Aristoteles
384 - 322 a. Chr. n.
Περὶ ἑρμηνείας
|
|
|
________________________________________________________
|
|
9
Ἐπὶ μὲν οὖν τῶν ὄντων καὶ γενομένων ἀνάγκη τὴν κατάφασιν ἢ τὴν ἀπόφασιν ἀληθῆ ἢ ψευδῆ εἶναι, καὶ ἐπὶ μὲν τῶν καθόλου ὡς καθόλου ἀεὶ τὴν μὲν ἀληθῆ τὴν δὲ ψευδῆ εἶναι, 1) [30] καὶ ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα, ὥσπερ εἴρηται, ἐπὶ δὲ τῶν καθόλου μὴ καθόλου λεχθέντων οὐκ ἀνάγκη· εἴρηται δὲ καὶ περὶ τούτων. ἐπὶ δὲ τῶν καθ' ἕκαστα καὶ μελλόντων οὐχ ὁμοίως. εἰ γὰρ πᾶσα κατάφασις καὶ 2) ἀπόφασις ἀληθὴς ἢ ψευδής, καὶ ἅπαν ἀνάγκη 3) ὑπάρχειν ἢ μὴ ὑπάρχειν, ὥστε εἰ 4) ὁ μὲν [35] φήσει ἔσεσθαί τι ὁ δὲ μὴ φήσει τὸ αὐτὸ τοῦτο, δῆλον ὅτι ἀνάγκη ἀληθεύειν τὸν ἕτερον αὐτῶν, εἰ πᾶσα κατάφασις καὶ ἀπόφασις 5) ἀληθὴς ἢ ψευδής. ἄμφω γὰρ οὐχ ὑπάρξει ἅμα ἐπὶ τοῖς τοιούτοις. εἰ γὰρ ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι λευκὸν ἢ [18b] ὅτι 6) οὐ λευκόν ἐστιν, ἀνάγκη εἶναι λευκὸν ἢ οὐ λευκόν, καὶ εἰ ἔστι λευκὸν ἢ οὐ λευκόν, ἀληθὲς ἦν φάναι ἢ ἀποφάναι· καὶ εἰ μὴ ὑπάρχει, ψεύδεται, καὶ εἰ ψεύδεται, οὐχ ὑπάρχει, ὥστε ἀνάγκη ἢ 7) τὴν κατάφασιν ἢ τὴν ἀπόφασιν ἀληθῆ εἶναι ἢ ψευδῆ 8). οὐδὲν ἄρα οὔτε ἔστιν οὔτε γίνεται 9) οὔτε ἀπὸ τύχης οὔθ' [5] ὁπότερ' ἔτυχεν, οὐδὲ 10) ἔσται ἢ οὐκ ἔσται, ἀλλ' ἐξ ἀνάγκης ἅπαντα καὶ οὐχ ὁπότερ' ἔτυχεν. ἢ γὰρ ὁ φὰς ἀληθεύσει ἢ ὁ ἀποφάς. ὁμοίως γὰρ ἂν ἐγίνετο ἢ οὐκ ἐγίνετο 11)· τὸ γὰρ ὁπότερ' ἔτυχεν οὐδὲν μᾶλλον οὕτως ἢ μὴ οὕτως ἔχει ἢ ἕξει. ἔτι εἰ ἔστι λευκὸν νῦν, ἀληθὲς ἦν εἰπεῖν πρότερον ὅτι ἔσται λευκόν, ὥστε ἀεὶ ἀληθὲς [10] ἦν εἰπεῖν ὁτιοῦν τῶν γενομένων ὅτι ἔστιν ἢ 12) ἔσται. εἰ δὲ 13) ἀεὶ ἀληθὲς ἦν εἰπεῖν ὅτι ἔστιν ἢ ἔσται, οὐχ οἷόν τε τοῦτο μὴ εἶναι οὐδὲ μὴ ἔσεσθαι. ὃ δὲ μὴ οἷόν τε μὴ γενέσθαι, ἀδύνατον μὴ γενέσθαι· ὃ δὲ ἀδύνατον μὴ γενέσθαι, ἀνάγκη γενέσθαι· ἅπαντα οὖν τὰ ἐσόμενα ἀναγκαῖον γενέσθαι. οὐδὲν ἄρα ὁπότερ' ἔτυχεν [15] οὐδὲ 14) ἀπὸ τύχης ἔσται· εἰ γὰρ ἀπὸ τύχης, οὐκ ἐξ ἀνάγκης. ἀλλὰ μὴν οὐδ' ὡς οὐδέτερόν γε ἀληθὲς ἐνδέχεται λέγειν, οἷον ὅτι οὔτε 15) ἔσται οὔτε οὐκ ἔσται. πρῶτον μὲν γὰρ οὔσης τῆς καταφάσεως ψευδοῦς ἡ ἀπόφασις οὐκ ἀληθής, καὶ ταύτης ψευδοῦς οὔσης τὴν κατάφασιν συμβαίνει μὴ ἀληθῆ εἶναι. καὶ πρὸς τούτοις, εἰ [20] ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι λευκὸν καὶ μέγα 16, δεῖ ἄμφω ὑπάρχειν. εἰ δὲ ὑπάρξει 17) εἰς αὔριον, ὑπάρξει εἰς αὔριον. εἰ δὲ μήτε 18) ἔσται μήτε μὴ ἔσται αὔριον, οὐκ ἂν εἴη τὸ ὁπότερ' ἔτυχεν, οἷον ναυμαχία· δέοι γὰρ ἂν μήτε γενέσθαι ναυμαχίαν αὔριον 19) μήτε μὴ γενέσθαι. [25]Τὰ μὲν δὴ συμβαίνοντα ἄτοπα ταῦτα καὶ τοιαῦτα 20 ἕτερα, εἴπερ πάσης καταφάσεως καὶ ἀποφάσεως ἢ ἐπὶ τῶν καθόλου λεγομένων ὡς καθόλου ἢ ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστον 21) ἀνάγκη τῶν ἀντικειμένων εἶναι τὴν μὲν ἀληθῆ τὴν δὲ ψευδῆ, μηδὲν δὲ ὁπότερ' ἔτυχεν εἶναι ἐν τοῖς γιγνομένοις, ἀλλὰ πάντα [30] εἶναι καὶ γίγνεσθαι ἐξ ἀνάγκης. ὥστε οὔτε βουλεύεσθαι δέοι ἂν οὔτε πραγματεύεσθαι, ὡς ἐὰν μὲν τοδὶ ποιήσωμεν, ἔσται τοδί, ἐὰν δὲ μὴ τοδί, οὐκ ἔσται τοδί 22). οὐδὲν γὰρ κωλύει καὶ 23) εἰς μυριοστὸν ἔτος τὸν μὲν φάναι τοῦτο 24) ἔσεσθαι τὸν δὲ μὴ φάναι, ὥστε ἐξ ἀνάγκης ἔσεσθαι ὁπότεροῦν 25) αὐτῶν ἀληθὲς ἦν [35] εἰπεῖν τότε. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τοῦτο διαφέρει, εἴ τινες εἶπον τὴν ἀντίφασιν ἢ μὴ εἶπον· δῆλον γὰρ ὅτι οὕτως ἔχει τὰ πράγματα, κἂν μὴ ὁ μὲν καταφήσηι τι 26) ὁ δὲ ἀποφήσηι· οὐδὲ 27) γὰρ διὰ τὸ καταφαθῆναι ἢ ἀποφαθῆναι 28) ἔσται ἢ οὐκ ἔσται, οὐδ' εἰς [19a] μυριοστὸν ἔτος μᾶλλον ἢ ἐν ὁποσωιοῦν χρόνωι. ὥστε 29 εἰ ἐν ἅπαντι τῶι χρόνωι οὕτως εἶχεν ὥστε τὸ ἕτερον ἀληθεύεσθαι, ἀναγκαῖον ἦν τοῦτο γενέσθαι, καὶ ἕκαστον τῶν γενομένων ἀεὶ οὕτως ἔχειν ὥστε ἐξ ἀνάγκης γενέσθαι. ὅ τε γὰρ ἀληθῶς εἶπέ τις ὅτι ἔσται, οὐχ οἷόν τε μὴ γενέσθαι· καὶ τὸ γινόμενον 30) ἀληθὲς ἦν [5] εἰπεῖν ἀεὶ ὅτι ἔσται.