Civitas solis

1623

______________________________________________________________________________

[DE RATIONE REGIMINIS]

Hospitalarius

Rogo te generose Heros, edissere mihi totam regiminis ipsorum rationem. Huc enim te praestolabar.

Gubernator Genuensis

Princeps magnus inter eos est sacerdos quem vocant suo idiomate HOH, nostro autem diceremus metaphysicum. Hic est omnium caput in temporalibus ac spiritualibus, omniaque negotia ac causae in ipsius iudicio postremum terminantur. Tres illi assistunt principes collaterales, Pon, Sin, et Mor, quod nostra lingua sonat Potestas, Sapientia, et Amor. Potestati curae sunt negotia belli ac pacis, artes militares, estque supremus in re bellica, at non super O. Ipse regit magistratus militares, milites, curam munitionum gerit, fortificationum, et expugnationum, et machinarum bellicarum, et fabricarum, et artificum huiusmodi res tractantium. Sapientiae vero curae subiacent artes liberales et mechanicae, et scientiae omnes, et magistratus illorum et doctores, et disciplinarum scholae. Sibique subiacent tot magistratus quot scientiae. Est magistratus qui vocatur Astrologus, item et Cosmographus, Arithmeticus, Geometra, Historiographus, Poeta, Logicus, Rhetor, Grammaticus, Medicus, Physiologus, Politicus, Moralis, unumque modo volumen habent, quod vocant sapientiam, in quo omnes sunt scientiae compendio ac facilitate mira conscriptae. Hunc legunt ad populum iuxta ritum Pythagoreorum. Hic sapientia, totius civitatis parietes internos, externosque inferiores ac superiores picturis praestantissimis adornari fecit, omnesque scientias in eis designari mirifico ordine. In muris templi exterioribus, et in cortinis, quae demittuntur cum sacerdos concionatur ne vox dispersa praetervolet auditores, pictae sunt stellae ipsarumque magnitudines, virtutes et motus, tribus versiculis notatae singulae.

In interiori muro primi ambitus conspiciuntur depictae omnes figurae Mathematicae longe plures quam Archimedes, et Euclides invenerunt et ad parietis proportionem grandes et decore signatae cum brevi declaratione, versiculo contenta in singulis. Sunt et definitiones et propositiones, &c. In exteriori convexo est primo descriptio integra per magna simul totius terrae; hanc consequuntur tabulae peculiares cuiuslibet provinciae. Ubi et ritus, et leges, et mores, et origines, et vires incolarum brevi prosa comprehenduntur. Et alphabeta, quibus utuntur provinciae omnes, visuntur super alphabeto Civitatis Solis.

In interiori secundi gyri domiciliorum scilicet secundorum cernuntur omnia lapidum genera pretiosorum et communium, et mineralium, metallorumque pictorum, at et verorum quoque frustula cum declaratione apposita singulis in duobus versiculis. In exteriori omnia maria signata sunt, et flumina, et lacus, et fontes, quae sunt in mundo; et vina, olea, et liquores cuncti, ipsorumque origines, qualitates, et virtutes. Adsuntque ampullae super fornicibus muro confabricatae, diversis plenae liquoribus a centum et trecentis annis, quibus varias curant infirmitates. Sunt et grandines, et nives, et tonitrua, et quaecunque in aere fiunt suis expressae figuris versiculisque. Habent artem etiam faciendi intra cubiculum omnia meteorologica. i. ventos, pluvias, tonitrua, iridem, &c.

In interiori tertii gyri sunt omnes arborum et herbarum species depictae. Aliquae autem sunt in testis vivae super fornicum sunt exteriori pariete cum declarationibus, ubi primo inventa sunt, quae sint ipsarum vires, et qualitates, et similitudines ipsarum cum rebus caelestibus, et metallis, et cum partibus corporis humani, et cum rebus marinis, et ipsarum usus in medicina, &c. In exteriori omnium piscium genera fluviorum, lacuum, et marium, ipsorumque mores, et virtutes, generationis ratio, vitae, educationis, et usus, quem habent ad mundum et ad nos, ipsorum quoque similitudines cum rebus caelestibus et terrestribus a natura et ab arte productis, ita quod obstupui cum viderem piscem, episcopum, et catenam, et loricam, et clavum, et stellam, et verpam, et simulacra istarum rerum apud nos existentium, omnino referentes. Visuntur echini, conchilia, spondili, &c. Et quidquid scitu dignum mundus aqueus habet, mirabili pictura ac scriptura ibi patet.

