bibliotheca Augustana


	Iohannes de Alta Villa ca. 1150 - post 1200
		A r c h i t r e n i u s L i b e r N o n u s _____________________________________ Capitulum 1 De admiracione Architrenii super verbis Nature Capitulum 2 De residuo ortus signorum Capitulum 3 Quod signa apud quosdam oriuntur inversa Capitulum 4 De porcione terre que tota et sola secundum Alfraganum inhabitatur Capitulum 5 De inequalitate dierum naturalium et arcu diei et arcu noctis Capitulum 6 De ecentrico et motu epicicli in eo et de circulo Draconis et de motibus planetarum Capitulum 7 De retrogradacione et stacione et progressione planete a zodiaco versus Austrum et Septentrionem Capitulum 8 Quod Architrenius Nature genibus obvolvitur Capitulum 9 Oracio Architrenii ad Naturam Capitulum 10 De responsione Nature et promissione subsidii Capitulum 11 De sanctione Nature in rerum genituris Capitulum 12 De ancille amplexibus aspernandis Capitulum 13 De adulterio devitando Capitulum 14 Persuasio Nature ut Architrenius ducat uxorem Capitulum 15 De cesto, cingulo Veneris Capitulum 16 De celatura eiusdem facta a Vulcano Capitulum 17 De monili quod nupta fuerat delatura Capitulum 18 De loculo puellari et contentis in eo Capitulum 19 De contractu coniugii et dote Capitulum 20 De donacione et instrumentis musicis Capitulum 21 De avibus verba usurpantibus Capitulum 22 De ancillis sponse Capitulum 23 De clientela pro diversis officiis obsequenti Capitulum 24 De ferculis in nuptiis Architrenii et Moderancie Capitulum 25 Quod Fortuna favit nuptiis _____________________________________ Capitulum 1 De admiracione Architrenii super verbis Nature "Mirari faciunt magis hec quam scire, rudisque Ingenii non est" ait Architrenius "astris Intrusisse stilum vel, que divina sigillant Scrinia, deciso dubii cognoscere velo. 5 Trans hominem sunt verba dee. miracula cecus Audio, nam lampas animi subtilia pingui Celatur radio, nec mens sublimia visu Vix humili cernit, nec distantissima luce Fumidula monstrat. tamen hec ut maxima credam, 10 Maiestas dicentis agit; celumque legentem Miror et ignotis delector et aure libenti Sollicitor, si magna loquens maiora loquatur." Capitulum 2 De residuo ortus signorum Interea ceptum Genesis non segnior urget, Sermonisque rota properante diucius addit: 15 "Qua vero inclinat speram declivis orizon Deprimiturque Nothus, ibi quarta citacior exit, Quam caput alterutro Frixeum limite claudit. Tardior ad Libre caput est, pariterque remotis A tropico signis, celerem rapit ocius ortum, 20 Cui magis accedit trepidantis portitor Elles. Pisce magis Libra surgendi protrahit arcum, [Egoceronte Chiron, Tauro Leo, Scorpius Urna.] Egoceronta sequens declivi contrahit arcus Orbe moras ortus, rectoque diucius instat 25 Segnicies signi. recipit contraria Cancri Posteritas: rectumque citus superevolat ultor Alcide, sperisque piger declivibus exit. Tempora si sumas una, quibus elicit ortus Oppositos arcus, recto labuntur in orbe 30 Tanta ut declivi; nec segnius una Lacones Hemoniumque simul quam quevis spera revolvit. Proximitate quibus tropicus accedit eadem, Accidit illud idem; nam quantus pignora Lede Elevat et Cancrum, visus ubi limitat Arthos, 35 Tantus ubi Borea surgenti vergit orizon. Nec cicius, qua fervet Aren mundique tumorem Occupat, excurrunt signi cuiuslibet una Ortus et occasus sumpti quam, qua eminet Arthos Occuliturque Nothus; unde in declivibus ambos 40 Si simul annectas, directo fiet in orbe Alterutri duplum. nam qua raptissima torret