|
|
CAPITVLVM V
DE CORVO ET STVRNO
ET EST DE EO QVI CONFIDIT IN INIMICO
ET QVID DEINDE ACCIDIT EI.
Inquit rex philosopho Sendebar: Intellexi iam ea quae dixisti mihi seu declarasti de amicis fidelibus, qui diligunt se invicem cum simplicitate cordis et animae, et quae sit merces eorum circa illud. Indica mihi nunc de inimico, si potestne effici amicus, ut de eo eius confidant inimici, et quid est inimicicia et eius modus et natura, et quomodo oportet regem agere, quando advenit ei aliquid a viris inimiciciarum suarum, utrum debet pacem eorum quaerere vel non, et utrum possit credere inimico suo et ei adhaerere et ostendere ei societatem et amorem; et super hoc affirma mihi parabolam. Inquit Sendebar: Non debet rex, quando accidit ei aliquid ab adversario nisi dubitare semper de eo et timere de eo et exercitu suo; quamvis suus adversarius requirat ab eo fidem et ostendit dilectionem et familiaritatem suis sociis, non pro tanto debet credere suis verbis, quoniam timendum est, ne accidat ei sicut sturnis et corvis. Dixit rex: Quomodo accidit illis? Inquit philosophus Sendebar: Dicitur fuisse in quadam regione iuxta civitatem quandam magnus mons, in quo erat arbor magna et ramosa: erant autem in arbore illa nidi pro mille corvis, qui regem habebant. In monte erat similiter locus, in quo erant nidi pro mille sturnis, qui et regem habebant. Quadam vero nocte exurgens rex sturnorum cum suo exercitu irruerunt in corvos et percusserunt de eis plures et interfecerunt propter odium quod erat inter eos; nec percepit rex corvorum hoc factum quousque in mane surrexit. Qui cum videret ruinam, quae in suo exercitu facta erat, doluit multum, et cogitans super hoc vocavit ad se omnes sapientes et consiliarios suos, narrans eis quod acciderat; timebat enim ne forte [H4r] iterum invaderent eos et dissiparent de eis sicut prius; et dixit eis rex: Considerate bene verba vestra noc festinetis; deliberetis consilium, donec diligenter examinetis. Erant autem cum eo quinque consiliarii viri sapientes et docti, et vocans eos rex ad se quaesivit ab eis super hoc consilium; dixitque rex primo corvo: Quale est tuum consilium super hoc quod nobis accidit ab adversariis nostris, et quia sumus in timore, ne nobis secundario superveniat? Dixit ei corvus: Consilium meum est illud, quod dixerunt sapientes, quoniam quando accidit tibi aliquid ab inimico fortiore te, cui resistere non poteris, melius est fugere et elongare ab eo, nec declines cor tuum ad pugnandum cum eo. Et interrogans rex alium corvum dixit ei: Quid tibi videtur de consilio huius? Cui respondit: Non est bonum consilium quod consuluit hic corvus, nec bonum est relinquere habitacula nostra et nos subiicere suis pedibus prima vice; sed debemus esse attenti et parati et custodire nos ab inimicis quando supervenient, ut nos munitos inveniant et repugnemus eis quantum possemus; custodes et exploratores ponentes ab omni latere, et quicquid viderint de sturnorum exercitu, nobis annuncient. Postea vero, si veniant ad bellum, exiemus ad eos parati et pugnabimus fortiter contra eos; et forsitan obtinebimus victoriam et vigorem super ei, et faciemus in eis totum illud quod fecerunt in nobis. Nec sit principium nostri processus fugere et relinquere familias et nobilia, quoniam hoc esset in adiutorium eorum; sed resistamus eis, et si convincant nos, fugiemus tunc, postquam non poterimus aliquid agere contra eos. Dixit rex tercio corvo: Quid videtur tibi de consilio tuorum sociorum? Qui ait: Ambos sane intellexi, et ambo optime locuti sunt iuxta eorum intellectum; sed quomodo poterimus nostris resistere inimicis secundum damnum quod habemus ab eis? Et hoc mihi praecipue placet, ut unum de nobis prudentem ad eos mittamus, ut ab eis intelligere studeat intentionem et propositum eorum, et clare nobis significent, et si voluerint se nobiscum componere et tributum conveniens a nobis annue recipere, ut sic nostrum praeteritum damnum recuperare valeamus et sic in pace in loco nostro permanere inire persuadeo. Quia dicunt sapientes: Quando rex damnum a suis inimicis recipit, quibus resistere non potest, et timet de maiori ruina sui populi et patriae, tunc salubre fit tributum dare cum pace. Et festina cito hoc attemptare. [H4v] Dixit rex corvo: Quid tibi videtur de consiliis, quae dixerunt socii tui? Cui dixit: Nihil dixerunt super quo dominus rex se stabilire potest. Videtur autem mihi non prodere personas et nobilitates et pro nihilo ire propter hos viles et stultos, qui sunt conculcatio pedum nostrorum, nec demus eis tributum, quoniam nobis esset maxima verecundia. Et scito quoniam melius est nobis relinquere habitacula nostra ad tempus et fugere ad loca deserta et esse ibi in peregrinatione cum pace, quousque Deus voluerit, quam hoc inire. Quoniam dicunt sapientes: Qui submittit se angariis et subditoribus eius inimici, iam ipse iuvit adversarium suum contra se; maxime quia scio, quoniam si sciret turba sturnorum nos velle illud facere, adderent utique ad angarias nostras et nobis grave tributum imponerent quod tolerare non possemus; et per hoc esset nostra perditio. Sed expedit nos cautos esse, paratos et munitus; et si nobis superveniant iterum, irruamus et pugnemus contra ipsos, sperantes forsitan miserabitur nostri Deus, et non moriamur. Postea vero interrogavit rex et dixit quinto corvo: Quid tibi videtur de his quae dixerunt socii tui? Cui respondit: Nihil pro rege dixerunt, nisi nos oportet excitari ad bellum, dum non inveniamus viam ad pacem, cum sint nobis fortiores. Et iam dicitur in parabolis, quoniam quicunque ignorat gradum et potentiam sui ipsius, et cum sua ignorantia pugnare contra potentiorem inimicum, ipse vult perdere et seducere animam suam; et faciens illud deceptus est; et qui decipitur, praecipitabitur. Ego autem timeo sturnos, nec debet quis vilipendere suum inimicum etiam si sit imbecilis, nunc maxime doctus et intelligens. Dicitur autem in quadam parabolarum: Accede parum ad tuum inimicum, nec accedas ad eum multum, quoniam vilipendes te et submittes te in manu adversarii tui: sicut lignum positum ad solem; si deposueris parum, faciet magnam umbram; si vero ipsum multum deposueris, eius umbra deficiet, donec fuerit in eadem mensura cum ligno. Sic nos oportet appropinquare sturnis et illis adhaerere; quoniam si essemus potentes sicut ipsi, tunc deberemus facere illud, donec veniremus ad nostrum votum de eis. Quomodo vir malam habens uxorem, nisi persuadeat ei blandiciis et verbis humilibus et verberare non velit et suspicari, non habebit eam in tranquillitate nec erit ei obediens. Ego autem non suadeo nos pugnare contra eos, quia non debet quis [H5r] credere nec decipere cor suum adversus inimicum fortem, quamvis distemus ab eis; nec debemus dicere, quod non timeamus eos. Consilium autem meum et quid agere debemus, est, ut simus parati et muniti ad bellum contra eos et decipiamus eos argumentis et dolis; quoniam vir sapiens vidit rem antequam adveniat ei, postquam vero advenit, eam revocare non potest. Bellans vero non habet agere nisi bellare, et raro evadit; sed aliquando potest evitare bellum blandis sermonibus et lingua humili; nec est aliquid in mundo melius quam hoc, nec ut homo possit suum votum attingere sicut per hoc; et hoc meum consilium