In quarto interiori avium genera omnia depicta visuntur, ipsorumque qualitates, magnitudines, mores, colores, vita, &c. Ac phoenix verissima illis habetur. In exteriori omnia reptilium animalium genera patent, serpentes, dracones, vermes, et insecta, et muscae, culices, tafani, scarabei, &c. Cum ipsorum conditionibus, virtutibus, venenis, et usibus &c. Ac longe plura sunt quam nos existimare possimus.

In quinto interiori habentur animalia perfecta terrestria, tot generum, ut obstupescas. Nec nos millesimam novimus partem et cum sint plurima et ingentis magnitudinis in exteriori quoque depicti sunt, gyri ambitu, hem! Quot equorum genera modo? Pape, quae figurarum pulchritudo docte declarentur.

In sexto interiori depictae sunt omnes mechanicae artes, ipsarumque instrumenta, et quibus modis apud diversas nationes tractantur, et iuxta dignitatem suam locatae, ac declaratae apparent et simul inventores ipsarum. In exteriori vero sunt depicti omnes inventores scientiarum, et armorum, et legumlatores, ubi vidi Moysem, Osirim, Iovem, Mercurium, Lycurgum, Pompilium, Pythagoram, Zamolhim, Solonem, Charondam, Phoronaeum, aliosque plurimos, quin et Mahometum depictum habent, quem tamen ut fabulosum ac sordidum legislatorem oderunt. At in loco dignissimo IESV CHRISTI vidi effiegiem, ac duodecim apostolorum quos dignissimos reputant, magnique faciunt, ut supra homines. Vidi Caesarem, Alexandrum, Pyrrhum, et Hannibalem, aliosque bello et pace praeclaros heroas, praecipue Romanos in inferioribus sub porticibus depictos. Cumque admirando quaererem, unde ipsi nostrorum nossent historiam, indicarunt, apud se omnium linguarum peritiam extate; ac de industria per orbem totum continuo sese mittere Exploratores et Legatos, qui mores et vires, et regimen, et historias nationum perdiscerent, bona ac mala cunctarum, ac deinde ad Rempublicam suam referrent, et in hac valde oblectantur. Vidi apud Chinenses inventas esse bombardas et Typographiam antequam apud nos. Sunt magistri harum picturarum declaratores et pueri sine labore quasi ludendo addiscere consueverunt scientias omnes, historico tamen modo ante primum decennium.

Amor generationis primum curam gerit, ut ita copulentur masculi foeminis, quod optimam edant prolem. Ac irrident nos, qui generationi canum et equorum studiosam navamus curam, humanam vero negligimus. Item ipsius regimini subest educatio natorum, medicina pharmacopolae, satio, et collectio frugum, et fructuum, agricultura, pastoralis, mensarum apparatus, coquinaria, et quidquid pertinet ad victum, et vestitum, et coitum venereum, multosque magistros ac magistras his artibus dedicatos, ipse regit.

Metaphysicus autem haec omnia cum his tribus tractat principibus: absque ipso enim factum est nihil; omniaque negotia Reipublicae inter quatuor hosce pertractantur; et quo inclinat metaphysicus, concurrunt pari consensu omnes.

Hospitalarius

At hic fodes; magistratus, officia, functiones, educationem, genus vivendi, utrum sit Respublica an Monarchia, an Aristocratia.

Gubernator Genuensis

Hoc genus hominum ab India illuc convenit, effugientes a clade magorum regionem depopulantium, et praedonum et tyrannorum, statueruntque philosophicam vitam ducere in communitate; licet mulierum communitas non sit instituta inter caeteros ipsorum provinciae accolas, apud ipsos in usu est, hac ratione. Omnia illis communia sunt. Ac dispensatio in magistratuum est ditione. Scientias tamen honores et delitias communes ita habent, ut nemo sibi quidpiam appropriare queat.

Aiunt omnem proprietatem eo fieri ac foveri, quod propria domicilia seorsim singuli habemus, et liberos, et uxores proprias. Ex quo oritur proprius amor, namque ut filium ad divitias et dignitates sublimemus, et haeredem bonorum multorum relinquamus, evadimus quisque aut rapax publicae rei, si quis timorem ex divitiarum et generis potentia excussit, aut avarus et insidiosus et hypocritica, si tenuis est viribus, opulentia, et genere. At cum proprium amorem amiserimus, remanet tantummodo amor communitatis.

Hospitalarius

Ergo nemo laborare volet dum ut alii laborent unde ipse vivat, expectat sicuti Arist. arguit hoc in Platonem.

