R u o d l i e b
F r a g m e n t u m   V

______________________________

f.9r

Cum regi(a) lata curtis fuit amphiprehensa,
Que medio vacua scenis foris undique septa,
Qua cum presulibus abbatibus et duodenis
Posset prandere cenare ve sat spaciose.

5

Curti contiguum stat tentorium satis amplum
Solis ad exortum, de quo posuere podismum,
Cuius ad extremum fixerunt papilionem,
In quo stans mensa vestita fuit velut ara.
Quam super est posita regis crux et diadema,

10

Qua misse regi solet officium celebrari,
Matutinalis et vespertina sinaxis
Cursibus inmixtis aliis de more diurnis.
Quo dum rex venit, missam properantius audit
Et per legatum regi demandat eundem,

15

Qui fuerat rerum prius internuncius harum,
Primitus ut videant sese quam prandia sumant.
Quem rex, ut vidit, bene subridendo recepit
Oscula datque sibi. «Quid narras?» post ait illi.
«Omne bonum dici tibi de me sat meruisti.

20

Ad te me misit rex et tibi dicere iussit,
Ne prandere velis prius illum quam tuearis.
Obvius ad pontem venit is tibi nos dirimentem,
Pax ibi firmatur res omnis et adbreviatur,
Capti redduntur captos se neve queruntur,

25

Nam meliorati redeunt, non attenuati.»
Rex «ita fiat» ait. Ad herum missus remeavit.

Dum convenerunt reges ubi constituerunt,
Nil penitus dicunt sibi quam prius oscula figunt.
Noster pontifices, ut idem facerent, iubet omnes,

30

Et post abbates ex ordine basiat omnes;
Eius presulibus tunc prebitus est amor ipsus.
Reges pontifices abbates clerus et omnis

f.9v

Assumptis ducibus vel summis alterutrius
Dum resident pariter, rex maior ait sapienter:

35

«O nimium nobis rex dilectissime cunctis,
Sicut laudavi tibi demandansque spopondi,
Quicquid stulticie plebs nostra patravit utrimque,
Hoc dimittamus et eosdem pacificemus,
Ut sint inter se concordantes sine fraude.

40

Nemo recordetur, adversi quid pateretur;
Obliviscatur, ulcisci nec meditetur.
Nam mala malo bono quam reddere vincere pravo.»
Alter rex surgens huic dignas dicere grates,
A nostro vetitus residet, tamen est ita fatus:

45

«Pro tot vel tantis impensis nos benefactis
Reddere condignas non sufficimus tibi grates.
In cuius parma victricia tu geris arma,
Ille tibi laudis sat prestat et omnis honoris;
Non opus est hinc te laudare vel amplificare.

50

Virtus et pietas nimis et tua larga voluntas
Omnibus invitis cumulant tibi premia laudis.
Ipsemet atque mei tibi debemus famulari
Ut bello victi sub vexilloque subacti.»
Rex ait: «hoc absit, ego dum vivam neque fiet,

55

Ut tibi quid iuris aut quid minuatur honoris.
Es rex sicut ego, tibi me preponere nolo,
Eiusdem iuris es, cuius sum, vel honoris.
Ob quod venimus huc, modo perficiamus id istic
Tuque tuos recipe, sed non sine quovis honore.»

60

Sic dicens comitem regali veste nitentem
Reddidit armatum veluti bellare paratum;
Tum nongentorum nullum reddebat eorum,
Quin foret armatus (v)el veste decenter amictus.

f.10r

Post ait: «hi, rex, sunt, quos vivere fata sinebant,

65

Qui non humane, dum nobis prevaluere,
Nos tractant igne preda vel cede maligne.
Qualiter econtra tractarem quos vice versa,
Precipe, quo dicant tibi, quando domum remearint.
Nunc se concordent et sint, velut ante fuerunt,

70

Firmi compatres posthac fidique sodales.»
Quo facto nempe pax firmabatur utrimque
Per iuramentum neutrim penitus temerandum.

Tunc ambo reges redeunt ad papiliones
Cumque suis prandent; ibi grandia gaudia fiunt.

