Metamorphoseon libri XV

Liber XIII

___________________________________________________

Armorum iudicium, Aiax

Consedere duces et vulgi stante corona

surgit ad hos clipei dominus septemplicis Aiax,

utque erat inpatiens irae, Sigeia torvo

litora respexit classemque in litore vultu

5

intendensque manus 'agimus, pro Iuppiter!' inquit

'ante rates causam, et mecum confertur Ulixes!

at non Hectoreis dubitavit cedere flammis,

quas ego sustinui, quas hac a classe fugavi.

tutius est igitur fictis contendere verbis,

10

quam pugnare manu, sed nec mihi dicere promptum,

nec facere est isti: quantumque ego Marte feroci

inque acie valeo, tantum valet iste loquendo.

Nec memoranda tamen vobis mea facta, Pelasgi,

esse reor: vidistis enim; sua narret Ulixes,

15

quae sine teste gerit, quorum nox conscia sola est!

praemia magna peti fateor; sed demit honorem

aemulus: Aiaci non est tenuisse superbum,

sit licet hoc ingens, quicquid speravit Ulixes;

iste tulit pretium iam nunc temptaminis huius,

20

quod, cum victus erit, mecum certasse feretur.

Atque ego, si virtus in me dubitabilis esset,

nobilitate potens essem, Telamone creatus,

moenia qui forti Troiana sub Hercule cepit

litoraque intravit Pagasaea Colcha carina;

25

Aeacus huic pater est, qui iura silentibus illic

reddit, ubi Aeoliden saxum grave Sisyphon urget;

Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur

Iuppiter esse suam: sic a Iove tertius Aiax.

nec tamen haec series in causam prosit, Achivi,

30

si mihi cum magno non est communis Achille:

frater erat, fraterna peto! quid sanguine cretus

Sisyphio furtisque et fraude simillimus illi

inserit Aeacidis alienae nomina gentis?

An quod in arma prior nulloque sub indice veni,

35

arma neganda mihi, potiorque videbitur ille,

ultima qui cepit detrectavitque furore

militiam ficto, donec sollertior isto

(sed sibi inutilior) timidi commenta retexit

Naupliades animi vitataque traxit ad arma?

40

optima num sumat, quia sumere noluit ulla:

nos inhonorati et donis patruelibus orbi,

obtulimus quia nos ad prima pericula, simus?

Atque utinam aut verus furor ille, aut creditus esset,

nec comes hic Phrygias umquam venisset ad arces

45

hortator scelerum! non te, Poeantia proles,

expositum Lemnos nostro cum crimine haberet!

qui nunc, ut memorant, silvestribus abditus antris

saxa moves gemitu Laertiadaeque precaris,

quae meruit, quae, si di sunt, non vana precaris.

50

et nunc ille eadem nobis iuratus in arma,

heu! pars una ducum, quo successore sagittae

Herculis utuntur, fractus morboque fameque

velaturque aliturque avibus, volucresque petendo

debita Troianis exercet spicula fatis.

55

ille tamen vivit, quia non comitavit Ulixem;

mallet et infelix Palamedes esse relictus,

[viveret aut certe letum sine crimine haberet]

quem male convicti nimium memor iste furoris

prodere rem Danaam finxit fictumque probavit

60

crimen et ostendit, quod iam praefoderat, aurum.

ergo aut exilio vires subduxit Achivis,

aut nece: sic pugnat, sic est metuendus Ulixes!

Qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat,

haud tamen efficiet, desertum ut Nestora crimen

65

esse rear nullum; qui cum inploraret Ulixem

vulnere tardus equi fessusque senilibus annis,

proditus a socio est; non haec mihi crimina fingi

scit bene Tydides, qui nomine saepe vocatum

corripuit trepidoque fugam exprobravit amico.

70

aspiciunt oculis superi mortalia iustis!

en eget auxilio, qui non tulit, utque reliquit,

sic linquendus erat: legem sibi dixerat ipse.

conclamat socios: adsum videoque trementem

pallentemque metu et trepidantem morte futura;

75

opposui molem clipei texique iacentem

servavique animam (minimum est hoc laudis) inertem.

si perstas certare, locum redeamus in illum:

redde hostem vulnusque tuum solitumque timorem

post clipeumque late et mecum contende sub illo!

80

at postquam eripui, cui standi vulnera vires

non dederant, nullo tardatus vulnere fugit.

Hector adest secumque deos in proelia ducit,

quaque ruit, non tu tantum terreris, Ulixe,

sed fortes etiam: tantum trahit ille timoris.

85

hunc ego sanguineae successu caedis ovantem

eminus ingenti resupinum pondere fudi,

hunc ego poscentem, cum quo concurreret, unus

sustinui: sortemque meam vovistis, Achivi,

et vestrae valuere preces. si quaeritis huius

90

fortunam pugnae, non sum superatus ab illo.

ecce ferunt Troes ferrumque ignesque Iovemque

in Danaas classes: ubi nunc facundus Ulixes?

nempe ego mille meo protexi pectore puppes,

spem vestri reditus: date pro tot navibus arma!

95

quod si vera licet mihi dicere, quaeritur istis

quam mihi maior honos, coniunctaque gloria nostra est,

atque Aiax armis, non Aiaci arma petuntur.

Conferat his Ithacus Rhesum inbellemque Dolona

Priamidenque Helenum rapta cum Pallade captum:

100

luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto;

si semel ista datis meritis tam vilibus arma,

dividite, et pars sit maior Diomedis in illis.

quo tamen haec Ithaco, qui clam, qui semper inermis

rem gerit et furtis incautum decipit hostem?

105

ipse nitor galeae claro radiantis ab auro

insidias prodet manifestabitque latentem;

sed neque Dulichius sub Achillis casside vertex

pondera tanta feret, nec non onerosa gravisque

Pelias hasta potest inbellibus esse lacertis,

110

nec clipeus vasti caelatus imagine mundi

conveniet timidae nataeque ad furta sinistrae:

debilitaturum quid te petis, inprobe, munus,

quod tibi si populi donaverit error Achivi,

cur spolieris, erit, non, cur metuaris ab hoste,

115

et fuga, qua sola cunctos, timidissime, vincis,

tarda futura tibi est gestamina tanta trahenti?

adde quod iste tuus, tam raro proelia passus,

integer est clipeus; nostro, qui tela ferendo

mille patet plagis, novus est successor habendus.