Ardua Libra ceniz, signo properatur ad ortum Occasumque pares; et eodem tempore, visum Quo fugit, Ideam Ganymedes detegit Urnam. Capitulum 3 Quod signa apud quosdam oriuntur inversa [Qua magis a fixo Boreali distat orizon] Quam tropicus Cancri, qua nescia vere remitti Equora bruma ligat, oriuntur versa caduntque Signa: priorque venit quam Piscis portitor Elles, Posterior Tauro Frixeus, Piscibus Urna. 50 Haut secus opposita vergunt: Libraque sequenti Scorpius inversus decumbit, ad equora Libra Virgine descendit prior hospita, Virgo Leone. Capitulum 4 De porcione terre que tota et sola secundum Alfraganum inhabitatur Circulus equidiem librans, Austrumque colurus Qui secat et Boream, Zephyri sub cardine mundum 55 Auroreque ligant, quartisque equaliter orbem Sectio distinguit, et fixo stante coluro Scinditur ad rectos terre fixissimus orbis. Iunctior Arturis habitatur quarta; situsque Reicit humanos extremi frigore limbi 60 Oppositoque gelu torpescit inhospita paulo Ulterius Tyle, quam despicit hora Bootes. Quod riget eterna glacie, curtatur ad Arthon Orbe paralello. quarte pars cetera tractu Micior incolitur Boreali limite Sclavos 65 Metatura sinus, ut fama fante fatetur Filius Admeti; Zephyrique a follibus equor [Verberat occiduum, qua nomine celsius Athlas] Quam dorso erigitur; Eous limes ad Eurum Finibus exit Acin, ubi Gades orbis habena 70 Fixit Alexander, cuius famosior aram Yppanis attollit medioque opponitur orbe Gadibus Alcide - si fas est credere, fama Quod scivisse putat; sed ad Austrum porrigit Indos Et sicientis Aren sepelit sub sole recessus, 75 Que medios signat in adusto limite fines Oppositisque pari discedit Gadibus arcu. Capitulum 5 De inequalitate dierum naturalium et arcu diei et arcu noctis Sol, iubar astrifugum, mundum circummeat et, quo Dimidius candet, geminum complectitur ortum Nocte sua comitata dies; verum incipit ille, 80 Terminat ille diem. sed nec mensura diebus Omnibus una facit, distinguitur illa, nec omnes Par mora distendit, cum nec rapiantur ad ortus Tractu signa pari, nec in equo permeat equos Tempore Sol arcus orbis, qui cuspide mundi 85 Centratur, medium dum terre immobile centro Percutit et summo distinguitur orbita signis. Volvitur in mundum mundoque revolvitur orbe Pene paralello Phebus, nam signa relatas [Declinant obliqua vias; arcusque diei] 90 Dicitur, occasum qui claudit et exerit ortum, Oppositusque moras nocturne limitat umbre. Et quia maiores declivis spera diei Suscipit ad Borean arcus, stratique minores Amputat hora Nothi, Borealis crescit, ad Austrum 95 Contrahitur devexa dies; hec plenior, illa Equidie brevior brumalibus evolat horis. Capitulum 6 De ecentrico et motu epicicli in eo et de circulo Draconis et de motibus planetarum Circulus ecentris egressa cuspide mundum Non figit medium, complectitur orbita terram Et mediam centro quam totam circuit exit. 100 Volvitur ecentri brevior epiciclus in orbe Excluditque solum, superos succinctus ad axes, Vectorisque sui cuspis non deserit arcum. Zodiaci nullo tractu declinat ab orbe Cuspide concentris mundo; scinditque Draconis 105 Circulus ecentrem, quisquis declinat ad Austrum Sidereosque boves. et qua transitur ab orbe Signorum ad Boream: caput est ea sectio, nodus Oppositus cauda, per quam vergente planeta Ad Nothon urget, iter nautarum plaustra relinquens. 