75

Gaudet quisque, suus salvus rediit quod amicus.
Mensa sublata disponit plurima dona,
Que regi dentur vel eis, hunc qui comitentur:
Auri quingenta regi donanda talenta,
Insuper argentum multum vel pallia centum,

80

Centum lorice, totidem galee chalibine,
Inter equos muli decapenta bis falerati
Et bis quindeni onagri totidemque cameli
Atque leopardi gemini binique leones
Et pariles ursi, qui fratres sunt uterini,

85

Omnino nivei gambis pedibusque nigelli,
Qui vas tollebant ut homo bipedesque gerebant.
Mimi quando fides digitis tangunt modulantes,
Illi saltabant neumas pedibus variabant;
Interdum saliunt seseque superiaciebant,

90

Alterutrum dorso se portabant residendo,
Amplexando se luctando deiciunt se.
Cum plebs altisonam fecit girando choream,
Accurrunt et se mulieribus applicuere,
Que gracili voce cecinerunt deliciose,

f.10v

(Inse)rtisque suis harum manibus speciosis
Erecti calcant pedetemptim, murmure trinsant,
Ut mirarentur, ibi circum qui graderentur,
Non irascantur, quodcumque mali paterentur.
Insuper et lincum de vulpe lupoque creatum

100

Addiderat donis, expers quod non sit honoris,
Eius ab urina quia crescit lucida gemma,
Ardens ligurius, carbunculus ut preciosus.

Qualiter id fiat, libeat quem discere, discat!
Ex ferro clavos tibi fac fabricare quaternos.

105

In lata butina quos fige bis in loca bina
Fortiter inpellens, evellere quis queat haut quos.
In medio butine terebello facque foramen.
In quam pone feram licet invitam ve rebellem
Ad clavosque pedes vincire sibi bene cures

110

Et circa collum nexam suspende catenam
Inclinando caput, ne vincula solvere possit!
Ad manducandum sibi sat da sive bibendum,
- Quod bibat at vinum validum sit, dulce bibendum! -
Ebrius exinde, dum vult, nequeat retinere,

115

Exeat urina sed ut, ignorante, retenta
Et fluat in pelvim cito per butinam terebratam.
- Quam dum non poterit dispergere, vivere claudit. -
Si non emittat tamen hanc moriensque retentet,
Abstracta pelle vel aperto cautius alvo,

120

Tollito vesicam vel acu transpunge minutim,
Et sic urinam nimis in puram preme pelvim
Inque modum pise per cuprea vascula funde,
Maiorisve nucis ad grossum fundito vasis.
Suffodiens terra que vasa, dies decapenta

125

Esse sinas; post effodiens exinde resumas,
Guttas in gemmas concretas cernis et omnes,
Que similes prunis lucent caligine noctis.
Quas decet inponi reginarum digitali,
Regis at impone magnas aptando corone.

f.11r

Adduntur donis, licet illis nil sit honoris,
Simia nare brevi nate nuda murcaque cauda,
Voceque milvina cute crisa catta marina,
In quibus ambabus nil cernitur utilitatis.

Ex genealogia vol(ucrum) regal(ia) dona

135

Auxit cum psitachis binis corv(isque) gemellis,
Monedulis, sturnis doctis garrire loquelis,
Quicquid et audierint, im(itar)i que studuerunt.

Pontifici cuique sua dona reponit honeste.
Loricis galeis ducibus scutis petalatis

140

Munerat, atque tubis auro pre post decoratis;
Presidibus pulchris madris crisisve poledris,
Militibus summis seu pelliciis ve chrusennis.

His ita dispositis modicum requiescere vult is.
Explorare iubet, alter rex quando resurgat.

145

Post vigilans surgit mulum falerareque iussit
Cumque quibus voluit ad regem tunc equitavit.
Plures occurrunt et ei servire studebant.
Quem bene suscepit rex atque sedere rogavit.
Qui dixit: «domine, mecum dignare venire,

150

Et non abnuito que munera parva tibi do,
Quicquid summatum sit et hic, veniant, rogo, tecum.»
Rex ait: «id fiat. Rex alter doma revisat.»
Convocat iste suos summates conveniendos.
Qui dum conveniunt vel coram rege sederunt,

155

Ut mos eius erat semper, rogitando iubebat,
Quo suus esset honor cuivis quam munera maior
Et nihil acciperet, sibi si que rex dare vellet,
«Ne sit opus census vobis videatur ut eius;
Mecum nunc ite, quod ego faciam facitote!»

