Cenodoxus

Comico-Tragoedia

________________________________________________________________

Actus I

SCENA  I    SCENA  II    SCENA  III

SCENA  IV    SCENA  V    SCENA  VI

Scena I

Dama. Mariscus.

Dama. Ut inferi inferaeque perdant noxium

Caput; usque nebulo ludit evertitque herum

Inanijs, affanijs, offucijs,

Mendacijs. Palpat, prehensat, aestimat,

5

Adulat, ambit, tollit illum ad Sidera,

Et si quid ultra sidera est. Piget, pudet

Audire toties. Cui rei autem haec factitat?

Ut coenulam ab hero eblandiatur: hinc dies

Nulla mihi abit, quin centies negotium

10

Facessat. Ostio accubat prope perdius

Pernoxque. Nunquam progredior ego, quin statim

Ad me ille; Dama, quid herus hodie? an est satis

Salve? occupatur etiam? an etiamnum vacat?

Jamne ille coenat? jamne alicubi inambulat?

15

Aiam ego, negemve, juxta habet: viam invenit

Qua sese in aedes penetret: et si me audiat

Paullum dicacem, in proximo est ut verberet.

Ulciscar hodie tenebrionem, et annuas

Injurias luet diali inedia.

20

Edixit enim heri, ad nos venire in prandium.

Nec differet, cum noverit adesse hospites.

[80]

Sed ludio ludetur. Equidem jam mihi

Hanc fabulam dictavi. At eccum, hic ipsus est

Ipsissimus, qui prodit. Ego nunc me apparo.

25

Mariscus. Caelum errat indubie, meroque plusculum

Sol potus hodie se fefellit. Nam mihi

Liquidum est, meridiem adesse: quicquid clamitent

Sonora turrium aera; certior meas

Mihi vigil aures vellicat: is, ubi surgere

30

Cubitu jubet, certum est mihi, esse septimam:

Idemque rursus quando prandere imperat.

Meridiem; ubi coenare suadet, vesperam;

Saturum ubi me esse dicit, est crepusculum.

Jam, quicquid umbra mentiatur, prandium

35

Ait imminere: quod has ego apud aedes modo

Inhiabo; nam hic Cenodoxus incolit meus;

Qui quantum abhorret ab alijs, tantum mihi

Inhaeret. At neque joculares illi ego

Nugas, neque hoc genus alios verniliter

40

Divendo risus, ut aliqui nunc assolent;

Sed grandibus demulceo illum laudibus,

Caeloque adaequo. Dignus an sit, haud scio;

Sed mihi, ita dicere, utile esse, istuc scio.

At cesso adire! Aperite aliquis hoc ostium.

45

Aperite. Nemone hodie ad has curat fores?

Aperite.

Dama. Quid clamoris hic? quid est rei?

Mariscus. Aperite confestim: aut viam vi ego facio.

Dama. Facesse, moneo: aut?

Mariscus. Quid tuum hoc, aut?

Dama. Aut caput

Lapide hoc repente elido.

Mariscus. Scelus, etiam has minas?

50

Aperite, moneo.

Dama. Abscede, moneo; aut denuo.

Mariscus. Nae tu es mihi imperiosus his in aedibus!

Dama. Nam sunt meae: haud patiar, molestus ut sies.

Mariscus. Tun' ergo, flagrio, dicis has aedes tuas?

Dama. Quippini enim? an has fortasse non custodio?

55

Mariscus. Ut ne quis illas nempe secum hinc auferat?

[81]

Dama. Imo ut ego te hinc in maximam malam crucem

Recta auferam. Sed cedo, quid est negotij

Tibi has ad aedes, hoc diei, hoc temporis?

Mariscus. Rogas, tenebrio? ubi Cenodoxus est modo?

60

Dama. Cenodoxus?

Mariscus. Ipse hic, inquio.

Dama. Ille qui hanc domum

Heri incolebat?

Mariscus. Hic ipse.

Dama. Ille, qui fores

Commisit has mihi?

Mariscus. Nempe hic ipse: quid rogas?

Dama. Ille qui herus est meus?

Mariscus. Ipse: quaeso te an sapis?

Dama. Ille, his qui abesse te aedibus suis jubet?

65

Mariscus. Ille, ille, scelus, ille, ille; qui te in furcam agat,

Trifurcifer. Potin' ut mihi respondeas,

Cenodoxus ubi sit?