Gubernator Genuensis

Ego disputationi inservire non novi. Verumtamen dico tibi, eos tanto patriae amore flagrare, quantus vix credi potest, et tanto quidem magis quam de Romanis ultro pro patria occumbentibus, narrant historiae quanto proprietatem hi abiecerunt magis. Credo equidem et fratres et monachos et clericos nostrates, nisi consanguineorum et amicorum amore aut ad dignitates maiores ascendendi ambitione labefactarentur, longe sanctiores fuisse futuros, et minus proprietatis amantes et plus charitatis redolentes erga omnes, sicut erant tempore Apostolorum, et nunc plerique.

Hospitalarius

Hoc videtur dicere S. Augustinus at inquam ergo inter hoc genus hominum amicitia nil valet, qui non habent unde mutua beneficia sibi conferant.

Gubernator Genuensis

Imo maxime. Nam operae pretium est videre munera nulla quidem alterum ab altero accipere posse; quidquid enim necesse habent, a communitate accipiunt. Ac bene cavent magistratus ne quis plusquam mereatur accipiat; at nihil necessarium denegatur ulli; amicitia vero dignoscitur inter eos in bello, in infirmitate, in scientiarum comparatione, ubi mutuis auxiliis ac doctrina sese iuvant; interdum laudibus, verbis, functionibus et de suo necessario se mutuo colunt; omnes contemporanei se vocant invicem fratres; qui autem viginti duos annos plures habent, vocantur ab eisdem patres, qui pauciores 22. filios. Porro et magistratus bene intendunt, ne quis alter alteri in confraternitate iniuriam inferat.

Hospitalarius

Ecquomodo.

Gubernator Genuensis

Quotquot apud nos sunt virtutum nomina, apud illos sunt magistratus, est enim vocatur Magnanimitas, qui Fortitudo et Castitas, et Liberalitas, Iustitia criminalis, et civilis, et Solertia, et Veritas, Beneficentia, Gratitudo, Hilaritas, Exercitium, Sobrietas, &c. ad eiusmodi munera eliguntur quisque ad illud, ad cuius virtutem magis a pueritia in scholis praenoscitur aptissimus. Quapropter eum inter eos nequeant latrocinia inveniri, nec caedes insidiosae, nec stupra, incesta, adulteria, aliaque facinora, in quibus nos invicem accusamus, ipsi se accusant ingratitudinis, malignitatis, quando quis honestam negat alteri satisfactionem, et pigritiae, et tristitiae, et iracundiae, et scurilitatis et detractationis et mendacii, quod magis atque pestem abominantur. Ac rei in poenam privantur communi mensa, aut mulierum commercio, aliisque honoribus, donec et quando videtur iudici ipsorum congruere correctioni.

Hospitalarius

Dic rationem qua Magistratus eliguntur.

Gubernator Genuensis

Hoc non rite intelliges, nisi prius ipsorum vitam addiscas. Primo quidam ut scias masculi et foeminae idem fere vestimenti genus induunt, bello aptum; licet mulieres toga sub genu, viri autem super genu utuntur. Ac mistim omnes in omnibus educantur artibus: transacto primo, et ante triennio pueri linguam addificunt et alphabetum in parietibus circumambulando, quorum sunt agmina quatuor et senes quatuor, duces eorum, doctoresque supra omnes probatissimi.

Post paululum gymnastica, cursu, disco, et caeteris exercent eos ludisque, quibus omnia membra roborentur aeque; semper tamen nudos pedes ac caput usque ad septimum annum. Conducunt simul illos ad officinas artium, sutoriae, coquinariae, ferrariae, lignariae, picturae, &c.

Ut ingenii propensionem cuiusque perpendant, post septimum annum praelibatis terminis mathematicis in parietibus conferuntur ad lectionem omnium scientiarum naturalium. Quatuor sunt lectores eiusdem lectionis, et in quatuor horis, omnia quatuor exinde expediuntur.

Namque alii exercent corpus aut publicis serviunt usibus functionibusque, alii lectioni operam navant.

