Hecyra

Actus IV

______________________________________________________________________________

[ S c a e n a   I ]

M y r r i n a   P h i d i p p u s

My. Perii, quid agam? quo me vortam? quid viro meo respondebo

misera? nam audivisse vocem pueri visust vagientis;

ita corripuit derepente tacitu' sese ad filiam.

quod si rescierit peperisse eam, id qua causa clam me habuisse

520

dicam non edepol scio.

sed ostium concrepuit. credo ipsum exire ad me: nulla sum.

Ph. uxor ubi me ad filiam ire sensit, se duxit foras:

atque eccam: video. quid ais, Myrrina? heus tibi dico. My. mihine, vir?

Ph. vir ego tuo' sim? tu virum me aut hominem deputas adeo esse?

525

nam si utrumvis horum, mulier, umquam tibi visus forem,

non sic ludibrio tuis factis habitus essem. My. quibus? Ph. at rogitas?

peperit filia: hem taces? ex qui? My. istuc patrěm rogare est aequom.

perii! ex quo censes nisi ěx illo quoi datast nuptum obsecro?

Ph. credo: neque adeo arbitrari patris est aliter. sed demiror

530

quid sit quam ob rem hunc tanto opere omnis nos celare volueris

partum, praesertim quom et recte et tempore suŏ pepererit.

adeon pervicaci esse animo ut puerum praěŏptares perire,

ex quo firmiorem inter nos fore amicitiam posthac scires,

potiu' quam advorsum animi tui lubidinem esset cum illo nupta!

535

ego etiam illorum esse hanc culpam credidi, quae test penes.

My. misera sum. Ph. utinam sciam ita esse istuc! sed nunc mi in mentem venit

de hac re quod locuta es olim, quom illum generum cepimus:

nam negabas nuptam posse filiam tuam te pati

cŭm eo qui meretricem amaret, qui pernoctaret foris.

540

 My. (quamvis causam hunc suspicari quam ipsam veram mavolo.)

Ph. multo priu' scivi quam tŭ ĭllum habere amicam, Myrrina;

verum id vitium numquam decrevi esse ego adulescentiae;

năm id [omnibus] innatumst. at pol iam aderit se quoque etiam quom oderit.

sed ut olim te ostendisti, eadem esse nil cessavisti usque adhuc

545

ut filiam ab eo abduceres neu quod ego egissem esset ratum.

id nunc res indicium haec facit quo pacto factum volueris.

My. adeon me esse pervicacem censes, quoi mater siem,

ut eo essem animo, si ex usu esset nostro hoc matrimonium?

Ph. tun prospicere aut iudicare nostram in rem quod sit potes?

550

audisti ex aliquo fortasse qui vidisse eum diceret

exeuntem aut intro euntem ad amicam. quid tum postea?

si modeste ac raro haec fecit, nonne ea dissimulare nos

magis humanumst quam dare operam id scire qui nos oderit?

nam si is posset ab ea sese derepente avellere

555

quicum tot consuesset annos, non eum hominem ducerem

nec virum sati' firmum gnatae. My. mitte adulescentem obsecro

et quae me peccasse ais. abĭ, solu' solum conveni,

rogă velitne uxorem an non: sĭ est ut dicat velle se,

redde; sin est autem ut nolit, recte ego consului meae.

560

 Ph. siquidem ille ipse non volt et tu sen[si]sti in eo esse, Myrrina,

peccatum, aderam quoi(u)s consilio fuerat ea par prospici.

quam ob rem incendor ira esse ausam facere haec te iniussu meo.

interdico ne extulisse extra aedis puerum usquam velis.

sed ego stultior meis dictis parere hanc qui postulem.

565

ibo intro atque edicam servis nequoquam ecferri sinant. -

My. nullam pol credo mulierem me miseriorem vivere:

năm ut hic laturus hoc sit, si ipsam rem ut siet resciverit,

non edepol clam me est, quom hoc quod leviust tăm animo irato tulit;

nec qua via sententia eiu' possit mutari scio.

570

hoc mi unum ex plurumis miseriis relicuom fuerat malum,

si puerum ut tollam cogit, quoi(u)s nos qui sit nescimus pater.

nam quom compressast gnata, forma in tenebris nosci non quitast,

neque detractum ei tum quicquamst qui posset post nosci qui siet;

ipse eripuit vĭ, ĭn digito quem habuit, virgini abiens anulum.

575

simŭl vereor Pamphilum ne orata nostra nequeat diutius

celare, quom sciet alienum puerum tolli pro suo.