160

Ibant cum rege suscepti sunt et honeste.
Dum consederunt ter miscendoque biberunt,

f.11v

Rex regem duxit secum quos ireque iussit
In curtem latam (canc)ellis amphiprehensam,
In qua stant mense vario censu cumulate,

165

In qua stant et equi, decet ut regem, falerati,
Stant etiam muli, stant enormesque cameli,
Stant et ter deni mites onagri domitique,
Stant et terribiles leopardi sive leones.
Stas et inaurata conexus, lince, catena!

170

Simia cum catta stat ibique marina ligata,
Stant ursi gemini multo variamine ludi.
Quin ibi sunt et aves hominum sermone fruentes,
Psitachus et corvus monedula pica ve sturnus.
Tunc ait: «hec dona tua sint, rex optime, cuncta,

175

Presulibus sint hec horumque fidelibus istec.»
Auri ter denas uni placuit dare libras,
Inque capellanos quinquaginta tribuendas
Argenti libras totidemque per officiales,
Inter scutiferos vilesque ministeriales

180

Viginti libras nummorum distribuendas.
Nec superexaltat lixas, quin hos quoque donet,
Inter eos denas dispergendas quoque libras
Det, duodenorum tantundem cuivis eorum.
Post ducibus galeas loricas ponit et enses,

185

Auratas parmas, lituos ad bella canoros
Inque suos libras sexaginta tribuendas.
Et post presidibus det equos faleris redimitos
Atque suis denas cunctis libras tribuendas.
Postremo cunctis abbatibus his duodenis,

190

Se det in oramen spondendo suum famulamen,
Illorum cuivis confratribus hosque secutis
Libras triginta, puerorum cuivis et unam.
Mittat et ad claustra monachis libras decapenta.

f.12r

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regis simnistis aliisque fidelibus eius,

195

Eius servicio qui sunt in cottidiano,
Qui veluti glandes semper flant regis ad aures
Et pro mercedis succurrunt pondere cuivis,
Bona dat eximia census ad mille talenta.
Inter quos illum venatorem peregrinum

200

Munerat uberius, sic collegam facit eius,
Missi qui fuerant ad se pacemque patrabant.

Munera dum vidit ea rex multumque probavit,
Dixit ad equivocum: «tua munera sunt bona multum;
Ne tamen a nobis tantum donando graveris,

205

Pro donis votum decernimus accipiendum.
Tam bene ludentes ursos hos tollo gemellos
Atque mee nate picam sturnumque do de te,
Et grates habeas tantas, ceu cuncta dedisses;
Nec volo presulibus ducibus quid presidibus des.

210

Quod cenobitis dabis aut abbatibus istis,
Non contra dico, quia redditur id tibi vero:
Hi sunt assidui famulantes omnipotenti
Orant et pro te studiose nocte dieque,
Et quod das illis, pariet tibi gaudia lucis.

215

Inter summates nolo plus muneris ut des.»
Gratis an oblitus reticeret is officiales,
Hi bene donantur secretim sive beantur.
Hoc super edictum non ausus est dare cuiquam
Grande vel exiguum, nec desiderat quis eorum.

220

Reges inter se quando dixere valete,
Oscula dando sibi placet his patriando reverti.

f.12v

Cumque domum redeunt iuris propriique fiebant.
Ruodlieb dilecte matris cernens inopine
Ad sese missum quendam bene suscipit illum.

225

Ad quem sic dixit: «mea mater sospes, ai, sit.»
Respondit: «vivit, valet et bene, vel tibi misit
Istas litterulas, melius quibus ac mihi credas.»
Susceptaque dice sciolum facit hanc recitare.
Quam super ut legit, ait: «arbitror, hec brevis inquit:

230

'Ergo tui domini cuncti tibi valde benigni,
Ut redeas, petimus; nam te caruisse dolemus
Temporibus tantis, propter quos exiliaris
Et faidas in te non cessabas cumulare,
Donec e patria fugiens petis extera regna,

235

Scimus ubi multos te sustinuisse labores.
Quod lamentamur nos, quandocumque gregamur
Ad placitum vel ad inducias quacumque statutas;
Tunc in consilio dando par est tibi nemo,
Qui vel tam iuste ius dicat tam vel honeste