est. Nunc autem nequaquam sit vestrum consilium pugnare contra eos; qui hoc intendit, intendit perdere animam suam. Dixit rex: Videtur tibi non pugnare contra eos; sed quae sunt ingenia et argumenta accipienda adversus eos? Respondit ei corvus dicens: Attende consilio meo; quoniam rex quando egerit sua facta secundum consilium dominorum suorum et fidelium sociorum suorum, qui omnia sciunt et magna et parva, tunc suum adversarium poterit affligere et ei parare laqueum, et eius permanebit imperium, et eius multiplicabitur exercitus, et addetur ei ad singula. Si vero noluerit attendere consilium dominorum suorum et consiliariorum, aestimans suum consilium esse sufficiens, et praevalere consilio suorum principum et familiarium, quamvis sit ipse sapiens et intelligens, non perveniet ad suum intentum, et deficiet eius propositum, et suum consilium dissipabitur, et erit suum consilium rethe pedum suorum, quia non quaerit a sociis suis et sapientibus pro secreto suo. Debet autem quaerere a sapientibus et a non sapientibus, donec in unum conveniant. Quando vero rex fuerit consultus cum eo, qui ipsum non diligit, etiam si prosperabitur, non permanebit ei bonum illud, sed cito recedet et redditur in nihilum; et si una vice prosperatur, alia vice non prosperabitur. Porro meum consilium est parari et excitari adversus eos et relinquere negligentiam et insipientiam et habere animae fortitudinem. Si vero subiiciamur et sustineamus iugum angariarum suarum, scias hoc non esse vituperium maximum et praeiudicium nobis et filiis nostris et infamiam ab inimicis nostris: vir enim intelligens si vixerit in bona fama et honorifica memoria, quamvis abbrevientur dies eius, est tamen ei melius quam vivere in tristiciis et obprobriis. Nec videtur mihi te negligere et habere pigriciam, quoniam pigricia est causa omnis mali, defectus et tribulatio hominis. Veruntamen secretum quod tibi revelare intendo, nolo ut alius audiat; nam secretum postquam transit plusquam inter duos homines, notum fit et manifestum. Quoniam redditur regibus victoria per cordis fortitudinem et celeritate suorum operum, quando non non negligenter in ipsis agit: qui vero in suis negociis confortatur, celat secreta sua, et sibi mercedem acquirit; habebit enim per hoc unum illorum, aut scilicet vincere et ad suum operatum pervenire, aut a suo malo et adversitate liberari. Rex enim, et si sit intelligens et boni consilii magis quam ceteri eius consiliarii, debet tamen quaerere consilium a eius consiliariis. Flamma enim, quae ardet in lucerna, quando super eam oleum effunditur, additur ei lumen et viger et magis lucet quam prius. Veruntamen debet rectus consiliarius, quando ab eo quaeritur consilium, respicere id quod rex intendit; quia si sciverit dare consilium, erit illud bonum pro se et populo; si vero dubitaverit cor suum in aliquo et certitudinem nesciat, debet manifestare illud, et si palam sibi fuerit veritas eius quod intendit, addet in ipso desiderium et amorem, et multiplicabit circa inquisitionem eius. Nec debet secretum quod tibi intendo revelare, nisi duae linguae loqui et quattuos aures audire. Audiens autem rex corvi verbum intravit cum eo in cavernam, et dixit ei: Indica mihi nunc, quia tu scis res, et annuncia mihi fundamentum odii, quod est inter nos et sturnos, et quod fuit eius principium et radix. Dixit ei corvus: Causa huius odii fuit verbum quod dixit quidam corvus. Dixit ei rex: Quomodo fuit? Inquit corvus: Dicitur quod quadam die convenerunt omnes aves et inierunt consilium, ut sibi regem constituerent, quia mortuus erat rex eorum. Et deliberato consilio, eligerunt sibi sturnum regem. Et cum vellent hoc confirmare, viderunt corvum volantem apud eos per aerem. Dixerunt quidam eorum: Bonum est, ut vocetur iste corvus et eum super hoc interrogemus. Et vocato corvo, dixerunt ei: Tu habes auctoritatem sicut unusquisque nostrum et propterea volumus, ut dicas nobis voluntatem tuam et consilium, quoniam sturnum in regem nostrum eligimus. Et ait eis: Si me pro consilio vocastis, audite verba mea; dico enim vobis, quoniam si perdita essent omnia genera bonarum et honorabilium avium, et vulturis et ciconiae et columbae aliarumque avium, non deberemus constituere regem de stur[H5v]nis, quoniam congregavit in se malos mores. Est enim mali coloris et pravae linguae, stultus in quo non est nobilitas operum, et sine intellectu et sensu, iracundus et crudelis, non miseretur alicuius, et est gens in qua est malicia operum et pravitas cogitationum et dolositas cordis et multa inconvenientia quae vobis abbrevio. Et dico vobis quod non eligatis de hoc genere vobis in regem, sed quaerite de aliis avibus, quamvis stulta fuerit in suis operibus; expedit magis vobis alterius stulticia quam illius sapientia. Rex enim quamvis stultus sit, si tamen habet sapientes consiliarios et rectos socios, ad lucem procedunt opera eius, et conveniunt sui progressus, et eius imperium exaltatur; quemadmodum fecit lepus, qui nocte lunae ivit ad regem elephantum cum verbo quod non fuerat sibi commissum a suo rege, et assumpsit sibi consilium, per quod suum perfecit intentum et suum liberavit regem et populum. Dixerunt ei aves: Quomodo fuit? Inquit corvus: Dicitur fuisse quodam tempore mundo accidisse pestis et famis, in quo non plueret, et defecerunt aquae rivorum et fluminum, et exicatae sunt herbae inde, et factum est hoc molestum valde omnibus animalibus et praecipue elephantibus, qui congregati dixerunt suo regi: Iam nobis aquae et herbae deficiunt; nunc si videtur tibi bonum, eamus et quaeramus locum meliorem isto, quoniam in hoc vivere non possumus. Misitque rex suos nuncios ad explorandum locum, in quo essent aquae; qui redeuntes, dixerunt ei: Invenimus locum, qui fons lunae nuncupatur, et est locus bonus aquarum et herbarum et bona pascua. Et deliberavit suum consilium illuc ire; qui cum venirent elephantes ad locum illum, perambulabant super cavernas leporum et dissipabant eos et suis pedibus plures eorum conculcabant et interficiebant. Et lepores hoc videntes, congregati sunt ad suum regem annunciantes sibi mala, quae ipsis elephantes inferebant, et contristati sunt valde, quia non expediebat sua habitacula relinquere et fugere, et quaerentes a suo rege, ut super hoc deliberatum consilium daret. Dicunt enim sapientes: Debet enim unusquisque quaerere liberationem sibi, antequam incidat in malum, et postquam incidit, nec dum dubit illud. Nos autem timemus, ne forte alii supervenient et dissipent nos. Respondens rex dixit eis: Veniant ad me omnes sapientes unde et ut videam consilium vestrum. Et accedens ei quidam lepus intelligens et doctus in [H6r] scientia dixit: Si placet regi mittere me ad elephantem cum aliquibus viris, de quo confidat, videbit quid agam; et annunciabo regi omnia quae fecero. Cui dixit rex: Fidelis es tu in oculis meis nec aliud volo testimonium de te, nec habeo te suspectum apud me. Nunc autem vade, et considera quae sunt facienda, et annuncia regi elephantum ex parte mea quicquid tibi videtur bonum: scias namque, quoniam nuncius ipse est qui aptat verba et dissipat et differre facit negocia et ea appropinquat et addit in rebus et diminuit, et ipse est qui suis verbis attrahit corda hominum et ea reprimit, et ipse est qui exasperat