Carmina Burana
ca. 1230
|
Carmina potoria
187 188 189 190 191 191a 192 193194 195 196 197 198 199 200
|
________________________________________________________________
|
|
187
| |
1. | O curas hominum,quos curat curia!o quorum studianon habent terminum!talium si fidemincurreret,desereretPylades Atridem;alter enim Theseussuum fastidit Thesea,ubi regnat Proteuset Fati ludit alea.
|
2. | Ab aula principis,si nichil habeas,oportet abeas.spem vanam concipis,tenuis fortuna.omnimodaad commodaomnium mens una:a quo nil emungitur,opus perdit et operam;quod «habenti dabitur»,tenent omnes ad litteram.
|
3. | In levum vertiturcensure levitas.fracta severitasdanti reimttitur.explicas decretaad libitum,si sonitumdederit moneta.plenis ere sacculisrei pena diluitur.locum dic a loculis,unde locus si queritur.
|
4. | Honorum tituliscarens ambitiocum ficto gaudiopretendit singulisosculum amoris;sed eminet,cum obtinetbaculum pastoris.quos mens intus clauserat,mores ostentat libere;quod occultum fuerat,verbo prodit et opere.
|
5. | Indignos alliciverbis alliciunt,dolose capiuntnummosos aulici;sed hi, quos invadunt,per retiasubtiliasimiles evadunt.donum Sancti Spiritussic venit iam Simonibus.conformatur penitus,si danda fides canibus.
188
|
I. | Diligitur, colitur, quem sors illuminat ere;Spernitur et premitur, qui nulla videtur habere.
|
II. | Si dives fueris, multorum laude frueris;At neglectus eris, si copia nulla sit eris.
189Philippus Cancellarius (ca. 1170 - 1236)
|
1a. | «Aristippe, quamvis sero,tuo tamen tandem querofrui consilio.quid Rome faciam?mentiri nescio.potentum gratiamdat adulatio.si mordaci nitar vero,Verri numquam carus ero.meretur histriovirtutis premium,dum palpat vitiumdulci mendacio.»
|
1b. | «Diogenes, quid intendas,– vis honores? vis prebendas? –id prius explices.presunt ecclesiishi, quibus displices,nisi te vitiisipsorum implices.carus eris, si commendasin prelatis vite mendas.culparum complices,ministros scelerisamant pre ceterissacri pontifices.»
|
2a. | «Nec potentum didicivitiis applaudirenec favorem quererecorde loquens duplici.veritate simplicisemper uti soleo,dari famam doleocuiquam preter meritanec impinguo capitapeccatoris oleo.»
|
2b. | «Ergo procul exsules,si mentiri dubitas!simplex enim veritasmultos fecit exsules.cole nostros presulesmollibus blanditiisnec insultans vitiisverbis hos exasperes,horum si desideresfrui beneficiis.»
|
3a. | «Ergo, sicut consulis,expedit, ut taceamblandiensve placeammollibus auriculispotentium,quibus me vis sic placere.adulari vel tacere –nichil ponis medium,sicque, quasi faveam,aliene subeamculpe participium.»
|
3b. | «Culpe participione formides pollui.si potentum perfruivis favore, vitioparticipes.gaudent a convictu parisuos sibi conformariGiezi participes,in promissis Proteiet sequaces Orpheisacerdotum principes.»
|
4a. | «Vade retro, Satana,tuas tolle fabulas!quicquid enim consulas,falsitatis organa,voces adulantium, –devoveonulliusque foveoblandiendo vitium.sed palponis nomen cavi,cuius semper declinavifraudis artificium.»
|
4b. | «Ergo vivas modicuset contentus modico;nil est opus Cynico.si vis esse Cynicus,dicas vale curiiset abeaset nec te sic habeas,ut applaudas vitiis.cum perverso perverteris,si potentum gratus querisesse contuberniis.»