240

Et qui sic viduas defendat sive pupillos,
Propter avariciam cum damnabantur iniquam.
Qui lamentantur nimium modo, quando premuntur.
Ergo tui cuncti cum sint hostes nihilati,
Partim defuncti, partim membris mutilati,

245

Illorum nulli tibi quod plus sunt nocituri,
Kare, redi citius, quia quo venias inhiamus,
Inprimis ut nos bene tecum pacificemus
Prestita dando tibi, sepissime que meruisti
Non parcens proprie pro nobis denique vite.'

f.13r

Ast in fine brevis huius stat epistula matris:
'Mi fili care, misere matris memorare,
Quam, sicut nosti, dis(cede)ns deseruisti
Inconsolatam, bina v(ice quod) viduatam,
In genitore tuo semel, in te, nate, secundo.

255

Dum mecum fueras, mala cuncta mihi relevabas;
Cum discessisti, gemitus mihi multiplicasti.
Sed tamen utcumque decernebam tolerare,
Secure miseram dum posses ducere vitam
Pre tot tam validis tibi tam diris inimicis.

260

Qui quia sunt cuncti mutilati sive perempti,
Fili kare, redi, luctus finem dato matri
Adventuque tuo consanguineos hylarato,
Non solumque tuos, sed et omnes compatriotas!'»

Omnibus auditis miles nimis exhilaratus

265

Pro sola matre lacrimis perfunditur ore.
Id resciscente populi rumore sodale,
Ultra credibile nimium fit mentis acerbe,
Illeque non solum, quin quod fuit apparitorum,
Stant ubi vel resedent simul, intime condoluerunt;

270

Dicunt, quod numquam vidissent huic similem quem
Moris honestate fidei vel in integritate,
Quod nec obest ulli sed, ubi quit, profuit omni.
At qui servimen eius novere diurnum,
Dicunt: «quid mirum, sibi si nunc est onerosum,

275

Nil deservisse ni pauper vivere posse,
Victum vel vestem, nullum plus emolumentum,
Huius cum regni columen speciale sit omnis.»
Qui sibi dilectum secum sumendo sodalem
Ad regem graditur, pre quo sic fando precatur:

280

«Si, rex, auderem, tibi vel fore non grave scirem,
Quod nimis angit me, tibi vellem notificare.»
Rex ait: «eloquere, clemente potiris ad id me.»
Ille pedes regis amplectitur oscula dans his,

f.13v

Postque resurgendo vix protulit ista gemendo:

285

«Quid mihi cause sit, melius rex ipse videbit.»
Sic ait inque manus dat litterulas sibi missas.
Rex ait his lectis: «nunc compatior satis istis.
Que tibi promittunt domini, si sic ea solvunt,
Consilior videas, venias quin neve relinquas.

290

Atque tue matris nimis est legatio suavis;
Hinc omnino tibi modo nolo reconsiliari,
Quin vadas ad eam vel consoleris eandem
Contribulesque tuos visendi te sat avaros.
Quando velis ito, nobiscum sed tamen esto

295

Istius ebdomade spacium; noli prius ire
Quam pertractemus, quid mercedis tibi demus.
Nobis servisti quam devotissime scisti;
Non oblivisci decet id nos, sed reminisci,
Et tibi prodesse, te sepe neci tribuisse

300

Pro me pro populo pro cuncto denique regno.
Exul at inclinat regem meminisseque gaudet
Eius servicii, paucis respondit et illi:
«Quod tibi servivi, mihi quam bene retribuisti,
Huc postquam veni, pie rex, tibi meque subegi!

305

Pascha fuit tecum mihi semper cottidianum,
Semper habens multum vel honorum sive bonorum
A te non solum, sed ab unoquoque tuorum.»

Rex iubet, interea fiant argentea vasa,
Ut grandes lances per circuitum cubitales,

310

Non nisi bis bina duo plana tot atque profunda,
Quando coaptentur, ceu panes sint videantur,
Extra speltina si sint perfusa farina.
Quorum vasorum rex unum denariorum
Replet, bizantes quos dicunt aurificantes,

315

Et sic coniunctim, suppingere quod nequit unum
Plus cum martello, ne clangant forte movendo.

f.14r

Quando domum veniat, res inde suas meli(oret)
Atque suos dominos faciat sibi dando benignos,
Ut sibi promissa dent prestita mente benigna.