corda suis malis verbis. Et exurgens nuncius in nocte, in qua erat plenilunium, et ivit ad locum, in quo erant elephantes. Et cum accederet prope locum, cogitavit in mente dicens: Ego sum minimum corpore et tener ossibus; timeo, ne introvenero eis, forte conculcabit me aliquis eorum et interficiet me. Nam dicitur in parabolis, quoniam quicunque transit super serpentem aut animal venenosum, dignum est ut suo morsu venenoso interficiatur. Expedit me tamen ascendere ad montem excelsum et inde loqui eis quae voluero. Et ascendens ad montem vocavit regem elephantum proprio nomine et ait ad eum: Luna mittit me ad te, et nulla est culpa nuncii quae refert sive bona sint sive mala, et si aspere loquatur; cum lator sit verborum, et non intersit eius nisi tantunmodo referre quae sunt sibi commissa. Et respondens rex elephantum dixit ei: Quid mihi luna significatur? Et ait ad eum: Luna dicit, quoniam vir fortis confidens in fortitudine sua, aliquando inducit eum fortitudo sua pugnare contra illum qui melior est ipso et potentior, ita ut eius virtus sit sibi impedimentum, et sua potentia laqueus pedum suorum. Tu autem cum scies praedominium tuae fortitudinis super feris et bestiis, non sufficit tibi illud, sed temptavit cor tuum venire ad turbam leporum, quae sunt circa fontem meo nomine nuncupatum, et qui sunt populus meus et gens mei imperii, et dissipasti et interfecisti de ipsis et dirruisti cavernas suas et potas aquas suas et devoras pascua eorum et egisti contra eos multa mala, et socii tui. Nunc autem iniungo tibi, ne hoc amplius facias. Quod si de cetero hoc feceris, tuos faciam oculos caligare et omnium sociorum tuorum, et vestras exterminabo personas. Nunc vero, domine mi, huc misit me luna, ut haec referrem tuae maiestati; et si non [H6v] credis, vade mecum ad fontem, ut eam tibi demonstrabo. Cunque rex elephantum audiret haec verba, obstupuit et ivit cum eo ad fontem. Cunque respiceret ad aquam, vidit imaginem lunae resultantem in aqua, et dixit ei nuncius: Accipe cum tuo naso, et odorabis lunam. Qui cum accepisset de aqua, commota est aqua. At ille videns aestimavit, quod luna commoveretur et irascetur contra ipsum; et ait rex elephantum: Quare irascitur dominus rex? forsitan quia meum nasum misi in aquam? Et respondit nuncius: Ita est. Considera multitudinem irae suae adveraus te propter omnia mala quae fecisti. Et timens rex elephantum multum, dixit lunae: Domine rex, nunquam temptabo amplius agere contra te, nec ego nec ullus meorum; et ecce recedo in viam meam. Qui inde abierunt. Porro attuli vobis hanc parabolam propter sturnum, quoniam melius est constituere regem de aliis generibus avium, quamvis esset stultus, quia boni socii docebunt ipsum, quemadmodum fecit iste lepus suo regi. Et non eligite regem super vos sturnum, quoniam habeat in se malos mores prae nimio dolo et iniquitate quae in ipso sunt, nec est refrenatio sui spiritus, nec est de viris imperii, nec est dignus ad illud. Et peior omnibus regibus est qui crudelis est populo suo; et qui confidit in ipso et constituit eum regem, sibi accidit sicut accidit avi et lepori, qui elegerunt sibi invicem in sua causa murilegum, videntes ipsum ieiunantem et orantem omni die, cum esset dolosus et fraudolentus. Dixerunt ei aves: Quomodo fuit? Ait corvus. Habui socium de avibus, cuius nidus erat circa quandam arborem in qua morabar ego. Hic vero socius quando de suo nido descendebat, multum redire tardabat. Et cum ivisset quadam die, tardavit multum, et non sciebam ubi esset, et contristatus valde, nequando esset mortuus et captus ab aliquo, aut forsitan invenisset alium statum isto nobiliorem. Et intravit lepus quidam in suum nidum; et cum non videssem illum, dixi in animo meo: Ex quo amisi avem sociam meam, non decet me cum isto lepore litigare, qui suum habitaculum usurpavit. In processu vero temporis redit avis ad locum suum, et cum in suo loco leporem inveniret, dixit ei: Hic est meus locus et meum habitaculum; egredere de eo. Cui respondit lepus: Habitaculum est in potestate mea; unde ego ma[I1r]gis debeo obtinere quam tu: tu autem contra me calumniose moveris, nec inde exibo; sed habes aliquid contra me, duc me ad potestatem. Cui respondit avis: Volo causari contra te, et inducam super hoc testem. Et respondit ei lepus et dixit: Quando inveneris iudicem, induces adversus me tuos testes. Dixit ei avis: Iudex est nobis propinquus; eamus ad eum, et discernet nobis causam nostram. Dixit ei lepus: Quis est? Dixit avis: Est quidam murilegus qui stat iuxta flumen, et est colens Deum et est heremita, ieiunat in die et orat in nocte, expoliatus a vanis mundi delectationibus, nulli nocens animali nec effundens sanguinem, herbis tantum nutritur et aqua: surge et eamus ad eum et diffiniet causam nostram. Dixit lepus: Placet mihi, eamus. Et iverunt ambo. Ego autem sequebar eos a longe, ut viderem iudicium illius iudicis. Et cum videret murilegus illos, rediit ad statum suum quasi oraret et flexis genubus. Et videns lepus miratus est suae sanctitatis atque mansuetudinis; et accedentes salutaverunt ipsum, ut determinaret suam causam. Quibus praecepit, ut sibi causam explicarent; et explicata sibi, dixit eis: Ego senex sum, et oculi mei caligaverunt, et aures meae gravatae sunt, nec possum bene audire: accedite ergo ad me, ut possim audire verba vestra. Qui cum audivissent hoc, accesserunt ad eum, et retulerunt ei iterum sua verba; illi vero cum confiderent in ipsum, ait eis: Iam audivi verba vestra et ea quae sunt iusticiae et veritatis, ut possim vobis recte iudicare. Et praecipio vobis quaeratis veritatem, quia quis quaerit veritatem, quamvis reus sit in iudicio, melius est ei; qui vero quaerit falsitatem, quamvis vincat in sua causa, est malum sibi. Debet homo cognoscere suam culpam, quoniam nihil est in mundo, quod portet secum homo, nisi opera bona, quae permanebunt ei prae omnibus aliis rebus in mundo existentibus. Debet autem unusquisque vir intelligens reputare mulieres in oculis suis sicut serpentes, et aurum et argentum debet reputare ut lapides, et diligere quod bonum est proximis et odire eis malum. Et cum audissent ab eo haec verba, crediderunt et adhaeserunt ei; quos rapuit et devoravit. Nunc vero induxi vobis hanc parabolam, ut sciatis, quoniam sturni sunt dolosi et fraudulenti, et ipsi sunt de lupis avium, quae rapiunt aves; nec debemus eis confidere nec de eis nobis regem constituere. Et factum est cum audissent omnia genera avium illud, nihil prosecuti sunt sibi sturnum in regem constituere. Et respondit avis quae erat de sturnis, quam voluerunt constituere in regem, et dixit corvo qui locutus est haec omnia: Perturbasti me multum hodie, nam non offensa mea contra te, nec scio utrum processerit a me aliquid culpae contra te iam diu, ex quo debuisses mihi inferre hanc verecundiam. Indica mihi nunc quid tibi fecerim: aliquid estne quod promovit te ad exasperandum verba tua contra me? Sed tibi iuro in veritate, quoniam lignum a ferro incisum potest adhuc recuperari; gladius quoque incidit carnem et frangit ossa, et sanatur inde homo: sed vulnus linguae non sanatur nec cessat; sunt enim quae verba sunt sicut gladii, nec cessare valent, sed intrant et nunquam exeunt. Omnis enim ignis potest aqua extingui, lis vero expirat