Comoedia

De optimo studio iuvenum

________________________________________________________________

Secundus actus

Rapardus, Vigilantius, Cacobius,

Hipponomus et magister.

Rapardus.

Optimum factu existimo, mi fili, si quosdam nobis adiungamus, qui nobiscum eant ad magistrum eligendum teque illi commendandum, et eos potissimum, qui gratia et auctoritate apud homines valeant, cum ego isto in gymnasio sim parum notus.

Vigilantius.

Est profecto opus. Sed eccum Cacobium, avunculum meum, in umbra tiliae recubantem! I, fac illi verbum, ut etiam nobis adiumento siet!

Rapardus.

Exspecto, donec evigilet.

Vigilantius.

Fac citius! Nam ubi me adesse senserit, non aegre feret, cui sum ab infantia singulariter dilectus.

Rapardus.

Cacobi! Cacobi!

Cacobius.

Hui! Quid est?

Rapardus.

Surge! Surge!

Cacobius.

Quis vocat?

Rapardus.

Bonus amicus, Vigilantius tibi ex sorore nepos.

Cacobius.

Hoh! Salvus sis, fili carissime!

Vigilantius.

Salvus sis et tu, amicorum amantissime!

Cacobius.

Quid vis, ut faciam?

Vigilantius.

Expone, pater, brevibus!

Rapardus.

Nosti forsan, Cacobi, quanta sit industria filius meus quantaque eruditione praedicetur ab omnibus, quare pro suo et nostrorum omnium honore et commodo dignum duxi vel cum gravi dispendio ad altiora anhelantem adiuvare, si modo amicorum consilio non destituar.

Cacobius.

Bellum, mehercle, factum! Et quod ego manibus pedibusque (ut dici solet) obviis accipio, neque mea umquam opera deerit ad id conficiendum. Sed dic: quid est, quod me facere velis?

Rapardus.

Ex consilio nostri ecclesiastici pastoris eundum est mihi ad aliquem magistrum moribus et scientia probatum, cui filium committam. Ego autem parum idoneus loqui cum tantis viris. Delegi te potissimum ex omnibus amicis, qui loquaris et convenias cum magistro aliquo probato, unde filius noster bene proficiat in suo studio.

Cacobius.

Faciam profecto et quidem libentissime! Sed tamen et ego parum notus sum apud illos homines. Sed habeo vicinum amicum mihi singularem, Hipponomum nomine, qui, cum aliquot annis praefectus fuerit rusticanis in Ingstetten, multum valet apud gymnasiarchas et se facilem praebebit nobiscum eundi, cui et ego officium meum numquam denegavi.

Rapardus.

Bene placet. Voca eum!

Cacobius.

Hoho! Hipponome! Audis?

Hipponomus.

Audio, mi amice!

Cacobius.

Accede propius!

Hipponomus.

Quid est?

Cacobius.

I, precor, nobiscum in gymnasium!

Hipponomus.

Quid ni? Habes iubere, non rogare! At, ut videre videor, hic est Vigilantius nepos, ad cuius mentionem, cum veneras, saepe me ad multam noctem detinuisti.

Cacobius.

Ipsus est.

Hipponomus.

Progredere igitur, Vigilanti! Gaudeo te videre, mihique datam esse occasionem te demerendi suinmae mihi voluptati est. Sed o felices, qui te talem genuere parentes! Quodsi tecum esse volueris et institutum studium prosequi, evasurus es in eum hominem, qui omnibus tuis amicis adiumento et honori universisque compaganis tuis decus esse possis. Sed ecce, Raparde! Vides alibi in porticu sedere quendam philosophico habitu indutum?

Rapardus.

Video.

Hipponomus.

Hic unus est ex magistris, qui ceteris praesunt in doctrina, et tanta eruditione morumque sanctitate conspicuus (sicut audivi a multis), ut nemini omnium cedat in toto gymnasio. Quodsi in hunc animum adieceris, faciam ipsi verbum. Est enim mihi notus et familiaris in primis.

Rapardus.