120

denique (quid verbis opus est?) spectemur agendo!

arma viri fortis medios mittantur in hostes:

inde iubete peti et referentem ornate relatis.'

Finierat Telamone satus, vulgique secutum

ultima murmur erat, donec Laertius heros

125

adstitit atque oculos paulum tellure moratos

sustulit ad proceres exspectatoque resolvit

ora sono, neque abest facundis gratia dictis.

'Si mea cum vestris valuissent vota, Pelasgi,

non foret ambiguus tanti certaminis heres,

130

tuque tuis armis, nos te poteremur, Achille,

quem quoniam non aequa mihi vobisque negarunt

fata,' (manuque simul veluti lacrimantia tersit

lumina), 'quis magno melius succedat Achilli,

quam per quem magnus Danais successit Achilles?

135

huic modo ne prosit, quod, uti est, hebes esse videtur,

neve mihi noceat, quod vobis semper, Achivi,

profuit ingenium, meaque haec facundia, siqua est,

quae nunc pro domino, pro vobis saepe locuta est,

invidia careat, bona nec sua quisque recuset.

140

nam genus et proavos et quae non fecimus ipsi,

vix ea nostra voco, sed enim, quia rettulit Aiax

esse Iovis pronepos, nostri quoque sanguinis auctor

Iuppiter est, totidemque gradus distamus ab illo:

nam mihi Laertes pater est, Arcesius illi,

145

Iuppiter huic, neque in his quisquam damnatus et exul;

est quoque per matrem Cyllenius addita nobis

altera nobilitas: deus est in utroque parente.

sed neque materno quod sum generosior ortu,

nec mihi quod pater est fraterni sanguinis insons,

150

proposita arma peto: meritis expendite causam,

dummodo, quod fratres Telamon Peleusque fuerunt,

Aiacis meritum non sit nec sanguinis ordo,

sed virtutis honor spoliis quaeratur in istis!

aut si proximitas primusque requiritur heres,

155

est genitor Peleus, est Pyrrhus filius illi:

quis locus Aiaci? Pthiam haec Scyrumve ferantur!

nec minus est isto Teucer patruelis Achilli:

num petit ille tamen? num, si petat, auferat illa?

ergo, operum quoniam nudum certamen habetur,

160

plura quidem feci, quam quae conprendere dictis

in promptu mihi sit, rerum tamen ordine ducar.

Praescia venturi genetrix Nereia leti

dissimulat cultu natum, et deceperat omnes,

in quibus Aiacem, sumptae fallacia vestis:

165

arma ego femineis animum motura virilem

mercibus inserui, neque adhuc proiecerat heros

virgineos habitus, cum parmam hastamque tenenti

"nate dea," dixi "tibi se peritura reservant

Pergama! quid dubitas ingentem evertere Troiam?"

170

iniecique manum fortemque ad fortia misi.

ergo opera illius mea sunt: ego Telephon hasta

pugnantem domui, victum orantemque refeci;

quod Thebae cecidere, meum est; me credite Lesbon,

me Tenedon Chrysenque et Cillan, Apollinis urbes,

175

et Scyrum cepisse; mea concussa putate

procubuisse solo Lyrnesia moenia dextra,

utque alios taceam, qui saevum perdere posset

Hectora, nempe dedi: per me iacet inclitus Hector!

illis haec armis, quibus est inventus Achilles,

180

arma peto: vivo dederam, post fata reposco.

Ut dolor unius Danaos pervenit ad omnes,

Aulidaque Euboicam conplerunt mille carinae,

exspectata diu, nulla aut contraria classi

flamina erant, duraeque iubent Agamemnona sortes

185

inmeritam saevae natam mactare Dianae.

denegat hoc genitor divisque irascitur ipsis

atque in rege tamen pater est, ego mite parentis

ingenium verbis ad publica commoda verti:

hanc equidem (fateor, fassoque ignoscat Atrides)

190

difficilem tenui sub iniquo iudice causam.

Hunc tamen utilitas populi fraterque datique

summa movet sceptri, laudem ut cum sanguine penset;

mittor et ad matrem, quae non hortanda, sed astu

decipienda fuit, quo si Telamonius isset,

195

orba suis essent etiam nunc lintea ventis.

mittor et Iliacas audax orator ad arces,

visaque et intrata est altae mihi curia Troiae,

plenaque adhuc erat illa viris; interritus egi

quam mihi mandarat communem Graecia causam

200

accusoque Parin praedamque Helenamque reposco

et moveo Priamum Priamoque Antenora iunctum;

at Paris et fratres et qui rapuere sub illo,

vix tenuere manus (scis hoc, Menelae) nefandas,

primaque lux nostri tecum fuit illa pericli.

205

longa referre mora est, quae consilioque manuque

utiliter feci spatiosi tempore belli.

post acies primas urbis se moenibus hostes

continuere diu, nec aperti copia Martis

ulla fuit; decimo demum pugnavimus anno:

210

quid facis interea, qui nil nisi proelia nosti?

quis tuus usus erat? nam si mea facta requiris,

hostibus insidior, fossa munimina cingo,

consolor socios, ut longi taedia belli

mente ferant placida, doceo, quo simus alendi

215

armandique modo, mittor, quo postulat usus.

Ecce Iovis monitu deceptus imagine somni

rex iubet incepti curam dimittere belli;

ille potest auctore suam defendere vocem:

non sinat hoc Aiax delendaque Pergama poscat,

220

quodque potest, pugnet! cur non remoratur ituros?

cur non arma capit, dat, quod vaga turba sequatur?

non erat hoc nimium numquam nisi magna loquenti.

quid, quod et ipse fugit? vidi, puduitque videre,

cum tu terga dares inhonestaque vela parares;

225

nec mora, "quid facitis? quae vos dementia" dixi

"concitat, o socii, captam dimittere Troiam?

quidve domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"

talibus atque aliis, in quae dolor ipse disertum

fecerat, aversos profuga de classe reduxi.

230

convocat Atrides socios terrore paventes:

nec Telamoniades etiamnunc hiscere quicquam

audet, at ausus erat reges incessere dictis

Thersites, etiam per me haud inpune, protervis!

erigor et trepidos cives exhortor in hostem.

235

amissamque mea virtutem voce reposco.

tempore ab hoc, quodcumque potest fecisse videri

fortiter iste, meum est, qui dantem terga retraxi.