190
|
I. | Sunt detractores inimicis deteriores.Retro rodentes et coram blanda loquentessunt magis infesti, quoniam non sunt manifesti.
|
II. | Lingua susurronis est peior felle draconis.
191Archipoeta (ca. 1161/67)
|
1. | Estuans intrinsecus ira vehementiin amaritudine loquor mee menti.factus de materia levis elementifolio sum similis, de quo ludunt venti.
|
2. | Cum sit enim proprium viro sapienti,supra petram ponere sedem fundamenti,stultus ego comparor fluvio labenti,sub eodem aere numquam permanenti.
|
3. | Feror ego veluti sine nauta navis,ut per vias aeris vaga fertur avis;non me tenent vincula, non me tenet clavis,quero mei similes et adiungor pravis.
|
4. | Michi cordis gravitas res videtur gravis,iocus est amabilis dulciorque favis.quicquid Venus imperat, labor est suavis,que numquam in cordibus habitat ignavis.
|
5. | Via lata gradior more iuventutis,implico me vitiis immemor virtutis,voluptatis avidus magis quam salutis,mortuus in anima curam gero cutis.
|
6. | Presul discretissime, veniam te precor,morte bona morior, dulci nece necor,meum pectus sauciat puellarum decor,et quas tactu nequeo, saltem corde mechor.
|
7. | Res est arduissima vincere naturam,in aspectu virginis mentem esse puram;iuvenes non possumus legem sequi duramleviumque corporum non habere curam.
|
8. | Quis in igne positus igne non uratur?quis Papie demorans castus habeatur,ubi Venus digito iuvenes venatur,oculis illaqueat, facie predatur?
|
9. | Si ponas Hippolytum hodie Papie,non erit Hippolytus in sequenti die.Veneris in thalamos ducunt omnes vie,non est in tot turribus turris Alethie.
|
10. | Secundo redarguor etiam de ludo,sed cum ludus corpore me dimittit nudo,frigidus exterius, mentis estu sudo;tunc versus et carmina meliora cudo.
|
11. | Tercio capitulo memoro tabernam:illam nullo tempore sprevi neque spernam,donec sanctos angelos venientes cernam,cantantes pro mortuis: «Requiem eternam.»
|
12. | Meum est propositum in taberna mori,ut sint vina proxima morientis ori;tunc cantabunt letius angelorum chori:«Sit Deus propitius huic potatori.»
|
13. | Poculis accenditur animi lucerna,cor imbutum nectare volat ad superna.michi sapit dulcius vinum de taberna,quam quod aqua miscuit presulis pincerna.
|
14. | Loca vitant publica quidam poetarumet secretas eligunt sedes latebrarum,student, instant, vigilant nec laborant parum,et vix tandem reddere possunt opus clarum.
|
15. | Ieiunant et abstinent poetarum chori,vitant rixas publicas et tumultus fori,et ut opus faciant, quod non possit mori,moriuntur studio subditi labori.
|
16. | Unicuique proprium dat Natura munus:ego numquam potui scribere ieiunus,me ieiunum vincere posset puer unus.sitim et ieiunium odi tamquam funus.
|
17. | Unicuique proprium dat Natura donum:ego versus faciens bibo vinum bonum,et quod habent purius dolia cauponum;vinum tale generat copiam sermonum.
|
18. | Tales versus facio, quale vinum bibo,nichil possum facere nisi sumpto cibo;nichil valent penitus, que ieiunus scribo,Nasonem post calices carmine preibo.
|
19. | Michi numquam spiritus poetrie datur,nisi prius fuerit venter bene satur;dum in arce cerebri Bacchus dominatur,in me Phebus irruit et miranda fatur.
|
20. | Ecce mee proditor pravitatis fui,de qua me redarguunt servientes tui.sed corum nullus est accusator sui,quamvis velint ludere seculoque frui.
|
21. | Iam nunc in presentia presulis beatisecundum dominici regulam mandatimittat in me lapidem neque parcat vari,cuius non est animus conscius peccati.
