Silvarum libri V

Liber secundus

_______________________________________________________

I

Glaucias Atedii Melioris delicatus

Quod tibi praerepti, Melior, solamen alumni

improbus ante rogos et adhuc vivente favilla

ordiar? abruptis etiam nunc flebile venis

vulnus hiat, magnaeque patet via lubrica plagae,

5

cum iam egomet cantus et verba medentia saevus

consero, tu planctus lamentaque fortia mavis

odistique chelyn surdaque averteris aure.

intempesta cano: citius me tigris abactis

fetibus orbatique velint audire leones.

10

nec si tergeminum Sicula de virgine carmen

affluat aut silvis chelys intellecta ferisque,

mulceat insanos gemitus. stat pectore demens

luctus et admoto latrant praecordia tactu.

Nemo vetat: satiare malis aegrumque dolorem

15

libertate doma. iam flendi expleta voluptas,

iamque preces fessus non indignaris amicas?

iamne canam? lacrimis en et mea carmine in ipso

ora natant tristesque cadunt in verba liturae.

ipse etenim tecum nigrae sollemnia pompae

20

spectatumque Vrbi scelus et puerile feretrum

produxi; saevos damnati turis acervos

plorantemque animam supra sua funera vidi;

teque patrum gemitus superantem et brachia matrum

complexumque rogos ignemque haurire parantem

25

vix tenui similis comes offendique tenendo.

et nunc heu vittis et frontis honore soluto

infaustus vates versa mea pectora tecum

plango lyra: †et diu† comitem sociumque doloris,

si merui luctusque tui consortia sensi,

30

iam lenis patiare precor: me fulmine in ipso

audivere patres; ego iuxta busta profusis

matribus atque piis cecini solatia natis,

et mihi, cum proprios gemerem defectus ad ignes

(quem, Natura!) patrem. nec te lugere severus

35

arceo, sed confer gemitus pariterque fleamus.

Iamdudum dignos aditus laudumque tuarum,

o merito dilecte puer, primordia quaerens

distrahor. hinc anni stantes in limine vitae,

hinc me forma rapit, rapit inde modestia praecox

40

et pudor et tenero probitas maturior aevo.

o ubi purpureo suffusus sanguine candor

sidereique orbes radiataque lumina caelo

et castigatae collecta modestia frontis

ingenuique super crines mollisque decorae

45

margo comae? blandis ubinam ora arguta querelis

osculaque impliciti vernos redolentia flores,

et mixtae risu lacrimae penitusque loquentis

Hyblaeis vox mixta favis? cui sibila serpens

poneret et saevae vellent servire novercae.

50

nil veris adfingo bonis. heu lactea colla,

brachiaque et numquam domini sine pondere cervix!

o ubi venturae spes non longinqua iuventae,

atque genis optatus honos iurataque multum

barba tibi? cuncta in cineres gravis intulit hora

55

hostilisque dies: nobis meminisse relictum.

quis tua colloquiis hilaris mulcebit amatis

pectora, quis curas mentisque arcana remittet?

accensum quis bile fera famulisque tumentem

leniet ardentique in se deflectet ab ira?

60

inceptas quis ab ore dapes libataque vina

auferet et dulci turbabit cuncta rapina?

quis matutinos abrumpet murmure somnos

impositus stratis, abitusque morabitur artis

nexibus, atque ipso revocabit ad oscula poste?

65

obvius intranti rursus quis in ora manusque

prosiliet brevibusque umeros circumdabit ulnis?

muta domus, fateor, desolatique penates,

et situs in thalamis et maesta silentia mensis!