320

Altera dividitur lanx in duo sicque repletur.
Ex una parte lancis nummos posuere
Ex auro factos et in igne sat examinatos,
A pole Bizanto quibus agnomen tribuere,
Est quibus insculpta grece circum titulata

325

Istac maiestas illac regisque potestas,
Inponendo manum stans quem signat benedi(ctum.)
Quos det dilectis consanguineis et amicis
Ad congaudendum, mos est velut, hunc fore sa(lvum)
Exilioque gravi non illum degenerasse,

330

Sed profecisse vel honore domum rediisse. -
Citra mazeriam lancis nummis ita fartam
Bis sex armillas imponit rex operosas,
Ex quibus octone solide - non sunt recavate,
Plumbo replete - ceu serpentes capitate,

335

Oscula que sibi dant sic se nec amando noceb(ant,)
Quarum queque meri grave pondus gesserat au(ri.)
Bis gemine relique gyrando fuere recurv(e,)
Queque librans marcam velut epaticam speri(catam;)
Non in eis decori plus quam studet utilita(ti.) -

340

Et superadditur his regine fibula grandis,
In limo fusa, non malleolis fabricata
Fabrili nullo compacta ve machinamento,
Per totum solida, non omninoque dolata.
In medio cuius aquile stat imago volanti(s,)

345

Eius et in rostro pila stat christallina sum(mo,)
In qua motari visuntur tres volucelli,
Essent ceu vivi, gestire, volareque p(rompti.)

f.14v

(Aure)us hanc aquil(a)m per girum circulus ambit,
(Que) tam lata fuit, sibi pectus quod bene texit;

350

(Et no)n inmerito sic, auri fusa talento. -
(Addit pl)us al(i)as in pensando leviores,
(Qualib)et in quarum gemmarum multigenarum
(Fulgor) erat varius, velut inspiceres ibi sydus,
(Quarum) queque libre quadrantem ponderat eque,

355

(E gran)di boga gracili pendendo catena.
(Addidi)t his modicam quam, pretendendo diatim,
. . . . . . am eum qua configat, ne stet aperta,
(Pectora) ne possint cerni maiuscula si sint. -
(Ex aur)o lunam solidam super addidit unam

360

(Pensan)tem libram, faber in qua protulit artem.
(In cur)vatura sunt inque recircuitura
(Imposi)ti lapides generosi cuncticolores,
(Perlis a) cocleis in maio mense marinis
(Ortis i)nmixtis, auro de more reclusis.

365

(Ast in p)lanicie graciles sperule variate
(Comple)ntur vitro, vitrum discernitur auro
(Compo)nens nodos vel folia vel volucellos.
(Si tamen h)irsuta primo fiunt, tuberosa,
(Cum sput)o vel aqua poliuntur cote scabrosa.

370

(Hoc ge)nus electrum fabrile vocatur honestum.
(E desce)ndente post gemmas margine lune
(Dant b)ulle dulcem se conlidendo fragorem.
(Quam lu)nam lanci caute rex precipit addi. -
(Insuper) octonas in lancem ponit inaures.

375

(Quatt)uor ex illis compte fulsere lapillis
(Nobil)ibus variis, ametistis atque berillis;
(Quatt)uor ast alie non sunt gemmis redimite,
(Auri) sed electi miris nodis variati,

f.15r

Sicut pincillo quis vitrum pingeret au(ro.)

380

Bulle cum bacis clangunt, cum se movet auris. -
Tandem ter denos fabricare iubet digit(ales)
Ex auro puro, reperitur non melius quo,
In quorum quemque iubet includendo locare
Ligurium vel iacinctum pulchrumve berillum.

385

Quorum tres sponse dandi sunt accipiende,
Non grandes, graciles, quos ferre decet m(ulieres.) -
Lancibus impletis his donis imperiosis
Atque coaptatis clavis firme capitatis,
Has iubet obduci rex glutine valde tena(ci)

390

Polline commixto multo tribulamine (trito,)
Ut non abradi nec aqua queat hoc aboleri.