|
22. | Sum locutus contra me, quicquid de me novi,et virus evomui, quod tam diu fovi.vita vetus displicet, mores placent novi;homo videt faciem, sed cor patet Iovi.
|
23. |
Iam virtutes diligo, vitiis irascor,renovatus animo spiritu renascor;quasi modo genitus novo lacte pascor,ne sit meum amplius vanitatis vas cor.
|
24. |
Electe Colonie, parce penitenti,fac misericordiam veniam petenti,et da penitentiam culpam confitenti;feram, quicquid iusseris, animo libenti.
|
25. |
Parcit enim subditis leo, rex ferarum,et est erga subditos immemor irarum;et vos idem facite, principes terrarum:quod caret dulcedine, nimis est amarum.
191a
|
1. | Cum sit fama multiplex de te divulgata,veritati consonent omnia prolata;colorare stultum est bene colorata,et non decet aliquem serere iam sata.
|
2. | Raptus ergo specie fame decurrentis,veni non immodicum verba dare ventis;sed ut rorem gratie de profundo mentis,precepit ut Dominus, traham offerentis.
|
3. | Vide, si complaceat tibi me tenere:in scribendis litteris certus sum valere,et si forsan accidat opus imminere,vices in dictamine potero supplere.
|
4. | Hoc si recusaveris, audi, quod attendas:paupertatis oneri pie condescendas,et ad penas hominis huius depellendascuram aliquatenus muneris impendas.
|
5. | Pater mi, sub brevi tam multa comprehendi,quia doctis decens est modus hic loquendi,et ut prorsus resecem notam applaudendi,non in verbo latius placuit protendi.
192
|
I. | Si quis displiceat pravis, non sollicitetur;Cum non sit pravus, nemo placere potest.
|
II. | Opto placere bonis, pravis odiosus haberi;Namque solent odio semper habere bonos.
193De conflictu vini et aquePetrus
|
1. |
Denudata veritatesuccinctaque brevitateratione variadico, quod non copularidebent, immo separari,que sunt adversaria.
|
2. | Cum in scypho reponuntur,vinum aqua coniunguntur;sed talis coniunctionon est bona nec laudaridebet, immo nuncuparimelius confusio.
|
3. | Vinum sentit aquam secum.dolens inquit: «quis te mecumausus est coniungere?exi! surge! vade foras!non eodem loco morasmecum debes facere.
|
4. | Super terram debes teriet cum terra commisceri,ut in lutum transeas.vilis et inverecundarimas queris, ut immundamundi loca subeas.
|
5. | Mensa per te non ornatur,nullus homo fabulaturin tui presentia.sed qui prius est iocundus,ridens verboque facundus,non rumpit silentia.
|
6. | Cum quis de te forte potat,si sit sanus, tunc egrotat,conturbas precordia;venter tonat, surgit ventus,qui inclusus, non ademptusmulta dat supplicia.
|
7. | Quando venter est inflatus,tunc diversos reddit flatusex utroque gutture,et cum ita dispensaturventus, aer perturbatura corrupto murmure.»
|
8. | Aqua contra surgit ita:«turpis iacet tua citacum magna miseria.qui sunt tui potatores,vitam perdunt atque morestendentes ad vitia.
|
9. | Tu scis linguas impedire.titubando solet iretua sumens basia;verba recte non discernens,centum putat esse cernensduo luminaria.
|
10. | Et qui tuus est amator?homicida, fornicator,Davus, Geta, Byrria!tales tibi famulantur,tales de te glorianturtabernali curia.
|
11. | Propter tuam pravitatemnullam habes libertatem,domos tenes parvulas.ego magna sum in mundo,dissoluta me diffundoper terre particulas.
|
12. | Potum dono sitienti,et salutem sum querentivalde necessaria,quia veho peregrinostam remotos quam vicinosad templi palatia.»
|
13. | Vinum hec: «te plenam fraudeprobas esse tali laude.verum est, quod suscipisnaves. post hec intumescis;dum franguntur, non quiesciset sic eas decipis.