Dama. Est ibi, ubi sese esse vult;

Et ubi esse te nevult.

Mariscus. Puer, ego ni tibi

Magnum malum dedero, Marisco dent alij.

70

Dama. Quid video? tun' eras, Marisce? ita me meus

Herus amet, ut ego alium esse rebar. Quin mane,

Aperio.

Mariscus. Nolo. Puerum ego hunc, ubi primulum

Cenodoxon adiero, ulmeum totum dabo:

Ita vindicabo.

Dama. Mane, mane; non noveram.

75

Mariscus. Quem me ergo, stulte existimabas?

Dama. Futilem

Homuncionem aliquem, stolonem, stipitem.

Bardum, stuporem, vappam.

Mariscus. Itane caecutias

Meridie?

Dama. Ita est. Sed an ego jam hic te quaererem

Marisce? quem jam in prandio esse oportuit.

80

Mariscus. Essem, nisi hic esses. An igitur jam licet

Tandem ingredi?

Dama. Quonam?

Mariscus. Huc?

Dama. Licet tibi; dummodo

Ne terreare.

Mariscus. Quidum enim?

Dama. Circumspice,

Ne quis sit arbiter.

Mariscus. Quid est?

Dama. Circumspice.

Inquam, an quis audiat?

Mariscus. Loquere, soli sumus.

85

Dama. Nostine Bromium nostrum?

Mariscus. Herilem scilicet

Coquum?

Dama. Hunc ajo: gibbosum illum, et hominem luridum.

[82]

Mariscus. Teneo.

Dama. Ille, cum hodie ad prandium jam pleraque

Parasset; at, quaeso te, adhuc circumspice.

Mariscus. Quin pergis?

Dama. Ante focum repente concidit.

90

Mariscus. Concidit?

Dama. Ita, inquam; et miseriter, prae quam putes,

Exclamat. Accurrimus: ait, se biduum

In peste jam cubare.

Mariscus. Quid? peste?

Dama. Obsecro

Marisce, porge manum; ita adhuc nimio metu

Percellor, ubi recordor.

Mariscus. Abstine hinc manum.

95

Dama. Quid refugis?

Mariscus. Abstine.

Dama. Quid est modo?

Mariscus. Abstine.

Dama. Non audies reliquum?

Mariscus. Audiam, si tu eminus.

Loquaris.

Dama. At mallem aliqua in aurem dicere.

Mariscus. Abscede: in auram loquere, Dama; minus erit

Periculi.

Dama. Igitur herus profugit cum suis,

100

Meque hic reliquit, cum atriensi servulo,

Ut esset aedium interim custodia.

Mariscus. Et quo recessit, inquis, herus? inde loquere,

Ne accede.

Dama. Nosti, ubi in suburbano suos

Hortos habeat herus? ibi te ille in prandium

105

Expectat.

Mariscus. Ubi? monstra obsecro.

Dama. Vin' [Visne] me ducem!

Mariscus. Absiste, nolo. Caeterum eminus mihi

Ostende, qua nam commeandum illuc siet!

Dama. Primum ergo turrim proximam transi; dein

Sinistra porticus patebit, hanc cave

110

Ne dexter ineas: laevus inde in angulum

Deflecte; post paullum regredere ad dexteram,

Tum rursus ad sinistram, et iterum ad dexteram;

Ibi videbis.

Mariscus. Quid? suburbanum?

Dama. Nihil;

Expecta; ibi civem videbis quempiam

115

Hoplitodromum Megaloperiphronesterum,

Qui venit illuc ex Pyrgopolitoxia.

[83]

Mariscus. Hoplitodromum, Megaloperiphronesterum.

Hui quale nomen? Ego quidem antelucio

Si prima ab eius littera ire incepero,

120

Nox sit, prius quam ad ultimam pervenero.

Dama. Proin, facem sumas tibi et viaticum;

Pronuntiare cum cupis. Sed ita est: abi.

Mariscus. Ibi Cenodoxum habebo?

Dama. Nihil: ibi poteris

Requirere. Tenes?

Mariscus. Haud satis; at est tandem opus

125

Tenere, nisi malim esurire. Modo abeo

Cenodoxon indagare. Male fecit mala

Haec pestis; illum eiecit aedibus; mihi

Injecit esuritionem.

