Adelphoe

Actus II

______________________________________________________________________________

[ S c a e n a   I ]

S a n n i o   A e s c h i n u s   ( B a c c h i s )   P a r m e n o

155

 Sannio: Obsecro, populares, ferte misero atque innocenti auxilium,

subvenite inopi. Aeschinus: otiose: nunciam ilico hic consiste.

quid respectas? nil periclist: numquam dum ego adero hic te tanget.

Sannio: ego ĭstam invitis omnibus.

Aeschinus: quamquamst scelestu' non committet hodie umquam iterum ut vapulet.

160

 Sannio: Aeschine, audi ne te ignarum fuisse dicas meorum morum:

leno ego sum. Aeschinus: scio. Sannio: at ita ut usquam fuit fide quisquam optuma.

tu quod te posteriu' purges hanc iniuriam mi nolle

factam esse, hui(u)s non faciam. crede hoc, ego meum ius persequar

neque tu verbis solves umquam quod mihi re male feceris.

165

novi ego vostra haec: «nollem factum: iusiurandum dabitur te esse

indignum iniuria hac» - indignis quom egomet sim acceptus modis.

Aeschinus: abĭ prae strenue ac forěs aperi. Sannio: ceterum hoc nihili facis?

Aeschinus: ĭ ĭntro nunciăm. Sannio: enĭm non sinam. Aeschinus: accede illuc, Parmeno

(nimium istoc abisti), hic propter hunc adsiste: em sic volo.

170

cavě nunciam oculos a meĭs oculis quoquam demoveas tuos

ne mora sit, si innuerim, quin pugnu' continuo in mala haereat.

Sannio: istuc volo ergo ipsum experiri. Aeschinus: em serva. Parmeno: omitte mulierem.

Sannio: o facinus indignum! Aeschinus: geminabit nisi caves. Sannio: ei, miseriam!

Aeschinus: non innueram; verum in ĭstam partem potiu' peccato tamen.

175

i nunciam. - Sannio: quid hŏc reist? regnumne, Aeschine, hic tu possides?

Aeschinus: si possiderem, ornatus esses ex tuis virtutibus.

Sannio: quid tibi rei mecumst? Aeschinus: nil. Sa.: quid? nostin qui sim? Ae.: non desidero.

Sannio: tetigin tuĭ quicquam? Aeschinus: si attigisses, ferres infortunium.

Sannio: qui tibi magis licet meam habere pro qua ego argentum dedi?

180

responde. Aeschinus: ante aedis non fecisse erĭt melius hic convicium;

nam si molestu' pergis esse, iam intro abripiere atque ibi

usque ad necem operiere loris. Sannio: loris liber? Aeschinus: sic erit.

Sannio: ŏ hominem inpurum! hicin libertatem aiunt esse aequam omnibus?

Aeschinus: si sati' iam debacchatus es, leno, audi si vis nunciam.

185

 Sannio: egŏn debacchatu' sum autem an tŭ ĭn me? Ae.: mitte ista atque ad rem redi.

Sannio: quam rem? quo redeam? Aeschinus: iamne me vis dicere id quod ăd te attinet?

Sannio: cupio, modo aequi aliquid. Aeschinus: vah leno iniqua me non volt loqui.

Sannio: leno sum, fateor, pernicies communis adulescentium,

periuru', pesti'; taměn tibi a me nulla est orta iniuria.

190

 Aeschinus: nam hercle etiam hoc restat. Sannio: illuc quaeso redĭ quo coepisti, Aeschine.

Aeschinus: minis viginti tŭ ĭllam emisti (quae res tibi vortat male!):

argenti tantum dabitur. Sannio: quid si ego tibi ĭllam nolo vendere?

coges me? Aeschinus: minime. Sannio: namque id metui. Ae.: neque vendundam censeo

quae liberast; nam ego liberali illam adsero causa manu.

195

nunc vide utrum vis, argentum accipere an causam meditari tuam.

delibera hoc dum ego redeo, leno.

[Aeschinus abit.]

                                     Sannio: pro supreme Iuppiter,

minime miror qui insanire occipiunt ex iniuria.

domŏ me eripuit, verberavit; mě ĭnvito abduxit meam

(ob male facta haec tantidem emptam postulat sibi tradier);

200

homini misero plus quingentos colaphos infregit mihi.

verum enĭm quando bene promeruit, fiat: suom ius postulat.

age, iam cupio si modo ărgentum reddat. sed ego hŏc hariolor:

ubi me dixero dare tanti, testis faciet ilico

vendidisse me; dě ărgento - somnium: «mox; cras redi.»

205

id quoque possum ferre si modo reddat, quamquam iniuriumst.

verum cogito id quod res est: quando eum quaestum occeperis,

accipiunda et mussitanda iniuria adulescentiumst.

sed nemo dabit - : frustra egomet mecum has rationes puto.

_____

[ S c a e n a   I I ]

S y r u s   S a n n i o

Syrus: Tace, egomet conveniam iam ipsum: cupide accipiat faxo atque etiam

210

bene dicat secum esse actum. - quid ĭstuc, Sanniost quod te audio

nescioquid concertasse cŭm ero? Sannio: numquam vidi iniquius

certationem comparatam quam haec hodie inter nos fuit:

ego vapulando, ill' verberando, usque ambo defessi sumus.

Syrus: tua culpa. Sannio: quid agerem? Syrus: adulescenti morem gestum oportuit.

215

 Sannio: qui potui meliu' quĭ hodie usque os praebui? Syrus: age, scis quid loquar:

pecuniam in loco neglegere maxumum interdumst lucrum. hui

metuisti, si nunc de tuo iure concessisses paullulum atque

adulescenti esses morigeratus, hominum homo stultissime,

ne non tibi istuc feneraret? Sannio:ego spem pretio non emo.