Quando dies venit, ad quam rex induci(avit,)
Quod deberet ei pie respondere clienti,
Dixit principibus: «noster miles peregrinus

395

Vult remeare domum carta revocatus h(erorum,)
Pro quorum causa patria caret, ut patet, ipsa.
En hic est carta; nunc vos audite, quid illa
Dicat.» Sic inquit, et eam sciolus recitavit.
Carta perlecta fiunt ibi tristia corda,

400

Compare tam fido tam miti tamque ben(igno,)
Tali tyrone regem seseque carere.
Et regi suadent, hunc vi prece seu reti(neret,)
Uxorem sibi det et honoribus hunc locupl(etet,)
Dicentes dignum comitatu quovis eund(em.)

405

Rex ait: «absit, ut is de me tribuletur (ut hostis,)
A quo sum numquam minimam commotus in (iram,)
Quin irascentem me mitem reddit ut ag(num,)
Totius fidei plenum se prebet in omni.

f.15v

(Dum sic e)xilii gravis est sibi sarcina longi,

410

(Qualiter i)n quoquam non hoc sentire valebam,
(Hunc di)mittamus et eum patriare sinamus,
(Illi lauda)ntes, si post sua sic veniat res,
(Quod non esse d)omi queat, huc bene posse reverti,
(Inveniat) veteres ut apud nos commoditates.»

415

(Tunc nutu) puerum iubet, ad se quo vocet illum.
(Is curren)s vocat hunc; ad regem venit is illuc.
(Dum modic)um siluit, clementer rex sibi dixit:
(«Te nimis i)nvite, mi kare, reliquero de me,
(Cui tam pro)mptus eras et in omni morigerebas.

420

(Hinc hab)eo grates tibi, dilectissime, grandes,
(Qui gravi)s es nulli, sed plebi karus es omni.
(Nunc mih)i dic verum, karissime cunctigenorum,
(Detur si t)ibi peccunna, malisne sophia?»
(Is tracta)ns mente, sibi quid respondeat apte:

425

(«Non cup)io, quod» ait «conponderat usus honori
(Census hab)et multos, ubi noscitur, insidiantes;
(Is fidos pu)eros cogit plures fore fures,
(Inter cognat)os parit invidiam vel amicos,
(Et sociu)m stimulat, fidei quo federa rumpat,

430

(Ut locuple)s censu careat quisquam quoque sensu.
(Sed quicum)que pia satagit florere sophia,
(Insuper arge)nti semper sat habebit et auri,
(Que simu)l expugnat, quia telis intus abundat.
(Ast memini) multos vidisse creberrime stultos,

435

(Magnis divi)tiis per stulticiam nichilatis,
(Viventes i)nopes, vitiose degenerantes;
(Hos non iuvi)sse, sed opes patuit nocuisse.

f.16r

Unde potes facile me verbu(m) ta(le) docere,
Quod si servabo, quod id ipsum non temerabo,

440

Tam karum quod erit, ceu pondo decem mihi quis det.
Nemo mihi rapit id inimicaturve nec odit,
Propter id et latro me non occidet in arto.
In camera regis census decet ut sit opimus;
Pauper homo sat habet, si vi valet arteque pollet.

445

Non volo peccuniam, sitio gustare sophiam.»

Hoc rex audito: «mecum» surgens ait «ito»!
In penetralque pedant nullum secumque sinebant.
Rex residens, pre se tunc exule stante cliente,
Dixerat in primis: «nunc audi cordis ab imis,

450

Que tibi pred”co ceu verus amicus amico!

Non tibi sit rufus umquam specialis amicus.
Si fit is iratus, non est fidei memoratus;
Nam vehemens dira sibi stat durabilis ira.
Tam bonus haut fuerit, aliqua fraus quin in eo sit,

455

Quam vitare nequis, quin ex hac commaculeris;
Nam tangendo picem vix expurgaris ad unguem.

Quamvis cenosa per villam sit via trita,
Numquam devites, callem quo per sata pergas,
Ne male tracteris careasque tuis ibi frenis

460

Correptus per quem responsum dando superbum.

Quo videas, iuvenem quod habet senior mulierem,
Hospicium tribui tibi non poscas iteranti;
In te nam magnam facis insons suspicionem.
Hic timet, hec sperat, fors inter eos ita versat.

465

Ast ubi vir viduam iuvenis teneat veteranam,
Hospitium posce; non hic timet hec nec amat te.
Tu(nc) ibi secure dormis sine suspicione.

f.16v

Poscat ad occandum si te concivis agellum,
Ut prestetur equa generandi tempore foeta,

470

Noli prestare, ni vis hanc degenerare;
Nam perdet pullum, si planificabit agellum.