Denique de Danais quis te laudatve petitve?

at sua Tydides mecum communicat acta,

240

me probat et socio semper confidit Ulixe.

est aliquid, de tot Graiorum milibus unum

a Diomede legi (nec me sors ire iubebat!),

sic tamen et spreto noctisque hostisque periclo

ausum eadem, quae nos, Phrygia de gente Dolona

245

interimo, non ante tamen, quam cuncta coegi

prodere et edidici, quid perfida Troia pararet.

omnia cognoram nec, quod specularer, habebam

et iam promissa poteram cum laude reverti:

haud contentus eo petii tentoria Rhesi

250

inque suis ipsum castris comitesque peremi

atque ita captivo, victor votisque potitus,

ingredior curru laetos imitante triumphos;

cuius equos pretium pro nocte poposcerat hostis,

arma negate mihi, fueritque benignior Aiax.

255

quid Lycii referam Sarpedonis agmina ferro

devastata meo? cum multo sanguine fudi

Coeranon Iphitiden et Alastoraque Chromiumque

Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytaninque

exitioque dedi cum Chersidamante Thoona

260

et Charopem fatisque inmitibus Ennomon actum

quique minus celebres nostra sub moenibus urbis

procubuere manu. sunt et mihi vulnera, cives,

ipso pulchra loco; nec vanis credite verbis,

aspicite! en' vestemque manu diduxit et 'haec sunt

265

pectora semper' ait 'vestris exercita rebus!

at nihil inpendit per tot Telamonius annos

sanguinis in socios et habet sine vulnere corpus!

Quid tamen hoc refert, si se pro classe Pelasga

arma tulisse refert contra Troasque Iovemque?

270

confiteorque, tulit (neque enim benefacta maligne

detractare meum est), sed ne communia solus

occupet atque aliquem vobis quoque reddat honorem,

reppulit Actorides sub imagine tutus Achillis

Troas ab arsuris cum defensore carinis.

275

ausum etiam Hectoreis solum concurrere telis

se putat, oblitus regisque ducumque meique,

nonus in officio et praelatus munere sortis.

sed tamen eventus vestrae, fortissime, pugnae

quis fuit? Hector abit violatus vulnere nullo!

280

me miserum, quanto cogor meminisse dolore

temporis illius, quo, Graium murus, Achilles

procubuit! nec me lacrimae luctusque timorque

tardarunt, quin corpus humo sublime referrem:

his umeris, his inquam, umeris ego corpus Achillis

285

et simul arma tuli, quae nunc quoque ferre laboro.

sunt mihi, quae valeant in talia pondera, vires,

est animus certe vestros sensurus honores:

scilicet idcirco pro nato caerula mater

ambitiosa suo fuit, ut caelestia dona,

290

artis opus tantae, rudis et sine pectore miles

indueret? neque enim clipei caelamina novit,

Oceanum et terras cumque alto sidera caelo

Pleiadasque Hyadasque inmunemque aequoris Arcton

diversosque orbes nitidumque Orionis ensem.

295

[postulat, ut capiat, quae non intellegit, arma!]

Quid quod me duri fugientem munera belli

arguit incepto serum accessisse labori

nec se magnanimo maledicere sentit Achilli?

si simulasse vocas crimen, simulavimus ambo;

300

si mora pro culpa est, ego sum maturior illo.

me pia detinuit coniunx, pia mater Achillem,

primaque sunt illis data tempora, cetera vobis:

haud timeo, si iam nequeam defendere, crimen

cum tanto commune viro: deprensus Ulixis

305

ingenio tamen ille, at non Aiacis Ulixes.

Neve in me stolidae convicia fundere linguae

admiremur eum, vobis quoque digna pudore

obicit. an falso Palameden crimine turpe

accusasse mihi, vobis damnasse decorum est?

310

sed neque Naupliades facinus defendere tantum

tamque patens valuit, nec vos audistis in illo

crimina: vidistis, pretioque obiecta patebant.

Nec Poeantiaden quod habet Vulcania Lemnos,

esse reus merui (factum defendite vestrum!

315

consensistis enim), nec me suasisse negabo,

ut se subtraheret bellique viaeque labori

temptaretque feros requie lenire dolores.

paruit – et vivit! non haec sententia tantum

fida, sed et felix, cum sit satis esse fidelem.

320

quem quoniam vates delenda ad Pergama poscunt,

ne mandate mihi! melius Telamonius ibit

eloquioque virum morbis iraque furentem

molliet aut aliqua producet callidus arte!

ante retro Simois fluet et sine frondibus Ide

325

stabit, et auxilium promittet Achaia Troiae,

quam, cessante meo pro vestris pectore rebus,

Aiacis stolidi Danais sollertia prosit.

sis licet infestus sociis regique mihique

dure Philoctete, licet exsecrere meumque

330

devoveas sine fine caput cupiasque dolenti

me tibi forte dari nostrumque haurire cruorem,

utque tui mihi sit, fiat tibi copia nostri:

te tamen adgrediar mecumque reducere nitar

tamque tuis potiar (faveat Fortuna) sagittis,

335

quam sum Dardanio, quem cepi, vate potitus,

quam responsa deum Troianaque fata retexi,

quam rapui Phrygiae signum penetrale Minervae

hostibus e mediis. et se mihi conferat Aiax?

nempe capi Troiam prohibebant fata sine illo:

340

fortis ubi est Aiax? ubi sunt ingentia magni

verba viri? cur hic metuis? cur audet Ulixes

ire per excubias et se committere nocti

perque feros enses non tantum moenia Troum,

verum etiam summas arces intrare suaque

345

eripere aede deam raptamque adferre per hostes?

quae nisi fecissem, frustra Telamone creatus

gestasset laeva taurorum tergora septem.

illa nocte mihi Troiae victoria parta est:

Pergama tunc vici, cum vinci posse coegi.

