Adelphoe

Actus I

______________________________________________________________________________

[ S c a e n a   I ]

M i c i o

Micio: Storax! - non rediit hac nocte a cena Aeschinus

neque servolorum quisquam qui advorsum ierant.

profecto hoc vere dicunt: si absis uspiam

aut ibi si cesses, evenire ea satius est

30

quae in te uxor dicit et quae in animo cogitat

irata quam illa quae parentes propitii.

uxor, si cesses, aut te amare cogitat

aut tete amari aut potare atque animo obsequi

et tibi bene esse soli, quom sibi sit male.

35

ego quia non rediit filius quae cogito et

quibu' nunc sollicitor rebu'! ne aut ille alserit

aut uspiam ceciderit aut praefregerit

aliquid. vah quemquamne hominem in animo instituere aut

parare quod sit carius quam ipsest sibi!

40

atque ex mě hĭc natu' non est sed ěx fratre. is adeo

dissimili studiost iam inde ab adulescentia:

egŏ hanc clementem vitam urbanam atque otium

secutu' sum et, quod fortunatum isti putant,

uxorem, numquam habui. ille contra haec omnia:

45

ruri agere vitam; semper parce ac duriter

se habere; uxorem duxit; nati filii

duo; inde ego hunc maiorem adoptavi mihi;

eduxi a parvolo; habui amavi pro meo;

in eo me oblecto, solum id est carum mihi.

50

ille ut item contra me habeat facio sedulo:

do praetermitto, non necesse habeo omnia

pro meo iure agere; postremo, alii clanculum

patres quae faciunt, quae fert adulescentia,

ea ne me celet consuefeci filium.

55

nam qui mentiri aut fallere institerit patrem aut

audebit, tanto magis audebit ceteros.

pudore et liberalitate liberos

retinere satius esse credo quam metu.

haec fratri mecum non conveniunt neque placent.

60

venit ad me saepe clamităns «quid agi', Micio?

quor perdis adulescentem nobis? quor amat?

quor potat? quor tu his rebu' sumptum suggeris,

vestitu nimio indulges? nimium ineptus es.»

nimium ipse durust praeter aequomque et bonum,

65

et errat longe meă quidem sententia

qui imperium credat gravius esse aut stabilius

vi quod fit quam illud quod amicitia adiungitur.

mea sic est ratio et sic animum induco meum:

malo coactu' qui suom officium facit,

70

dum id rescitum iri credit, tantisper cavet;

si sperat fore clam, rursum ad ingenium redit.

ill' quem beneficio adiungas ex animo facit,

studět par referre, praesens absensque idem erit.

hoc patriumst, potiu' consuefacere filium

75

suă sponte recte facere quam alieno metu:

hoc pater ac dominus interest. hoc qui nequit

fateatur nescire imperare liberis.

sed estne hic ipsu' de quo agebam? et certe is est.

nescioquid tristem video: credo, iam ut solet

80

iurgabit. salvom te advenire, Demea,

gaudemus.

_____

[ S c a e n a   I I ]

D e m e a   M i c i o

Demea: Ehem ŏpportune: tě ĭpsum quaerito.

Micio: quid tristis es? Demea: rogas me ubi nobis Aeschinus

siet? quid tristis ego sum? Micio: dixin hoc fore?

quid fecit? Demea: quid ĭlle fecerit? quem neque pudet

85

quicquam neque metuit quemquam neque legem putat

tenere se ullam. năm ĭlla quae ante(h)ac facta sunt

omitto: modo quid dissignavit? Micio: quidnam id est?

Demea: fores effregit atque in aedis inruit

alienas; ipsum dominum atque omnem familiam

90

mulcavit usque ad mortem; eripuit mulierem

quăm amabat: clamant omnes indignissume

factum esse. hoc advenienti quot mihi, Micio,

dixere! in orest omni populo. denique,

si conferendum exemplumst, non fratrem videt

95

rei dare operam, ruri esse parcum ac sobrium?

nullum huiu' simile factum. haec quom illi, Micio,

dico, tibi dico: tŭ ĭllum corrumpi sinis.

Micio: homine imperito numquam quicquam iniustiust,

qui nisi quod ipse fecit nil rectum putat.

100

 Demea: quorsum istuc? Micio: quia tu, Demea, haec male iudicas.

non est flagitium, mihi crede, adulescentulum

scortari neque potare: non est; neque fores

effringere. haec si neque ego neque tu fecimus,

non siit egestas facere nos. tu nunc tibi

105

id laudi duci' quod tum fecisti inopia?

iniuriumst; nam si esset unde id fieret,

faceremus. et tŭ ĭllum tuom, si esses homo,

sineres nunc facere dum per aetatem decet

potius quam, ubi te exspectatum eiecisset foras,

110

alieniore aetate post faceret tamen.

Demea: pro Iuppiter, tŭ homo adigi' mě ad insaniam!

non est flagitium facere haec adulescentulum? Micio: ah

ausculta, ne me optundas de hac re saepius:

tuom filium dedisti adoptandum mihi;

115

is meus est factu': siquid peccat, Demea,

mihi peccat; ego ĭlli maxumam partem fero.

opsonat potat, olet unguenta: de meo;

amăt: dabitur a me argentum dŭm erit commodum;

ubi non erit fortasse excludetur foras.

120

fores effregit: restituentur; discidit

vestem: resarcietur; et - dis gratia -

e<s>t unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt.

postremo aut desine aut cedo quemvis arbitrum:

te plura in hac re peccare ostendam. Demea: ei mihi,

125

pater esse disce ab aliis qui vere sciunt.

Micio: natura tŭ ĭlli pater es, consiliis ego.

Demea: tun consulis quicquam? Micio: ah, si pergis, abiero.

Demea: sicin agis? Micio: an ego totiens de eadem re audiam?

Demea: curaest mihi. Micio: et mihi curaest. verum, Demea,

130

curemus aequam uterque partem: tu alterum,

ego item alterum; nam ambos curare propemodum

reposcere illumst quem dedisti. Demea: ah Micio!

Micio: mihi sic videtur. Demea: quid ĭstic? si tibi ĭstuc placet,

profundat perdat pereat; nil ad me attinet.

135

iam si verbum unum posthac . . Micio: rursum, Demea,

irascere? Demea: an non credi'? repeto quem dedi?

aegrest; alienu' non sum; si obsto . . em desino.

unum vis curem: curo; et est dis gratia

quom ita ut volo est. iste tuos ipse sentiet

140

posteriu' . . nolo in illum graviu' dicere.

[Demea abit.]

Micio: nec nil neque omnia haec sunt quae dicit: tamen

non nil molesta haec sunt mihi; sed ŏstendere

me aegre pati illi nolui. năm itast homo:

quom placo, advorsor sedulo et deterreo;

145

taměn vix humane patitur; verum si augeam

aut etiam adiutor si<e>m ěius iracundiae,

insaniam profecto cŭm ĭllo. etsi Aeschinus

non nullam in hac re nobis facit iniuriam.

quăm hĭc non amavit meretricem? aut quoi non dedit

150

aliquid? postremo nuper (credo iam omnium

taedebat) dixit velle uxorem ducere.

sperabam iam defervisse adulescentiam:

gaudebam. ecce autem de integro! nisi, quidquid est,

volŏ scire atque hominem convenire, si apŭd forumst.