|
14. | Qui non potest te potareet te totam desiccare,tendit ad pericula.tibi credens sic declinat;ita per te peregrinatad eterna secula.
|
15. | Ego deus, et testaturistud Naso; per me daturcunctis sapientia.cum non potant me magistri,sensu carent, et ministrinon frequentant studia.
|
16. | Non a falso potest verumseparare, ni qui merumme potare nititur.claudus currit, cecus videt,eger surgit, deflens ridet,per me mutus loquitur.
|
17. | Per me senex iuvenescit,per te ruit et senescitiuvenum lascivia.per me mundus reparatur,per te nunquam generaturfilius vel filia.»
|
18. | Aqua inquit: «tu es deus,per quem iustus homo reusmalus, peior, pessimus.verba facis semiplenabalbutire; cum lagenasic fit sciens Didymus.
|
19. | Execretur tale numen,lima fraudis et acumen,fons, origo criminis,quod et bonis novercatur,quod e terris se furaturper adventum fluminis.
|
20. | Ego loquor veritatem,dono terris ubertatem,per me vernant omnia.cum non pluit, exarescuntherbe, fruges et marcescuntflores atque folia.
|
21. | Mater tua tortuosanumquam surgit fructuosa;sed omnino sterilis,sua coma denudata,serpit humi desiccata,vana fit et fragilis.
|
22. | Fames terras comitaturme cedente, perturbaturdeflens omnis populus;pro me Christo Christianus,tam Iudeus quam paganuspreces fundit sedulus.»
|
23. |
Vinum ait: «de te canis,te collaudas verbis vanis,alibi te vidimus.universis cum sis notavilis et immunda tota,credis, quod non novimus?
|
24. |
Tu fex rerum et sentina,que descendunt de latrina,suscipis, quod taceo.sordes, feces et venenamulta rapis ut effrena,que narrare nequeo.»
|
25. |
Aqua surgens se defenditatque vinum reprehenditde turpi colloquio:«quis et qualis sit, non latet,iste deus, immo patettali vaticinio.
|
26. |
Sermo tuus me non ledet,tamen turpis male sedetore dei ratio.ultra passus novem ferrenolo virus nec sufferre,sed a me proicio.»
|
27. |
Vinum ait: «exornataverba sunt post terga data;non excludis vitium.multi ferre te videruntsordes, que non perieruntper diei spatium!»
|
28. |
Audiens hec obstupescitaqua, deflens obmutescit,geminat suspiria.vinum clamat: «quare taces?patens est, quod victa iacesrationis nescia.»
|
29. |
Ego Petrus disputatorhuius cause terminatoromni dico populo:quod hec miscens execreturet a Christo separeturin eterno seculo. Amen.
194Hugo Primas (ante 1160)
|
I. |
In cratere meo Thetis est sociata Lyeo;Est dea iuncta deo, sed dea maior eo.Nil valet hic vel ea, nisi cum fuerint phariseaHec duo; propterea sit deus absque dea.
|
II. | Res tam diverse, licet utraque sit bona per se,Si sibi perverse coeant, perdunt pariter se.
|
III. | Non reminiscimini, quod ad escas architricliniIn cyathis Domini non est coniunx aqua vini?
195
|
1a. | Si quis Deciorum dives officiogaudes in vagorum esse consortio,vina numquam spernas,diligas tabernas.
|
1b. | Bacchi, qui est spiritus, infusiogentes allicit bibendi studio;curarumque tediumsolvit et dat gaudium.
|
1c. | Terminum nullum teneat nostra contio,bibat funditus confisa Decio.nam ferre scimus eumFortune clipeum.
|
1d. | Circa frequens studium sis sedula,apta digitos, gens eris emula,ad fraudem Deciisub spe stipendii.
|
2a. | Qui perdit pallium,scit esse DeciumFortune nuntiumsibi non prospere,dum ludit temeregratis volens bibere.