Non tibi tam karus sit contribulis tuus ullus,
Quatinus hunc sepe soleas visendo gravare,
Plusque solet rarum quam continuum fore karum;

475

Nam cito vilescit homini quodcumque frequens fit.

Ancillam propriam quamvis nimium speciosam
Non velut uxorem facias tibi consocialem,
Ne contemnat te tibi respondendo superbe;
Neve reatur, se domui debere preesse:

480

Si pernoctabit, ad mensam sive sedebit,
Tecum manducans pernox tecum ve repausans,
Continuo domina cunctorum vult fore summa.
Talia famosum faciunt ignominiosum.

Si libet uxorem traducere nobiliorem

485

Causa karorum generandorum liberorum,
Tunc cognoscibilem conquire tibi mulierem,
Et nusquam, mater tibi ni quo consilietur.
Quam dum quesieris, decet omnimodis ut honores,
Tractes clementer; illi tamen esto magister,

490

Litigium cum te ne quod presumat habere.
Nam vitium nullum maius valet esse virorum,
Quam si subiecti sint, quis debent dominari.
Et licet in cunctis bene concordet tibi rebus,
Numquam velle tuum debes sibi pandere totum,

495

A te correpta si post pro re vitiosa
Improperare velit, ut nil tibi dicere possit,
Unde pudor vel amor inter vos quid minuatur.

f.17r

Nulla repentina tibi tam gravis ingruat ira,
Quin pernoctare vindictam perpetiare,

500

Maxime cum dubia res est, non ut tibi dicta.
Forsan cras gaudes, animi quod frena tenebas.

Numquam cum domino tibi lis sit sive magistro;
Namque potestate, si non iuste superant te.
Nec quid eis prestes, veraciter id quia perdes.

505

Cum rogat, ut prestes, est tunc melius, sibi quo des,
Inveniet culpam quia, tantundem tibi per quam
Tollat; utrumque perit, nec grates nec bona reddet.
'Grates' dicet 'habe', cum despoliaberis a se;
Tunc inclinabis dominum laudans, quod abibis

510

Sanus cum vita, nihili pensans tua damna.

Et numquam sit iter quoquam tibi tam properanter,
Ut pretermittas, quin ecclesias ubi cernas,
Sanctis committas illis te vel benedicas.
Sicubi pulsetur aut si quo missa canatur,

515

Descendas ab equo currens velocius ill™,
Kattholice paci quo possis participari.
Hoc iter haut longat, penitus tibi quin breviabit,
Tutius et vadis, hostem minus atque timebis.

Abnuito numquam, si te cogens homo quisquam

520

Oret amore pii ieiunia frangere Christi;
Non ea nam frangis, sua sed mandata replebis.

Si tibi sint segetes prope plateas generales,
Non facias fossas, progressus ulteriores
In sata ne fiant; nam fossas circueundo

525

Strata fit utrimque per siccum gente meante.
Si non fodisses, damnum minus hinc habuisses.»

f.17v

Dum rex conticuit sapientia verbaque finit,
Ambo prodibant rex inque throno residebat
Et laudat cunctis virtutem militis eius;

530

Econtra murmur laudantum multiplicatur.
Qui grates regi populo referebat et omni.
Rex ait: «ito domum cunctorum plenus honorum
Atque vide matrem totamque tuam pariter rem,
Si potes in patria tamen esse tua velut ista,

535

Solvere sique velint domini, que polliciti sunt.
Qui si fallant te, decet ut fallantur et a te,
Nec famuleris eis totiens delusus ab illis.
Nulli servito parco nimis aut inhonesto.
Si tibi contingat, animus tuus unde vacillet,

540

Tedeat ut patrie proprie te, si repetis me,
Eiusdem velle contra te repperies me,
Quo nunc te linquo: dubium non huius habeto!»
Post nuerat digito pre se stanti paranimpho
Et sibi secretim de more susurrat in aurem,

545

Illuc ut peras camerarius afferat illas,
In quibus hi panes fuerant intus locupletes,
Polline perfusi foris, intus pecuniosi.
Allatis peris rex inquit: «mi bone sodes,
Hos geminos panes numquam, karissime, frangas,

550

Primitus ad matrem venias quam tam tibi karam,
Cuius in aspectu solius frange minorem;
Cum sed eas nuptum, cum sponsa frange secundum.
Hinc et dilectis quantum vis detur amicis,
Ut sapiant, qualis noster soleat fore panis.»