Dama. Abijt lues

Herilis. Ego scio herum intus esse; atque cupide

130

Hanc belluam expectare; eaque gratia

Mihi imperasse, uti vocarem. Ego Cretice

Jam mentiar, vidisse nusquam; haud anxius

Quo abeat Mariscus. Nec dubito quin vapulem,

Si haec dixerit: Sed huius ego non fecero,

135

Obduruit jam ad flagra tergus. Volupia est,

Si impransus hodie sit Mariscus. Ego velim

Vel coenula carere etiam, ut ipse careat.

Scena II

Hypocrisis. Panurgus. Asteroth. Asempholoth.

Hypocrisis. Relinquo tetros orbis inferi specus,

Noctisque caecos per recessus, aetherem

140

Reviso superum: ne sit uspiam meis

Intacta damnis plaga. Venite, currite,

[84]

Huc huc Averno socia properate agmina,

Audite, adeste.

Panurgus. Hui, quis ruentes evocat

Acherunte turmas?

Asteroth. Ecquis ausus inferis

145

Dare jura regnis?

Asempholoth. Cuius imperio meas

Relinquo sedes?

Hypocrisis. Ego citavi, Hypocrisis:

Adeste; vel consulere vos, vel prodere

Vobis placet consulta.

Panurgus. Prode; seu dolo

Nostro indiges, sive manu; in utrumque adsumus

150

Dudum apparati: prode.

Hypocrisis. Molior novas

Foecunda scelerum mater orbi insanias,

Vulneraque meditor, quae nec hasta Pelias

Quidem levassit.

Omnes. Adiuvamus.

Hypocrisis. Perditis

Imo mea coepta, improvidi, nisi facitis

155

Nunc imperanda.

Omnes. Facimus; impera, impera.

Hypocrisis. Philautiam mihi comitem date; caeteras

Orci sorores inquio, Tyrannida,

Furiasque Saevitiemque abire cogite.

Panurgus. Quae culpa?

Hypocrisis. Turbant atque terrent. Blandior

160

Plures ego ambio. Nimis enim jam artibus

Pugnant Furiae apertis; vetusta saecula

Decipere doctae; cum parentum adhuc gulas

Jugulosque fratrum, Conjugumque sanguinem

Haurire licuit; cum impianda noxias

165

Fecere Thebas scelera: tunc Furijs honos

Erat aliquis. Sed alia nunc tempora, alij

Mores, alij homines volunt scelerum alios

Duces.

Omnes. Bene, callide.

Asempholoth. Quis ille vero criminum

Auctor?

Hypocrisis. Magistra ego talis, ac dux prodeo

170

Generata tetrae noctis in in sinu Hypocrisis,

Quae, quotquot Acheruns parturit strophas, lues,

Cladesque perniciesque pestesque, unica

Triumpho cunctas. Nulla quo pervadere

Vis Stygia potuit, Hypocrisis ego potui.

175

Compendio, quae et quanta sim, dicam. Mihi

[85]

Vel ipsa virtus addit incrementa; me

Nutrit suo alimento; evehit, fovet sinu.

Recteque facta ego suadeo, doceo, approbo,

Invito, perpello, urgeo, traho, rapio

180

Probitatis ad fastigium; at quo ego propius

Adduco, tanto abducere soleo longius.

Peccare doceo, dum doceo bene vivere.

Virtutem amando, odi; fovendo, interneco.

Nec praeda me quaevis juvat: animos lego

185

Non infima de plebe: praecipui abeunt

Plerumque praecipites. Neque illos vivere

Bene, veto; dum ita vivant bene, ut mori male

Possint.

Omnes. Tibi omnes cedimus, quotquot sumus.

Hypocrisis. Id est, quod hoc loci quoque studeo. Meis

190

Cenodoxus irretitus est pestibus: Habet.

Omnes. Quae praeda?

Hypocrisis. Lauta, clara, opima, splendida.

Ille Cenodoxus, inquio, nova gloria

Sidusque Doctorum fori Parisiaci.

Panurgus. Quid enim actitat?

Hypocrisis. Quicquid jubere ego soleo.

195

Tumet, sibique perplacet: quaerit bonus

Videri.

Panurgus. At esse?

