P. Papinius Statius
ca. 45 - ca. 95
|
Thebaidos libri XII
Liber quartus
|
_______________________________________________________
|
|
Tertius horrentem zephyris laxaverat annumPhoebus et angusto cogebat limite vernumlongius ire diem, cum fracta impulsaque fatisconsilia et tandem miseri data copia belli. | |
5 | prima manu rutilam de vertice Larisaeoostendit Bellona facem dextraque trabalemhastam intorsit agens, liquido quae stridula caelofugit et Aoniae celso stetit aggere Dirces.mox et castra subit ferroque auroque coruscis |
10 | mixta viris turmale fremit; dat euntibus enses,plaudit equos, vocat ad portas; hortamina fortespraeveniunt, timidisque etiam brevis addita virtus.Dicta dies aderat. cadit ingens rite TonantiGradivoque pecus, nullisque secundus in extis |
15 | pallet et armatis simulat sperare sacerdos.iamque suos circum pueri nuptaeque patresquefunduntur mixti summisque a postibus obstant.nec modus est lacrimis: rorant clipeique iubaequetriste salutantum, et cunctis dependet ab armis |
20 | suspiranda domus; galeis iuvat oscula clausisinserere amplexuque truces deducere conos.illi, quis ferrum modo, quis mors ipsa placebat,dant gemitus fractaeque labant singultibus irae.sic ubi forte viris longum super aequor ituris, |
25 | cum iam ad vela noti et scisso redit ancora fundo,haeret amica manus: certant innectere collobracchia, manantesque oculos hinc oscula turbant,hinc magni caligo maris, tandemque relictistant in rupe tamen; fugientia carbasa visu |
30 | dulce sequi, patriosque dolent crebrescere ventos.[stant tamen et nota puppim de rupe salutant.]Nunc mihi, Fama prior mundique arcana Vetustas,cui meminisse ducum vitasque extendere curae,pande viros, tuque, o nemoris regina sonori, |
35 | Calliope, quas ille manus, quae moverit armaGradivus, quantas populis solaverit urbes,sublata molire lyra: neque enim altior ullimens hausto de fonte venit. rex tristis et aegerpondere curarum propiorque abeuntibus annis |
40 | inter adhortantes vix sponte incedit Adrastus,contentus ferro cingi latus; arma maniplipone ferunt, volucres portis auriga sub ipsiscomit equos, et iam inde iugo luctatur Arion.huic armat Larisa viros, huic celsa Prosymna, |
45 | aptior armentis Midea pecorosaque Phlius,quaeque pavet longa spumantem valle CharadronNeris, et ingenti turritae mole Cleonaeet Lacedaemonium Thyrea lectura cruorem.iunguntur memores transmissi ab origine regis, |
50 | qui Drepani scopulos et oliviferae Sicyonisculta serunt, quos pigra vado Langia tacentilambit et anfractu riparum incurvus Elisson.saevus honos fluvio: Stygias lustrare severisEumenidas perhibetur aquis; huc mergere suetae |
55 | ora et anhelantes poto Phlegethonte cerastas,seu Thracum vertere domos, seu tecta Mycenesimpia Cadmeumve larem; fugit ipse natantesamnis, et innumeris livescunt stagna venenis.it comes Inoas Ephyre solata querelas |
60 | Cenchreaeque manus, vatum qua conscius amnisGorgoneo percussus equo, quaque obiacet altoIsthmos et a terris maria inclinata repellit.haec manus Adrastum numero ter mille secutiexultant; pars gaesa manu, pars robora flammis |
65 | indurata diu (non unus namque maniplismos neque sanguis) habent, teretes pars vertere fundasadsueti vacuoque diem praecingere gyro.ipse annis sceptrisque subit venerabilis aeque:ut possessa diu taurus meat arduus inter |
70 | pascua iam laxa cervice et inanibus armis,dux tamen: haud illum bello attemptare iuvencissunt animi; nam trunca vident de vulnere multocornua et ingentes plagarum in pectore nodos.Proxima longaevo profert Dircaeus Adrasto |
75 | signa gener, cui bella favent, cui commodat irascuncta cohors: huic et patria de sede volentesadvenere viri, seu quos movet exul (et haesittristibus aucta fides), seu quis mutare potentespraecipuum, multi, melior quos causa querenti |
80 | conciliat; dederat nec non socer ipse regendasAegion Arenenque, et quas Theseia Troezenaddit opes, ne rara movens inglorius iretagmina, neu raptos patriae sentiret honores.idem habitus, eadem arma viro, quae debitus hospes |
85 | hiberna sub nocte tulit: Teumesius impletterga leo et gemino lucent hastilia ferro,aspera vulnifico subter latus ense riget Sphinx.iam regnum matrisque sinus fidasque sororesspe votisque tenet, tamen et de turre suprema |
90 | attonitam totoque extantem corpore longerespicit Argian; haec mentem oculosque reducitconiugis et dulces avertit pectore Thebas.Ecce inter medios patriae ciet agmina gentisfulmineus Tydeus, iam laetus et integer artus, |
95 | ut primae strepuere tubae: ceu lubricus altaanguis humo verni blanda ad spiramina soliserigitur liber senio et squalentibus annisexutus laetisque minax interviret herbis:a miser, agrestum si quis per gramina hianti |
100 | obvius et primo fraudaverit ora veneno.huic quoque praesentes Aetolis urbibus adfertbelli fama viros: sensit scopulosa Pylenefletaque cognatis avibus Meleagria Pleuronet praeceps Calydon et quae Iove provocat Iden |