Εἰ δὴ ταῦτα ἀδύνατα – ὁρῶμεν γὰρ ὅτι ἔστιν ἀρχὴ τῶν ἐσομένων καὶ ἀπὸ τοῦ βουλεύεσθαι καὶ ἀπὸ τοῦ πρᾶξαί τι, καὶ ὅτι ὅλως ἔστιν ἐν τοῖς μὴ ἀεὶ ἐνεργοῦσι τὸ δυνατὸν εἶναι καὶ μὴ ὁμοίως 31)· ἐν οἷς ἄμφω ἐνδέχεται, καὶ τὸ εἶναι [10] καὶ τὸ μὴ εἶναι, ὥστε καὶ τὸ γενέσθαι καὶ τὸ μὴ γενέσθαι. καὶ πολλὰ ἡμῖν δῆλά ἐστιν οὕτως ἔχοντα, οἷον ὅτι τουτὶ τὸ ἱμάτιον δυνατόν ἐστι διατμηθῆναι καὶ οὐ διατμηθήσεται, ἀλλ' ἔμπροσθεν κατατριβήσεται· ὁμοίως δὲ καὶ τὸ μὴ διατμηθῆναι δυνατόν· οὐ γὰρ ἂν ὑπῆρχε τὸ ἔμπροσθεν αὐτὸ κατατριβῆναι, [15] εἴγε μὴ δυνατὸν ἦν τὸ μὴ διατμηθῆναι. ὥστε καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων γενέσεων, ὅσαι κατὰ δύναμιν λέγονται τὴν τοιαύτην. φανερὸν ἄρα ὅτι οὐχ ἅπαντα ἐξ ἀνάγκης οὔτ' ἔστιν οὔτε γίνεται 32), ἀλλὰ τὰ μὲν ὁπότερ' ἔτυχε, καὶ οὐδὲν μᾶλλον ἢ ἡ κατάφασις ἢ ἡ ἀπόφασις ἀληθής, τὰ δὲ μᾶλλον μὲν καὶ [20] ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ θάτερον, οὐ μὴν ἀλλ' ἐνδέχεται γενέσθαι καὶ θάτερον, θάτερον δὲ μή.Τὸ μὲν οὖν εἶναι τὸ ὂν ὅταν ἦι, καὶ τὸ μὴ ὂν μὴ εἶναι ὅταν μὴ ἦι, ἀνάγκη· οὐ μὴν 33) οὔτε τὸ ὂν ἅπαν ἀνάγκη εἶναι οὔτε τὸ μὴ ὂν μὴ εἶναι. οὐ γὰρ ταὐτόν ἐστι τὸ ὂν ἅπαν εἶναι ἐξ [25] ἀνάγκης ὅτε ἔστιν, καὶ τὸ ἁπλῶς εἶναι ἐξ ἀνάγκης. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ μὴ ὄντος. καὶ ἐπὶ τῆς ἀντιφάσεως ὁ αὐτὸς λόγος. εἶναι μὲν ἢ μὴ εἶναι ἅπαν ἀνάγκη, καὶ ἔσεσθαί γε ἢ μή· οὐ μέντοι διελόντα γε εἰπεῖν θάτερον ἀναγκαῖον. λέγω δὲ οἷον ἀνάγκη μὲν ἔσεσθαι ναυμαχίαν αὔριον ἢ μὴ ἔσεσθαι, [30] οὐ μέντοι ἔσεσθαί γε 34) αὔριον ναυμαχίαν ἀναγκαῖον οὐδὲ μὴ γενέσθαι· γενέσθαι μέντοι ἢ μὴ γενέσθαι ἀναγκαῖον. ὥστ' 35) ἐπεὶ ὁμοίως οἱ λόγοι ἀληθεῖς ὥσπερ τὰ πράγματα, δῆλον ὅτι ὅσα οὕτως ἔχει ὥστε ὁπότερ' ἔτυχε καὶ τἀναντία 36) ἐνδέχεσθαι, ἀνάγκη ὁμοίως ἔχειν καὶ τὴν ἀντίφασιν. ὅπερ συμβαίνει