De amore coniugali

Liber III

_________________________________________________________

III.

Epithalamium

in nuptiis aureliae filiae

Huc ades, o Hymenaee, nec est quod rura recuses:

rura tuas primum festa tulere faces,

rura novos tibi prima jocos statuere, tuoque

lutea Puniceo vincla dedere pedi,

5

cultaque sollemnem duxere ad compita pompam,

omine cum fausto femina virque canunt.

Hic primum laeto sonuit nova tibia cantu,

movit et artifices compta puella pedes;

rure arcum sibi fecit Amor strinxitque sagittas,

10

accenditque novas, rure parante, faces.

Tum juvenis primos sensit malesanus amores,

arsit ab insolita tacta puella face;

hinc junxere pares communi foedere dextras,

affuit et tectis saepe vocatus Hymen.

15

Flammea tum tibi prima deo sunt sumpta, decensque

praeluxit digitis aurea gemma tuis,

sedisti medius juveni mediusque puellae,

deliciasque toro gaudiaque apta doces.

Tum felix, praesente deo, torus esse jugalis

20

legitimam et thalamus coepit habere fidem.

Ergo ades, o Hymenaee; vocant te rura, tibique

culta domus cultus et tibi ridet ager;

in foribus te culta manens Ariadna decentis

et nectit flores et nova serta parat.

25

Dum nectit flores, illi per candida fulgent

ora rosae, Charites quas posuere genis,

spirat et ex oculis nova gratia (flectere divos

dum cupit, hac risum temperat ipsa Venus);

quin etiam canit: «Ad mensas, Hymenaee, venito,

30

te vocat ad thalamos nupta novella suos.

Pulcher Hymen, Hymenaee, Hymen, Hymenaee, venito;

te chorus et cantus, te tua pompa manet.

Pulcher Hymen, Hymenaee, Hymen, Hymenaee, venito;

tibia jam teneros fundit eburna modos,

35

ocior ut venias, en rustica fistula cantat,

teque vocat numeris Antiniana novis: «

«Irriguis sic hortus aquis, sic prata salictis,

sic gaudent pratis ipsa salicta suis,

laetantur sic melle favi, sic robora glande,

40

laetus ut ad thalamos carmina pangit Hymen,

Pulcher Hymen, Hymenaeus, Hymen, cui filia vatis

se colit, et thalamos nupta pudica parat;

qualis roscidulo florens hyacinthus in horto

Puniceo primae certat honore rosae,

45

hunc Dryades coluere, hunc et coluere Napaeae,

Nais et assidua fessa rigavit aqua.

Myrtus honos Veneris, myrto laetantur amantes:

pendeat ad cultas myrtea virga fores;

Laurus honos Phoebi, praefert et laurus amores:

50

ornent et festam laurea serta domum.

Vitibus est decori pendens sub fronde racemus,

arboribus decori quae bene poma rubent:

picta chlamys Phrygiaque manu variata supellex

est decori thalamo, purpureusque torus

55

ipse rosa Syrioque decens perflatus amomo

mille parat dominae gaudia, mille viro.

Felix deliciis et felix lecte susurris,

per te vir domina, nupta beata viro est.

Pan jungit calamos: jungitque Hymenaeus amantes;

60

Pan amat: ad calamos dulce jocatur Hymen,

Pulcher Hymen, Hymenaeus, Hymen, cui flammea curae

et juvenum lusus et sine lite torus.

Lite fugatur amor, concordia nectit amorem,

concordes animos lectulus ipse facit;

65

hunc amor, hunc pax ipsa locum statuere quieti,

hunc legit fidei vincula castus Hymen,

castus Hymen, Hymenaeus, Hymen; age, fistula, Hymenque

dic et Hymen; gaudet saepe iteratus Hymen.

Ut flos, aestivo sitiens cum terra calore,

70

nocturno refici lassus ab imbre cupit,

non illum Zephyrique valent auraeque recentes

mulcere aut densa nexilis umbra coma,

sola illi est in rore salus, spes omnis in imbri,

languet honos, cecidit languida sole coma;

75

sic tacitos in corde fovens nova nupta calores,

optato refici conjugis ore petit,

non illam patris amplexus, non oscula matris

aut juvat artifici purpura picta manu;

suspirat tantum amplexus, tantum ora mariti,

80

maeret, abestque illi qui fuit ante decor.