105 | Olenos Ioniis et fluctibus hospita portuChalcis et Herculea turpatus gymnade vultusamnis; adhuc imis vix truncam attollere frontemausus aquis glaucoque caput summersus in antromaeret, anhelantes aegrescunt pulvere ripae. |
110 | omnibus aeratae propugnant pectora crates,pilaque saeva manu; patrius stat casside Mavors.undique magnanimum pubes delecta coronantOeniden, hilarem bello notisque decorumvulneribus; non ille minis Polynicis et ira |
115 | inferior, dubiumque adeo cui bella gerantur.Maior at inde novis it Doricus ordo sub armis,qui ripas, Lyrcee, tuas, tua litora multovomere suspendunt, fluviorum ductor Achivum,Inache (Persea neque enim violentior exit |
120 | amnis humo, cum Taurum aut Pliadas hausit aquosasspumeus et genero tumuit Iove), quos celer ambitAsterion Dryopumque trahens Erasinus aristas,et qui rura domant Epidauria (dexter Iacchocollis at Hennaeae Cereri negat); avia Dyme |
125 | mittit opem densasque Pylos Neleia turmas;nondum nota pylos iuvenisque aetate secundaNestor, et ire tamen peritura in castra negavit.hos agitat pulchraeque docet virtutis amoremarduus Hippomedon; capiti tremit aerea cassis |
130 | ter niveum scandente iuba, latus omne sub armisferrea suta terunt, umeros ac pectora lateflammeus orbis habet, perfectaque vivit in auronox Danai: sontes Furiarum lampade nigraquinquaginta ardent thalami; pater ipse cruentis |
135 | in foribus laudatque nefas atque inspicit enses.illum Palladia sonipes Nemeaeus ab arcedevehit arma pavens umbraque inmane volantiimplet agros longoque attollit pulvere campum.non aliter silvas umeris et utroque refringens |
140 | pectore montano duplex Hylaeus ab antropraecipitat: pavet Ossa vias, pecudesque feraequeprocubuere metu; non ipsis fratribus horrorafuit, ingenti donec Peneia saltustagna subit magnumque obiectus detinet amnem. |
145 | Quis numerum ferri gentesque et robora dictuaequarit mortale sonans? suus excit in armaantiquam Tiryntha deus; non fortibus illainfecunda viris famave inmanis alumnidegenerat, sed lapsa situ fortuna, neque addunt |
150 | robur opes; rarus vacuis habitator in arvismonstrat Cyclopum ductas sudoribus arces.dat tamen haec iuvenum tercentum pectora, vulgusinnumerum bello, quibus haud ammenta nec ensestriste micant: flavae capiti tergoque leonum |
155 | exuviae, gentilis honos; et pineus armatstipes, inexhaustis artantur tela pharetris.Herculeum paeana canunt vastataque monstrisomnia; frondosa longum deus audit ab Oeta.dat Nemea comites, et quas in proelia vires |
160 | sacra Cleonaei cogunt vineta Molorchi.gloria nota casae, foribus simulata salignishospitis arma dei, parvoque ostenditur arvo,robur ubi et laxos qua reclinaverit arcusilice, qua cubiti sedeant vestigia terra. |
165 | At pedes et toto despectans vertice bellumquattuor indomitis Capaneus erepta iuvencisterga superque rigens iniectu molis aenaeversat onus; squalet triplici ramosa coronaHydra recens obitu: pars anguibus aspera vivis |
170 | argento caelata micat, pars arte repertaconditur et fulvo moriens nigrescit in auro;circum amnis torpens et ferro caerula Lerna.at laterum tractus spatiosaque pectora servatnexilis innumero Chalybum subtemine thorax, |
175 | horrendum, non matris, opus; galeaeque coruscaprominet arce Gigans; atque uni missilis illicuspide praefixa stat frondibus orba cupressus.huic parere dati, quos fertilis Amphigeniaplanaque Messene montosaque nutrit Ithome, |
180 | quos Thryon et summis ingestum montibus Aepy,quos Helos et Pteleon, Getico quos flebile vatiDorion; hic fretus doctas anteire canendoAonidas mutos Thamyris damnatus in annosore simul citharaque (quis obvia numina temnat?) |
185 | conticuit praeceps, qui non certamina Phoebinosset et inlustres Satyro pendente Celaenas.Iamque et fatidici mens expugnata fatiscitauguris; ille quidem casus et dira videbatsigna, sed ipsa manu cunctanti iniecerat arma |
190 | Atropos obrueratque deum, nec coniugis absuntinsidiae, vetitoque domus iam fulgurat auro.hoc aurum vati fata exitiale monebantArgolico; scit et ipsa (nefas!), sed perfida coniunxdona viro mutare velit, spoliisque potentis |
195 | inminet Argiae raptoque excellere cultu.illa libens (nam regum animos et pondera bellihac nutare videt, pariter si providus herosmilitet) ipsa sacros gremio Polynicis amatiexuerat cultus haud maesta atque insuper addit: |
200 | non haec apta mihi nitidis ornatibus inquittempora, nec miserae placeant insignia formaete sine: sat dubium coetu solante timoremfallere et incultos aris adverrere crines.scilicet (infandum!), cum tu claudare minanti |
205 | casside ferratusque sones, ego divitis aurumHarmoniae dotale geram? dabit aptius istofors decus, Argolicasque habitu praestabo maritas,cum regis coniunx, cum te mihi sospite templavotivis implenda choris; nunc induat illa |