silentio, morsus serpentis sanatur tyriaca, contristatio deletur spe, amor dissipatur segregatione; ignis vero inimiciciae nunquam extinguitur. Vos autem turba corvorum plantastis arborem inimiciciarum inter nos et vos, et permanebit in secula in vita nostra et filiorum nostrorum. Et locutus sturnus haec verba, abiit in viam suam iracundus et turbatus; et recesserunt inde omnes turbae avium non constituentes sibi regem in die illa. Post hoc vero cogitavit sibi corvus recognoscens verborum suorum maliciam, quam locutus fuit contra illum; et dixit in corde suo: Vere peccavi hodie in his omnibus quae locutus sum, praeparans mihi odium contra me et contra populum meum. Quia nullus fuisset de multitudine ausus temptare loqui talia verba; quoniam multi eorum fortasse viderant ea quae ego ipse vidi et cognoverant quae cognovi, et nullus fuit inter eos verbum prorumpens nisi ego, sed omnes linguas compescentes nihil dicere veluerunt, respicientes malum quod eis exinde contingeret; ipsi quoque futura providerunt. Vir enim intelligens licet confidat in sua fortitudine et virtute, non tamen debet promovere odium contra aliquem, dicens: Confido in meis argumentis et potentia; quemadmodum et nullus temptare debet gustare venenum confidens in tyriaca seu quacunque medicina. Bonitas quippe hominum consistit in bonis operibus, non autem in bonis verbis: nam qui bonorum operum est, si fuerit bonorum verborum, additur ad sui gloriam et manifestatur eius iusticia maioribus et nobilibus. Viri autem bonorum verborum tantum, [I1v] et si abundent in eis, non tamen commendantur super hoc nisi pro bonis operibus. Et hodie in mundo non maior fatuus est quam ego, qui exasperavi verba mea praeterquam aliquo quaerere consilium nec didici a sapientibus. Et scio quoniam quicunque non dignatur quaerere consilium a viris intelligentiae et utitur proprio consilio et arbitrio, poenitebit eum ultimo; nec oportuit me hodie causare mihi hanc inimiciciam et inducere animae meae hanc tristiciam et cogitationem. Et reprehendens corvus seipsum his verbis, abiit pro factis suis. Hoc igitur est quod interrogasti me de causa inimiciciae, quae est inter nos et sturuos. Et ait rex: Intellexi iam verba tua, et utinam corvus ille nunquam fuisset natus; quod nobis non contigisset hodie per ipsum hoc infortunium in quo sumus. Patres nostri peccaverunt et non sunt; nos autem peccata eorum sustinemus. Nunc autem relinquenda sunt haec: annuncia igitur mihi quid super haec facere nos oporteat. Scio enim quoniam nondum est animus eorum satiatus de hoc quod fecerunt nobis, sed iterum irruent in nos ad pugnum. Et respondens corvus dixit: Iam ostendi tibi propter quod non est bonum pugnare contra eos; veruntamen si poterimus suscipere argumenta quibus eos de mundo exterminaremus, faciamus illud. Nam vir intelligens potest sua intelligentia et sapientia facere illud, quod magnus et potens non potest. Iam enim relatum est mihi, quoniam quidam sua sapientia et argumentis deciperunt heremitam, ut negarent sui oculi quod viderant. Dixit rex: Quomodo fuit? Dixit corvus: Fuit quidam heremita, qui emit cervum ut offerret eum in holocaustum Domino; et dum portaret eum, obviaverunt ei tres homines deceptores, qui habuerunt consilium, ut ipsum sibi auferrent. Et ait ei unus eorum: Videte hunc heremitam portantem hunc canem: quid intendit facere de eo? Et ait alter: Video modum heremitae et habitum; non tamen videtur mihi sic esse in operibus suis; nam si sic esset abiiceret utique canem. Ait tercius: Visne illum canem vendere? Et audiens haec heremita aestimavit illum cervum esse canem, dicens in corde suo: Forsitan qui vendidit ipsum mihi me decepit. Et proiecto cervo a se, festinavit ad domum: illi vero accepto cervo, diviserunt inter se. Induxi tibi hanc parabolam, ut scias, licet sturni sint potentes, possunt tamen superari a nobis, argumentis [I2r] acceptis contra eos, ut exterminemus eos de hoc mundo. Nunc autem appone curam consilio meo et fac illud quod est, ut simules te in ira esse contra me permotum coram populo tuo, dilaniando et vulnerando me, donec me reddideris sanguine involutum, prostratum in terra et relictum apud arborem, in qua nostrorum est habitaculum. Tu quoque cum universo populo tuo discedens hinc, sitis in aliquo loco huic procul, ut ab illis non videamini, donec redibo ad vos cum responso veritatis. Et audiens haec rex fecit ita. Post haec surrexit turba sturnorum ad insidiandum corvis; qui cum venissent ad arborem et non invenissent illos, reverti intendebant. Et videns corvus quoniam non perpenderant de ipso, dixit in corde suo: Afflixi personam meam et sum vulneratus ad mortem, ut per hoc devenirem in eorum societatem; modo recedent isti non videntes me, non est mihi bonum. Et prorupit vocem suam in fletum et suspiria, ut a turba sturnorum audiretur. Cunque audiret ipsum unus illorum accessit ad eum ex decem sociis suis, interrogans eum unde esset et ubi esset turba corvorum. Et respondens corvus dixit ei: Ego talis sum et filius illius; sed quid quaeris a me de corvis? Nonne respicis languorem et mea vulnera dolorosa? Quid de corvorum secreto scire possum aut aliorum consilia? Et ait rex sturnorum socio suo: Scito quod hic corvus est princeps regis corvorum et eius consiliarius et secretarius; et propter hoc quaere ab ipso propter quid et unde accidit sibi haec afflictio et tribulatio. Et interrogatus corvus respondit: Meum malum consilium et mei intellectus fatuitas ad haec me induxerut. Cui dixit: Et quomodo? Et ait: Scitote, quod quando fecistis corvis omnia quae potuistis, et de ipsis multos dissipastis, post recessum vestrum vocavit nos rex noster ante ipsum quaerens a nobis consilium super hoc. Et universi eius consiliarii deliberaverunt suum consilium super hoc, ut pugnarent contra vos praeter quam ego. Dixi enim eis: Nequaquam mihi videtur pugnare contra eos, quia potentiores nobis sunt et homines durae cerviciae; et date illis tributum quod vobis imponent, et tractate super hoc cum civitatibus vestris, ut concordent vobiscum in hoc. Ab illi consulebant penitus vobis esse rebelles et pugnare contra vos, dicentes illud bonum esse sibi et malum vobis: ego tamen eis ammodo insistebam subiici eos vestro servicio. Et dixi illis: Nonne scitis, quia non potest quis de manu potentis adversarii liberari, nisi ut sibi humilietur? Videtis enim fenum agri; salvum redditur a ventis furiosis, quia parvum est et humile et vicinum terrae, quod declinans a dextris et a sinistris; sed si obduratur stare directe contra ventos, tunc frangitur et in terram proiicitur. Et cum audirent a me, dixerunt mihi: Nunquid es tu de adversariis nostris? Videmus iam te nostris adversariis consentire, et intendis ad nostri perditionem, ut gratiam apud eos invenias et te in dignitate constituant. Et insurgentes adversus me fecerunt haec quae vides. Et audiens rex sturnorum dixit cuidam consiliariorum suorum: Quid tibi videtur de hoc corvo? Qui respondit: Nihil mihi melius quam ipsum exterminare de hac vita, quoniam est vir magni consilii et de nobilioribus consiliariorum et sapientum regis corvorum; et sua perditio erit nobis maxima tranquillitas, corvis vero magnum damnum atque defectus, quoniam non amplius habebunt qui det eis utile consilium. Dicunt