110 Fertur ad Auroram pariter festina planete [Cuspis in orbe brevi; brevis eluctatur ad ortum] Cuspis in ecentri, sed et hunc Draco volvit eodem Segnior ecentrem, fixis non ocior astris. Ad Zephyrum mundo non obvia Cynthia cuspis 115 Serpit in orbe brevi; preceps excurrit eodem Impetus ecentris, cui parvo cuspis in orbe Concentri rapitur mundo, motusque Draconis Non alio raptat egresse cuspidis orbem Ecentremque bigam, sed eadem segnior urget. 120 Reptat in occasus omni Proserpina centro, Solus in ecentri mundo brevis obviat orbis. Non secus et Stilbons rapitur, si ecentris agatur Cuspis in occasus, infixe cuspidis orbe, Qui minor angusto sic cuspide distet ab arcu, 125 Ut procul a medio mundi secat orbita mundum. Nec minus et Stilbons comes est et Cynthia fixis Sideribus, fixeque trahunt utrumque Draconem, Qui rotat ecentrem secum torpentibus astris. Capitulum 7 De retrogradacione et stacione et progressione planete a zodiaco versus Austrum et Septentrionem Retrogrados nescit errores Cynthia; nusquam 130 Stat biga cum Phebi curru contraria mundo. Impetus errantis fit progressivus in orbe, [Quem rotat ecentris, quociens vicinior augi] Precipiti luctatur equo; retrogradus infra Augis in opposito, dum stellis exit Eois 135 Occiduasque petit, mundoque citacior illas - Oppositos inter motus staturus - hanelat. Ad Boream numquam signorum surgit ab orbe Mercurius, contraque Venus non vergit ad Austrum; Luna, Iovis, Mavors et iniquus Falcifer: Austri 140 Nunc secreta petunt, nunc sidera tarda Bootis. Cuspis in ecentri defertur Delia nusquam Devia, zodiaci numquam declivia mutat. Ecce creatoris quid maius dextera mundo Indulsisse queat homini? cui sidera volvit, 145 Continuat lucem, fervoribus obicit umbram, Alternoque gelu sicientem submovet estum Et noctis sompnique vices fomenta laboris Adicit et noctis sepelit dispendia sompno." Capitulum 8 Quod Architrenius Nature genibus obvolvitur "Quam procul eloquii fluvius decurret et aures 150 Influet exundans" ait Architrenius "utre Iam duplici pleno? satis est hausisse referto Vase, nec auricule pelagi capit alveus undam." Hec fatus rumpitque moras pedibusque loquentis [Irruit et genuum demissos complicat artus] 155 Et cubitos sternens iunctis iacet infimus ulnis. Capitulum 9 Oracio Architrenii ad Naturam "Hoc nichil, immo minus nichilo, dea, respice! fletus Fonticulos, stagna lacrime, meroris abyssos Extenues et plena malis vivaria sicces. Torqueor et planctus animi tormenta fatetur 160 Garrulus et morbi latebras suspiria clamant. Nec lacrima fraudo; veris a nubibus imber Solvitur et nimbos oculi pluit intima nubes, Ducitur ex animo luctus, certissima flendi Causa subest et vera movent adversa querelas. 165 Nam tot inexhaustis anima languente procellis Concucior, totusque dolor circumfluor omni Peste, quod in lacrimas Phalarim siccumque moverem Democritum, scopulosque novus suffunderet humor. Sic mundi Boreis agitor, sic Syrtis harena 170 Naufragor humane, sic impacata Caribdis Me sorbet, sic Scilla freto latrante flagellat. Hiis michi naufragiis peregrino Tartara fletu Compassura reor et flecti posse Megeram Suspicor et sevos alias mansuescere crines. 