210 | quae petit et bellante potest gaudere marito.sic Eriphylaeos aurum fatale penatesinrupit scelerumque ingentia semina movit,et grave Tisiphone risit gavisa futuris.Taenariis hic celsus equis, quam dispare coetu |
215 | Cyllarus ignaro generarat Castore prolem,quassat humum; vatem cultu Parnasia monstrantvellera: frondenti crinitur cassis oliva,albaque puniceas interplicat infula cristas.arma simul pressasque iugo moderatur habenas. |
220 | hinc atque inde morae iaculis, et ferrea currusilva tremit; procul ipse gravi metuendus in hastaeminet et clipeo victum Pythona coruscat.huius Apollineae currum comitantur Amyclae,quos Pylos et dubiis Malea vitata carinis |
225 | plaudentique habiles Caryae resonare Dianae,quos Pharis volucrumque parens Cythereia Messe,Taygetique phalanx et oloriferi Eurotaedura manus. deus ipse viros in pulvere crudoArcas alit nudaeque modos virtutis et iras |
230 | ingenerat; vigor inde animis et mortis honoraedulce sacrum. gaudent natorum fata parenteshortanturque mori, deflent iamque omnis ephebumturba, coronato contenta est funere mater.frena tenent duplexque inserto missile nodo, |
235 | exerti ingentes umeros, chlamys horrida pendet,et cono Ledaeus apex. non hi tibi solum,Amphiarae, merent: auget resupina maniplosElis, depressae populus subit incola Pisae,qui te, flave, natant, terris Alphee Sicanis |
240 | advena tam longo non umquam infecte profundo.curribus innumeris late putria arva lacessuntet bellis armenta domant: ea gloria gentiinfando de more et fractis durat ab usqueaxibus Oenomai; strident spumantia morsu |
245 | vincula, et effossas niveus rigat imber harenas.Tu quoque Parrhasias ignara matre catervas(a rudis annorum, tantum nova gloria suadet!),Parthenopaee, rapis; saltus tunc forte remotostorva parens (neque enim haec iuveni foret ire potestas) |
250 | pacabat cornu gelidique aversa Lycaei.pulchrior haud ulli triste ad discrimen iturovultus et egregiae tanta indulgentia formae;nec desunt animi, veniat modo fortior aetas.quas non ille duces nemorum fluviisque dicata |
255 | numina, quas magno non abstulit igne Napaeas?ipsam, Maenalia puerum cum vidit in umbra,Dianam, tenero signantem gramina passu,ignovisse ferunt comiti, Dictaeaque telaipsam et Amyclaeas umeris aptasse pharetras. |
260 | prosilit audaci Martis percussus amore,arma, tubas audire calens et pulvere belliflaventem sordere comam captoque referrihostis equo: taedet nemorum, titulumque nocentemsanguinis humani pudor est nescire sagittas. |
265 | igneus ante omnes auro micat, igneus ostro,undantemque sinum nodis inrugat Hiberis,imbelli parma pictus Calydonia matrisproelia; trux laeva sonat arcus, et aspera plumisterga Cydonea gorytos harundine pulsat |
270 | electro pallens et iaspide clarus Eoa.cornipedem trepidos suetum praevertere cervos,velatum geminae deiectu lyncis et armamirantem gravioris heri, sublimis agebat,dulce rubens viridique genas spectabilis aevo. |
275 | Arcades huic veteres astris lunaque prioresagmina fida datis, nemorum quos stirpe rigentifama satos, cum prima pedum vestigia tellusadmirata tulit; nondum arva domusque nec urbes,conubiisve modus; quercus laurique ferebant |
280 | cruda puerperia, ac populos umbrosa creavitfraxinus, et feta viridis puer excidit orno.hi lucis stupuisse vices noctisque ferunturnubila et occiduum longe Titana secutidesperasse diem. rarescunt alta colonis |
285 | Maenala, Parthenium fugitur nemus, agmina belloRhipeque et Stratie ventosaque donat Enispe.non Tegea, non ipsa deo vacat alite felixCyllene templumque Aleae nemorale Minervaeet rapidus Clitor et qui tibi, Pythie, Ladon |
290 | paene socer candensque iugis Lampia nivosiset Pheneos nigro Styga mittere credita Diti.venit et Idaeis ululatibus aemulus AzanParrhasiique duces, et quae risistis, Amores,grata pharetrato Nonacria rura Tonanti, |
295 | dives et Orchomenos pecorum et Cynosura ferarumAepytios idem ardor agros Psophidaque celsamvastat et Herculeo vulgatos robore montes,monstriferumque Erymanthon et aerisonum Stymphalon.Arcades hi, gens una viris, sed dissona cultu |
300 | scinditur: hi Paphias myrtos a stirpe recurvantet pastorali meditantur proelia trunco,his arcus, his tela sudes, his cassida crinesintegit, Arcadii morem tenet ille galeri,ille Lycaoniae rictu caput asperat ursae. |
305 | hos belli coetus iurataque pectora Martimilite vicinae nullo iuvere Mycenae;funereae tunc namque dapes mediique recursussolis, et hic alii miscebant proelia fratres.Iamque Atalantaeas implerat nuntius aures |
310 | ire ducem bello totamque impellere natumArcadiam: tremuere gradus, elapsaque iuxtatela; fugit silvas pernicior alite ventosaxa per et plenis obstantia flumina ripis,qualis erat, correpta sinus et vertice flavum |
315 | crinem sparsa Noto; raptis velut aspera natispraedatoris equi sequitur vestigia tigris.ut stetit adversisque impegit pectora frenis(ille ad humum pallens): unde haec furibunda cupido,nate, tibi? teneroque unde improba pectore virtus? |