350

desine Tydiden vultuque et murmure nobis

ostentare meum: pars est sua laudis in illo!

nec tu, cum socia clipeum pro classe tenebas,

solus eras: tibi turba comes, mihi contigit unus.

qui nisi pugnacem sciret sapiente minorem

355

esse nec indomitae deberi praemia dextrae,

ipse quoque haec peteret; peteret moderatior Aiax

Eurypylusque ferox claroque Andraemone natus

nec minus Idomeneus patriaque creatus eadem

Meriones, peteret maioris frater Atridae:

360

quippe manu fortes nec sunt mihi Marte secundi,

consiliis cessere meis. tibi dextera bello

utilis, ingenium est, quod eget moderamine nostro;

tu vires sine mente geris, mihi cura futuri;

tu pugnare potes, pugnandi tempora mecum

365

eligit Atrides; tu tantum corpore prodes,

nos animo; quantoque ratem qui temperat, anteit

remigis officium, quanto dux milite maior,

tantum ego te supero. nec non in corpore nostro

pectora sunt potiora manu: vigor omnis in illis.

370

at vos, o proceres, vigili date praemia vestro,

proque tot annorum cura, quibus anxius egi,

hunc titulum meritis pensandum reddite nostris:

iam labor in fine est; obstantia fata removi

altaque posse capi faciendo Pergama, cepi.

375

per spes nunc socias casuraque moenia Troum

perque deos oro, quos hosti nuper ademi,

per siquid superest, quod sit sapienter agendum,

siquid adhuc audax ex praecipitique petendum est,

[si Troiae fatis aliquid restare putatis,]

380

este mei memores! aut si mihi non datis arma,

huic date!' et ostendit signum fatale Minervae.

Mota manus procerum est, et quid facundia posset,

re patuit, fortisque viri tulit arma disertus.

Hectora qui solus, qui ferrum ignesque Iovemque

385

sustinuit totiens, unam non sustinet iram,

invictumque virum vincit dolor: arripit ensem

et 'meus hic certe est! an et hunc sibi poscit Ulixes?

hoc' ait 'utendum est in me mihi, quique cruore

saepe Phrygum maduit, domini nunc caede madebit,

390

ne quisquam Aiacem possit superare nisi Aiax.'

dixit et in pectus tum demum vulnera passum,

qua patuit ferro, letalem condidit ensem.

nec valuere manus infixum educere telum:

expulit ipse cruor, rubefactaque sanguine tellus

395

purpureum viridi genuit de caespite florem,

qui prius Oebalio fuerat de vulnere natus;

littera communis mediis pueroque viroque

inscripta est foliis, haec nominis, illa querellae.
 

Hecuba

Victor ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis

400

et veterum terras infames caede virorum

vela dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas;

quae postquam ad Graios domino comitante revexit,

inposita est sero tandem manus ultima bello.

[Troia simul Priamusque cadunt. Priameia coniunx

405

perdidit infelix hominis post omnia formam

externasque novo latratu terruit auras,

longus in angustum qua clauditur Hellespontus.]

Ilion ardebat, neque adhuc consederat ignis,

exiguumque senis Priami Iovis ara cruorem

410

conbiberat, tractata comis antistita Phoebi

non profecturas tendebat ad aethera palmas;

Dardanidas matres patriorum signa deorum,

dum licet, amplexas succensaque templa tenentes

invidiosa trahunt victores praemia Grai;

415

mittitur Astyanax illis de turribus, unde

pugnantem pro se proavitaque regna tuentem

saepe videre patrem monstratum a matre solebat.

iamque viam suadet Boreas, flatuque secundo

carbasa mota sonant: iubet uti navita ventis;

420

'Troia, vale! rapimur' clamant, dant oscula terrae

Troades et patriae fumantia tecta relinquunt.

ultima conscendit classem – miserabile visu! –

in mediis Hecabe natorum inventa sepulcris:

prensantem tumulos atque ossibus oscula dantem

425

Dulichiae traxere manus, tamen unius hausit

inque sinu cineres secum tulit Hectoris haustos;

Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,

inferias inopes, crinem lacrimasque reliquit,

Est, ubi Troia fuit, Phrygiae contraria tellus

430

Bistoniis habitata viris: Polymestoris illic

regia dives erat, cui te commisit alendum

clam, Polydore, pater Phrygiisque removit ab armis,

consilium sapiens, sceleris nisi praemia magnas

adiecisset opes, animi inritamen avari.

435

ut cecidit fortuna Phrygum, capit inpius ensem

rex Thracum iuguloque sui demisit alumni

et, tamquam tolli cum corpore crimina possent,

exanimem scopulo subiectas misit in undas.

Litore Threicio classem religarat Atrides,

440

dum mare pacatum, dum ventus amicior esset:

hic subito, quantus, cum viveret, esse solebat,

exit humo late rupta similisque minanti

temporis illius vultum referebat Achilles,

quo ferus iniustum petiit Agamemnona ferro

445

'inmemores' que 'mei disceditis,' inquit 'Achivi,

obrutaque est mecum virtutis gratia nostrae!

ne facite! utque meum non sit sine honore sepulcrum,

placet Achilleos mactata Polyxena manes!'

dixit, et inmiti sociis parentibus umbrae,

450

rapta sinu matris, quam iam prope sola fovebat,

fortis et infelix et plus quam femina virgo

ducitur ad tumulum diroque fit hostia busto.

quae memor ipsa sui postquam crudelibus aris

admota est sensitque sibi fera sacra parari,

455

utque Neoptolemum stantem ferrumque tenentem;

inque suo vidit figentem lumina vultu,

'utere iamdudum generoso sanguine' dixit

'nulla mora est. vel tu iugulo vel pectore telum

conde meo' iugulumque simul pectusque retexit.

460

'scilicet haud ulli servire Polyxena vellem!

haud per tale sacrum numen placabitis ullum!

mors tantum vellem matrem mea fallere posset!

mater obest minuitque necis mihi gaudia, quamvis

non mea mors illi, verum sua vita gemenda est.

465

vos modo, ne Stygios adeam non libera manes,

ite procul, si iusta peto, tactuque viriles

virgineo removete manus! acceptior illi,

quisquis is est, quem caede mea placare paratis,

liber erit sanguis. siquos tamen ultima nostri

470

verba movent oris (Priami vos filia regis,

nunc captiva rogat), genetrici corpus inemptum

reddite, neve auro redimat ius triste sepulcri,

sed lacrimis! tum, cum poterat, redimebat et auro.'

dixerat, at populus lacrimas, quas illa tenebat,

475

non tenet; ipse etiam flens invitusque sacerdos

praebita coniecto rupit praecordia ferro.

illa super terram defecto poplite labens

pertulit intrepidos ad fata novissima vultus;

tunc quoque cura fuit partes velare tegendas,

480

cum caderet, castique decus servare pudoris.

