς νοσούσης εἰσὶν ἰατροὶ λόγοι;

Προμηθεύς

ἐάν τις ἐν καιρῶι γε μαλθάσσηι κέαρ

380

καὶ μὴ σφριγῶντα θυμὸν ἰσχναίνηι βίαι.

Ὠκεανός

ἐν τῶι προθυμεῖσθαι δὲ καὶ τολμᾶν τίνα

ὁρᾶις ἐνοῦσαν ζημίαν; δίδασκέ με.

Προμηθεύς

μόχθον περισσὸν κουφόνουν τ᾽ εὐηθίαν.

Ὠκεανός

ἔα με τῆιδε τῆι νόσωι νοσεῖν, ἐπεὶ

385

κέρδιστον εὖ φρονοῦντα μὴ φρονεῖν δοκεῖν.

Προμηθεύς

ἐμὸν δοκήσει τἀμπλάκημ᾽ εἶναι τόδε.

Ὠκεανός

σαφῶς μ᾽ ἐς οἶκον σὸς λόγος στέλλει πάλιν.

Προμηθεύς

μὴ γάρ σε θρῆνος οὑμὸς εἰς ἔχθραν βάληι.

Ὠκεανός

ἦ τῶι νέον θακοῦντι παγκρατεῖς ἕδρας;

Προμηθεύς

390

τούτου φυλάσσου μή ποτ᾽ ἀχθεσθῆι κέαρ.

Ὠκεανός

ἡ σή, Προμηθεῦ, συμφορὰ διδάσκαλος.

Προμηθεύς

στέλλου, κομίζου, σῶιζε τὸν παρόντα νοῦν.

Ὠκεανός

ὁρμωμένωι μοι τόνδ᾽ ἐθώυξας λόγον·

λευρὸν γὰρ οἷμον αἰθέρος ψαίρει πτεροῖς

395

τετρασκελὴς οἰωνός· ἄσμενος δέ τἂν

σταθμοῖς ἐν οἰκείοισι κάμψειεν γόνυ.