320 | tu bellis aptare viros, tu pondera ferreMartis et ensiferas inter potes ire catervas?quamquam utinam quires! nuper te pallida vidi,dum premis obnixo venabula comminus apro,poplite succiduo resupinum ac paene ruentem; |
325 | et ni curvato torsissem spicula cornu,nunc ubi bella tibi? nil te mea tela iuvabuntnec teretes arcus maculis nec discolor atrishic, cui fidis, equus; magnis conatibus instas,vix Dryadum thalamis Erymanthiadumque furori |
330 | Nympharum mature puer. sunt omina vera:mirabar cur templa mihi tremuisse Dianaenuper et inferior vultu dea visa, sacrisqueexuviae cecidere tholis; hoc segnior arcusdifficilesque manus et nullo in vulnere certae. |
335 | expecta dum maior honos, dum firmius aevum,dum roseis venit umbra genis vultusque receduntore mei; tunc bella tibi ferrumque, quod ardes,ipsa dabo et nullo matris revocabere fletu.nunc refer arma domum! vos autem hunc ire sinetis, |
340 | Arcades, o saxis nimirum et robore nati?plura cupit; fusi circum natusque ducesquesolantur minuuntque metus, et iam horrida clanguntsigna tubae. nequit illa pio dimittere natumcomplexu multumque duci commendat Adrasto. |
345 | At parte ex alia Cadmi Mavortia plebes,maesta ducis furiis nec molli territa fama,quando his vulgatum descendere viribus Argos,tardius illa quidem regis causaeque pudore,verum bella movet. nulli destringere ferrum |
350 | impetus aut umeros clipeo clausisse paternodulce nec alipedum iuga comere, qualia belligaudia; deiecti trepidas sine mente, sine irapromisere manus; hic aegra in sorte parentemunanimum, hic dulces primaevae coniugis annos |
355 | ingemit et gremio miseros adcrescere natos.bellator nulli caluit deus; ipsa vetustomoenia lapsa situ magnaeque Amphionis arcesiam fessum senio nudant latus, et fide sacraaequatos caelo surdum atque ignobile muros |
360 | firmat opus. tamen et Boeotis urbibus ultrixadspirat ferri rabies, nec regis iniquisubsidio quantum socia pro gente moventur.ille velut pecoris lupus expugnator opimi,pectora tabenti sanie gravis hirtaque saetis |
365 | ora cruentata deformis hiantia lana,decedit stabulis huc illuc turbida versanslumina, si duri comperta clade sequanturpastores, magnique fugit non inscius ausi.Accumulat crebros turbatrix Fama pavores: |
370 | hic iam dispersos errare Asopide ripaLernaeos equites, hic te, bacchate Cithaeron,ille rapi Teumeson ait noctisque per umbrasnuntiat excubiis vigiles arsisse Plataeas.nam Tyrios sudare lares et sanguine Dircen |
375 | inriguam fetusque novos iterumque locutamSphinga petris, cui non et scire licentia passimet vidisse fuit? novus his super anxia turbatcorda metus: sparsis subito correpta canistrissilvestris regina chori decurrit in aequum |
380 | vertice ab Ogygio trifidamque huc tristis et illuclumine sanguineo pinum disiectat et ardenserectam attonitis implet clamoribus urbem:omnipotens Nysaee pater, cui gentis avitaepridem lapsus amor, tu nunc horrente sub Arcto |
385 | bellica ferrato rapidus quatis Ismara thyrsopampineumque iubes nemus inreptare Lycurgo,aut tumidum Gangen aut claustra novissima RubraeTethyos Eoasque domos flagrante triumphoperfuris, aut Hermi de fontibus aureus exis: |
390 | at tua progenies, positis gentilibus armisquae tibi festa litant, bellum lacrimasque metumquecognatumque nefas, iniusti munera regni,pendimus. aeternis potius me, Bacche, pruinistrans et Amazoniis ululatum Caucason armis |
395 | siste ferens, quam monstra ducum stirpemque profanameloquar. en urgues (alium tibi, Bacche, furoremiuravi): similes video concurrere tauros;idem ambobus honos unusque ab origine sanguis;ardua conlatis obnixi cornua miscent |
400 | frontibus alternaque truces moriuntur in ira.tu peior, tu cede, nocens qui solus avitagramina communemque petis defendere montem.a miseri morum! bellastis sanguine tantoet saltum dux alter habet. sic fata gelatis |
405 | vultibus et Baccho iam demigrante quievit.At trepidus monstro et variis terroribus imparlongaevi rex vatis opem tenebrasque sagacesTiresiae, qui mos incerta paventibus, aegerconsulit. ille deos non larga caede iuvencum, |
410 | non alacri penna aut verum salientibus extis,nec tripode implicito numerisque sequentibus astra,turea nec supra volitante altaria fumotam penitus, durae quam Mortis limite maneselicitos, patuisse refert; Lethaeaque sacra |
415 | et mersum Ismeni subter confinia pontomiscentis parat ante ducem, circumque bidentumvisceribus laceris et odori sulphuris auragraminibusque novis et longo murmure purgat.Silva capax aevi validaque incurva senecta, |
420 | aeternum intonsae frondis, stat pervia nullissolibus; haud illam brumae minuere, Notusveius habet aut Getica Boreas impactus ab Ursa.subter operta quies, vacuusque silentia servathorror et exclusae pallet male lucis imago. |
425 | nec caret umbra deo: nemori Latonia cultrixadditur; hanc piceae cedrique et robore in omnieffictam sanctis occultat silva tenebris.huius inaspectae luco stridere sagittaenocturnique canum gemitus, ubi limina patrui |