Hypocrisis. Nihil habet pensi: Probum

Turba facit; ubi abit arbiter, virtus abit,

Simulare, dissimulare, fingere, tegere,

Jactare sua, temnere aliena; Neminem

200

Suspicere, suspici ab omnibus: livescere

Gloria aliena, insurgere sua, non parem,

Non ferre proxime sequentem, ita callide

Tenere Cenodoxus didicit, uti queat

Vel me docere: quodque caput est. Nemini,

205

Neque adeo sibi suspectus est.

Panurgus. Sat dixti. Habet.

Hypocrisis. Abite, si probatis.

Omnes. Imus, qua voles.

Jube, impera, praecipe.

Hypocrisis. Modo ite, dum vocem.

Ruina nunc, et finis apparandus est

Mihi. Caeterum, nisi ego animi fallor, dabo,

210

Dabo peractam hanc fabulam. Ite; ego hac eo.

[86]

Scena III

Cenodoxus. Philautia.

Cenodoxus. Alios quiescere cura non sinit; alios

Adversa fors. Mihi secunda parturit

Aura inquietem. Gratiae ac Faventiae

Videntur omnes insidere pectori

215

Meo. Favore, honoreque premor undique.

Philautia. Meretis. Haec virtutibus merces venit.

Cenodoxus. Quacunque pergo, in me sua omnis lumina

Obvertit aetas.

Philautia. Imo virtutem in tuam.

Cenodoxus. Monstrare me digito solent: Hic ne, inquiunt,

220

Est ille Cenodoxus, quem adorat civitas?

Philautia. Non sola civitas, sed orbis.

Cenodoxus. Ille, quem

Hodie eruditorum facile primum putant?

Philautia. Id non putant; sciunt.

Cenodoxus. Quem adiri ab omnibus

Constat, quibus consilia, spem, remque petere est

225

Necesse?

Philautia. Nempe omnia tu es unus omnibus.

Cenodoxus. Quem tanta probitas, tanta sanctimonia

Cohonestat?

Philautia. Imo qui ipse Sanctimoniam

Honestat.

Cenodoxus. Illud Gallici lumen soli?

Philautia. Sol ipse.

Cenodoxus. Regis animus?

Philautia. Et Regni salus.

230

Cenodoxus. Haec dictitant, aliaque, quibus ego ut habear

Dignus, nihil laboris est, quod denegem.

Philautia. Bellum est, videri, et comparandum quolibet

Pretio.

Cenodoxus. Mihi etenim a vigilijs, insomnijs,

Studijsque noctes ac dies paene pereunt.

235

Philautia. Perire non potest, quod hominum laudibus

Perennat.

Cenodoxus. Atqui, quantulis laboribus

Quantos honores est apisci? Vivere

[87]

Id esse demum censeo, contendere,

Ut me emori facinora clara non sinant.

240

Haec alea mihi est jacta.

Philautia. Non, etsi velis,

Dehinc latere poteris: insita est tibi

Virtus; coli debet; velis, nolis coli.

Cenodoxus. Aeterne Rector orbis! Unde ego gratias

Tibi habebo dignas, quando me his virtutibus

245

Ornas, ut invideant mihi omnes, nulli ego?

Philautia. Fortuna digna hoc animo; et ista dignus est

Fortuna animus.

Cenodoxus. Et vero me tenues opum

Adeunt vicem parentis, obsecrant, colunt,

Me praedicant, amantque. Sublevo meis

250

Illorum inopiam opibus: Rogari adeo stipem

Non sustineo; sed occupare fere solet

Munifica dextra, precemque stips praevertere.

Philautia. Ipsa Pietas palmam tibi concesserit.

Cenodoxus. Frugalis est et coena mihi; Nunquam meis

255

Opipara mensis inferuntur: Nec novis

Abundo lautitijs. Meri sum parcior,

Quam sit necesse; paene nostrum abstemium

Ut prandium sit fas vocare: Socratem

Aliquem referre videor.

Philautia. Apage Socratem,

260

Qui comparari, si tibi velit, bibo.

Mando, gulo, helluo, nepos videbitur.

Cenodoxus. Jam quanta res est, in secunda gloria

Inque omnium acclamationibus, nihil

Turgere fastu; ferre eo moderatius

265

Superos faventes, quo favent mage: nimias

Felicitates sic amare, ut metuere

Videaris; itaque prosperis rebus frui,

Ut et carere noveris? quibus equidem

Rebus operam simul ita navavi omnibus,

270

Ut singulis dedisse totam crederer.