Troades excipiunt deploratosque recensent

Priamidas et quot dederit domus una cruores,

teque gemunt, virgo, teque, o modo regia coniunx,

regia dicta parens, Asiae florentis imago,

485

nunc etiam praedae mala sors; quam victor Ulixes

esse suam nollet, nisi quod tamen Hectora partu

edideras: dominum matri vix repperit Hector!

quae corpus conplexa animae tam fortis inane,

quas totiens patriae dederat natisque viroque,

490

huic quoque dat lacrimas: lacrimas in vulnera fundit,

osculaque ore tegit consuetaque pectora plangit

canitiemque suam concretam sanguine vellens

plura quidem, sed et haec laniato pectore, dixit:

'nata, tuae (quid enim superest?) dolor ultime matri,

495

nata, iaces, videoque tuum, mea vulnera, vulnus.

en, ne perdiderim quemquam sine caede meorum,

tu quoque vulnus habes; at te, quia femina, rebar

a ferro tutam: cecidisti et femina ferro,

totque tuos idem fratres, te perdidit idem,

500

exitium Troiae nostrique orbator, Achilles;

at postquam cecidit Paridis Phoebique sagittis,

nunc certe, dixi, non est metuendus Achilles:

nunc quoque mi metuendus erat; cinis ipse sepulti

in genus hoc saevit, tumulo quoque sensimus hostem:

505

Aeacidae fecunda fui! iacet Ilion ingens,

eventuque gravi finita est publica clades,

sed finita tamen; soli mihi Pergama restant.

in cursuque meus dolor est: modo maxima rerum,

tot generis natisque potens nuribusque viroque

510

nunc trahor exul, inops, tumulis avulsa meorum,

Penelopae munus, quae me data pensa trahentem

matribus ostendens Ithacis "haec Hectoris illa est

clara parens, haec est" dicet "Priameia coniunx,"

postque tot amissos tu nunc, quae sola levabas

515

maternos luctus, hostilia busta piasti!

inferias hosti peperi! quo ferrea resto?

quidve moror? quo me servas, annosa senectus?

quo, di crudeles, nisi uti nova funera cernam,

vivacem differtis anum? quis posse putaret

520

felicem Priamum post diruta Pergama dici?

felix morte sua est! nec te, mea nata, peremptam

adspicit et vitam pariter regnumque reliquit.

at, puto, funeribus dotabere, regia virgo,

condeturque tuum monumentis corpus avitis!

525

non haec est fortuna domus: tibi munera matris

contingent fletus peregrinaeque haustus arenae!

omnia perdidimus: superest, cur vivere tempus

in breve sustineam, proles gratissima matri,

nunc solus, quondam minimus de stirpe virili,

530

has datus Ismario regi Polydorus in oras.

quid moror interea crudelia vulnera lymphis

abluere et sparsos inmiti sanguine vultus?'

Dixit et ad litus passu processit anili,

albentes lacerata comas. 'date, Troades, urnam!'

535

dixerat infelix, liquidas hauriret ut undas:

adspicit eiectum Polydori in litore corpus

factaque Threiciis ingentia vulnera telis;

Troades exclamant, obmutuit illa dolore,

et pariter vocem lacrimasque introrsus obortas

540

devorat ipse dolor, duroque simillima saxo

torpet et adversa figit modo lumina terra,

interdum torvos sustollit ad aethera vultus,

nunc positi spectat vultum, nunc vulnera nati,

vulnera praecipue, seque armat et instruit ira.

545

qua simul exarsit, tamquam regina maneret,

ulcisci statuit poenaeque in imagine tota est,

utque furit catulo lactente orbata leaena

signaque nacta pedum sequitur, quem non videt, hostem,

sic Hecabe, postquam cum luctu miscuit iram,

550

non oblita animorum, annorum oblita suorum,

vadit ad artificem dirae, Polymestora, caedis

conloquiumque petit; nam se monstrare relictum

velle latens illi, quod nato redderet, aurum.

credidit Odrysius praedaeque adsuetus amore

555

in secreta venit: tum blando callidus ore

'tolle moras, Hecabe,' dixit 'da munera nato!

omne fore illius, quod das, quod et ante dedisti,

per superos iuro.' spectat truculenta loquentem

falsaque iurantem tumidaque exaestuat ira

560

atque ita correpto captivarum agmina matrum

invocat et digitos in perfida lumina condit

expellitque genis oculos (facit ira valentem)

inmergitque manus foedataque sanguine sonti

non lumen (neque enim superest), loca luminis haurit.

565

clade sui Thracum gens inritata tyranni

Troada telorum lapidumque incessere iactu

coepit, at haec missum rauco cum murmure saxum

morsibus insequitur rictuque in verba parato

latravit, conata loqui: locus exstat et ex re

570

nomen habet, veterumque diu memor illa malorum

tum quoque Sithonios ululavit maesta per agros.

illius Troasque suos hostesque Pelasgos,

illius fortuna deos quoque moverat omnes,

sic omnes, ut et ipsa Iovis coniunxque sororque

575

eventus Hecaben meruisse negaverit illos.
 

Memnon

Non vacat Aurorae, quamquam isdem faverat armis,

cladibus et casu Troiaeque Hecabesque moveri.

cura deam propior luctusque domesticus angit

Memnonis amissi, Phrygiis quem lutea campis

580

vidit Achillea pereuntem cuspide mater;

vidit, et ille color, quo matutina rubescunt

tempora, palluerat, latuitque in nubibus aether.

at non inpositos supremis ignibus artus

sustinuit spectare parens, sed crine soluto

585

sicut erat, magni genibus procumbere non est

dedignata Iovis lacrimisque has addere voces:

'omnibus inferior, quas sustinet aureus aether,

(nam mihi sunt totum rarissima templa per orbem)

diva tamen, veni, non ut delubra diesque

590

des mihi sacrificos caliturasque ignibus aras:

si tamen adspicias, quantum tibi femina praestem,

tum cum luce nova noctis confinia servo,

praemia danda putes; sed non ea cura neque hic est

nunc status Aurorae, meritos ut poscat honores:

595

Memnonis orba mei venio, qui fortia frustra

pro patruo tulit arma suo primisque sub annis

occidit a forti (sic vos voluistis) Achille.

da, precor, huic aliquem, solacia mortis, honorem,

summe deum rector, maternaque vulnera leni!'