430 | effugit inque novae melior redit ora Dianae;aut ubi fessa iugis, dulcesque altissima somnoslux movet, hic late iaculis circum undique fixiseffusam pharetra cervicem excepta quiescit.extra inmane patent, tellus Mavortia, campi; |
435 | fetus ager Cadmo, durus qui vomere primopost consanguineas acies sulcosque nocentesausus humum versare et putria sanguine prataeruit; ingentes infelix terra tumultuslucis adhuc medio solaque in nocte per umbras |
440 | expirat, nigri cum vana in proelia surguntterrigenae; fugit incepto tremibundus ab arvoagricola insanique domum rediere iuvenci.Hic senior vates (Stygiis accommoda quippeterra sacris, vivoque placent sola pinguia tabo) |
445 | velleris obscuri pecudes armentaque sistiatra monet; quaecumque gregum pulcherrima cervixducitur; ingemuit Dirce maestusque Cithaeron,et nova clamosae stupuere silentia valles.tum fera caeruleis intexit cornua sertis |
450 | ipse manu tractans, notaeque in limite silvaeprincipio largos novies tellure cavatainclinat Bacchi latices et munera vernilactis et Actaeos imbres suadumque cruoremmanibus; aggeritur quantum bibit arida tellus. |
455 | trunca dehinc nemora advolvunt, maestusque sacerdostres Hecatae totidemque satis Acheronte nefastovirginibus iubet esse focos; tibi, rector Averni,quamquam infossus humo superat tamen agger in auraspineus; hunc iuxta cumulo minor ara profundae |
460 | erigitur Cereri; frontes atque omne cupressusintexit plorata latus. iamque ardua ferrosignati capita et frugum libamine puroin vulnus cecidere greges; tunc innuba Mantoexceptum pateris praelibat sanguen, et omnes |
465 | ter circum acta pyras sancti de more parentissemineces fibras et adhuc spirantia redditviscera, nec rapidas cunctatur frondibus atrissubiectare faces. atque ipse sonantia flammisvirgulta et tristes crepuisse ut sensit acervos |
470 | Tiresias (illi nam plurimus ardor anhelatante genas impletque cavos vapor igneus orbes)exclamat (tremuere rogi et vox terruit ignem):Tartareae sedes et formidabile regnumMortis inexpletae, tuque, o saevissime fratrum, |
475 | cui servire dati manes aeternaque sontumsupplicia atque imi famulatur regia mundi,solvite pulsanti loca muta et inane severaePersephones vulgusque cava sub nocte repostumelicite, et plena redeat Styga portitor alno. |
480 | ferte simul gressus, nec simplex manibus estoin lucem remeare modus; tu separe coetuElysios, Persei, pios, virgaque potentinubilus Arcas agat; contra per crimina functis,qui plures Erebo pluresque e sanguine Cadmi, |
485 | angue ter excusso et flagranti praevia taxo,Tisiphone, dux pande diem, nec lucis egentesCerberus occursu capitum detorqueat umbras.Dixerat, et pariter senior Phoebeaque virgoerexere animos; illi formidine nulla, |
490 | quippe in corde deus, solum timor obruit ingensOedipodioniden, vatisque horrenda canentisnunc umeros nunc ille manus et vellera prensatanxius inceptisque velit desistere sacris.qualis Gaetulae stabulantem ad confraga silvae |
495 | venator longo motum clamore leonemexpectat firmans animum et sudantia nisutela premens; gelat ora pavor gressusque tremescunt,quis veniat quantusque, sed horrida signa frementisaccipit et caeca metitur murmura cura. |
500 | Atque hic Tiresias nondum adventantibus umbris:testor, ait, divae, quibus hunc saturavimus ignemlaevaque convulsae dedimus carchesia terrae,iam nequeo tolerare moram. cassusne sacerdosaudior? an, rabido iubeat si Thessala cantu, |
505 | ibitis? et, Scythicis quotiens medicata venenisColchis aget, trepido pallebunt Tartara motu?nostri cura minor, si non attollere bustiscorpora nec plenas antiquis ossibus urnasegerere et mixtos caelique Erebique sub unum |
510 | funestare deos libet aut exanguia ferroora sequi atque aegras functorum carpere fibras?ne tenues annos nubemque hanc frontis opacaespernite, ne, moneo: et nobis saevire facultas.scimus enim et quidquid dici noscique timetis |
515 | et turbare Hecaten (ni te, Thymbraee, vererer)et triplicis mundi summum, quem scire nefastum.illum – sed taceo: prohibet tranquilla senectus.iamque ego vos – avide subicit Phoebeia Manto:audiris, genitor, vulgusque exangue propinquat. |
520 | panditur Elysium chaos, et telluris opertaedissilit umbra capax, silvaeque et nigra patescuntflumina: liventes Acheron eiectat harenas,fumidus atra vadis Phlegethon incendia volvit,et Styx discretis interflua manibus obstat. |
525 | ipsum pallentem solio circumque ministrasfunestorum operum Eumenidas Stygiaeque severosIunonis thalamos et torva cubilia cerno.in speculis Mors atra sedet dominoque silentesadnumerat populos; maior superinminet ordo. |
530 | arbiter hos dura versat Gortynius urnavera minis poscens adigitque expromere vitasusque retro et tandem poenarum lucra fateri.quid tibi monstra Erebi, Scyllas et inane furentesCentauros solidoque intorta adamante Gigantum |