Quam, raptam matrisque sinu colloque parentis,

conjugis ad cari limina ducit Hymen,

mitis Hymen, Hymenaeus, Hymen, cui mollia curae

conjugia et parili vincula nexa jugo.

85

Ut flos in verno laetatus sole nitescit

fulgidus, et gaudet purpura honore suo,

mane tepor, sub solem aurae, ros noctis in umbra

mulcet, et ipse suas jactat honestus opes;

in molli sic virgo toro complexa maritum

90

nuda nitet, caro ludit amata sinu,

mane sopor, sub sole viri suspiria mulcent,

nocte iterata venus, saepe receptus hymen,

dulcis Hymen, Hymenaeus, Hymen.» Sed fulget Olympo

Vesper; pone tuos, fistula lassa, modos.

95

Vesper adest, Hymenaeus adest; consurgite mensis:

Vesper amat cantus, carmine gaudet Hymen.

Jam, juvenes, simul ad choreas, simul ite, puellae,

en canite, et Phrygium carmina dicat ebur.

Vesper adest, gaudete, viri, gaudete, puellae,

100

seque paret socio nuptaque virque toro.

Ad thalamos Hymenaeus adest, jace, virgo, pudorem;

et vir adest, et adest qui bene jungat Amor.

Prima Venus teneris legem praescripsit ocellis,

quave palam fiat quave tegatur amor;

105

primus Hymen blandis statuit sua jura labellis,

diceret ut juvenis: «Tu mihi, virgo, places.»

Ipsa viro Venus e caelo, Venus ipsa puellae:

«Ludite, ait, florem carpite amoris,» ait;

ipse et inexpertos jungens Hymenaeus amantes

110

instituitque rudes, deliciasque docet.

Sola Venus docuit, decepta ut matre puella

clam cuperet juveni cauta coire suo;

solus Hymen jussit, patrio lare nata relicto

iret ut ad juvenem, matre vetante, suum.

115

Blanda Venus sine veste monet dormire puellas,

gaudiaque instanti nulla negare viro;

blandus Hymen sine veste jubet dormire maritas,

et cupidum ad lusus sollicitare virum.

A Venere est quodcumque viro, quodcumque puellae

120

inter delicias et bona dulce venit;

quod tenerum, quod dulce, joci quodcumque Hymenaeus

condit, et ore duas claudit in uno animas.

Sed numeros mutare licet: nam Vesper Olympo

conditur, et somnos imperat alma Venus.

125

Intravit thalamos felix Hymenaeus, et omen

ipse dedit; lecto virgoque virque cubant.

Ducite felices concordi foedere noctes,

dulciaque unanimi carpite poma manu;

ver flores, segetes aestas, autumnus et uvas,

130

delicias thalamus tempus in omne dabit.

Serpite in amplexu, certent pugnantia linguis

oscula, blanditiis absit utrique modus;

sic hederae serpunt, sic jungunt rostra columbae,

murmuris et taciti ludit in ore sonus.

135

Aetatis breve ver; vos veris carpite florem;

hunc florem lusus deliciaeque decent.

Ludite, deliciisque brevem complete juventam;

hoc agite, ut cupidos prole juvetis avos.

Nascatur Paulo similis, qui reddat utrumque

140

scitus avum ingenii dexteritate, puer:

nam patrium nec Pierides nec sprevit Apollo

et Mars ipse sua fovit et auxit ope,

maternum Musae Aonio fovere sub antro,

protexit galea Mars quoque saepe sua.

145

Nascatur quae nata tuos, Aurelia, mores

et faciem referat femineumque decus;

namque tibi matrique tuae nil aequa Minerva,

nil Charites sociae, nil negat ipse pudor.

Hinc illinc generis series. Age, ruris alumnae,

150

et nemorum dominae, silvicolaeque deae,

mane novo nuptisque novis de flore recenti

serta date, et calathis spargite ruris opes;

ipsa favos et mella ferens et lactis honores

dic Fesceninos, Antiniana, sales.