enim sapientes: Quicunque invenit magnum quid et illud amittit, nunquam amplius recuperabit; et quicunque cupiens superare inimicum suum, et Deus praeparavit eum in manu sua, ipse tamen de eo non curat nec assumit adversus illum argumentum et aestimationem, ut illum perdat, non sibi prosit sua scientia, sed est ei in laqueum et impedimentum. Et quandocunque Deus tradiderit inimicum in manu alicuius, ipse tamen si non reddit se quietum et securum ab eo, poenitebit, quando servus inimicus de manu sua evaserit, et amplius contra eum non poterit. Postea vero interrogavit rex secundum consiliarium, ut quid ei videretur de hoc corvo. Qui respondit: Meum consilium est, quod non interficias ipsum, quoniam mitis et pauperis miserandum est; quamvis adversarius est, liberandus tamen est a morte. Pluries enim inveniet homo subsidium in suo inimico, et redditur sibi amicus; quemadmodum facta est uxor senis diligens virum suum, postquam odio habuit ipsum. Dixit rex: Quomodo fuit? Inquit sturnus: (Parabola) Dicitur fuisse quidam dives mercator senex valde, qui cum haberet uxorem pulcram, non tamen ab ea diligebatur, nec volebat sibi uxor sua in lecto adhaerere, sed quantumcunque ipse traheret ad se, il[I2v]la semper elongabat se ab eo. Quadam vero nocte, dum iacerent simul in lecto, supervenit eis fur; et excitata mulier ad strepitum furis expavit, et accedens prae timore adhaesit viro suo fortiter donec excitatus est. Et ait vir suae uxori: Unde hoc novum, quia mihi adhaesisti nunc magis quam unquam? Et attendens vir audivit strepitum furis in domum; tunc percepit, quia ex timore furis adhaesit sibi uxor sua; et ait furi paterfamilias: Magnam gratiam reputo te mihi nocte ista contulisse, de quo tibi teneor cunctis diebus vitae meae, postquam fuisti causa, ut amplexaretur mihi uxor mea. Nunc autem accipe quaecunque vis, et omnia tibi de domo mea licita sunt. Dixitque rex tercio consiliario: Quid tibi videtur de hoc corvo? At ille dixit: Non videtur mihi nos ipsum debere interficere, quoniam quando quis invenit socium sui adversarii vulneratum et humiliatum, debet ipsum salvare et vivificare, quia erit hoc in sui bonum: ille namque indicabit ei processus adversarii sui et introitum et exitum eius et omnes eius semitas nunciabit. Quando vero intelligentes rebellantur et repugnant ad invicem, quasi eos superabit, et sequitur inde maximum bonum sibi, et eruetur a pluribus et maximis tribulationibus, quando sui adversarii ad se invicem discedunt; sicut evasit heremita propter discordiam, quae orta est inter furem et daemonium. Dixit ei rex? Quomodo fuit? Inquit consiliarius: Dicitur fuisse heremita, cui data fuit vacca una; et cum duceret eam ad domum suam, quidam fur vidit illam, et furandi curam adhibuit. Ibat autem fur post eum usque ad domum heremitae; et cum esset in via, obviavit ei daemon in figura hominis. Cui dixit fur: Quis es tu? aut quid intendis? At ille respondit: Ego quidem sum daemon, et intendo nocte ista suffocare heremitam; et nunc sequor eum, donec homines sint in somno; tunc exurgam contra ipsum et interficiam eum. Et ait ei fur: Ego similiter intendo ire ad domum suam et furari vaccam suam. Et euntes iverunt pariter ad domum heremitae. Ingrediens autem heremita domum introduxit vaccam et comedit et intravit suum cubiculum ad dormiendum. Et cogitans fur dixit in corde suo: Dubito ne forte quando accedens hic daemon ad suffocandum heremitam, clamabit ipse, et succurrent ei homines, et non potero capere vaccam, sed me videntes capient et interficient me. Dixit ergo fur daemoni: Si[I3r]le parum, et dimitte me capere vaccam prius quam tuam adimplebis voluntatem. Cui respondit daemon: Nequaquam hoc faciam, sed prius ipsum volo interficere, et postea facias quod intendis. Ab ille dicebat: Nequaquam, sed ego incipiam. Et orta discordia inter ipsos, fortiter inceperunt pugnare et rixari ad invicem, donec fur vocaret heremitam dicens ei: Surge, quia iste daemon vult te suffocare. Et excitatus heremita et sua familia, fugierunt fur et daemon, et sic evasit heremita a periculo mortis. Et propter hoc induxi vobis parabolam hanc, quia vir doctus et intelligens debet quandoque adhaerere socio sui inimici et ab ipso quaerere quid lateat in corde sui inimici adversus eum. Et factum est, dum consummasset tercius consiliarius regi loqui haec verba, respondit primus consiliarius regi, qui illum interficere consuluit, et dixit regi: Quomodo decepit vos corvus iste et detrahit vos suis blandis sermonibus, ut in ipso confidatis et credatis verba eius? Dicunt autem sapientes, quod quando inimicus humiliatur verbis suis, ne credas ei. Vultis autem vosque ipsos perdere et consilium vestrum, et despicitis magnam rem, donec perditis illam. Sinite ergo ab hoc vestro consilio, et contemplamini sicut decet contemplari vir prudens et intelligens et tanquam sapiens qui novit opera sui inimici. Ne detrahatur cor vestrum, ut a bono declinet consilio: volo penitus, domine rex, ut ipsum interficias: timeo enim, ne si steterit nobiscum, finis noster male succedat. Vir enim doctus et intelligens non decipitur a verbis nec suum relinquit adversarium, quando trahit eum de suis manibus; insipiens vero seducitur verbis blandis et humilibus, nec sistit, sicut piger, quorum corda decipiuntur in his quae vident, et credunt quae audiunt, et detrahuntur ad verba inimicorum suorum, credentes magis quod audiunt, quam id quod vident et sciunt; sicut quidam carpentarius, qui denegans illud quod viderant oculi eius, credidit quod audiverant suae aures, et deceptum est cor suum. Dixit rex: Quomodo fuit? Inquit ille: [I3v] Dicitur fuisse quidam carpentarius, qui pulcram habebat uxorem, quam multum amabat. Habebat et mulier illa amasium, qui cum agebat cum ea, et cum signatum esset suo viro a sociis et consanguineis, voluit vir inquirere hoc factum diligenter, ut sibi clare notesceret veritas huius rei, et credere non voluit de facto uxoris suae, nisi videret ad oculum. Dixit ei quadam die, ut pararet ei cibum, quia intendebat ire ad operandum in alia terra in domo cuiusdam nobilis, et ibi pluribus diebus moram trahere. Et audiens haec mulier laetata est valde. Et parato sibi cibo, exivit de domo, et ait uxori: Custodi bene domum et habe potestatem quousque redibo. Et cum ibat, respiciebat post eum mulier, donec prolongaretur a domo; et cum rediret mulier ad domum, latitavit vir in quodam loco post ianuam domus. Nocte vero accessit iste suaviter ad cameram et se sub lectum intromisit, in quo ipsi iacere solebant: mulier vero aestimans ipsum recessisse, misit pro amasio suo significans ei, quia vir suus non erat in domo. At ille cum venisset, comederunt et biberunt et locuti sunt parabolas; postea vero iverunt ad lectum. Et cum iacerent in lecto, audivit vir omnia quae agebant. Et cum dormiret paterfamilias revolvit se et extendit pedem extra lectum in somno; mulier vero sentiens strepitum eius, cognovit quod maritus eius erat, et excitans cito suum amasium dixit ei: Scio quoniam maritus meus sub lecto est; nunc volo quod alta voce quaeras a nie: Quem plus diligis, aut me aut maritum tuum? Et cum noluerim tibi dicere, insiste a me quaerere, donec dixero. Et cum ille interrogasset illam, respondit ei: Quare quaeris hoc a me? Nunquid putas, ne