_____

[ S c a e n a   I I ]

S o s t r a t a   P a m p h i l u s   ( L a c h e s )

So. Non clam me est, gnate mi, tibi me esse suspectam, uxorem tuam

propter meos mores hinc abisse, etsi ea dissimulas sedulo.

verum ita me dĭ ament itaque optingant ex te quae exoptem mihi ut

580

numquam sciens commerui merito ut caperet odium illam mei.

teque ante quod me amare rebar, ei rei firmasti fidem;

nam mi intu' tuo' pater narravit modo quo pacto me habueris

praepositam amori tuo: nunc tibi me certumst contra gratiam

referre ut apŭd me praemium esse positum pietati scias.

585

mi Pamphile, hoc et vobis et meaě commodum famae arbitror:

ego rus abituram hinc cum tuo me esse certo decrevi patre,

ne mea praesentia obstet neu causa ulla restet relicua

quin tua Philumena ad te redeat. Pa. quaeso quid ĭstuc consilist?

illi(u)s stultitia victa ex urbe tu rus habitatum migres?

590

haud facies, neque sinam ut qui nobis, mater, male dictum velit,

meă pertinacia esse dicat factum, haud tuă modestia.

tum tuas amicas te et cognatas deserere et festos dies

meă causa nolo. So. nil pol iăm ĭstaec mihi res volŭptatis ferunt:

dum aetati' tempu' tulĭt, perfuncta sati' sum: satias iam tenet

595

studiorum istorum. haec mihi nunc curast maxuma ut nequoi mea

longinquitas aetatis obstet mortemve exspectet meam.

hic video me esse invisam inmerito: tempust me concedere.

sic optume, ut ego opinor, omnis causas praecidam omnibus:

et mě hăc suspicione exsolvam et illis morem gessero.

600

sine me obsecro hoc effugere volgu' quod male audit mulierum.

Pa. quam fortunatu' ceteris sum rebus, absque una hac foret,

hanc matrem habens talem, illam autem uxorem! So. obsecro, mi Pamphile,

non tute incommodam rem, ut quaeque est, in animum induces pati?

si cetera ita sunt ut vis itaque uti esse ego illa[m] existumo,

605

mi gnate, da veniam hanc mihi, redduc illam. Pa. vae misero mihi!

So. et mihi quidem; nam haec res non minu' me male habet quam te, gnate mi.

_____

[ S c a e n a   I I I ]

L a c h e s   S o s t r a t a   P a m p h i l u s

La. Quem cŭm ĭstoc sermonem habueris procul hinc stans accepi, uxor.

istuc est sapere, qui ubiquomque opu' sit animum possis flectere;

quod sit faciundum fortasse post, idem hŏc nunc si feceris.

610

 So. fors fuat pol. La. abĭ rus ergo hinc: ibi ego tě ět tu me feres.

So. spero ecastor. La. ĭ ěrgo intro et compone quae tecum simul

ferantur: dixi. So. ita ut iubes faciam. - Pa. pater.

La. quid vis, Pamphile? Pa. hinc abire matrem? minime. La. quid ita ĭstuc vis?

Pa. quia de uxore incertu' sum etiam quid sim facturus. La. quid est?

615

quid vis facere nisi redducere? Pa. equidem cupio et vix contineor;

sed non minuam meum consilium: ex usu quod ěst id persequar:

credo ea gratia concordes [magis], si non redducam, fore.

La. nescias: verum id tuă refert nil utrum illaec fecerint

quando haec aberit. odiosa haec est aetas adulescentulis.

620

e medio aequom excedere est: postremo nos iam fabulae

sumu', Pamphilē, «seněx atque anus.»

sed video Phidippum egredi per tempus: accedamus.

_____

[ S c a e n a   I V ]

P h i d i p p u s   L a c h e s   P a m p h i l u s

Ph. Tibi quoque edepol sum iratus, Philumena,

graviter quiděm; nam hercle factumst abs te turpiter.

625

etsi tibi causast de hac re: mater te inpulit.

huic vero nullast. La. opportune te mihi,

Phidippe, in ipso tempore ostendis. Ph. quid est?

Pa. quid respondebo his? aut quo pacto hoc aperiam?

La. dic filiae rus concessurum hinc Sostratam,

630

ne revereatur minu' iam quo redeat domum. Ph. ah

nullam de his rebu' culpam commeruit tua:

a Myrrina haec sunt mea ŭxore exorta omnia.

<Pa.> mutatio fit. <Ph.> ea nos perturbat, Lache.

Pa. dum ne redducam, turbent porro quam velint.

635

 Ph. ego, Pamphile, esse inter nos, si fieri potest,

adfinitatem hanc sane perpetuam volo;

sin est ut aliter tua siet sententia,

accipias puerum. Pa. sensit peperisse: occidi.

La. puerum? quem puerum? Ph. natus est nobis nepos.

640

nam abducta a vobis praegnas fuerat filia,

neque fuisse praegnatem umquam ante hunc scivi diem.

La. bene, ita me dĭ ament, nuntias, et gaudeo

natum, tibi illam salvam. sed quid mulieris

uxorem habes aut quibu' moratam moribus?