535 | vincula et angustam centeni Aegaeonis umbram?Immo, ait, o nostrae regimen viresque senectae,ne vulgata mihi. quis enim remeabile saxumfallentesque lacus Tityonque alimenta volucrumet caligantem longis Ixiona gyris |
540 | nesciat? ipse etiam, melior cum sanguis, opertasinspexi sedes, Hecate ducente, priusquamobruit ora deus totamque in pectora lucemdetulit. Argolicas magis huc appelle precandoThebanasque animas; alias avertere gressus |
545 | lacte quater sparsas maestoque excedere luco,nata, iube; tum qui vultus habitusque, quis ardorsanguinis adfusi, gens utra superbior adsit,dic agedum nostramque mone per singula noctem.Iussa facit carmenque serit, quo dissipat umbras, |
550 | quo reciet sparsas; qualis, si crimina demas,Colchis et Aeaeo simulatrix litore Circe.tunc his sacrificum dictis adfata parentem:primus sanguineo summittit inertia Cadmusora lacu, iuxtaque virum Cythereia proles |
555 | insequitur, geminusque bibit de vertice serpens.terrigenae comites illos, gens Martia, cingunt,quis aevi mensura dies, manus omnis in armis,omnis et in capulo; prohibent obstantque ruuntquespirantum rabie, nec tristi incumbere fossae |
560 | cura, sed alternum sitis exhaurire cruorem.proxima natarum manus est fletique nepotes.hic orbam Autonoen, et anhelam cernimus Inorespectantem arcus et ad ubera dulce prementempignus, et oppositis Semelen a ventre lacertis. |
565 | Penthea iam fractis genetrix Cadmeia thyrsisiamque remissa deo pectusque adoperta cruentuminsequitur planctu; fugit ille per avia Letheset Stygios super usque lacus, ubi mitior illumflet pater et lacerum componit corpus Echion. |
570 | tristem nosco Lycum dextramque in terga reflexumAeoliden, umero iactantem funus onusto.necdum ille aut habitus aut versae crimina formaemutat Aristaeo genitus: frons aspera cornu,tela manu, reicitque canes in vulnus hiantes. |
575 | ecce autem magna subit invidiosa catervaTantalis et tumido percenset funera luctu,nil deiecta malis; iuvat effugisse deorumnumina et insanae plus iam permittere linguae.Talia dum patri canit intemerata sacerdos, |
580 | illius elatis tremefacta adsurgere vittiscanities tenuisque impelli sanguine vultus.nec iam firmanti baculo nec virgine fidanititur, erectusque solo, desiste canendo,nata, ait, externae satis est mihi lucis, inertes |
585 | discedunt nebulae, et vultum niger exuit aer.umbrisne an supero dimissus Apolline completspiritus? en video quaecumque audita. sed eccemaerent Argolici deiecto lumine manes!torvus Abas Proetusque nocens mitisque Phoroneus |
590 | truncatusque Pelops et saevo pulvere sordensOenomaus largis umectant imbribus ora.auguror hinc Thebis belli meliora. quid autemhi grege condenso (quantum arma et vulnera monstrant,pugnaces animae) nobis in sanguine multo |
595 | oraque pectoraque et falso clamore levatasintendunt sine pace manus? rex, fallor? an hi suntquinquaginta illi? cernis Cthoniumque ChrominquePhegeaque et nostra praesignem Maeona lauro.ne saevite, duces, nihil hic mortalibus ausum, |
600 | credite, consiliis: hos ferrea neverat annosAtropos. existis casus: bella horrida nobis,atque iterum Tydeus. dicit, vittaque ligatisfrondibus instantes abigit monstratque cruorem.Stabat inops comitum Cocyti in litore maesto |
605 | Laius, inmiti quem iam deus ales Avernoreddiderat, dirumque tuens obliqua nepotem(noscit enim vultu) non ille aut sanguinis haustus,cetera ceu plebes, aliumve accedit ad imbrem,inmortale odium spirans. sed prolicit ultro |
610 | Aonius vates: Tyriae dux inclute Thebes,cuius ab interitu non ulla Amphionis arcesvidit amica dies, o iam satis ulte cruentumexitium, et multum placata minoribus umbra,quo miserande fugis? iacet ille in funere longo, |
615 | quem fremis, et iunctae sentit confinia mortis,obsitus exhaustos paedore et sanguine vultuseiectusque die: sors leto durior omni,crede mihi! quaenam inmeritum vitare nepotemcausa tibi? confer vultum et satiare litanti |
620 | sanguine venturasque vices et funera bellipande, vel infensus vel res miserate tuorum.tunc ego et optata vetitam transmittere Lethenpuppe dabo placidumque pia tellure reponamet Stygiis mandabo deis. mulcetur honoris |
625 | muneribus tingitque genas, dein talia reddit:cur tibi versanti manes, aequaeve sacerdos,lectus ego augurio tantisque potissimus umbris,qui ventura loquar? satis est meminisse priorum.nostrane praeclari (pudeat) consulta nepotes |
630 | poscitis? illum, illum sacris adhibete nefastis,qui laeto fodit ense patrem, qui semet in ortusvertit et indignae regerit sua pignora matri.et nunc ille deos Furiarumque atra fatigatconcilia et nostros rogat haec in proelia manes. |
635 | quodsi adeo placui deflenda in tempora vates,dicam equidem, quo me Lachesis, quo torva Megaerausque sinunt: bellum, innumero venit undique bellumagmine, Lernaeosque trahit fatalis alumnosGradivus stimulis; hos terrae monstra deumque |