sit qui apud me dilectus et carus sicut meus maritus? Nos autem huiusmodi mulieres non diligimus amasios nostros, nisi quantum adimpleamus nostram concupiscentiam, personas eorum non respicientes, neque mores neque aliquid eorum considerantes: consummata vero nostra voluntate, efficiuntur in oculis nostris sicut ceteri homines de mundo. Maritus quoque melior mulieri quam pater et mater et fratres et filii; totus namque labor et eius intentio est in ipso. Et propterea maledicatur quaecunque mulier quae non diligit magis vitam mariti sui quam vitam sui ipsius. Et audiens vir suus haec verba confidit in amore suo ex his quae audiverat ab ea, dicens in corde suo: Nunc scio, quod uxor mea diligit me valde toto corde et mente. Et iacuit sub lecto in auroram, et amasius cum sua uxore in lecto dormiens. [I4r] Mane vero recessit amasius mulieris in viam suam, marito ignorante, quia dulciter sub lecto iacuit dormiendo in stercoribus; mulier vero iacuit in lecto dormiens; et experrectus maritus bonus, exivit desubtus lectum et invenit suam uxorem suaviter dormientem, et coepit sedere in latere eius et flare in faciem eius et osculari et amplexari eam, donec fuit excitata. Et ait: Anima mea redemptio tua, iace et dormi, quia non dormivisti hac nocte; et nisi quia nolui turbare te, interfecissim utique illum iniquum et reddidissem te tranquillam ex eo. Induxi vobis hanc parabolam, ne sitis solliciti, sicut ille qui denegavit omnia quae audiverant suae aures. Et propter hoc non credatis verba huius corvi, quoniam non est in eo veritas nec est de viris bene dignis, quoniam non potest quis offendere suum inimicum, quando evaserit de manu sua, postquam tradidit eum Deus in manum eius. Corvi autem nihil nocere potuerunt usque in diem odiernum; nec scimus quid accidat nobis ex tunc, aut quis novit si conversatio huius corvi nobiscum fuerit propter malum nostrum, et forsitan supervenit nobis visitatio; et igitur meum consilium, ipsum exterminare de hoc mundo. Et scitote qnod non timui corvos, nisi a die quo audivi verba vestra de ipso. Et nolens rex sturnorum inclinare aurem suam consilio huius sturni ex sua stulticia et defectu suae intelligentiae et scientiae et sui cordis fatuitate, mandavit illum duci ad palacium regis et benefieri ei et ipsum curari a suis vulneribus. Post haec vero dixit sturnus, cuius consilium fuerat ipsum interficere: Domine rex, et qui non vultis eum perdere, reputetur tamen in oculis vestris tanquam inimicus, de quo sit timendum, et praeserva te et populum tuum ex eo, quoniam ipse corvus intelligens est et ingeniosus; et videtur mihi, quod non fuit haec societas, qua associatus est nobis, nisi ad nostrum malum. Et non curavit rex sturnorum verbum illius, immo despexit illud, nec valuit consilium illius vitare regem benefacere illi corvo et honorare ipsum. Erat autem iste corvus intelligens et boni consilii, sciens optime quae placebat regi sturnorum et quae dedignabatur, ita ut omni die recitabat ei parabolas et sermones sapientiae. Erat autem omni die addens rex in ipso affectionem et amorem, et confidebat in eo; et loquebatur omni die ad socios regis et assistentes ei verba iocunda [I4v] et delectabilia, ita ut omnes amabant ipsum. Quadam vero die dum essent coram rege ipse et multa turba sturnorum, et etiam sturnus qui consuluit ipsum interficere, ait iste corvus: Verum est quia corvi turbaverunt me et molestaverunt et me interficere voluerunt ex odio, et ex hoc in animo meo proposui de loco non discedere nec quiescere nec habere laeticiam, quousque meum desiderium adimplebo ex ipsis. Et investigans propter haec, nihil inveni illos posse vincere nisi vos: ego autem per me non possum eos vincere, quia unicus sum. Etiam quidem mihi significatum fuit per quendam nobilium regum, quod quicunque offert se sponte igne cremari, obtulit maximum holocaustum Domino, et quicquid a Deo petierit in illa hora, admittetur ei. Nunc ergo si videtur Domino regi ut igne comburat, et invocans Deum rogabo ipsum ut reddat sicut vestrum, et forsitan vindicabo me de inimicis meis, et algebo calorem magni cordis, quando revertar in formam sturnorum. Et respondens sturnus, cuius consilium fuit interficere, ait: Nulli assimulo te per bona verba quae ostendis et mala quae abscondis, nisi vino habenti bonum odorem, saporem tamen venenosum. Scire debes quoniam si comburemus te millesies, ad tuum redires elementum et tuae naturae radicem; sicut quaedam muricula, de qua fuit dictum, quod cum repraesentata fuisset cuidam potenti de mundo, ut illa reciperet ipsum in virum, at illa omnes refutabat, sed semper quaerens meliorem et potentiorem, donec redit ad sui naturam et principium. Dixit rex: Quomodo fuit? Inquit sturnus: Fertur quod quidam fuit heremita devotus valde, ita quod Deus exaudivit eum in omnibus. Qui cum sederet iuxta flumen, transivit super ipsum nisus portans suis pedibus muriculam, quae cecidit ante pedes eius. Quam videns heremita, misertus est eius; et accipiens illam, intendebat eam nutrire; sed timuit ne abhorreret familiam domus, et proptorea oravit ad Dominum, ut ipsam converteret in puellam. Quo facto, duxit ipsum ad domum suam nutriens eam, et nihil significavit uxori suae, quoniam fuerat muricula, sed aestimavit uxor illam esse consanguineam. Et cum crevisset haec puella in nubilem aetatem, cogitavit heremita dicens: Non poterit haec ammodo esse absque marito, qui eam gubernet et in ipsa delectetur. Et ait heremita puellae: Elige tibi quem volueris in virum habere, qui te custodiat et gubernet; et rediens ego ad meum officium studebo in his quae mea sunt, ut prius. Et dixit ei puella: Virum non existentem similem sibi in potentia et dominio. Ait heremita: Nescio aliquem similem soli habentem in se tanta dominia et imperia; et orans ad Deum, petam, quod desponsare te faciat a solis rectore. Et mundificatus oravit dicens: [I5r] O sol claritate et bonitate fulgens, qui creatus es ad illuminandum creaturas Dei, benigne et graciose peto, ut tradas hanc filiam meam in uxorem tuo rectori, quoniam petiit sibi dari virum, qui omnes in fortitudine praecellat et vigore creaturas. Et respondens sol dixit ei: Iam audivi petitionem tuam nec debeo faciem tuam convertere [in]vacuam in tui orationem propter gloriam et gratiam, quam tibi Deus concessit prae aliis creaturis. Veruntamen indicabo qui fortior me est. Et ait heremita: Quis est ille? Dixit Sol: Rector nubium, qui eius virtute occupat lucem meam et resistit mihi, ut seculum illuminare non valeam. Et accedens heremita ad locum ubi nubes de mari descendebant, et orans petiit rectori eorum sicut fecerat soli: Cui respondit rector nubium: Intellexi quippe verbum tuum, et vere concessit mihi Deum potentiam quam etiam suis angelis non concessit. Veruntamen indicabo tibi, qui maior et fortior me est. Ait ei heremita: Quis est ille? Cui respondit: Est rector ventorum, qui movet me et ducit me ab ima mundi extremitate in alteram, non potens ei resistere nec eius mandata revocare. Et accedens heremita ad rectorem ventorum, et dixit ei sicut dixerat aliis. Et ait ei rector ventorum: Vere potens sum sicut dicis et prae multis aliis creaturis mihi Deus concessit dignitatem. Veruntamen indicabo tibi, qui potentior me est et quem nitor superare et non