600

Iuppiter adnuerat, cum Memnonis arduus alto

corruit igne rogus, nigrique volumina fumi

infecere diem, veluti cum flumine Nais

exhalat nebulas, nec sol admittitur infra;

atra favilla volat glomerataque corpus in unum

605

densetur faciemque capit sumitque calorem

atque animam ex igni (levitas sua praebuit alas)

et primo similis volucri, mox vera volucris

insonuit pennis, pariter sonuere sorores

innumerae, quibus est eadem natalis origo,

610

terque rogum lustrant, et consonus exit in auras

ter clangor, quarto seducunt castra volatu:

tum duo diversa populi de parte feroces

bella gerunt rostrisque et aduncis unguibus iras

exercent alasque adversaque pectora lassant;

615

inferiaeque cadunt cineri cognata sepulto

corpora seque viro forti meminere creatas.

praepetibus subitis nomen facit auctor: ab illo

Memnonides dictae, cum sol duodena peregit

signa, parentali moriturae marte rebellant.

620

ergo aliis latrasse Dymantida flebile visum est;

luctibus est Aurora suis intenta piasque

nunc quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe.
 

Aeneas

Non tamen eversam Troiae cum moenibus esse

spem quoque fata sinunt: sacra et, sacra altera, patrem

625

fert umeris, venerabile onus, Cythereius heros.

de tantis opibus praedam pius eligit illam

Ascaniumque suum profugaque per aequora classe

fertur ab Antandro scelerataque limina Thracum

et Polydoreo manantem sanguine terram

630

linquit et utilibus ventis aestuque secundo

intrat Apollineam sociis comitantibus urbem.

hunc Anius, quo rege homines, antistite Phoebus

rite colebatur, temploque domoque recepit

urbemque ostendit delubraque nota duasque

635

Latona quondam stirpes pariente retentas.

ture dato flammis vinoque in tura profuso

caesarumque boum fibris de more crematis

regia tecta petunt, positique tapetibus altis

munera cum liquido capiunt Cerealia Baccho.

640

tum pius Anchises: 'o Phoebi lecte sacerdos,

fallor, an et natum, cum primum haec moenia vidi,

bisque duas natas, quantum reminiscor, habebas?'

huic Anius niveis circumdata tempora vittis

concutiens et tristis ait: 'non falleris, heros

645

maxime; vidisti natorum quinque parentem,

quem nunc (tanta homines rerum inconstantia versat)

paene vides orbum. quod enim mihi filius absens

auxilium, quem dicta suo de nomine tellus

Andros habet pro patre locumque et regna tenentem?

650

Delius augurium dedit huic, dedit altera Liber

femineae stirpi voto maiora fideque

munera: nam tactu natarum cuncta mearum

in segetem laticemque meri canaeque Minervae

transformabantur, divesque erat usus in illis.

655

hoc ubi cognovit Troiae populator Atrides,

(ne non ex aliqua vestram sensisse procellam

nos quoque parte putes), armorum viribus usus

abstrahit invitas gremio genitoris alantque

imperat Argolicam caelesti munere classem.

660

effugiunt, quo quaeque potest: Euboea duabus

et totidem natis Andros fraterna petita est.

miles adest et, ni dedantur, bella minatur:

victa metu pietas consortia pectora poenae

dedidit (et timido possis ignoscere fratri:

665

non hic Aeneas, non, qui defenderet Andron,

Hector erat, per quem decimum durastis in annum).

iamque parabantur captivis vincla lacertis:

illae tollentes etiamnum libera caelo

bracchia "Bacche pater, fer opem!" dixere, tulitque

670

muneris auctor opem, – si miro perdere more

ferre vocatur opem, nec qua ratione figuram

perdiderint, potui scire aut nunc dicere possum;

summa mali nota est: pennas sumpsere tuaeque

coniugis in volucres, niveas abiere columbas.'

675

talibus atque aliis postquam convivia dictis

inplerunt, mensa somnum petiere remota

cumque die surgunt adeuntque oracula Phoebi,

qui petere antiquam matrem cognataque iussit

litora; prosequitur rex et dat munus ituris,

680

Anchisae sceptrum, chlamydem pharetramque nepoti,

cratera Aeneae, quem quondam transtulit illi

hospes ab Aoniis Therses Ismenius oris:

miserat hunc illi Therses, fabricaverat Alcon

Hyleus et longo caelaverat argumento.

685

urbs erat, et septem posses ostendere portas:

hae pro nomine erant, et quae foret illa, docebant;

ante urbem exequiae tumulique ignesque rogique

effusaeque comas et apertae pectora matres

significant luctum; nymphae quoque flere videntur

690

siccatosque queri fontes: sine frondibus arbor

nuda riget, rodunt arentia saxa capellae.

ecce facit mediis natas Orione Thebis

hanc non femineum iugulo dare vulnus aperto,

illam demisso per fortia pectora telo

695

pro populo cecidisse suo pulchrisque per urbem

funeribus ferri celebrique in parte cremari.

tum de virginea geminos exire favilla,

ne genus intereat, iuvenes, quos fama Coronas

nominat, et cineri materno ducere pompam.

700

hactenus antiquo signis fulgentibus aere,

summus inaurato crater erat asper acantho.

nec leviora datis Troiani dona remittunt

dantque sacerdoti custodem turis acerram,

dant pateram claramque auro gemmisque coronam.

705

inde recordati Teucros a sanguine Teucri

ducere principium Creten tenuere locique

ferre diu nequiere Iovem centumque relictis

urbibus Ausonios optant contingere portus,

saevit hiems iactatque viros, Strophadumque receptos

710

portubus infidis exterruit ales Aello.

et iam Dulichios portus Ithacamque Samonque

Neritiasque domus, regnum fallacis Ulixis,

praeter erant vecti: certatam lite deorum

Ambraciam versique vident sub imagine saxum

715

iudicis, Actiaco quae nunc ab Apolline nota est,

vocalemque sua terram Dodonida quercu

Chaoniosque sinus, ubi nati rege Molosso

inpia subiectis fugere incendia pennis.