ἐπὶ [35] τοῖς μὴ ἀεὶ οὖσιν ἢ μὴ ἀεὶ μὴ οὖσιν. τούτων γὰρ ἀνάγκη μὲν θάτερον μόριον τῆς ἀντιφάσεως ἀληθὲς εἶναι ἢ ψεῦδος, οὐ μέντοι τόδε ἢ τόδε ἀλλ' ὁπότερ' ἔτυχε 37), καὶ μᾶλλον μὲν ἀληθῆ τὴν ἑτέραν, οὐ μέντοι ἤδη ἀληθῆ ἢ ψευδῆ. ὥστε δῆλον [19b] ὅτι οὐκ ἀνάγκη πάσης καταφάσεως καὶ ἀποφάσεως τῶν ἀντικειμένων τὴν μὲν ἀληθῆ τὴν δὲ ψευδῆ εἶναι· οὐ γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τῶν ὄντων, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν μὴ ὄντων μὲν 38) δυνατῶν δὲ εἶναι ἢ μὴ εἶναι, ἀλλ' ὥσπερ εἴρηται._____________
1) ψευδῆ εἶναι, καὶ] ψευδῆ καὶ M-P 2) καὶ] ἢ M-P 3) ἀνάγκη ὑπάρχειν] ἀνάγκη ἢ ὑπάρχειν M-P 4) ὑπάρχειν, ὥστε εἰ ὁ] ὑπάρχειν· εἰ γὰρ ὁ M-P 5) κατάφασις καὶ ἀπόφασις] κατάφασις ἢ ἀπόφασις M-P 6) λευκὸν ἢ ὅτι οὐ] λευκὸν ἢ οὐ M-P 7) ὥστε ἀνάγκη ἢ τὴν] ὥστ' ἀνάγκη τὴν M-P 8) εἶναι ἢ ψευδῆ. οὐδὲν] εἶναι. οὐδὲν M-P 9) γίνεται] γίγνεται M-P 10) οὐδὲ] οὐδ' M-P 11) ἔτυχεν. ἢ γὰρ ὁ φὰς ἀληθεύσει ἢ ὁ ἀποφάς. ὁμοίως γὰρ ἂν ἐγίνετο ἢ οὐκ ἐγίνετο] ἔτυχεν (ἢ γὰρ ὁ φὰς ἀληθεύσει ἢ ὁ ἀποφάς)· ὁμοίως γὰρ ἂν ἐγίγνετο ἢ οὐκ ἐγίγνετο M-P 12) ἔστιν ἢ> M-P 13) δὲ] δ' M-P 14) οὐδὲ] οὐδ' M-P 15) οὔτε] οὔτ' M-P 16) μέγα] μέλαν M-P 17) ὑπάρξει] ὑπάρξειν M-P 18) μήτε] μήτ' M-P 19) ναυμαχίαν αὔριον μήτε] ναυμαχίαν μήτε M-P 20) τοιαῦτα] τοιαῦθ' M-P 21) ἕκαστον] ἕκαστα M-P 22) ἔσται τοδί. οὐδὲν] ἔσται. οὐδὲν M-P 23) κωλύει καὶ εἰς] κωλύει εἰς M-P 24) τοῦτο] τοῦτ' M-P 25) ὁπότεροῦν] ὁπότερον M-P 26) καταφήσηι τι ὁ] καταφήσηι ὁ M-P 27) οὐδὲ] οὐ M-P 28) καταφάναι ἢ ἀποφάναι] καταφῆναι ἢ ἀποφῆναι M-P 29) ὥστε] ὥστ' M-P 30) γινόμενον] γενόμενον M-P 31) μὴ ὁμοίως· ἐν] μή, ἐν M-P 32) γίνεται] γίγνεται M-P 33) μὴν] μέντοι M-P 34) μέντοι ἔσεσθαί γε αὔριον] μέντοι γενέσθαι αὔριον M-P 35) ὥστ'] ὥστε, M-P 36) τἀναντία] τὰ ἐναντία M-P 37) ἔτυχε] ἔτυχεν M-P 38) ὄντων μὲν δυνατῶν] ὄντων, δυνατῶν M-P |
|