175 Omnis in hoc casu feritas admissa nocendi Cederet, inflexi pietas adamanta rigoris [Molliret, precepsque Iovis lenteceret ira.] Compaterisne tuam scelerum, Natura, flagellis Affligi sobolem? que sic in pignora pacem 180 Maternam turbavit hiemps? odiumne noverce Matris amor didicit? o dulces ubera numquam Exhibitura favos! heu pignora semper amarum Gustatura cibum! pietas materna rigorem Induit et scopulis Prognes induruit Ino. 185 Sed quid ego dubito, luctusne refundere culpam In matrem liceat? matrem vexare querelis Exhorret pietas. prohibet reverencia matris, Imperat ira loqui; rabies in turpia solvit Ora, pudorque ligat. sed iam declino pudoris 190 Imperium, maiorque michi dominatur Erinis. Torrenti - fateor - ire non impero: de te, Pace tua, Natura, queror. tibi supplicat omnis Maiestatis apex et nobis semper avarum Obliquas oculum, nulla dulcedine clausas 195 Scis reserasse manus. homo preda doloribus evum Tristibus immergit, nec amicis utitur annis, Nec fruitur letis, nec verna vescitur aura. Humanos statui numero strinxisse reatus, Sed metam desperat opus, nec finis apertum 200 Principium clausisse potest; nam cedit harene [Turba malis, humana quibus demencia bellum] Indicit superis, divumque et fulmen et iram In se cogit homo. Lipares Iovis eicit ignem Dextra magis candens ira quam fulmine, vindex 205 Hostibus exoptans veniam, tonitruque minanti Parcit, et admissos clemencia prepedit ictus, Audacesque facit scelerum dilacio pene. Tolle, parens, odium! tandem mansuesce, novercam Exue, blanda fave! morum bona singula mater 210 Possidet, et nato nec libra nec uncia servit." Capitulum 10 De responsione Nature et promissione subsidii Dixerat et verbum lacrimarum reppulit estus, Et stetit opposito singultus obice lingua. At dea: "Nec matris feritas est illa, nec illa Fellificor taxo. semper tibi sedula grates 215 Et meritum perdo; gratamque, ingrate, bonorum Indulsi saciem, misero felicia fudi Non merito, donumque tenes donoque teneris. Sollicitis hominem studiis limavit et orbem Officiosa dedit, cumulato larga favore 220 Nostra Iovi bonitas cognata et cognita. numquam Plenior exhibuit veram dilectio matrem. Non egresco datis, dare non fastidio, rerum Continuans partus, nec rumpit dextera fluxum [Muneris incisi, nec dandi rustica donum] 225 Diminuit torpendo manus; sed dona minoris Credis, ubi dono est plus quam contenta voluntas. Occulit ubertas precium, saciesque sapori Derogat et tenuat accepti copia grates. At quia sedulitas homini mea servit eique 230 Fundit opes et opem, meriti secura, malorum Radicem fodiam, morbos a sedibus imis Eiciam. paucis - cupias scivisse - docebo. Iam lacrime deterge lutum, limoque remoto Post tenebras admitte iubar. rorancia mores 235 Ubera nutricis senio lactandus hanelas, Annosusque puer nec pectore canus ut annis, Imberbique senex animo. iam debita menti Canicies aderit et maturabitur intus, Ne viridis putrescat homo, dabiturque petenti 240 Dulce, quod ad saciem siciens delibet alumpnus, Quo puer ex animo sordensque infancia cedat. Capitulum 11 De sanctione Nature in rerum genituris Sanctio nostra virum sterili marcescere ramo Et fructum sepelire vetat, prolemque negantes Obstruxisse vias. commissi viribus uti 245 Seminis et longam generis producere pompam Religio nativa iubet, ne degener alnum [Induat aut platanum, semper virguncula laurus,] Aut salicem numquam parienti fronde puellam, Aut si qua est vacuo folio vel flore pudica. Capitulum 12 De ancille amplexibus aspernandis 250 Nec facit ad sapidos amplexus nubile multis Ancille gremium. variis hec bobus aratur Terra nec indecores scit fastidire colonos. Vulgi cimba rapax, carpentum vile, palustri Accurrit populo, vix plena inviscerat alno 255 Vectorem quemcumque ratis, nauloque frequenti Quot capit expilat. iteratis omnia carpit Navigiis, usuque vices impendere gratis Dememinit longo, nulloque innaufraga fluctu Occumbit, tumidam ridens concussa procellam. Capitulum 13 De