possum. Et ait ei heremita: Et quis est ille? Dixit rector ventorum: Ego non sum ita potens sicut mons iste, qui ante te est. Et volvens heremita se ad montem dixit: Volo ut accipias filiam meam in uxorem tibi, et cum sis potens potentium et dominans dominantium. Et ait ei mons: Veritas est sicut dicis: veruntamen indicabo tibi, qui fortior me est, qui fodit et dissipat me nec possum ei resistere. Et ait ei heremita: Quis est ille? Cui dixit mons: Est mus. Et accedens heremita ad murem dixit ei sicut dixerat monti. Cui respondit mus: Veritas est sicut mons de me dixit: veruntamen quomodo erit mihi conveniens habere uxorem de genere humano, cum ego sim mus et meum habitaculum sit in cavernis terrae et saxorum foraminibus? Et rediens heremita ad puellam ait: Filia mi, visne esse uxor muris? quia non reperi fortiorem ipso, cum non reliquerim etiam unum de potentibus et dominantibus, quem non exquisiverim, et omnes indicaverunt mihi ipsum murem. Visne igitur, quod invocans Deum meum petam te muriculam esse, ut cohabites ei? Cui respondit puella: Quicquid tibi placet, pater, fac. Et oravit heremita Deum, et puella in muriculam est conversa; et tradidit ipsam muri, introducens eam in sui cavernam. Induxi vero hanc parabolam propter seductorem, quia si igne combustus esses, nihilominus ad principium tuae naturae redires et in radice tuae primae creationis persisteres. Et noluit rex sturnorum sociique eius acquiescere consilio et verbis huius sturni et sermonibus, ita ut addebant ad diligendum eum et in ipso confitendum. Et ait corvo rex sturnorum: Non est necesse te comburi: nos ipsi vindicabimus te de aliis. Ait autem corvus: Inveni gratiam in oculis regis sturnorum. Et moram traxit cum eo donec eius vulnera sanata fuerunt et renata fuit caro sua et membra eius fortificata. Qui cum stetisset ibi et totum secretum regis sturnorum scivisset, transvolavit quadam die latenter, et ivit ad regem corvorum. Cui dixit: Gaudium vobis annuncio, quia tradidit Deus in manu nostra inimicos nostros. Et ait rex: Quid ergo vides esse faciendum? Ait ei corvus: Scito quod universi sturni manent omni nocte in quadam caverna et ibi recolliguntur. Nunc autem accipientes unusquisquam nostrum frusta lignorum iuxta suum posse, superponentes cavernis sturnorum, ego portans ignem ponam in lignis, et vobis flantibus ore atque alis, accendatur. Quicunque enim de caverna exierit, comburetur; et qui intus manserit, morietur fumo et calore. Fecerunt itaque corvi sicut ille illis consuluit; et mortui sunt universi sturni incendio. Et redeuntes corvi ad suum locum vixerunt toto suo tempore confidenter et pacifice. Postea vero dixit rex corvus illi corvo consiliario suo: Miror quoniam tamdiu potuisti morari cum sturnis et cum illis conversari: dicunt enim sapientes, quod morsus serpentis et ustio ignis tolerabiliores sunt conversatione malignorum et societate impiorum. Et respondit ei corvus dicens: Verum est sicut dicis, domine rex; veruntamen vir prudens cohabitans adversariis suis oportet ut patiatur universas tribulationes et loquatur quod ipsis placet, et asperitatem verborum ipsorum sustinet vultu placabili, responsum dans unicuique ad placitum, et cum ipsis se ge[I5v]rit pacifice, et parat suum humerum ad sustinendum omnia onera verborum suorum adversarium, quae sibi sunt peiora transvorantibus sagittis; sicut facit sapiens aeger, qui sumit tyriacam amaram propter sui effectum medicationis, quem postea ex ea percipit. Et dixit rex corvorum: Annuncia mihi nunc, quomodo erat scientia sturnorum et ipsorum prudentia. Et ait corvus: Apud nullum eorum reperi consilium et intelligentiam nisi apud unum, qui consulebat me perdere; et prae nimia eorum fatuitate ignorantia et stulticia, de suis dictis non curaverunt, nec consideraverunt me esse maiorem omnium et tuum consiliarium, nec dubitaverunt me posse contra eos movere argumenta; et despicientes consilium eius, non respexerunt ultima dona. Dicitur autem, quod quicunque invenit suum adversarium in magna dignitate et honorabili statu apud eius socios, debet se praeservare ab eo et ipsum timere; sicut timendum est de serpente, in quo quis nunquam debet confidere. Et ex multa eorum stulticia non celaverunt mihi eorum secreta nec se a me praeservaverunt. Dicitur autem, quoniam oportet unumquemque praeservare se ab omni re dubia et cavere sibi in suo consilio ab omni qui suspectus redditur in oculis eius, et quantum potest, suum fugiat inimicum nec accedat ad ipsum nec intret in aquam simul cum ipso nec in suo loco ubi iacet nec eius vestimentum induatur, et caveat ab equo quem ipse sumit, et a corona sui capitis, nec in ipso confidat verbo et opere, sed in viro fideli qui mundus est corde. Dixit ei rex corvorum: Non accidit sturnis nisi sua stulticia et defectus prudentiae eorum et superbia et vile consilium eorum. Et ait corvus: Iuste dicis. Qui semel pervenit ad consilium imperii, qui non recalcitraverit? aut fuerit seductus a mulieribus, et ipsum non revocaverit? aut quis confisus fuerit in illis, et sibi fidem observaverint? aut quis stultos habuerit consiliarios, et non perierit de hac vita? Dicitur autem, quod quicunque decipitur suo consilio, carebit bona memoria et fama; deceptor vero et seductor non habens socios et amicos nobilitatem facit in aliam doctrinam declinare; avarus autem caret omni bono; cupidus vero multa congregat peccata; rex autem negligens et notorum suorum et consiliariorum suorum vilipendens consilium, perdet animam suam. Dixit rex corvorum: Maxima super te transivit tribulatio, [I6r] qui sturnis fuisti humiliatus et sub eis afflictus, eorum tolerans molestiam. Et ait corvus: Vere haec omnia super me transierunt et ea recepi et sustinui, salutem sperans et futuram tranquillitatem pro nobis. Quicunque enim sustinet tribulationem propter bonum quod inde sperat habere, non debet ei esse difficilis molestia. Audivi iam quomodo serpens factus est servus cuiusdam ranae, ut esset ei equitator tempore necessitatis, attendens per hoc salutem et bonum sui ipsius. Dixit rex corvorum: Quomodo fuit? Inquit corvus: Quidam fuit serpens, qui cum valde senuisset, eius defecit potentia, ita ut venari non posset amplius et suum victum habere. Quadam vero die nisus fuit sibi tantum, quod ambulavit usque ad fontem, in quo erant multae ranae, ad quem solebant venire quotidie. Et cum ipsum ranae viderent, dixerunt ei: Quid habes, vel quid tibi deficit, quod te videmus tristem et mitem? Quibus vespondit: Quid boni post senium videtis, nisi me in tanta defectione post senium constitutum? Quare igitur quaeritis a me? Nonne scitis, quia omni die insidiabam vobis et de vobis meum victum capiebam? Nunc autem virtus et potentia mea declinaverunt, et extenuata est mea caro, ossa mea liquefacta sunt et mea pellis putbrefacta, ita ut a vobis meum victum ammodo non valeam capere, ut pristinis temporibus consuevi, neque etiam vos commorari non valeo; etiam si ascenderitis super me; non possem utique me a vobis defendere. Nunc autem rogo vos ut eatis ad regem vestrum annunciantes ei. Et cum annunciassent haec regi eorum, venit ad eum rex et ait ei: Quid habes seu quid tibi est, ex quo sic misere hic te praesentas? Cui respondit serpens: Quaerens fui hac nocte ranam quandam et sectbus sum illam