Libellus alter de consecratione

ecclesiae Sancti Dionysii

____________________________________________________________

II.

Gloriosus et famosus rex Francorum Dagobertus, vir etsi in regni administratione magnanimitate regia conspicuus, nihilominus tamen Ecclesiae Dei devotus,cum ad declinandam patris sui Clotharii intolerabilem iram Catulliacum vicum aufugisset, et sanctorum Martyrum ibidem quiescentium effigies venerandas, tanquam pulcherrimos viros niveis vestibus comptos, servitium suum requirere et auxilium promittere incunctanter voce et opere comperisset, basilicam sanctorum regia munificentia fabricatum iri affectu mirabili imperavit. Quam cum mirifica mar-[216]morearum columnarum varietate componens, copiosis purissimi auri et argenti thesauris inaestimabiliter locupletasset, ipsiusque parietibus et columnis et arcubus auro tectas vestes, margaritarum varietatibus multipliciter exornatas, suspendi fecisset, quatinus aliarum ecclesiarum ornamentis praecellere videretur, et omnimodis incomparabili nitore vernans, et omni terra pulchritudine compta inaestimabili decore splendesceret, hoc solum ei defuit quod quam oporteret magnitudinem non admisit. Non quod aliquid ejus devotioni aut voluntati deesset, sed quod forsitan tunc temporis in primitiva ecclesia nulla adhuc aut major aut aequalis existeret, aut quod brevior fulgorantis auri et splendorem gemmarum propinquitati arridentium oculorum acutius delectabiliusque refundendo, ultra satis quam si major fabricaretur irradiaret.

Hujus brevitatis egregiae grata occasione, numerositate fidelium crescente, et ad suffragia sanctorum crebro confluente, tantas praefata basilica sustinere consuevit molestias, ut saepius, in solemnibus videlicet diebus, admodo plena per omnes valvas turbarum sibi occurrentium superfluitatem refunderet, et non solum intrantes non intrare, verum etiam qui jam intraverant praecedentium expulsus exire compelleret. Videres aliquando, (mirabile visu) quod innitentibus ingredi ad venerationem et deosculationem sanctarum reliquiarum Clavi et Coronae Domini tanta congestae multitudinis opporiebatur repugnantia, ut inter innumera populorum millia ex ipsa sui compressione nullus pedem movere valeret, nullus aliud ex ipsa sui constrictione quam sicut statua marmorea stare, stupere, quod unum supererat vociferare. Mulierum autem tanta et tam in-[217]tolerabilis erat angustia, ut in commixtione virorum fortium sicut prelo depressae, quasi imaginata morte exsanguem faciem exprimere, more parturientium terribiliter conclamare, plures earum miserabiliter decalcatas, pio virorum suffragio super capita hominum exaltatas, tanquam pavimento adhaerentes incedere, multas etiam extremo singultantes spiritu in prato fratrum, cunctis desperantibus, anhelare. Fratres etiam insignia Dominicae passionis adventantibus exponentes, eorum angariis et contentionibus succumbentes, nullo divertere habentes, per fenestras cum reliquiis multoties effugerunt. Quod cum scholaris puer inter fratres erudirer audiebam, extra juvenis dolebam , maturus corrigi affectuose appetebam. Cum autem placuit illi, qui me segregavit ex utero matris meae, et vocavit per gratiam suam {Gal. I, 15}, meritis etiam repugnantibus, parvitatem meam hujus sanctae ecclesiae tantae praeficere administrationi, sola Dei omnipotentis ineffabili misericordia, praefatae molestiae correctioni, sanctorum Martyrum dominorum nostrorum suffragio raptus, ad augmentationem praefati loci toto animo, tota mentis affectione accelerare proposuimus: qui nunquam, si tanta, tam necessaria, tam utilis et honesta non exigeret opportunitas, manum supponere vel cogitare praesumeremus.

Quia igitur in anteriori parte, ab aquilone, principali ingressu principalium valvarum, porticus artus hinc [218] et inde gemellis, nec altis, nec aptis multum, sed minantibus ruinam, turribus angebatur, ea in parte inito directae testitudinis et geminarum turrium robusto valde fundamento materiali, robustissimo autem spirituali, de quo dicitur: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est, quod est Christus Jesus {Cor. III, 11}, laborare strenue Deo cooperante incoepimus. Cujus inaestimabili freti consilio et irrefragabili auxilio, usque adeo in tanto tamque sumptuoso opere profecimus, ut, cum primum pauca expendendo multis, exinde multa explendo nullis omnino indigeremus, verum etiam habundando fateremur: Sufficientia nostra ex Deo est {Cor. III, 5}. Materiae autem validissimae nova quadraria qualis et quanta nunquam in partibus istis inventa fuerat, Deo donante, occurrit. Cementariorum, lathomorum, sculptorum, et aliorum operariorum solers succedebat frequentia, ut ex hoc et aliis Divinitas ab hoc quod timebamus absolveret, et voluntatem suam nobis confortando et inopinata suppeditando ministraret. Conferebam de minimis ad maxima, non plus Salomonianas opes templo quam nostras huic operi sufficere posse, nisi idem ejusdem operis auctor ministratoribus copiose praepararet. Identitas auctoris et operis sufficientiam facit operantis.

In agendis siquidem hujusmodi, apprime de convenientia et cohaerentia antiqui et novi operis sollicitus unde marmoreas aut marmoreis aequipollentes habe-[219]remus columnas, cogitando, speculando, investigando per diversas partium remotarum regiones, cum nullam offenderemus, hoc solum mente laborantibus et animo supererat, ut ab urbe (Romae enim in palatio Diocletiani et aliis termis saepe mirabiles conspexeramus) ut per mare Mediterraneum tuta classe, exinde per Anglicum, et per tortuosam fluvii Sequanae reflexionem, eas magno sumptu amicorum, inimicorum etiam Sarracenorum proximorum conductu haberemus. Multis annis, multis temporibus cogitando, quaeritando angebamur: cum subito larga Omnipotentis munificentia, laboribus nostris condescendens, quod nec cogitare nec opinari liceret, decentes et peroptimas in admirationem omnium sanctorum Martyrum merito revelavit. Unde quanto contra spem et humanam opinionem apto, et nullibi nobis gratiori loco miseratio divina dignata est conferre, tanto majores gratiarum actiones pro tanti remedio laboris operae pretium duximus rependendo referre. Locus quippe quadrariae admirabilis prope Pontisaram, castrum terrarum nostrarum confinio collimitans, vallem profundam non natura, sed industria concavam, molarum caesoribus sui quaestum ab antiquo offerebat; nihil egregium hactenus proferens, exordium tantae utilitatis tanto et tam divino aedificio, quasi primitias Deo sanctisque Martyribus, ut arbitramur, reservabat. Quotiens autem columnae ab imo declivo funibus innodatis extrahebantur, tam nostrates quam loci affines bene devoti, nobiles et innobiles, brachiis, pectoribus et [220] lacertis, funibus adstricti vice trabentium animalium educebant; et per medium castri declivium diversi officiales, relictis officiorum suorum instrumentis, vires proprias itineris difficultati offerentes, obviabant, quanta poterant ope Deo sanctisque Martyribus obsequentes. Unde nobile quoddam et dignum relatione contigit miraculum, quod nos ipsi ab assistentibus addiscentes ad laudem Omnipotentis sanctorumque suorum calamo et atramento adsignare decrevimus.