adulterio devitando 260 Turpis adulterii labes! redimicula morum Vellit et obscuram trahit in contagia famam, In varias suspecta neces, preciumque pudendi Hospitis a loculo Nature malleus exit Et Lachesis gemino succiso pollice, Parcis 265 Tollitur una colus, laribus depellitur exul Amittitque Venus vacuos exclusa penates, Arentique vado solitam sitit alveus undam. Capitulum 14 Persuasio Nature ut Architrenius ducat uxorem Rumpe moras thalami, maturo contrahe! sunt hec Illativa thori. solido nectatur oportet 270 Connubium nodo, riguo dum flamma iuvente Fervet adhuc succo, nondumque infundit aniles Brumula prima nives, nec vellera verticis albent Crine pruinoso, nec serpit ruga, senecte Verior interpres, ubi crispo fimbria vultu 275 Pallet et in facie numeratur Nestoris annus. Est michi dilecta nivei signata pudoris Clave nec attrito marcens virguncula flore, Iam vicina thoris, culmo solidata iuvente Primaque lanigere texens velamina pubi, 280 Blanda comes thalami sapidoque tenellula tactu; Obnubit splendore diem, noctisque profunde Peplum siderei vultus carbunculus urit. Cum sit adulterii promptissima lena, Diones Pronuba corrupte, Venerisque ancilla solute 285 Gloria, sollicito species suspecta pudori, Non tamen hec recipit alienos innuba nexus, Nec Ledea tenet animos, Lucrecia vultum, Solaque Penelopen gremio gerit, ore Lacenam. Flammativa viri sunt omnia, prona medullis 290 Inserumisse faces, hilarem factura iuventam [Iocundumque senem: longo Moderancia nobis] Cognita convictu, rerum cautissima, morum Ingenio felix, Virtutis filia, natu Nobilis et thalamos meditanti nubilis anno, 295 Pulchra - pudica tamen - dabitur tibi, sacra ligabo Federa, que nulla caveas diffibulet etas. Ipsa quidem vicii pravos exosa susurros, Haut immunda pati poterit consorcia, semper Expavit tetigisse picem. contagia toto 300 Pectore declines, alioquin vincula rumpet Coniugii, passum maculas non passa maritum. Capitulum 15 De cesto, cingulo Veneris Nupta tibi ceston Veneris dabit. ille Diones Baltheus, illa tuos precinget fascia lumbos. Incudis studio sponse lucratus amorem, 305 Lennius hanc cocto solidavit sedulus auro, Follibus eluctans vigiles excire caminos Non minus ardescens Lipares quam Cipridis igne, Dum Venus emollit operam mirando laborem. Dum tamen insudat operi manus, oscula morsis 310 Lingua rapit labris plus quam fabrilia. vultu Sit licet obscuro, claudo pede, basia carpit Dulcia nec plure saturantur adultera melle Nec, Pari, plus Frigiis poteras pavisse Lacenam. Capitulum 16 De celatura eiusdem facta a Vulcano Sollicito quedam digito celavit, amata 315 Dictantis rapiente vicem, manuumque Minervam Spectatrix acuit et cotis suscipit usum, Ingenii supplens laudato coniuge vires. Hic vomit Ypolitus animam, ne Phedra pudorem Sorbeat, intactus generis morumque noverce. 320 Expositum Phyrnes gremio vinoque perustum Nulla Xenocratem Venus ebriat, innuba nusquam Integritas nutat; scorti luctamina ridet Indomitus, frigetque mero candente libido. Non potitur Lais dubio Demostene, nec quem 325 Moverat evellit, perdendo prodigus auro Non emit amplexus; thalamos qui vendit, ementem Fallit, et emptorem mox penitet empta voluptas. Inguina Democritus castrat, sexumque virilem Exuit et neutrum recipit, fratresque togatos 330 Detogat et Veneris geminum depellit avito Mancipium tecto, lumbique incendia ferro Ingelat et nervi succisus apocopat usum. Renibus antiquo Pharius de more sacerdos Excubat et palme de fronde cubilia sternit 335 