Quid mirum, tanto si te pius altor honorat

70

funere? tu domino requies portusque senectae,

tu modo deliciae, dulces modo pectore curae.

non te barbaricae versabat turbo catastae,

nec mixtus Phariis venalis mercibus infans

compositosque sales meditataque verba locutus

75

quaesisti lascivus erum tardeque parasti.

hic domus, hinc ortus, dominique penatibus olim

carus uterque parens atque in tua gaudia liber,

ne quererere genus. raptum sed protinus alvo

sustulit exsultans ac prima lucida voce

80

astra salutantem dominus sibi mente dicavit,

amplexusque sinu tulit et genuisse putavit.

fas mihi sanctorum venia dixisse parentum,

tuque oro, Natura, sinas, cui prima per orbem

iura animis sancire datum: non omnia sanguis

85

proximus aut serie generis demissa propago

alligat; interius nova saepe adscitaque serpunt

pignora conexis. natos genuisse necesse est,

elegisse iuvat. tenero sic blandus Achilli

semifer Haemonium vincebat Pelea Chiron.

90

nec senior Peleus natum comitatus in arma

Troica, sed claro Phoenix haerebat alumno.

optabat longe reditus Pallantis ovantis

Evander, fidus pugnas spectabat Acoetes.

cumque procul nitidis genitor cessaret ab astris,

95

fluctivagus volucrem comebat Persea Dictys.

quid referam altricum victas pietate parentes?

quid te post cineres deceptaque funera matris

tutius Inoo reptantem pectore, Bacche?

iam secura patris Tuscis regnabat in undis

100

Ilia, portantem lassabat Romulus Accam.

vidi ego transertos alieno in robore ramos

altius ire suis. et te iam fecerat illi

mens animusque patrem, necdum moresve decorve:

tu tamen et vinctas etiam nunc murmure voces

105

vagitumque rudem fletusque infantis amabas.

Ille, velut primos exspiraturus ad austros

mollibus in pratis alte flos improbus exstat,

sic tener ante diem vultu gressuque superbo

vicerat aequales multumque reliquerat annos.

110

sive catenatis curvatus membra palaestris

staret, Amyclaea conceptum matre putares;

Oebaliden illo praeceps mutaret Apollo,

Alcides pensaret Hylan: seu gratus amictu

Attica facundi decurreret orsa Menandri,

115

laudaret gavisa sonum crinemque decorum

fregisset rosea lasciva Thalia corona;

Maeonium sive ille senem Troiaeque labores

diceret aut casus tarde remeantis Vlixis,

ipse pater sensus, ipsi stupuere magistri.

120

Scilicet infausta Lachesis cunabula dextra

attigit, et gremio puerum complexa fovebat

Invidia: illa genas et adultum comere crinem,

et monstrare artes et verba infigere, quae nunc

plangimus. Herculeos annis aequare labores

125

coeperat adsurgens, sed adhuc infantia iuxta;

iam tamen et validi gressus mensuraque maior

cultibus et visae puero decrescere vestes,

cum tibi quas vestes, quae non gestamina mitis

festinabat erus? brevibus constringere laenis

130

pectora et angusta telas artare lacerna;

enormes non ille sinus, sed semper ad annos

texta legens modo puniceo velabat amictu,

nunc herbas imitante sinu, nunc dulce rubenti

murice, nunc vivis digitos incendere gemmis

135

gaudebat; non turba comes, non munera cessant:

sola verecundo deerat praetexta decori.

Haec fortuna domus. subitas inimica levavit

Parca manus. quo, diva, feros gravis exseris ungues?

non te forma movet, non te lacrimabilis aetas?

140

hunc nec saeva viro potuisset carpere Procne,

nec fera crudeles Colchis durasset in iras,

editus Aeolia nec si foret iste Creusa;

torvus ab hoc Athamas insanos flecteret arcus;

hunc quamquam Hectoreos cineres Troiamque perosus

145

turribus e Phrygiis flesset missurus Vlixes.

Septima lux, et iam frigentia lumina torpent,

iam complexa manu crinem tenet infera Iuno.

ille tamen Parcis fragiles urgentibus annos

te vultu moriente videt linguaque cadente

150

murmurat; in te omnes vacui iam pectoris efflat

reliquias, solum meminit solumque vocantem

exaudit, tibique ora movet, tibi verba relinquit,

et prohibet gemitus consolaturque dolentem.

gratum est, Fata, tamen quod non mors lenta iacentis

155

exedit puerile decus, manesque subivit

integer et nullo temeratus corpora damno,

qualis erat.