555

Atque vale dicens rex, oscula ter sibi figens,
Cum gemitu liquit. Miles lacrimando recessit.
Quem sequitur cunctus ad equum populus gemebundus,
Cumque valedicunt, sibi flentes oscula figunt.

f.18r

Inde recedente, solo comitante sodali,

560

Scutifer, enthecam qui vexit eo modicell(am,)
Traxit sagmarium variis opibus oneratum.
Inter dilectos fit magna querela sodales,
Tam breve tunc tempus quod ovarent alterut(rius;)
Nam non ni triduo simul ibant sermocina(ndo.)

565

Ad noctem mediam prolongant sumere cenam.
Post mensam demptis ambobus calciamen(tis,)
Postquam dormitum decernunt visere lectu(m,)
Aversi flebant taciti, lacrimando gem(ebant.)
Ut puer ille magis flet se quatiendo soda(lis,)

570

A sibi tam fido quod disiungendus amic(o.)
Nescit, an hunc umquam fuerit visurus in (evum;)
Pervigil insomnem vellet flens ducere noct(em,)
Ni cito quod somnus cor merens opprimit eius.
Cumque diescebat, ambo simul evigilab(ant,)

575

Surgunt, induerant se, prandent et fal(erabant)
Insimul et pergunt, donec confinia cern(unt)
Alterius regni, qua sunt postremo dire(mpti.)
Exul et, ut potuit pre fletu, vix sibi dix(it:)
«Kare, meo domino de vero corde ve f(ido)

580

Dic, precor, oramen vel devotum famula(men)
Omnibus atque suis mihi ceu cor semper am(andis.»)
Basia dum sibi dant, ambo nimis intim(e flebant,)
Alterutrimque vale dicebatur sat abun(de.)
Discedunt a se sic in sua mestus u(terque.)

585

Utque sue patrie iam cepit repropi(are,)
Rufus eum vidit ac currens se sibi i(ungit;)
Quando salutavit, hunc unde meet r(ogitavit)
Ire ve quo vellet, (c)omes (eius si) fore (posset.)
Sat dedignanter respondit et sapiente(r:)

f.18v

(«Est via) communis; quo vultis pergere quitis.»
(Tunc is) parabolas incepit dicere multas,
(Sed sibi re)sponsum de milite non capit ullum.
(Increscen)te die cum ferre suam nequit in se,
(Ad sellam po)st se cappam solet ille ligare.

595

(Rufus ut a)cquirat hanc, tota mente volutat.
(Dum pari)ter veniunt ad aquam vel equos adaquabant,
(Mulcet, ei) tergum ceu detergendo, caballum
(Et sibi cor)rigiam furtim rapit indeque cappam,
(Hancque s)ub ascella tenet, usque recessit ab unda.

600

(Tunc salien)s ab equo citat hanc intrudere sacco,
(Dum remor)aretur post hunc, velut experiatur,
(Ferratur)a pedum clavos an haberet eorum.
(Tunc ad se c)urrit et adulando sibi dixit:
(«Antea no)nne, bone, mihi cernebaris habere

605

(In sella c)appam? miror quod non video quam.»
(«Perdidimu)s» dixit, «est mirum me sed ubi sit.»
(Rufus ait:) «sub aqua quid nescio diffluitabat;
(Hanc, ub)i potamus, ibi forsan perdideramus.
(Ergo rev)ertamur, hanc si reperire queamus.»

610

(«Non ita»,) miles ait, simulans sibi ceu nihili sit.

(Pergendo) ville ceperunt appropiare,
(Per quam pl)atea vadit sat lata, lutosa.
(Vix in e)quo quivis valet his exire lacunis,
(Nec tran)sire via prope sepes tam lutulenta

615

(Quisque pe)dans posset, ni pons artissimus esset,
(Quem ben)e temptando sep(e)mque manu retinendo
(Is devi)taret, in cenum ne cecidisset.
(Callis) at occultus est campo per sata tritus.
(Ut videt) esse callem, rufus suadebat eundem:

620

(Se pre di)luvie ceni non posse meare,
(Esse viam n)ullam tam cenosam vel aquosam.