Et sibi secretus alios latet incola phani, Feminee labis vacuus, temereque vaganti [Non sitit aspecte speciei nectar ocello.] Capitulum 17 De monili quod nupta fuerat delatura Ipsa pudicicie testem castique monile Argumenta thori, pectus clausura, retruso 340 Intrusore feret, prohibens ne iuncta dehiscant Limina, neve sinus vilescat ianua, quovis Trita viatore nec, quo delectet honestos Coniugis attactus, oculus delibet adulter. Pectoris hic nodus signis intexitur. Artis 345 Me - fateor - vincente manu, pictura pudicam Predicat, et sacrum perhibent exempla cubile. Hic animo victrix, lecti Lucrecia ferro Dedecus excusat; riget expectator Ulixis Penelopes arcus; navem plus Claudia morum 350 Quam manuum virtute movet; religatque solutum Marcia nupta fide thalami, non carne Catonem. Prima sacerdotis vice Flacci dedicat uxor Idalie sacrum, monitis instante Sibilla. Frustra Meoniis vates sub Apolline fati 355 Precinit ambages; precio Cassandra negato Nec pactum recipit thalamo sed pectore Phebum, Plenaque non tollit gremio sed mente magistrum. Risus et lacrimas sponsi partitur, utroque Iuncta comes fato, nec deserit integra fractum 360 [Ysicratea virum; consors immota pericli] Ut thalami, regis nusquam secura suique Metridatis, fragiles bellis accommodat artus: Loricata latus, alienis degener armis Exulat in clipeos, strictos peregrinat in enses, 365 Belligeros transumit equos, sexumque virili Occulit in cultu, galeato mascula crine. Mausole, viva tibi dat Mausolea, virumque Artemesia bibit; quos pavit aromate, sponsi Sorbet amans cineres, sparsumque in melle maritum 370 Haurit utrumque favum, nec fatis federe rupto Connubium servat uteri thorus alter et una Coniugis est coniunx tumulus, pira, piramis, urna. Capitulum 18 De loculo puellari et contentis in eo Hoc feret, inque tuis vigilabit zonula lumbis Excuba, ne morum penetret lascivia murum. 375 Florida picture precio vernante brevemque Ampla puellarem loculum demittit, amoris Nuncia laturum sponse munuscula sponso. Clauditur in dando: lecti concordia, pacis Fedus, amicicie nodus, correctio voti, 380 Integritas recti, virtutis serrula, morum Lima, rigor mentis, maiestas oris, honesti Pondus, habena modi, scelerum succisio, culpe [Meta, Minerva boni, medii via, methodus equi,] Mundicie pecten, vite fragrancia, fame 385 Gracia, solamen miseris, cautela secundis." Capitulum 19 De contractu coniugii et dote Dixit. et a lacrimis redit Architrenius, egra Mesticie caligo fugit nec lecior umquam Federis instanter nodum petit. illa capacem Consilii laudat, optata citacius urgens. 390 Curia contrahitur, legitur locus, apta iugandis Omnia tractantur; producitur ultima virgo Phebigero plus quam prefulgentissima vultu. Dos datur a nupta: vigil observancia recti, Casta quies lingue, facundia passa soporem, 395 Eloquii pondus, os in sermone pudicum, Fece carens pectus, mens labis inhospita nevo, Munda domus cordis, anime laudanda supellex, Pacis amor frater, germana modestia nupte, Iuris norma comes, pietas vicina favori, 400 Arra pudor morum, fidei dilectio pignus, Fame sponsor honos, maiestas nominis obses, Spes pugil adversis, dubiis fiducia pugnans, Consilii libra, resecans censura reatus, Nestoris examen, polientis lima Catonis, 405 Sollicitudo fori, solidi cautela senatus, [Illimis bonitas manuum mundescere curis,] Circumcisa loqui studiose tersa voluntas, Maior egestate, minor exundante facultas. Capitulum 20 De donacione et instrumentis musicis A tenui sponso tenuis