Proxima Phaeacum felicibus obsita pomis

720

rura petunt, Epiros ab his regnataque vati

Buthrotos Phrygio simulataque Troia tenetur;

inde futurorum certi, quae cuncta fideli

Priamides Helenus monitu praedixerat, intrant

Sicaniam: tribus haec excurrit in aequora linguis,

725

e quibus imbriferos est versa Pachynos ad austros,

mollibus oppositum zephyris Lilybaeon, ad arctos

aequoris expertes spectat boreanque Peloros.

hac subeunt Teucri, et remis aestuque secundo

sub noctem potitur Zanclaea classis arena:
 

Scylla

730

Scylla latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis

infestat; vorat haec raptas revomitque carinas,

illa feris atram canibus succingitur alvum,

virginis ora gerens, et, si non omnia vates

ficta reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo:

735

hanc multi petiere proci, quibus illa repulsis

ad pelagi nymphas, pelagi gratissima nymphis,

ibat et elusos iuvenum narrabat amores.
 

Acis et Galatea

Quam, dum pectendos praebet Galatea capillos,

talibus adloquitur repetens suspiria dictis:

740

'te tamen, o virgo, genus haud inmite virorum

expetit, utque facis, potes his inpune negare;

at mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris

enixa est, quae sum turba quoque tuta sororum,

non nisi per luctus licuit Cyclopis amorem

745

effugere.' et lacrimae vocem inpediere loquentis.

quas ubi marmoreo detersit pollice virgo

et solata deam est, 'refer, o carissima' dixit

'neve tui causam tege (sum tibi fida) doloris!'

Nereis his contra resecuta Crataeide natam est:

750

'Acis erat Fauno nymphaque Symaethide cretus

magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,

nostra tamen maior; nam me sibi iunxerat uni.

pulcher et octonis iterum natalibus actis

signarat teneras dubia lanugine malas.

755

hunc ego, me Cyclops nulla cum fine petebat.

nec, si quaesieris, odium Cyclopis amorne

Acidis in nobis fuerit praesentior, edam:

par utrumque fuit. pro! quanta potentia regni

est, Venus alma, tui! nempe ille inmitis et ipsis

760

horrendus silvis et visus ab hospite nullo

inpune et magni cum dis contemptor Olympi,

quid sit amor, sentit validaque cupidine captus

uritur oblitus pecorum antrorumque suorum.

iamque tibi formae, iamque est tibi cura placendi,

765

iam rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos,

iam libet hirsutam tibi falce recidere barbam

et spectare feros in aqua et conponere vultus.

caedis amor feritasque sitisque inmensa cruoris

cessant, et tutae veniuntque abeuntque carinae.

770

Telemus interea Siculam delatus ad Aetnen,

Telemus Eurymides, quem nulla fefellerat ales,

terribilem Polyphemon adit "lumen" que, "quod unum

fronte geris media, rapiet tibi" dixit "Ulixes."

risit et "o vatum stolidissime, falleris," inquit,

775

"altera iam rapuit." sic frustra vera monentem

spernit et aut gradiens ingenti litora passu

degravat, aut fessus sub opaca revertitur antra.

prominet in pontum cuneatus acumine longo

collis (utrumque latus circumfluit aequoris unda):

780

huc ferus adscendit Cyclops mediusque resedit;

lanigerae pecudes nullo ducente secutae.

cui postquam pinus, baculi quae praebuit usum,

ante pedes posita est antemnis apta ferendis

sumptaque harundinibus conpacta est fistula centum,

785

senserunt toti pastoria sibila montes,

senserunt undae; latitans ego rupe meique

Acidis in gremio residens procul auribus hausi

talia dicta meis auditaque mente notavi:

"Candidior folio nivei Galatea ligustri,

790

floridior pratis, longa procerior alno,

splendidior vitro, tenero lascivior haedo,

levior adsiduo detritis aequore conchis,

solibus hibernis, aestiva gratior umbra,

nobilior pomis, platano conspectior alta,

795

lucidior glacie, matura dulcior uva,

mollior et cycni plumis et lacta coacto,

et, si non fugias, riguo formosior horto:

saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,

durior annosa quercu, fallacior undis,

800

lentior et salicis virgis et vitibus albis,

his inmobilior scopulis, violentior amne,

laudato pavone superbior, acrior igni,

asperior tribulis, feta truculentior ursa,

surdior aequoribus, calcato inmitior hydro,

805

et, quod praecipue vellem tibi demere possem,

non tantum cervo claris latratibus acto,

verum etiam ventis volucrique fugacior aura,

(at bene si noris, pigeat fugisse, morasque

ipsa tuas damnes et me retinere labores)

810

sunt mihi, pars montis, vivo pendentia saxo

antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu,

nec sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos,

sunt auro similes longis in vitibus uvae,

sunt et purpureae: tibi et has servamus et illas.

815

ipsa tuis manibus silvestri nata sub umbra

mollia fraga leges, ipsa autumnalia corna

prunaque non solum nigro liventia suco,

verum etiam generosa novasque imitantia ceras.

nec tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt

820

arbutei fetus: omnis tibi serviet arbor.

Hoc pecus omne meum est, multae quoque vallibus errant,

multas silva tegit, multae stabulantur in antris,

nec, si forte roges, possim tibi dicere, quot sint:

pauperis est numerare pecus; de laudibus harum

825

nil mihi credideris, praesens potes ipsa videre,

ut vix circumeant distentum cruribus uber.

sunt, fetura minor, tepidis in ovilibus agni.

sunt quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.

lac mihi semper adest niveum: pars inde bibenda

830

servatur, partem liquefacta coagula durant.

Nec tibi deliciae faciles vulgataque tantum

munera contingent, dammae leporesque caperque,

parve columbarum demptusve cacumine nidus:

inveni geminos, qui tecum ludere possint,

835

inter se similes, vix ut dignoscere possis,

villosae catulos in summis montibus ursae:

inveni et dixi 'dominae servabimus istos.'

Iam modo, caeruleo nitidum caput exere ponto,

iam, Galatea, veni, nec munera despice nostra!