640 | tela manent pulchrique obitus et ab igne supremosontes lege morae. certa est victoria Thebis,ne trepida, nec regna ferox germanus habebitsed Furiae; geminumque nefas miserosque per enses(ei mihi!) crudelis vincit pater. haec ubi fatus |
645 | labitur et flexa dubios ambage relinquit.Interea gelidam Nemeen et conscia laudisHerculeae dumeta vaga legione tenebantInachidae; iam Sidonias avertere praedas,sternere, ferre domos ardent instantque. quis iras |
650 | flexerit, unde morae, medius quis euntibus error,Phoebe, doce: nos rara manent exordia famae.Marcidus edomito bellum referebat ab HaemoLiber; ibi armiferos geminae iam sidera brumaeorgia ferre Getas canumque virescere dorso |
655 | Othryn et Icaria Rhodopen adsueverat umbra,et iam pampineos materna ad moenia curruspromovet; effrenae dextra laevaque sequunturlynces, et uda mero lambunt retinacula tigres.post exultantes spolia armentalia portant |
660 | seminecesque lupos scissasque Mimallones ursas.nec comitatus iners: sunt illic Ira Furorqueet Metus et Virtus et numquam sobrius Ardorsucciduique gradus et castra simillima regi.isque ubi pulverea Nemeen effervere nube |
665 | conspicit et solem radiis ignescere ferri,necdum compositas belli in certamina Thebas,concussus visis, quamquam ore et pectore marcet,aeraque tympanaque et biforem reticere tumultumimperat, attonitas qui circum plurimus aures, |
670 | atque ita: me globus iste meamque excindere gentemapparat; ex longo recalet furor; hoc mihi saevumArgos et indomitae bellum ciet ira novercae.usque adeone parum cineri data mater iniquonatalesque rogi quaeque ipse micantia sensi |
675 | fulgura? reliquias etiam fusaeque sepulcrumpaelicis et residem ferro petit impia Theben.nectam fraude moras; illum, illum tendite campum,tendite, io comites. Hyrcanae ad signa iugalesintumuere iubas, dicto prius astitit arvis. |
680 | Tempus erat medii cum solem in culmina munditollit anhela dies, ubi tardus hiantibus arvisstat vapor atque omnes admittunt aethera luci.undarum vocat ille deas mediusque silentumincipit: agrestes, fluviorum numina, Nymphae, |
685 | et nostri pars magna gregis, perferte laboremquem damus. Argolicos paulum mihi fontibus amnesstagnaque et errantes obducite pulvere rivos.praecipuam Nemeen, qua nostra in moenia bellisnunc iter, ex alto fugiat liquor; adiuvat ipse |
690 | Phoebus adhuc summo, cesset ni vestra voluntas,limite; vim coeptis indulgent astra, meaequeaestifer Erigones spumat canis. ite volentes,ite in operta soli; post vos ego gurgite plenoeliciam, et quae dona meis amplissima sacris |
695 | vester habebit honos, nocturnaque furta licentumcornipedum et cupidas Faunorum arcebo rapinas.dixerat; ast illis tenuior percurrere visusora situs, viridisque comis exhorruit umor.protinus Inachios haurit sitis ignea campos: |
700 | diffugere undae, squalent fontesque lacusque,et cava ferventi durescunt flumina limo.aegra solo macies, tenerique in origine culmiinclinata seges, deceptum margine ripaestat pecus, atque amnes quaerunt armenta natatos. |
705 | sic ubi se magnis refluus suppressit in antrisNilus et Eoae liquentia pabula brumaeore premit, fumant desertae gurgite valleset patris undosi sonitus expectat hiulcaAegyptos, donec Phariis alimenta rogatus |
710 | donet agris magnumque inducat messibus annum.Aret Lerna nocens, aret Lyrceus et ingensInachus advolvensque natantia saxa Charadruset numquam in ripis audax Erasinus et aequusfluctibus Asterion, ille alta per avia notus |
715 | audiri et longe pastorum rumpere somnos.[sic Hyperionios cum lux effrena per orbemrapta ruit Phaethontis equos, magnumque laboremdiscordes gemuere poli, dum pontus et arvastellarumque ruunt crines, non amnibus undae, |
720 | non lucis mansere comae, sed multus ubiqueignis, ubique faces et longa fluminis instarindiget Aegaeon deceptus imagine ripae.]una tamen tacitas, sed iussu numinis, undas,haec quoque, secreta nutrit Langia sub umbra. |
725 | nondum illi raptus dederat lacrimabile nomenArchemorus, nec fama deae; tamen avia servatet nemus et fluvium; manet ingens gloria nympham,cum tristem Hypsipylen ducibus sudatus Achaeisludus et atra sacrum recolet trieteris Ophelten. |
730 | Ergo nec ardentes clipeos vectare nec artosthoracum nexus (tantum sitis horrida torret)sufficiunt; non ora modo angustisque perustifaucibus, interior sed vis quatit: aspera pulsucorda, gelant venae et siccis cruor aeger adhaeret |
735 | visceribus; tunc sole putris, tunc pulvere tellusexhalat calidam nubem. non spumeus imbermanat equum: siccis inlidunt ora lupatis,ora catenatas procul exertantia linguas;nec legem dominosve pati, sed perfurit arvis |
740 | flammatum pecus. huc illuc impellit Adrastusexploratores, si stagna Licymnia restent,si quis Amymones superet liquor: omnia caecisignibus hausta sedent, nec spes umentis Olympi,ceu flavam Libyen desertaque pulveris Afri |