645

nosne hoc celatos tam diu! nequeo satis

quăm hŏc mihi videtur factum prave proloqui.

Ph. non tibi ĭllud factum minu' placet quam mihi, Lache.

Pa. etiamsi dudum fuerat ambiguom hoc mihi,

nunc non est quŏm eam [con]sequitur alienus puer.

650

 La. nulla tibi, Pamphile, hic iam consultatiost.

Pa. perii. La. hunc videre saepe optabamus diem

quom ex te esset aliqui' qui te appellaret patrem.

evenit: habeo gratiam dis. Pa. nullu' sum.

La. redduc uxorem ac noli advorsari mihi.

655

 Pa. pater, si ex mě ĭlla liberos vellet sibi

aut sese mecum nuptam, sati' certo scio,

non clam me haberet quae celasse intellego.

nunc quŏm ěius alienum esse animum a me sentiam

(nec conventurum inter nos posthac arbitror),

660

quăm ŏb rem redducam? La. mater quod suasit sua

adulescens mulier fecit. mirandum[ne] id siet?

censen te posse reperire ullam mulierem

quae careat culpa? an quia non delincunt viri?

Ph. vosmet videte iam, Lache et tu Pamphile,

665

remissan opu' sit vobis redductan domum.

uxor quid faciat in manu non est mea:

neutra in re vobis difficultas a me erit.

sed quid faciemu' puero? La. ridicule rogas:

quidquid futurumst, huic suŏm reddas scilicet

670

ut alamu' nostrum. Pa. quem ipse neglexit pater,

ego alam? La. quid dixti? eho ăn non alemu', Pamphile?

prodemu' quaeso potiu'? quaě haěc amentiast?

enĭmvero prorsu' iam tacere non queo;

nam cogis ea quae nolo ut praesente hoc loquar.

675

ignarum censes tuarum lacrumarum esse me

aut quid sit id quod sollicitare ad hunc modum?

primum hanc ubi dixti causam, te propter tuam

matrem non posse habere hanc uxorem domi,

pollicitast ea se concessuram ex aedibus.

680

nunc postquam ademptam hanc quoque tibi causam vides,

puer quia clam test natu', nactus alteram es.

erras tui animi si me esse ignarum putas.

aliquando tandem huc animum ut adiungas tuom.

quam longum spatium amandi amicam tibi dedi!

685

sumptus quos fecisti in eam quam animo aequo tuli!

egi atque oravi tecum uxorem ut duceres,

tempus dixi esse: inpulsu duxisti meo;

quae tum obsecutu' mihi fecisti ut decuerat.

nunc animum rursum ad meretricem induxti tuom;

690

quoi tu obsecutu' facis huic adeo iniuriam.

nam in eandem vitam te revolutum denuo

video esse. Pa. mene? La. te ipsum: et facis iniuriam;

confingi' falsas causas ad discordiam,

ut cum illa vivas, testem hanc quom abs te amoveris.

695

sensitque adeo uxor; nam ei causa alia quae fuit

quam ob rem abs te abiret? Ph. plane hic divinat: nam id est.

Pa. dabŏ iusiurandum nil esse istorum mihi. La. ah

redduc uxorem aut quăm ŏb rem non opu' sit cedo.

Pa. non est nunc tempu'. La. puerum accipias; nam is quidem

700

in culpa non est: post de matre videro.

Pa. omnibu' modis miser sum nec quid agam scio;

tot nunc me rebu' miserum concludit pater.

abibo hinc, praesens quando promoveo parum.

nam puerum iniussu credo non tollent meo,

705

praesertim in ea re quom sit mi adiutrix socrus.

La. fugis? hem, nec quicquam certi respondes mihi? -

num tibi videtur esse apud sese? sine:

puerum, Phidippe, mihi cedo: ego alam. Ph. maxume.

non mirum fecit uxor [mea] si hoc aegre tulit:

710

amarae mulieres sunt, non facile haec ferunt.

propterea haec irast; nam ipsa narravit mihi.

id ego hoc praesente tibi nolueram dicere,

neque ĭlli credebam primo: nunc verum palamst.

nam omnino abhorrere animum huic video a nuptiis.

715

 La. quid ergo agam, Phidippe? quid das consili?

Ph. quid agas? meretricem hanc primum adeundam censeo:

oremus accusemu' graviu' denique

minitemur si cŭm ĭllo habuerit rem postea.

La. faciam ut mones. eho puer<e>, curre ad Bacchidem hanc

720

vicinam nostram: huc evoca verbis meis.

et te oro porro in hac re adiutor sis mihi. Ph. ah

iamdudum dixi idemque nunc dico, Lache:

manere adfinitatem hanc inter nos volo,

si ullo modo est ut possit: quod spero fore.

725

sed vin adesse me una dŭm ĭstam convenis?

La. ĭmmŏ vero abi, aliquam puero nutricem para.