donacio: dantur 410 Obsequium carnis, anime tractabilis usus. Connubii tandem solidatur nodus. et ecce Leticiam spargit, solempnis prodiga plausus, Solis opus cythara, studium lyra Mercuriale, Dulce Pharo sistrum, requies pastoris harundo, 415 Canna vocans sompnos, faciens syringa sopori, Lite graves aule, iocundula nabla querelis, Folle chorus rauco, petulanti cymbala tactu, Pauper avena sono, modulatu fistula dives, Buccina scabra modos, veterum sacra tympana sacris, 420 Tibia vulgaris, regina fidicula cantu, Murmur honusque tuba, lituus citator edendi. Capitulum 21 De avibus verba usurpantibus Nec minus et mima nemorum circumsonat ales Et modulos crispat nativi pectinis arte: Ruris alauda chelys, lyricen Philomena rubeto, 425 Per vada cantor olor, cithareda per equora Siren, Corvus 'ave' dicens, homo lingue psitacus usu, Pica salutatrix, lasciva monedula fando, [Turdula prompta loqui, facundo gracculus ore,] Et quecumque stilum valet usurpasse loquendi. Capitulum 22 De ancillis sponse 430 Sponse lecta manus, thalamis ancilla: ministrant Virginis integritas, vidui castracio lecti, Matrone gravitas, levitas immota puelle, Simplicitas vultus, redolescens oris honestas, Tuta fides lecti, nupte Venus invia culpe. Capitulum 23 De clientela pro diversis officiis obsequenti 435 Ordo clientele varius discurrit, ubique Servit et ad vota famulatum sedulus explet: Firma viri virtus, teneri timor intimus anni, Cura senectutis, operum passiva iuventus, Dandi cauta manus, meritorum dextra beatrix, 440 Dona modus librans, inhibens prudencia luxum, Expense racio, reminiscens calculus asses, Sollers auricula, viciis inapertus ocellus, Pesque reformidans molli iuvenescere passu, Lascivaque timens dematurescere culpa. Capitulum 24 De ferculis in nuptiis Architrenii et Moderancie 445 Tempus adest mense, quam mundo Copia cornu Sarcinat; et morum locupleti funditur urna: Sobrietas mense, sacies angusta paratus, [Ventre minor potus, epuli contracta libido,] Pauca petens guttur, combustio nulla palati, 450 Mansuetudo gule, stomachi tranquilla Caribdis, Limes in effusis, dapis artans meta volumen. Capitulum 25 Quod Fortuna favit nuptiis Respicit et blandis epulas percurrit ocellis Et vultus adhibet animi cum melle favorem Sors inopum vindex, regum Tuchis ulta tumores, 455 Rannis opum terror, Nemesis suspecta tirannis, Casus agens mitras, tribuens Fortuna curules. O data vel raro vel nulli fercula, solis Degustanda viris! o felix mensa, Catoni Forsitan et nostro vix evo nota! beatis, 460 Immo beativis, indulge sumptibus. absit Meta deum clausura dapes, connubia Virtus Sanctiat et dempto convivia fine perhennet. Hic igitur suspendo stilum. procedere ruptis Erubeo mensis, quarum producere tempus 465 Non breviasse decet. metari prandia nolo, Que Deus assiduo faciat succedere gustu, Nec sacie nutet epulandi fixa voluptas. O longum studii gremio nutrita, togati Ingenii proles rudis et plebea, libelle, 470 Incolumis vivas, nec te languescere cogat [Invidie morsus, quo morbificante bonorum] Febricitat nomen et eo tortore modernis Egrescit titulus. forsan, tibi si qua favoris Uncia debetur, peplo livoris amicta 475 Non poterit venisse palam, dum sorbeat auras Vivificas auctor. ortum lux illa Iohannis Sumat in occasu, sol ille a funeris urna Surgat, inextincto semper spectabilis igne. Sub fati tenebris me noctescente, diescat 480 Hic liber et fame veterum feliciter annos Equet, in eternum populis dilectus et ultra! Explicit Architrenius.