Philautia. Laus rara, multis vendicata perperam;

Hic vera; veriorque, si maior foret.

[88]

Cenodoxus. His, tamque honestis coepi ego studijs meam

Ad gloriam grassari. Et haud mirum est, ijs

275

Homines moveri, meque amari ob talia:

DEO haec probari etiam liquet.

Philautia. Nihil ut supra.

Cenodoxus. Nunc ego labore fessus, in pomoerium

Secedo, scena ut recreem me umbratili.

Scena IV

Dama. Cenodoxus. Mariscus. Labeo, Naso, Famuli.

Dropax, Smilax, Lictores.

Dama. Estne alicubi in propinquo herus? Nusquam hac ijt?

280

Cenodoxus. Dama.

Dama. Ecquis appellat? Herus ipse est; salva res.

Cenodoxus. Quidnam est necesse?

Dama. Magna vis mortalium

Primis in aedibus moratur, omnium

Votum est, te adire.

Cenodoxus. Cui rei?

Dama. Alij ut consulant;

Alij ut rogent; nonnemo qui donarijs

285

Colat; pari omnes pertinacia in statu

Manent: abire se negant posse antea,

Quam te potiti, rebus consulant suis.

Cenodoxus. Etiamne Principes viri aliqui?

Dama. Principes

Sane.

Cenodoxus. Est, quod aio: Auxilia, consilia rogor

290

Noctes diesque. Prope togatam operam mihi

Alij, alijs ego praesto. Abi, dic me affore.

Dama. Eo: sed corum memorat unus, quid tuo

[89]

Marisco evenerit hodie; quem in prandium

Tota urbe quaeritando, nusquam inveneram.

295

Cenodoxus. Laetum aliquid?

Dama. Adeo triste. Nam forte in canem

Rabie ferocem illatus, ab eo admorsus est.

Cenodoxus. Facilis medela est.

Dama. Sed malum ille primitus

Contempsit, ut ne timidus esset. Altera

Hora deinde, et ipse rabie percitus

300

Furere palam occoepit; per urbem currere,

Clamare, despumare, caedere obvios.

Caveto proinde ab homine, jam minime homine,

Fera est, feraque immanior.

Cenodoxus. Mihi dolitum est

Hominis vicem.

Dama. Eccum, incoram adest; ut diffluit

305

Sudore? ut intorquet oculos!

Mariscus. Ego, ego; ego, ego.

Dama. Audin'?

Mariscus. Ego puerum hunc.

Dama. Viden', ut ambas manus

Projectat?

Cenodoxus. Ego formido; famulos evoca.

Mariscus. In frusta puerum hunc flagrionem, simul eum

Invenero, concerpam? ita ille me?

Dama. Foras

310

Naso, Labeo; foras.

Naso. Labeo. Quid est? quid facto opus?

Cenodoxus. Modo respicit.

Dama.Etiam advenit.

Cenodoxus. Resistite.

Dama. Arcete rabidum hunc, ne propius adeat herum.

Mariscus. Hoplitodromus Megaloperiphronesterus

Puer, in Pyrgopolitoxia te perduit.

315

Dama. Audin', ut etiam insanit? ut modo tragicas

Voces hiulcat?

Mariscus. Hunc, sinite jam me, ut neci

Dem puerum.

Labeo. Omitte.

Mariscus. Qui adeo me?

Dama. Vehemens dolor,

Credo, haud sinit loqui.

Mariscus. Loquar mox cum tuo

Malo.

Naso. Recede.

Mariscus. Tamdiu me infra, supra;

320

Retro, ante; et extra, et intus; et procul et prope.

Dama. Nihil cohaeret: ut potens rabies malum est?

Mariscus. Per septa, compita, fora, vicos, porticus

Me circumagebas.

Dama. Nempe morbus imaginem

[90]

Illi meam objecit: putabat me insequi,

325

Seseque verberare: facile ignoscere est;

Nam talia evenire ferme usuvenit

Amentibus.

Cenodoxus. Id est simile vero. Astringite

Utrinque fortius.

Mariscus. Sinite; quae noxia est

Mea? quod piaculum? tuam appello fidem

330

Cenodoxe, quid commerui?

