Reynke de Vos

Dat erste boek

_________________________________________________________________

Wo Reynke openbar wroget vnde besecht

synen eghenen vader vnde syne anderen vrunde, vppe dat

in sodaner manneren syne vyende mede worden

besecht, vnde wo he by sodanen stucken wart vorlöset.

Dat XXIIII. capittel.

2085

DE konnygynne sprack wedder an:

«Reynke, latet vns recht vorstan

Van desser sake de warheyt vast,

Vp dat yuwe sele blyue vmbelast.»

Reynke sprack: «syd des berycht,

2090

Ik mod nu steruen, dat is anders nicht;

Scholde ik denne myne sele alzo beladen,

Dar myt se queme in ewygen schaden

Vnde se des ewych scholde entgelden?

Beter ysset, dat ik de nu mod melden,

2095

Wo wol se syn myne leuesten Magen,

De ik vul node scholde bedragen.

Ik vruchte der hellen pyne, de dar is groet;

Dar vmme ik yd yummer seggen moet.»

Deme konnynck wart dat herte swar;

2100

He sprack: «Reynke, sechstu ok war?»

Reynke sprack: «o eddele here,

Id is war, al byn ik sus sundich sere.

Wat scholde my dat to bathe komen,

Dat ik my suluen wolde vordomen?

2105

Gy seen yo wol, wo yd myt my is,

Steruen mod ik nu, dat is wys.

Scholde ik nu nicht spreken de warheyt,

Dar my de doet vor ogen steyt?

My mach nycht helpen bede efte gud.»

2110

Sus beuede Reynke, dar he stod,

In eyneme ghefynseden schyn van vruchten.

Vort sprack de konnygynne myt tüchten:

«Reynkens nod entfermet my sere.

Hir vmme, bydde ik yw, myn here,

2115

Doet Reynken etlyke gnade,

Vp dat na blyue grotter schade.

Latet ene nu in desser stunt

Vns wytlyk doen de rechten grunt,

Vnde dat eyn yslyk swyghe styl,

2120

Vp dat he nu spreke, dat he wyl.»

De konnynck boet swygent alzo vort.

Reynke sprack: «nu horet myne wort!

Is dat myneme heren, deme konnynck, leff,

Ik wyl yw lesen sunder breff

2125

Vnde de vorrederye openbaren,

Dar ik nemande dencke an to sparen.»

Nu machmen horen eynen nyen vunt,

(Reynkens loßheyt hadde nene grunt)

Wo he synem egen vader mede

2130

Quad vnde vnere ouer sede,

Ok den greuynck, synen leuesten vrunt,

De em doch in allen nöden bystunt.

Dyt dede he al in der andacht,

Datmen synen worden des to beth geue macht,

2135

Dat he alzo myt syner sprake

Syne vyende brochte in de suluen sake,

De sus na syneme lyue stunden.

He sprak: «myn here vader hadde ghevunden

Des mechtygen konnynges Emerykes schat

2140

In eyneme vorholentlyken pat,

Vnde do he hadde sus groten gud,

Wart he so stolt vnde hoghe van moed

Vnde helt alle deren in vnwerdicheyt

Myt syner gecklyken hochfardicheyt,

2145

De to voren syne ghesellen waren.

He leeth Hyntzen, den kater, varen

In Ardenen, dat wylde lant,

Dar he Brunen, den baren, vant;

He entboet eme dar syne hülde

2150

Vnde dat he in Vlanderen komen scholde,

Eft he konnynck wolde wesen.

Do Brun vnde Hyntze den breff hadden lesen.

He wart kone, vrolych vnde vnvorverd,

Wente he des lange hadde begherd.

2155

He reysede in Vlanderen altohant,

Dar he mynen heren vader vant;

He entfenck ene wol vnde sande tor stunt

Na Grymbart, dem wysen, vnsen vrunt,

Vnde na Ysegrym ok alzo vort.