Revera, ut ex habitu eius conicere possum gestusque gravitate, hic est, qui desiderio nostro forsan satisfaceret.

Hipponomus.

Alloquar eum. Humanus est et adeuntibus facillimus.

Rapardus.

Fiat!

Hipponomus.

Salus tibi, domine magister!

Magister.

Et tibi, advena!

Hipponomus.

Credo, quod per longam absentiam devenerim in oblivionem tuam, domine magister. Etsi me non noscas, recordor tamen dierum eorum, quibus arctior erat familiaritas nostra, quam sit hodie.

Magister.

Potest esse. At excidit e memoria utpote homini diversis in rebus occupato, quis et unde sies.

Hipponomus.

Sum Hipponomus, quondam a principe nostro rusticanae plebi praefectus in Ingstetten.

Magister.

Belle et optime, iam sat habeo! At, precor, non aegre feras aut in arrogantiam mihi interpreteris, quod prius te non agnoverim.

Hipponomus.

Nihil omnino! Nam et mihi saepe evenit, ut eos, quibus praefui olim ad longum tempus, ut nosti, non agnoscam, ut nuper, dum cuncti mihi assurgerent meque reverenter tractarent, vix unum aut alium noveram plus civilibus causis et negotiis quam laboribus rusticanis occupatus.

Rapardus.

Quam hic fabulam connectis? Nescisne, ad quid venerimus, Hipponome?

Hipponomus.

Faciam. Magister reverende, hic adolescens, quem vides, in gymnasio vestro cupit erudiri et habere magistrum aliquem, a quo privatim proficeret. Ego autem ad patrocinium et iuvamen parentis eius vocatus tibi in primis cupio gratificari et commendare, de cuius eloquentia et singulari eruditione superfluum est plura dicere, nisi communis omnium consensus me deceperit. Quare intuitu mei hunc in disciplinam tuam recipias et optime instituas, in quo singulare mihi obsequium praestabis. Quodsi nullam aliam remunerationem obtinueris a me, providebo tamen, ut numquam casulam nostram intres, quin pira et poma, si non habeo altera dona, item lac frigidum, interdum etiam mel numquam tibi desit.

Magister.

Estne probus et studiosus?

Hipponomus.

Ut nihil supra, et tantae indolis, ut suos aequales omnes progressus sit in studiis a tergoque reliquerit longissime.

Magister.

Recipio eum et ita instituam, ut doctior in patriam revertatur, si saltem suo ipse studio non deerit.

Hipponomus.

Ecce, Raparde, placent tibi conventa?

Rapardus.

Aureus es.

Hipponomus.

Tace, donec a magistro abscedamus!

Rapardus.

Tu autem nostro omnium nomine magistrum (nam hisce cum hominibus loqui novisti) valedices.

Hipponomus.

Habeo. Domine magister, commendamus igitur tibi filium nostrum offerentes nos ad tua servitia paratissimos. Vale!

Magister.

Valete et vos!

Rapardus.

O lepidissimum capitulum! O aureum Hipponomum! Quo nisu, quanta verborum elegantia atque sententiarum gravitate rebus in nostris hodierno die usus es, quibus omnem referendarum gratiarum materiam mihi praeripuisti!

Hipponomus.

Feci libentissime gaudeoque, quod, quantum valeam apud homines auctoritate et eloquentia, compertum habeas.

Rapardus.

Quid plura? Totus aureus es.

Hipponomus.

Valedic filium et remitte ad praeceptorem!

Rapardus.

Postremo, fili carissime, persequere studium tuum cum diligentia et fac, ut tibi confidimus! Nam tu solus es, in quem reposuimus omnes amici tui spem nostram, et ego, quicquid apud me est fortunae, totum in te conferam, ut studio tuo consultum sit quam optime.

Hipponomus.

Ita fac, Vigilanti, et omnes tibi adiumento erimus!

Cacobius.

Ho! Itidem de me tibi firmiter polliceri potes et, si annuatim mihi constiterit ove, caseo et centum ovis, non deseram te in aeternum. Vale!

Vigilantius.

Et vos pariter!