Cenodoxus. In ipsa insania

Meminit tamen nomen meum. Quid non facit

Amor?

Dama. Ego vix a lacrimis mihi tempero,

Cum cogito hunc sapientem heri, repente jam

Ita furere.

Mariscus. Quis enim furit, nequissime?

335

Ego caput effringam tibi, simul ac ero

Liber.

Dama.Tenete, quaeso, ne liber siet.

Cenodoxus. Includite illum ergastulo, ne cui manus

Forte afferat.

Mariscus. Cenodoxe, an etiam tu furis?

Dama. Ignosce, ita solet morbus. En ut dentibus

340

Infrendat?

Mariscus. Obsecro, date loquendi moram.

Nunquid ego sum furiosus? ut qui ita singula

Amussitate noverim, quae dixeras

Mihi Dama?

Dama. Quaenam illa? cedo.

Mariscus. Bromius ut hodie

Conciderit exanimis?

Labeo. Stetit, si unquam antea.

345

Dama. Viden', ut memoriam etiam malum expugnaverit?

Quid porro?

Mariscus. Domus ut esse subito pestilens

Inceperit?

Cenodoxus. Nihil.

Mariscus. Ut domo emigraveris?

Cenodoxus. Nihil.

Mariscus. Ut suburbanum petiveris?

Cenodoxus. Nihil.

Mariscus. Nihil, nihil, nihil, nihil; ego utique scio!

350

Cenodoxus. Lepida boni hominis somnia: Neque enim accidit

Quicquam omnium horum.

Naso. Luculenta insania est.

Mariscus. Vestra, autumo: nam mea quidem nulla, liquido, est.

Dama. Arctate brachia. Quam laborat?

Cenodoxus. Ducite

Ut imperavi. Ego abeo visum, quid rogent,

355

Qui me intus opperiuntur. Hac Dama sequere.

Mariscus. Cives, fidem vestram.

Naso. Labeo, nisi, viribus

[91]

Totis vir es, nihil agimus.

Labeo. Connitere

Naso; mihi nunquam ille excidet, licet altero

Tanto impotentius furat.

Mariscus. Cives, fidem

360

Vestram; opitulamini innocenti.

Naso. Rectius,

Insanienti.

Dropax. Quid sibi haec contentio?

Mariscus. Insanus habeor, qui neque modo sum, neque

Olim fui unquam. Quaeso, vos, anne videor

Insanus esse?

Smilax. Propemodum.

Labeo. A rabido cane

365

Miser modo est invasus.

Mariscus. Ego?

Labeo. Tu tu.

Mariscus. Canem

Ego triduo nusquam attigi ullum.

Dropax. Dummodo

Te, stulte, canis attigerit.

Smilax. Apparet satis,

Hunc furere.

Mariscus. Non furo: sinite.

Naso. Dropax, cave

Ne admordeat; sunt virulentae talium

370

Commorsiones.

Dropax. Illi ego, ubi tentaverit,

Dolabo dentes ferreo hoc manubrio.

Smilax. Agite ergo; caveam in publicam deducitor,

Ubi caeteri attinentur hoc genus homines.

Mariscus. Non eo.

Dropax. Feremus; habe bonum animum.

Mariscus. Non eo.

Scena V

Cenodoxophilax. Conscientia.

375

Cenodoxus. In tempore adsum, alumno ut afferam meo

Adversus acies inferas praesentem opem.

Illum ambiunt occulta monstra, et impetunt

Mille artibus, praeceps ut eat. O improbos

Orci labores! vigilat hostis pervigil

380

In perniciem hominis; et homo tamen sui

Securus altum stertit! Ah quoties male

[92]

Periret ille, nostra nisi defenderet

Tutela? lapsu, fraude, ferro, toxico

Periclitatur in dies; nescit tamen

385

Cujus ope vincat: sed sciet quondam, sciet.

Ego Cenodoxum vindicatum eo jam; ades

Huc Conscientia; subi in has aedes; subi.

Conscientia. Quid ibi imperas praestare?

Cenodoxus. Cenodoxon meum

Urgeto stimulis; inquietum reddito,

390

Timere discat, quando amare non cupit.

Conscientia. Id sponte soleo mea: proin' ego naviter

Curabo.