2160

Desse veer handelden mannich wort;

Hyntze de kater was de vyfte.

Dar lycht eyn dorp, dat heeth Yfte;

Twysschen Yfte vnde Ghent

Hadden se sus dyt perlement

2165

In eyner dusteren, langen nacht.

Nicht myt god, men des duuels macht,

Vnde myt mynes vaders ghewelde,

De se dwanck myt syneme gelde,

Sworen se dar des konnynges doet;

2170

Eyn yslyk deme anderen syne hulde boet.

Se sworen vp Ysegrymes höuede vorware

Alle vyue, dat Brun de bare,

Den wolden se to konnynge maken

Vnde voren en in den stoel to Aken

2175

Vnde setten eme vp de krone van golde.

Were yemant, de dyt keren wolde,

Van des konnynges vrunden efte magen,

De scholde myn vader al voryagen,

Myt syneme schatte dat vmme dryuen,

2180

Myt vmme to kopen, myt breue to schryuen.

Dyt krech ik to wetten alzo:

Id gheschach vp eynen morgen vro,

Dat Grymbart den wyn dranck vnghespart,

Dar van he vrolyck vnde drunken wart,

2185

Vnde sede dat hemelyken syneme wyue.

He sprack: «see, dat dyt by dy blyue!»

Se swech so lange, vorstad my recht,

Dat se yd myneme wyue ok heft ghesecht.

Se swor er, dar se weren to samen,

2190

By der dryer konnynge namen,

By erer ere vnde truwe,

Wer dorch leff noch dorch ruwe,

Nemande scholde [se] seggen vort;

Men myn wyff helt nicht ere wort.

2195

Wente dat erste, dat se by my quam,

Sede se my al, dat se vornam.

Se sede ok eyn warteken dar by,

Dat ik encket vorstunt by my,

Dat yd war was alder dynck;

2200

Ik was al drouych, wor ik ok ghynck.

Ick wart andencken der poggen al,

De eyns to gode repen myt grotem schal,

Dat he en eynen konnynck wolde gheuen,

Dat se in dwange mochten leuen,

2205

Wente se weren vry in allem lant.

God horde se vnde sande en tohant

Den adebar, de se noch hatet

Vnde se nummer in vreden latet;

Alle tyd deyt he ene vngnade.

2210

Nu klagen se vast, nu ysset to spade;

Se syn bedwungen alder dynck

Vnder den adebar, eren konnynck.»

Sus sprack Reynke to al den deren,

De dar stunden vnde de dar weren:

2215

«Seet, sus vruchtede ik seer vor vns allen,

Dat yd ok myt vns sus mochte vallen.

Here, sus sorgede ik ok vor yw,

Des gy my weynich dancken nu.

Ick kenne Brunen schalck vnde quaet

2220

Vnde vul van groter ouerdaet.

Dar vmme vruchtede ik ene seer;

Ik dachte, worde he vnse heer,

Dat wy denne alle weren vorlorn.

Ik kenne den konnynck wol gheborn,

2225

Seer mechtich vnde ok guderteren

Vnde ok gnedich allen deren.

Ik dachte vuste vp desse dynge,

Id were eyne quade wesselynge,

Datmen eynen bur, eynen vneddelen vrad,

2230

Brochte in alsodanen stad.

Ick dachte dar vp mannyghe weken,

Wo ick desse sake mochte tobreken.

Bouen alle sake vrodede ick dat:

Behelde myn vader synen schat,

2235

He scholde myt syneme valschen spele

To plasse bryngen vele vnde vele

Vnde den konnynck bryngen van syner ere.

Dyt betrachtede ik gantz sere,

Wor de schat wesen mochte,

2240

Vp dat ik en van dannen brochte.

Wor myn vader, de lystyge olde,

In deme velde efte in deme wolde

Henne toch efte henne leep,

Was id heet, kolt, nat efte deep,

2245

Was id by nachte efte by dage,

Jummer was ik ok in der laghe.