Quid ego exsequias et prodiga flammis

dona loquor maestoque ardentia funera luxu?

quod tibi purpureo tristis rogus aggere crevit,

160

quod Cilicum flores, quod munera graminis Indi,

quodque Arabes Phariique Palaestinique liquores

arsuram lavere comam? cupit omnia ferre

prodigus et totos Melior succendere census,

desertas exosus opes; sed non capit ignis

165

invidus, atque artae desunt in munera flammae.

Horror habet sensus. qualem te funere summo

atque rogum iuxta, Melior placidissime quondam,

extimui! tune ille hilaris comisque videri?

unde animi saevaeque manus et barbarus horror,

170

dum modo fusus humi lucem aversaris iniquam,

nunc torvus pariter vestes et pectora rumpis

dilectosque premis visus et frigida lambis

oscula? erant illic genitor materque iacentis

maesta, sed attoniti te spectavere parentes.

175

quid mirum? plebs cuncta nefas et praevia flerunt

agmina, Flaminio quae limite Molvius agger

transvehit, immeritus flammis dum tristibus infans

traditur et gemitum formaque aevoque meretur:

talis in Isthmiacos prolatus ab aequore portus

180

naufragus imposita iacuit sub matre Palaemon;

sic et in anguiferae ludentem gramine Lernae

rescissum squamis avidus bibit anguis Ophelten.

Pone metus letique minas desiste vereri:

illum nec terno latrabit Cerberus ore,

185

nulla soror flammis, nulla adsurgentibus hydris

terrebit; quin ipse avidae trux navita cumbae

interius steriles ripas et adusta subibit

litora, ne puero dura ascendisse facultas.

Quid mihi gaudenti proles Cyllenia virga

190

nuntiat? estne aliquid tam saevo in tempore laetum?

noverat effigies generosique ardua Blaesi

ora puer, dum saepe domi nova serta ligantem

te videt et similes tergentem pectore ceras.

hunc ubi Lethaei lustrantem gurgitis oras

195

Ausonios inter proceres seriemque Quirini

adgnovit, timide primum vestigia iungit

accessu tacito summosque lacessit amictus,

inde magis sequitur; neque enim magis ille trahentem

spernit et ignota credit de stirpe nepotum.

200

mox ubi delicias et rari pignus amici

sensit et amissi puerum solacia Blaesi,

tollit humo magnaque ligat cervice diuque

ipse manu gaudens vehit et, quae munera mollis

Elysii, steriles ramos mutasque volucres

205

porgit et optunso pallentes germine flores.

nec prohibet meminisse tui, sed pectora blandus

miscet et alternum pueri partitur amorem.

Hic finis rapto. quin tu iam vulnera sedas

et tollis mersum luctu caput? omnia functa

210

aut moritura vides: obeunt noctesque diesque

astraque, nec solidis prodest sua machina terris.

nam populus mortale genus, plebisque caducae

quis fleat interitus? hos bella, hos aequora poscunt;

his amor exitio, furor his et saeva cupido,

215

ut sileam morbos; hos ora rigentia Brumae,

illos implacido letalis Sirius igni,

hos manet imbrifero pallens Autumnus hiatu.

quicquid init ortus, finem timet. ibimus omnes,

ibimus: immensis urnam quatit Aeacus umbris.

220

Ast hic quem gemimus, felix hominesque deosque

et dubios casus et caecae lubrica vitae

effugit, immunis fatis. non ille rogavit,

non timuit meruitve mori: nos anxia plebes,

nos miseri; quibus unde dies suprema, quis aevi

225

exitus incertum, quibus instet fulmen ab astris,

quae nubes fatale sonet. nil flecteris istis?

sed flectere libens. ades huc emissus ab atro

limine, cui soli cuncta impetrare facultas,

Glaucia! (insontes animas nec portitor arcet,

230

nec durae comes ille ferae) tu pectora mulce,

tu prohibe manare genas noctesque beatas

dulcibus alloquiis et vivis vultibus imple

et periisse nega, desolatamque sororem,

qui potes, et miseros perge insinuare parentes.