220

 Syrus: numquam rem facies: abĭ, nescis inescare homines, Sannio.

Sannio: credo istuc melius esse; verum ego numquam adeo astutus fui

quin quidquid possem mallem auferre potius in praesentia.

Syrus: age, novi tuom animum: quasi iam usquam tibi sint viginti minae

dum huic obsequare; praeterea autem te aiunt proficisci Cyprum. Sannio: hem.

225

 Syrus: coemisse hinc quaě ĭlluc veheres multa, navem conductam: hoc, scio,

animu' tibi pendet. ubi ĭllinc, spero, redieris tamen, hoc ages.

Sannio: nusquam pedem! perii hercle: hac illi spě hŏc inceperunt. Syrus: timet:

inieci scrupulum homini. Sannio: o scelera: illuc vide

ut in ĭpso articulo oppressit. emptae mulieres

230

complures et item hinc alia quae porto Cyprum.

nisi eo ad mercatum venio, damnum maxumumst.

nunc si hoc omittō - , actum agam ubi ĭllinc rediero;

nil est; refrixerit res - «nunc demum venis?

quor passu's? ubi eras?» - ut sit satius perdere

235

quăm hĭc nunc manere tam diu aut tum persequi.

Syrus: iamne enumerasti quot ăd te rediturum putes?

Sannio: hoccin ĭllo dignumst? hoccin incipere Aeschinum,

per ŏppressionem ut hanc mi eripere postulet!

Syrus: labascit: unum hoc habeo. vidě si sati' placet:

240

potius quam venias in periclum, Sannio,

servesne an perdas totum, dividuom face;

minas decem conradet alicunde. Sannio: ei mihi,

etiam de sorte nunc venio in dubium miser?

pudet nil? omnis dentis labefecit mihi,

245

praeterea colaphis tuber est totum caput:

etiam insuper defraudet? nusquam abeo. Syrus: ut lubet.

numquid vis quin abeam? Sannio: immo hercle hoc quaeso, Syre:

utut haec sunt acta, potiu' quam litis sequar,

meum mihi reddatur saltem quanti emptast, Syre.

250

sciŏ te non usum ante(h)ac amicitia mea:

memorem me dices esse et gratum. Syrus: sedulo

faciam. sed Ctesiphonem video: laetus est

dě amica. Sannio: quid quod te oro? Syrus: paullisper mane.

_____

[ S c a e n a   I I I ]

C t e s i p h o   S a n n i o   S y r u s

Ctesipho: Abs quivis homine, quom est opus, beneficium accipere gaudeas;

255

verum enĭmvero id demum iuvat si quem aequomst facere is bene facit.

o frater, frater, quid ego nunc te laudem? sati' certo scio,

numquam ita magnifice quicquam dicam id virtus quin superet tua.

itaque unam hanc rem mě habere praeter alios praecipuam arbitror,

fratrem, hominem neminem esse primarum artium mage principem.

260

 Syrus: o Ctesipho. Ct.: o Syre, Aeschinūs ubĭst? Sy.: ellum, te exspectat domi. Ct.: hem.

Syrus: quid ěst? Ctesipho: quid sit? illi(u)s opera, Syre, nunc vivo. festivom caput;

quin omnia sibi post putarit esse prae meo commodo;

maledicta famam meum laborem et peccatum in se transtulit.

nil pote supra. quidnam fori' crepuit? Syrus: maně mane: ipse exit foras.

_____

[ S c a e n a   I V ]

A e s c h i n u s   C t e s i p h o   S y r u s   S a n n i o

265

 Aeschinus: Ubi est ill' sacrilegus? Sannio: me quaerit. num quid nam ecfert? occidi:

nil video. Aeschinus: ehem opportune: te ipsum quaero: quid fit, Ctesipho?

in tutost omni' res: omitte vero tristitiem tuam.

Ctesipho: ego ĭllam hercle vero omitto quiquidem te habeam fratrem: o mi Aeschine,

o mi germane! ah vereor coram in os te laudare amplius,

270

ne id adsentandi mage quam quo habeam gratum facere existumes.

Aeschinus: age, inepte, quasi nunc non norimu' nos inter nos, Ctesipho.

hoc mihi dolet, nos paene sero scisse et paene in eum locum

redisse ut, si omnes cuperent, nil tibi possent auxiliarier.

Ctesipho: pudebat. Aeschinus: ah stultitiast istaec, non pudor. tăm ŏb parvolam

275

rem paene e patria! turpe dictu. deos quaeso ut ĭstaec prohibeant.

Ctesipho: peccavi. Aeschinus: quid ait tandem nobis Sannio? Syrus: iam mitis est.

Aeschinus: ego ad forum ibo ut hunc absolvam; tŭ ĭntro ad illam, Ctesipho.

Sannio: Syre, insta. Syrus: eamu'; namque hic properat in Cyprum. Sa.: ne tam quidem

quam vis: etiam maneo otiosus hic. Syrus: reddetur; ne time.

280

 Sannio: at ut omne reddat. Syrus: omne reddet; tacě modo ac sequere hac. Sa.: sequor. -

Ct.:heus heus Syre.Sy.:em quid ěst?Ct.:obsecro hercle te, hominem istum inpurissimum

quam primum absolvitote ne, si magis irritatus siet,

aliqua ad patrem hoc permanet atque ego tum perpetuo perierim.

Syrus: non fiet; bono animo esto; tu cŭm ĭlla intu' te oblecta interim

285

et lectulos iubě sterni nobis et parari cetera.

ego iam transacta re convortam me domum cum opsonio.

Ctesipho: ita quaeso. quando hoc bene successit, hilare[m] hunc sumamus diem.