|
2b. | Lusorum studiasunt fraudis conscia;perdentis tediasunt illi gaudium,qui tenet palliumper fraudis vitium.
|
3. | Ne miretur homo, talisquem tus es nudavit;nam sors item cogit talisdare penas factis malisIovemque beavit.
|
4a. | Ut plus iudat,quem sors nudat,lucri spes hortatur;sed dum testestrahunt vestesnon auxiliatur.
|
4b. | In tabernafraus eternasemper est in ludo.hanc qui amat,sepe clamatsedens dorso nudo:
|
5. | «Ve tuis donis, Decie,tibi fraus et insidie;turbam facis lugentium,paris stridorem dentium.
|
6a. | Lusorum enim studiasunt fraudes et rapina,que michi suppliciamerso dant in ruina.
|
6b. | Fortune bona primitusvoluntas est inversa,in meque michi penitusnovercatur aversa.
|
6c. | In vase parapsidisstat fronte capillata,que nunc aures aspidishabet, retro calvata.»
|
7. | «Schuch!» clamat nudus in frigore,cui gelu riget in pectore,quem tremor angit in corpore:– ut sedeat estatis temporesub arbore!
|
8a. | Per Deciumsuppliciumsuis datur cultoribus,quos seviensurget hiemssemper suis temporibus.
|
8b. | Sub digitosollicitolatet fraus et deceptio;hinc oritur,dum luditur,sepe litis dissensio.
|
9a. | Deceptoris est mosvelocis, ut tardoset graves fraudet sors;sint secum Decii,sed furti conscii,dum ludunt, socii.
|
9b. | Sub quorum studiofraus et deceptioregnant cum Decio;non equis legibusdamna notavimus,sed nexis retibus.
|
10. | Corde si quis tam devotoludum imitatur,huius rei testis Otto,colum cuius regit Clotho,quod sepe nudatur.
|
11a. | Causa ludisepe nudisunt mei consortes;dum sic prestem,super vestemmeam mittunt sortes.
|
11b. | Heu, pro ludosepe nudodat vestire saccus!sed tum penas,mortis venasdat nescire Bacchus.
|
12. | Tunc salutant peccariumet laudant tabernarium,excluditur denarius,profertur sermo varius:
|
13a. | «Deu sal, misir bescher de vin!»Tunc eum osculamurWir enachten niht uf den Rin,sed Baccho famulamur.
|
13b. | Tunc rorant scyphi desuperet canna pluit mustum,et qui potaverit nuper,bibat plus quam sit iustum.
|
13c. | Tunc postulantur tessere,pro poculis iactatur,nec de furore Boreequisquam premeditatur.
196
|
1. | In taberna quando sumus,non curamus, quid sit humus,sed ad ludum properamus,cui semper insudamus.quid agatur in taberna,ubi nummus est pincerna,hoc est opus, ut queratur,sed quid loquar, audiatur.
|
2. | Quidam ludunt, quidam bibunt,quidam indiscrete vivunt.sed in ludo qui morantur,ex his quidam denudantur;quidam ibi vestiuntur,quidam saccis induuntur.ibi nullus timet mortem,sed pro Baccho mittunt sortem.
|
3. | Primo pro nummata vini;ex hac bibunt libertini.semel bibunt pro captivis,post hec bibunt ter pro vivis,quater pro Christianis cunctis,quinquies pro fidelibus defunctis,sexies pro sororibus vanis,septies pro militibus silvanis.
|
4. | Octies pro fratribus perversis,novies pro monachis dispersis,decies pro navigantibus,undecies pro discordantibus,duodecies pro penitentibus,tredecies pro iter agentibus.tam pro papa quam pro regebibunt omnes sine lege.
|
5. | Bibit hera, bibit herus,bibit miles, bibit clerus,bibit ille, bibit illa,bibit servus cum ancilla,bibit velox, bibit piger,bibit albus, bibit niger,bibit constans, bibit vagus,bibit rudis, bibit magus,
|
6. | Bibit pauper et egrotus,bibit exul et ignotus,bibit puer, bibit canus,bibit presul et decanus,bibit soror, bibit frater,bibit anus, bibit mater,bibit ista, bibit ille,bibunt centum, bibunt mille.
|
7. | Parum durant sex nummate,† ubi ipsi immoderatebibunt omnes sine meta,quamvis bibant mente leta.sic nos rodunt omnes gentes,et sic erimus egentes.qui nos rodunt, confundanturet cum iustis non scribantur.