Cenodoxus. Torque, adhaere, inhaere: nec prius

Desiste, quam ille absistat. Habeat vulturem

Hunc Tityus. Hos consuevimus nos Caelites

395

Hominum animis subinde punctus indere.

Sed, pro dolor! contemnere illos jam sciunt;

Nos fungimur nostrum tamen munus. Quid hoc,

Quod contuor? Ubique laquei, circum has vias;

Quos, nisi oculos mille habeat, ah nemo fugiet.

400

Scio, scio; Cenodoxum petunt, ut se induat.

O si videret! sed nihil ago; homo non videt,

Nos Caelites videmus. Ego tamen ut juvem

In parte, laqueos inter istos semina

Interseram aliqua, quae videat et reperiat;

405

Casuque factum existimet, quod feci ego.

Ah crescite in messem, atque maturescite.

Scena VI

Panurgus. Hypocrisis. Philautia.

Panurgus. Hui quanta pandit ora, quantis increpat

Rictibus Avernus? Glutit, haurit, devorat;

[93]

Nec ulla satias implet illam belluae

410

Voraginem. Sitit bibendo, et esurit

Vorando. Quicquid ingero, diram famem

Accendit. Omnes undique socij mei

Quaerunt, ferunt, trahuntque rapiuntque omnia;

Tantusque continenter ingruit hominum

415

Ruentium imber, ut obstupescam quempiam

Terris superstitem inveniri. Sicubi

Emergo rursus has in auras, illico

Superesse tantum segetis admiror Stygi,

Ac si fuisset nulla messis hactenus.

420

Poene nihil opus est viribus meis: sua

Plerique sponte pessum eunt. Hinc pauculi

Caeco resistunt Marte; quos Philautia

Hypocrisisque facile transversos agunt.

Sed fallor, an recentia superi alitis

425

Adverto vestigia? profecto jam adfuit

Hostis meus; domum hanc nove communijt:

Neque enim aditus ita huc liber est, ut anteidhac

Fuit. Repellor viribus tacitis ego,

Heu me! male olim hoc metui, ut ille ne meam

430

Praedam mihi ereptum iret. Ecce, et chartulas

Hic conspicor! bono illius forte positas;

Ita est, ita est: phuj, phuj. Neque licet tollere.

Jam sentio quid agatur intus! Hypocrisis.

Philautia, huc adeste; confestim; mora

435

Quae demoratur? Hypocrisis, Philautia

Adeste, adeste, surda utraque. Quis detinet?

Quae vis manusve injecta? Praesto huc utraque.

Neque dum etiam? Parere jam demum negant.

Parere semper suetae; et alias obviae

440

Ubique, nunc sunt nuspiam? Juro piceos

Lacus, et antra nocte jugi horrentia!

Philautia, Hypocrisis venite.

Hypocrisis. Quae, malum

Venire nos jubet, vetatque necessitas?

[94]

Philautia. Cenodoxus hinc trahit; retrahit alia huc manus.

445

Panurgus. Ego evocavi utramque. Nam summi ducis

Imperia meque vosque pariter attinent.

Quid distulistis?

Hypocrisis. Occupabamur adeo.

Panurgus. Id est, quod aveo scire.

Hypocrisis. Cenodoxo fuit

Danda opera.

Panurgus. Recte istuc quidem: sed quid spei est?

450

Philautia. Nutare coepit, neque ita nobis libere

Obtemperare.

Panurgus. Nempe quia vos languidae

Cessastis?

Hypocrisis. Imo quia tu ad has fores iners

Excubitor adstitisti, et hostem huc ingredi

Sivisti.

Panurgus. An alitem inquis illum caelitem.

455

Hypocrisis. Hunc, inquio; at non solum.

Panurgus. Etiam alium? cedo

Quem?

Hypocrisis. Conscientiam.

Panurgus. Male, male, male, male.

Indene movetur?

Philautia. Nutat ille, et territus

Subinde sistit, et subinde reijcit

Consilia nostra.

Panurgus. Redite propere: nam in mora

460

Periculum est. Urgete denuo; omnibus

Technis studete, ut Conscientiam domo

Eliminetis: actum agitis, hanc donicum

Vicistis: Ite. Ego interim nihil meo

Referam Imperatori, quoad redeat mihi

465

Cenodoxus, et ductu meo superbiat.

Perij ego, nisi perisse ego illum videro.