840

certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi

nuper aquae, placuitque mihi mea forma videnti.

adspice, sim quantus: non est hoc corpore maior

Iuppiter in caelo, nam vos narrare soletis

nescio quem regnare Iovem; coma plurima torvos

845

prominet in vultus, umerosque, ut lucus, obumbrat;

nec mea quod rigidis horrent densissima saetis

corpora, turpe puta: turpis sine frondibus arbor,

turpis equus, nisi colla iubae flaventia velent;

pluma tegit volucres, ovibus sua lana decori est:

850

barba viros hirtaeque decent in corpore saetae.

unum est in media lumen mihi fronte, sed instar

ingentis clipei. quid? non haec omnia magnus

Sol videt e caelo? Soli tamen unicus orbis.

adde, quod in vestro genitor meus aequore regnat:

855

hunc tibi do socerum; tantum miserere precesque

supplicis exaudi! tibi enim succumbimus uni,

quique Iovem et caelum sperno et penetrabile fulmen,

Nerei, te vereor: tua fulmine saevior ira est. –

atque ego contemptus essem patientior huius,

860

si fugeres omnes; sed cur Cyclope repulso

Acin amas praefersque meis conplexibus Acin?

ille tamen placeatque sibi placeatque licebit,

quod nollem, Galatea, tibi; modo copia detur:

sentiet esse mihi tanto pro corpore vires!

865

viscera viva traham divulsaque membra per agros

perque tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas.

uror enim, laesusque exaestuat acrius ignis,

cumque suis videor translatam viribus Aetnam

pectore ferre meo, nec tu, Galatea, moveris."

870

talia nequiquam questus (nam cuncta videbam)

surgit et ut taurus vacca furibundus adempta

stare nequit silvaque et notis saltibus errat,

cum ferus ignaros nec quicquam tale timentes

me videt atque Acin "video" que exclamat "et ista

875

ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae."

tantaque vox, quantam Cyclops iratus habere

debuit, illa fuit: clamore perhorruit Aetne.

ast ego vicino pavefacta sub aequore mergor;

terga fugae dederat conversa Symaethius heros

880

et "fer opem, Galatea, precor, mihi! ferte, parentes,"

dixerat "et vestris periturum admittite regnis!"

insequitur Cyclops partemque e monte revulsam

mittit, et extremus quamvis pervenit ad illum

angulus is molis, totum tamen obruit Acin.

885

at nos, quod fieri solum per fata licebat,

fecimus, ut vires adsumeret Acis avitas.

puniceus de mole cruor manabat, et intra

temporis exiguum rubor evanescere coepit,

fitque color primo turbati fluminis imbre

890

purgaturque mora; tum moles fracta dehiscit,

vivaque per rimas proceraque surgit harundo,

osque cavum saxi sonat exsultantibus undis,

miraque res, subito media tenus exstitit alvo

incinctus iuvenis flexis nova cornua cannis,

895

qui, nisi quod maior, quod toto caerulus ore,

Acis erat, sed sic quoque erat tamen Acis, in amnem

versus, et antiquum tenuerunt flumina nomen.'
 

Polyphemus, Glaucus

Desierat Galatea loqui, coetuque soluto

discedunt placidisque natant Nereides undis.

900

Scylla redit; neque enim medio se credere ponto

audet, et aut bibula sine vestibus errat arena

aut, ubi lassata est, seductos nacta recessus

gurgitis, inclusa sua membra refrigerat unda.

ecce freto strindens, alti novus incola ponti,

905

nuper in Euboica versis Anthedone membris,

Glaucus adest, visaeque cupidine virginis haeret

et, quaecumque putat fugientem posse morari,

verba refert; fugit illa tamen veloxque timore

pervenit in summum positi prope litora montis.

910

ante fretum est ingens, apicem conlectus in unum,

longa sub arboribus convexus in aequora vertex.

constitit hic, et tuta loco, monstrumne deusne

ille sit, ignorans admiraturque colorem

caesariemque umeros subiectaque terga tegentem,

915

ultimaque excipiat quod tortilis inguina piscis.

sensit et innitens, quae stabat proxima, moli

'non ego prodigium nec sum fera belua, virgo,

sed deus' inquit 'aquae: nec maius in aequora Proteus

ius habet et Triton Athamantiadesque Palaemon.

920

ante tamen mortalis eram, sed, scilicet altis

debitus aequoribus iam tum exercebar in illis.

nam modo ducebam ducentia retia pisces,

nunc in mole sedens moderabar harundine linum.

sunt viridi prato confinia litora, quorum

925

altera pars undis, pars altera cingitur herbis,

quas neque cornigerae morsu laesere iuvencae,

nec placidae carpsistis oves hirtaeve capellae;

non apis inde tulit conlectos sedula flores,

non data sunt capiti genialia serta, neque umquam

930

falciferae secuere manus; ego primus in illo

caespite consedi, dum lina madentia sicco,

utque recenserem captivos ordine pisces,

insuper exposui, quos aut in retia casus

aut sua credulitas in aduncos egerat hamos.

935

res similis fictae, sed quid mihi fingere prodest?

gramine contacto coepit mea praeda moveri

et mutare latus terraque ut in aequore niti.

dumque moror mirorque simul, fugit omnis in undas

turba suas dominumque novum litusque relinquunt.

940

obstipui dubitoque diu causamque requiro,

num deus hoc aliquis, num sucus fecerit herbae:

"quae tamen has" inquam "vires habet herba?" manuque

pabula decerpsi decerptaque dente momordi.

vix bene conbiberant ignotos guttura sucos,

945

cum subito trepidare intus praecordia sensi

alteriusque rapi naturae pectus amore;

nec potui restare diu "repetenda" que "numquam

terra, vale!" dixi corpusque sub aequora mersi.

di maris exceptum socio dignantur honore,

950

utque mihi, quaecumque feram, mortalia demant,

Oceanum Tethynque rogant: ego lustror ab illis,

et purgante nefas noviens mihi carmine dicto

pectora fluminibus iubeor supponere centum;

nec mora, diversis lapsi de partibus amnes

955

totaque vertuntur supra caput aequora nostrum.

hactenus acta tibi possum memoranda referre,

hactenus haec memini, nec mens mea cetera sensit.

quae postquam rediit, alium me corpore toto,

ac fueram nuper, neque eundem mente recepi:

960

hanc ego tum primum viridem ferrugine barbam

caesariemque meam, quam longa per aequora verro,

ingentesque umeros et caerula bracchia vidi

cruraque pinnigero curvata novissima pisce.

quid tamen haec species, quid dis placuisse marinis,

965

quid iuvat esse deum, si tu non tangeris istis?'

talia dicentem, dicturum plura, reliquit

Scylla deum; furit ille inritatusque repulsa

prodigiosa petit Titanidos atria Circes.