|
Ante fores operis thematis pars ordine prima
Expectet: finis, praecursor idoneus, intret
Primus et anticipet sedem, quasi dignior hospes
| |
115 | Et tanquam dominus. Finem natura locavit
Ordine postremum, sed ei veneratio defert
Artis et assumens humilem supportat in altum.
Primus apex operis non solum fulget ab ipso
Fine, sed ipsius duplex est gloria: finis
| |
120 | Thematis et medium. Trahit ars ab utroque facetum
Principium, ludit quasi quaedam praestigiatrix
Et facit ut fiat res postera prima, futura
Praesens, transversa directa, remota propinqua;
Rustica sic fiunt urbana, vetusta novella,
| |
125 | Publica privata, nigra candida, vilia cara.
Si pars prima velit majus diffundere lumen,
Thematis intacta serie, sententia sumpta
Ad speciale nihil declinet, sed caput edat
Altius ad quoddam generale; novoque lepore
| |
130 | Materiae formam nolit meminisse, sed ejus
Abneget in gremio, quasi dedignata, sedere:
Supra thema datum sistat, sed spectet ad illud
Recta fronte; nihil dicat, sed cogitet inde.
Hoc genus est triplex, surgens de triplice planta.
| |
135 | Plantae sunt partes in themate prima, secunda,
Ultima. De quarum trunco quasi surculus exit
Sicque solet gigni tanquam de matre triformi:
Sed manet in latebris et, quando vocatur, obaudit;
Non solet ad nutus animi prodire: superbae
| |
140 | Est quasi naturae; nec sponte nec omnibus offert
Se; venit invite, nisi forte venire coactus.
Sic opus illustrant proverbia. Nec minus apte
Prima fronte sedent exempla, sed exit utrimque
Idem splendor et est distinctio par in utrisque:
| |
145 | Comparat exemplis proverbia sola venustas.
Extulit ars species alias, sed praetulit istas:
Plus gravitatis habent. Sunt illa priora minoris
Et tenerae magis aetatis; maturior aetas
Semper in hac specie. Via sic jacet artior, usus
| |
150 | Aptior, ars major: quod et arte videmus et usu.
Sunt ita principii, studio rimante, reperti
Tres rami: finis, medium, proverbia; quartus
Exemplum. Sed et hic, sicut penultimus, in tres
Crescit. Et his octo ramis stylus ipse superbit.
| |
155 | Ut videant testes oculi quae diximus auri,
Accipe fabellam, cujus pars primula Minos,
Altera mors pueri, finis confusio Scillae.
Exorditur eam tali natura tenore:
Dotibus exceptis Fortunae, copia quarum
| |
160 | Affluit exundans velut ex torrente, serenat
Minois titulos alio natura nitore:
Armat enim corpus speciali robore; pingit
Membra nova quadam specie; simul excoquit aurum
Mentis et argentum linguae; polit omnia plene,
| |
165 | Moribus infuso miro dulcore; venustas
Quanta decet regem respondet in omnibus aeque.
Ars a fine rei sic carminis elicit ortum:
Seditio Scillae Scillam seduxit; eodem
vulnere laesa fuit quo laesit; quaeque parentem
| |
170 | Prodidit, optatam rem perdidit; et, quia damnum
Intulit, in simili damno stetit. Ultio digna
Fraudis in auctorem simili pede fraude reversa.
Possumus a medio talem praesumere formam:
Androgei livor animum speculatus et annos
| |
175 | Hinc puerum videt, inde senem, quia mente senili
Nil redolet puerile puer. Successibus ejus
Incipit esse miser. Quia laus sua tendit in altum,
Ex hoc deprimitur. Quia sic nitet, in sua fata
Nititur, et proprios animum molitur in annos.
| |
180 | Ipsi principio sedet hoc generale propinquum:
Quod magis optatur, magis effluit. Omnia lapsum
Spondent et citius sunt prospera prompta ruinae.
Insidias semper ponit sors aspera blande
Anticipatque fugam melior fortuna repente.
| |
185 | Ad medium poterit istud commune referri:
Pessima res livor, totus mortale venenum,
Ad mala sola bonus, contra bona sola malignus.
Consilium tacite praeconcipit omne malignum,
Effunditque palam quicquid concepit amarum.
| |
190 | Finis in hac verbi forma proverbia format:
Lex est aequa, dolum referire dolore, dolorem
In caput unde fuit egressus habere regressum.
Principio servit haec exemplaris imago:
Tristis ab incauto furit aura sub aere laeto.
| |
195 | Nubilis exsudat aer sub sole sereno.
Exemplum medii sub tali sume figura:
In semen jactum, terrae nutricis alumnum
Triste malignatur lolium; nascique volenti
Obviat; et foribus praeclusis invidet ortum.
| |
200 | Sic sumpto simili poteris praeludere fini:
Saepe saggitantem didicit referire sagitta
Inque reum plagae conversa recurrere plaga.
|
|