De hinc abstrusioribus, mathematicis, medicinae aliisque dedicantur omnes scientiis, et continua inter eos est disputatio, et altercatio studiosa. Illique postea magistratus fiunt illarum scientiarum in quibus proficiunt magis, aut artium mechanicarum. Sequuntur enim quisque ducem ac iudicem suum; et in campos egrediuntur ad opera agrorum, et bestiarum pasturas inspiciendum discendumque, et illum reputant nobiliorem ac praestantiorem, qui plures dedicerit artes, ac sapienties exercere novit. Quapropter irrident nos in eo, quod artifices vocamus ignobiles ac eos habeamus nobiles, qui nullam addiscunt artem, vivunt ociose, et tot servos suo ocio et lasciviae dedicatos detinent; unde sicut ex vitiorum schola prodeunt in Reip. perniciem tot nebulones, ac malefici; caeteri vero officiales eliguntur ab illis quatuor primatibus O, Pon, Sin, Mor, et a praeceptoribus illius artis, cui perficiendi sunt. Qui probe norunt quis aptissimus sit arti, aut virtuti, in qua rector praeficiendus est. Et in concilio quidem proponuntur a magistratibus nil ipsi more canditatorum petentes et opponit, quicunque scit aliquid contra eligendos aut pro eis. Attamen nemo O dignitatem conscendit, nisi qui omnes gentium norit historias et ritus et sacrificia et leges et respublicas et monarchias et inventores legum et artium et rationes et historias caeli et telluris. Item necesse habent nosse omnes artes mechanicas (nam biduo fere unam addiscunt, licet non bene operari, sed usus et pictura eis facilitatem ad hoc praebet.) Item et scientias physicas, mathematicas, et astrologicas. Non tanta linguarum cura est notitiae, quoniam interpretes habent plures qui sunt in republ. grammatici. Sed prae caeteris oportet callere metaphysicam et theologiam, pernosse radices et fundamenta et probationes omnium artium et scientiarum; similitudines ac differentias rerum, necessitatem, fatum, et harmoniam mundi; potentiam, sapientiam et amorem rerum et dei; gradus entium ipsorumque symbola, cum caelestibus, terrestribus et marinis rebus; et cum idealibus in deo, quantum scire mortalibus licet, studuisse quoque in prophetis et in astrologia oportet. Ergo norunt longe ante quis futurus sit O. Et verum nisi 35. annum attigerit, ad tantam non erigitur dignitatem. Hoc munus perpetuum est, quousque non invenitur qui sapientor sit illo, aptiorque ad regendum.

Hospitalarius

Ecquis tantum sapere potest? Quin scientiis operam navans, regimini ineptus esse videtur.

Gubernator Genuensis

Hoc ipsum et ego illis opposui. Qui responderunt: Certiores profecto nos sumus, tam literatissimo viro sapientiam inesse regnandi, quam vos qui viros praeficitis ignorantes, propterea idoneos reputatos, quod ex principibus nati sunt, aut a factione praepotente electi. At O noster, licet imperitissimus regiminis, non tamen crudelis unquam erit, nec scelestus, nec tyrannus, quippe qui tantum facit; veruntamen hoc insuper vos non lateat idem argumentum apud vos posse, ubi putatis doctissimum esse, qui plus grammaticae aut logicae Aristotelicae, aut alterius authoris novit, cuiusmodi ad sapientiam vestram requiritur tantum servilis memoria et labor, unde efficitur homo iners, quoniam non contemplatur res, sed verba librorum, et in mortuis signis rerum animam vilem reddit. Nec proinde intelligit qua ratione deus entia regat. Nec naturae mores et usus, necque nationum. Quod O nostro contingere nequit. Non quidem enim tot artes ac scientias perdiscere potest, qui solertissimo non pollet ingenio ad omnia aptissimo, igitur et ad regnandum maxime. Nos quoque non latet, qui unam modo profitetur scientiam, illam non vere scire, nec alias. Et qui aptus est uni modo scientiae, ex libris haustae, rudem atque inertum esse. Ast id non contingit ingeniis promptis expertisque in omni scientiarum genere et ad considerandas res natura idoneis, veluti necesse est nostrum esse O. Praeterea et in civitate nostra ea facilitate addiscuntur scientiae (ut vides) qua plus proficiunt discipuli hic in anno uno, quam apud vos in decem aut quindecim. Fac, quaeso, periculum in pueris. Qua in re ipse vehementer obstupui propter sermonem veridicum ipsorum, et proter experimentum illorum puerorum, qui et meam linguam bene callebant. Siquidem tres ex eis oportet esse peritos nostrae linguae, et tres Arabicae et tres Polonae et tres aliarum singularum, et nullum ocium eis datur, nisi quo etiam doctiores fiunt. Nam et ideo in campestria egrediuntur, gratia scilicet cursitandi, archibugiis reboandi, feras persequendi, herbas agnoscendi et lapides &c., agriculturam et pastoralem discendi, modo agmen unum modo aliud.

Tres quidem principes O assistentes non necesse habent scire nisi artes ad suum pertinentes regimen, itaque norunt historice tantum artes communes omnibus, proprias vero exquisite, quibus nimirum alius alio dedicatur magis. Ita potestas eruditissimus est in arte equestri, in ordinando exercitu, in castrametatione, in fabrica armorum omnis generis et machinarum bellicarum, et stratagematum et in tota militari Re. &c. Sed propter haec huiusmodi principes necesse habent fuisse philosophos, historicos, politicos, et physicos. Idem dic de aliis duobus triumviris.