197
|
1. | Dum domus lapideaforo sita cernitur,et † a fratris roseavisus dum allicitur,«dulcis» ferunt socii«locus hic est hospitii.Bacchus tollat,Venus molliatvi bursarum pectoraet immutetet computetvestes in pignora.
|
2. | Molles cibos edere,impinguari,dilataristudeamus ex adipe,alacriter bibere.»
|
3. | Hei, quam felix est iam vita potatoris,qui curarum tempestates sedat et meroris!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dum flavescit vinum in vitro subrubei coloris.
|
4. | Bibuli lagenamabsorbent vino plenam,vinum mixtum mellifluo odore,claretum forte nectareo sapore.scyphos crebros repetunt in sede maiestatis,in qua iugum inops perdit sue paupertatis.
|
5. | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .omnes dicunt: «surgite, eamus!venter exposcit, ut paululum edamus.stomachus recusat potum diu carens cena,et simplex erit gaudium, si cutis non sit plena.»
|
6. | Ex domo strepunt gressu inequali;nasturcio procumbunt plateali.fratres nudi carent penula;ad terram proni flectunt genua.in luto strati dicunt: «orate!»per posteriore dorsi vox auditur: «levate!exaudite iam vestre sunt orationes,quia respexit Bacchus vestras compunctiones.»
198Godefridus Vincestriensis (ca. 1050 - 1107)
|
I. |
Mella, cibus dulcis, sunt sepe nocentia multis;Divitie dulces pluribus, Alle, graves.
|
II. | Esca quidem simplex sanum facit atque valentem,Sed sanum multi destituere cibi.
199
|
1. | Puri Bacchi meritumlicitat illicitum:pocula festivanon sunt consumptiva.Bacchum colosine dolo,quia volo,quod os meum bibat.
|
2. | Hac in plana tabulamora detur sedula.pares nostri, sortes,pugnant sicut fortes;nam per ludumfero dudumdorsum nudumut mei consortes.
|
3. | Numquam erit habilis,qui non sit instabiliset corde iocundonon sit vagus mundoet recurratet transcurratet discurratin orbe rotundo.
|
4. | Simon in Alsatiam† visitare patriamvenit ad confratresvisitare patres,ubi vinumet albinumet rufinumpotant nostri fratres.
200
|
1. | Bacche, bene venies gratus et optatus,per quem noster animus fit letificatus. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
2. | Bacchus forte superans pectora virorumin amorem concitat animos eorum. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
3. | Bacchus sepe visitans mulierum genusfacit eas subditas tibi, o tu Venus. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
4. | Bacchus venas penetrans calido liquorefacit eas igneas Veneris ardore. |
Refl. |
Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
5. | Bacchus lenis leniens curas et doloresconfert iocum, gaudia, risus et amores. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
6. | Bacchus mentem femine solet hic lenirecogit eam citius viro consentire. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
7. | Bacchus illam facile solet expugnare,a qua prorsus coitum nequit impetrare. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
8. | Bacchus numen faciens hominem iocundum,reddit eum pariter doctum et facundum. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
9. | Bacche, deus inclite, omnes hic astantesleti sumus munera tua prelibantes. |
Refl. | Istud vinum, bonum vinum, vinum generosum,reddit virum curialem, probum, animosum.
|
10. | Omnes tibi canimus maxima preconia,te laudantes merito tempora per omnia. |