745 | conlustrent nullaque umbratam nube Syenen.Tandem inter silvas (sic Euhius ipse pararat)errantes subitam pulchro in maerore tuenturHypsipylen; illi quamvis et ad ubera Opheltesnon suus, Inachii proles infausta Lycurgi, |
750 | dependet (neglecta comam nec dives amictu),regales tamen ore notae, nec mersus acerbisextat honos. tunc haec adeo stupefactus Adrastus:diva potens nemorum (nam te vultusque pudorquemortali de stirpe negant), quae laeta sub isto |
755 | igne poli non quaeris aquas, succurre propinquisgentibus; Arquitenens seu te Latonia castode grege transmisit thalamis, seu lapsus ab astrisnon humilis fecundat amor (neque enim ipse deorumarbiter Argolidum thalamis novus), aspice maesta |
760 | agmina. nos ferro meritas excindere Thebasmens tulit, imbelli sed nunc sitis aspera fatosummittitque animos et inertia robora carpit.da fessis in rebus opem, seu turbidus amnis,seu tibi foeda palus, nihil hac in sorte pudendum, |
765 | nil humile est; tu nunc Ventis pluvioque rogarispro Iove, tu refugas vires et pectora bellisexanimata reple: sic hoc tibi sidere dextrocrescat onus. tantum reduces det flectere gressusIuppiter, o quanta belli donabere praeda! |
770 | Dircaeos tibi, diva, greges numerumque rependamplebis, et hic magna lucus signabitur ara.dixit, et orantis media inter anhelitus ardensverba rapit, cursuque animae labat arida lingua;idem omnes pallorque viros flatusque soluti |
775 | oris habet. reddit demisso Lemnia vultu:diva quidem vobis, etsi caelestis origo est,unde ego? mortales utinam haud transgressa fuissemluctibus! altricem mandati cernitis orbampignoris; at nostris an quis sinus, uberaque ulla, |
780 | scit deus; et nobis regnum tamen et pater ingens –sed quid ego haec, fessosque optatis demoror undis?mecum age nunc, si forte vado Langia perennesservat aquas; solet et rabidi sub limite Cancrisemper, et Icarii quamvis iuba fulguret astri, |
785 | ire tamen. simul haerentem, ne tarda Pelasgisdux foret, a! miserum vicino caespite alumnum(sic Parcae volvere) locat ponique negantisfloribus aggestis et amico murmure dulcessolatur lacrimas: qualis Berecyntia mater, |
790 | dum parvum circa iubet exultare TonantemCuretas trepidos; illi certantia plauduntorgia, sed magnis resonat vagitibus Ide.At puer in gremio vernae telluris et altogramine nunc faciles sternit procursibus herbas |
795 | in vultum nitens, caram modo lactis egenonutricem clangore ciens iterumque renidenset teneris meditans verba inluctantia labrismiratur nemorum strepitus aut obvia carpitaut patulo trahit ore diem nemorique malorum |
800 | inscius et vitae multum securus inerrat.sic tener Odrysia Mavors nive, sic puer alesvertice Maenalio, talis per litora reptansimprobus Ortygiae latus inclinabat Apollo.Illi per dumos et opaca virentibus umbris |
805 | devia: pars cingunt, pars arta plebe sequunturpraecelerantque ducem. medium subit illa per agmennon humili festina modo; iamque amne propinquorauca sonat vallis, saxosumque impulit auresmurmur: ibi exultans conclamat ab agmine primus, |
810 | sicut erat levibus tollens vexilla maniplis,Argus, aquae? longusque virum super ora cucurritclamor, aquae! sic Ambracii per litora pontinauticus in remis iuvenum monstrante magistrofit sonus inque vicem contra percussa reclamat |
815 | terra, salutatus cum Leucada pandit Apollo.incubuere vadis passim discrimine nulloturba simul primique, nequit secernere mixtosaequa sitis, frenata suis in curribus intrantarmenta, et pleni dominis armisque feruntur |
820 | quadripedes; hos turbo rapax, hos lubrica falluntsaxa, nec implicitos fluvio reverentia regesproterere aut mersisse vado clamantis amiciora. fremunt undae, longusque a fontibus amnisdiripitur; modo lene virens et gurgite puro |
825 | perspicuus, nunc sordet aquis egestus ab imisalveus; inde tori riparum et proruta turbantgramina; iam crassus caenoque et pulvere torrens,quamquam expleta sitis, bibitur tamen. agmina bellodecertare putes iustumque in gurgite Martem |
830 | perfurere aut captam tolli victoribus urbem.Atque aliquis regum medio circumfluus amni:silvarum, Nemea, longe regina virentum,lecta Iovis sedes, quam tu non Herculis actisdura magis, rabidi cum colla comantia monstri |
835 | angeret et tumidos animam angustaret in artus!hac saevisse tenus populorum in coepta tuorumsufficiat; tuque o cunctis insuete domarisolibus, aeternae largitor corniger undae,laetus eas, quacumque domo gelida ora resolvis |
840 | inmortale tumens; neque enim tibi cana repostasbruma nives raptasque alio de fonte refunditarcus aquas gravidive indulgent nubila Cauri,sed tuus et nulli ruis expugnabilis astro.te nec Apollineus Ladon nec Xanthus uterque |
845 | Spercheosque minas Centaureusque Lycormaspraestiterint; tu pace mihi, tu nube sub ipsaarmorum festasque super celebrabere mensas(a Iove primus honos), bellis modo laetus ovantesaccipias fessisque libens iterum hospita pandas |
850 | flumina defensasque velis agnoscere turmas. |