in multis locis, ita ut tandem deveni ad hospicium cuiusdam heremitae habeutis dilectum filium [I6v] sibi valde. Et dum filius ille ambularet, oppressit me suo pede, et ego ipsum momordi; et videns haec heremita me quaesivit, et cum non invenisset me, quia fugeram, oravit ad Deum suum, ut auferret mihi potentiam et vigorem; et factus sum ita tristis et miser inter omnes socios meos. Nunc autem, mi reverende domine rex, in manu tua sum: fac in me quod tibi placet, et si volueris, ero in equitaturam tibi. Et cum audiret haec rex ranarum, aestimavit in animo suo, qui magnus sibi honor esset, si super ipsum equitaret; et pluribus diebus super ipsum equitavit. Quadam vero die dixit serpens regi: Nostis bene, quam misera sum personae nec potens sumn ad venandum aliquid pro mea vita; bonum autem quod mihi confers, ad honorem Dei facies: supplico, ut mihi pro vita provideas. Et ait rex: Scio bene te non posse vivere absque aliqua provisione, qua valeas sustentari: ex quo mihi factus es equitatura, volo tibi providere in sustentamentum vitae. Et mandavit pro sua vita dari sibi omni die duas ranas; de quibus vixit serpens diebus vitae suae, et factus est serpens equitatura regi ranarum. Induxi tibi hanc parabolam, ut scias quoniam totum quod sustinui a sturnis ex angustiis et tribulationibus non fuit mihi malum, immo percepimus iam per illud multum bonum, quia nostros exterminavimus inimicos. Dixit rex corvorum: Vere potest quandoque homo superare inimicum cum dolo et verborum blandiciis et se illi humiliando, magis quam possit illum superare cum potentia et exercitus multitudine. Argumenta autem et ingeminatio meliores sunt ad destruendum inimicum quam opera violentia. Ignis enim, quamvis sit fortis, quando apprehenditur in arbore, non urit de ea nisi quod invenit circa terram: aqua vero non est fortis, sed quando cotidie cadit super arborem, eam radicibus extirpat de terra et agit in ipsa quod ignis agere non potest. Tu quoque tuis argumentis dereliquisti sturnos absque ramo et radice: nec de cetero timemus eos, et ammodo permanebimus pacifice et confidenter. Dicitur autem, quod quattuor sunt, quorum paucum est sufficiens et eorum paucum vincit multum; quae sunt: Aegritudo, inimicus, detrimentum et ignis. Dixit corvus: Quicquid boni nobis advenit, ex perditione scilicet inimicorum nostrorum, [non] fuit de bono domini regis et eius prospera fortuna, non autem meo valore et virtute nec mea sapientia. Dicitur autem, quod quicunque intendit mala agere contra regem doctum et intelligentem, praecipue quando fuerit rex iustus et sanctus, male agit; et qui non recalcitrat de nimia prosperitate nec turbatur pro nimia adversitate, seipsum offendit. O rex, qui es intelligens et sapiens, sciens omnia magni consilii arte, in hora irae tuam reprimens voluntatem, abhorrens omnia mala, sollicitus ad inquirendum veritatem, et in temporibus superbiae et irae respiciens futura, considerans hodie quid erit in crastinum; nec irascit cum eius multiplicantur adversitates, nec cor eius elevatur super sociis et amicis, quando eis prosperitates affluunt, quaerens eis suo posse quod bonum est. Et qui quaerit malum agere regi, sibi ipsi agit. Et ait rex corvorum: Nequaquam hoc fuit nisi tuo intellectu et consilio; nam ego a diebus meis te cognovi cum istis moribus. Tu quoque locutus es verba virorum misericordium et permanentium in foedere dominorum suorum, quia vere spopondisti magna agere intellectu et magnis argumentis, donec tranquillos nos reddidit Deus ab inimico magno et pessimo et crudeli, et operatus es in ipso opus quod pauci sunt scientes facere. Vir enim potens, quando insidiatur ei castramentum et interficit decem vel viginti viros, iam reputatur fecisse magnum quid; sed vir intelligens et ingeniosus, sicut tu es, suo consilio et argumentis destruit magnos reges et multos exercitus, et potest ipse solus suum perdere inimicum magis quam ipsi grandes et potentes. Maius autem de quo miror de tuis operibus est, quia ipsorum sustinebas contumelias, et increpationes quas tibi inferebant, tolerabas, et suorum maliciam verborum audiebas; ac pro tanto minime errasti in aliquo, dum stares cum eis, nec unquam in te iracundiam perceperunt. Et ait corvus: A tuis iudiciis non declinavi, quoniam tu me docuisti, et tuam observavi doctrinam, domine rex, et trahebam corda eorum suavi sermone et humili lingua, et ostendebam eis amorem et risum, ut non cognoscerent in me aliquid suspicationis, et tuum consilium mandatum et doctrinam adimplevi. Dicitur enim: Quando fueris inter duos inimicos et eos timeris, cape illos sapientia, et seduc eos prudentia, et humiliare te illis, et cave tibi, ne contra eos anima tua superbiat, et ne exasperas verba adversus eos, quoniam non sic faciendo, nunquam eos superabis. Et ait rex corvorum: Video te ita esse sicut tu consuluisti. Dicitur autem, quod quando rex habuerit consiliarium probum et in[K1r]telligentem, et voluerit rex aliquid facere, quamvis illud differatur, erit eius finis ad bonum, et prosperabitur quod faciat; quando vero malum habuerit consiliarium, ornatum sermone absque opere, et voluerit rex aliquid facere, quamvis in suo principio prosperetur, in suo tamen fine praecipitabitur et irascetur et poenitebit. Et magis quidem laetor, quia salvum te fecit Deus de manu ipsorum, quam de quiete et prosperitate quae nobis pervenerunt: nam a die, qua non videbamus te, non valebat nobis comedere et bibere et dormire ex passione qua compatiebamur tibi. Dicitur enim, quod non sapit aegro somnus, donec sanetur; nec alicui cupido, cui mandavit rex magnam pecuniam exhibere, donec eius mandatum perficiatur; nec timenti suum inimicum, donec ipsum perdat a saeculo et ab eo tranquillus reddatur. Et dicitur quidem: A quocumque cessaverit aegritudo, invenit quietem corpus eius; et qui deposuit a se onus, suis lumbis requiem adinvenit; et qui suum perdit inimicum, suo cordi quietem adinvenit. Ego similiter quietem inveni de eo quod Deus per manum tuam operatus est. Et ait corvus: Peto a Deo tuo, quod sicuti a tuis inimicis reddidit te tranquillum, sic conservet tuum regnum ac tuum vigorem continuet et addet ad tui gloriam. Et ait rex corvorum: Indica mihi nunc, quomodo erat rex sturnorum in suo regimento consilio et populo. Ait corvus: Erat rex sturnorum stultus piger superbus; cuius consiliarii omnes stulti erant praeter unum, qui consuluit me interficere. Dixit rex corvorum: Quid tibi visum est de eo, qui te consulebat interficere, quia laudas ipsum tantum? Et respondit corvus: Erat sapiens et intelligens, sciens res ante adventum ipsorum, diligens suum regem et nihil ei celans de quo timendum esset; et quando videbat ipsum aliquid volentem facere, loquebatur ad sui animum et docebat eum viam rectam et ei veritatem exponebat et praestabat ei consilium suae animae et cordis. Post hoc dixit Sendebar philosophus: Vide quid fecerunt corvi ipsis sturnis eum sint inbecilles. Est autem in hac doctrina et disciplina omni sapienti suum timendi inimicum: debet enim se praeservare sicut corvi fecerunt, nec unquam credat suo inimico, et si ei dilectionem ostendit, quia non est sicut cor suum. Quicunque vero multiplicat amicos et socios, erunt ei refugium in tempore adversitatis.
EXPLICIT
CAPITVLVM QVINTVM
|