B  I  B  L  I  O  T  H  E  C  A    A  U  G  U  S  T  A  N  A
           
  Dante Alighieri
1265 - 1321
     
   


D e   v u l g a r i   e l o q u e n t i a
L i b er   I


C a p u t   X I I I
De idiomate Tuscorum
et Ianuensium.


____________________________________________________


1.
     Post haec veniamus ad Tuscos, qui propter amentiam suam infruniti titulum sibi vulgaris illustris arrogare videntur. et in hoc non solum plebea dementat intentio, sed famosos quamplures viros hoc tenuisse comperimus: puta Guidonem Aretinum, qui numquam se ad curiale vulgare direxit, Bonagiuntam Lucensem, Gallum Pisanum, Minum Mocatum Senensem, Brunectum Florentinum, quorum dicta, si rimari vacaverit, non curialia sed municipalia tantum invenientur. et quoniam Tusci prae aliis in hac ebrietate bacchantur, dignum utileque videtur municipalia vulgaria Tuscanorum sigillatim in aliquo depompare.
2.
     Loquuntur Florentini et dicunt
          Manichiamo introcque, che noi non facciamo altro.
Pisani:
          Bene andonno li fanti de Fiorensa per Pisa.
Lucenses:
          Fo voto a Dio che in grassarra eie lo communo de Lucca.
Senenses:
          Onche renegata avess'io Siena. Ch'ee chesto?
Aretini:
          Vuo' tu venire ovelle?
De Perusio, Urbe Veteri, Viterbio, nec non de Civitate Castellana, propter affinitatem quam habent cum Romanis et Spoletanis, nihil tractare intendimus.
3.
     Sed quamquam fere omnes Tusci in suo turpiloquio sint obtusi, nonnullos vulgaris excellentiam cognovisse sentimus, scilicet Guidonem, Lapum et unum alium, Florentinos, et Cinum Pistoriensem, quem nune indigne postponimus, non indigne coacti.
4.
     Itaque si Tuscanas examinemus loquelas, et pensemus qualiter viri praehonorati a propria diverterunt, non restat in dubio quin aliud sit vulgare quod quaerimus quam quod attingit populus Tuscanorum.
5.
     Si quis autem quod de Tuscis asserimus, de Ianuensibus asserendum non putet, hoc solum in mente premat, quod si per oblivionem Ianuenses ammitterent z litteram, vel mutire totaliter eos vel novam reparare oporteret loquelam. est enim z maxima pars eorum locutionis; quae quidem littera non sine multa rigiditate profertur.