Reynke de Vos

Dat erste boek

_________________________________________________________________

Wo Reynke vordan bychtet etlike

syne myssedaet, sunderliken, wo he den

wulff vaken heft bedroghen.

Dat XVII. ghesette.

DE konnynck en is my nicht entghaen,

Ik hebbe em vaken schande ghedan»,

1415

Sprack Reynke, «vnde ok der konnyginnen,

Dat se spade wyl vorwynnen;

Se synt beyde gheschendet by my.

Noch hebbe ik dar to, dat segge ik dy,

Isegrym den wulff gheschendet myt vlyt,

1420

Dat al to seggen neme vele tyd.

He is nicht myn om, wol heet ik en so,

He horet my altes nichtes to.

Id gheschach eyns, des is wol ses yar,

He quam to my to der Elemar

1425

In dat kloster, dar ik was

Begheuen vp dat sulue pas.

He bath, dat ik em helpen scholde,

Wente he dar ok monnyck werden wolde.

He meende, dat were van synen dyngen,

1430

Vnde beghunde myt der klocken to klyngen;

Dat lüdent duchte em wesen so soethe.

Ik leet em bynden beyde vöthe

An den klockreep na syneme wyllen,

Vp dat he synen lusten mochte styllen

1435

Vnde dat lüdent wol mochte leren.

Men dyt quam em to klenen eren;

Wente he ludde so sere vtermaten,

Dat alle dat volk by der straten

Weren alle in groter vare.

1440

Se meneden, de duuel were dare,

Vnde lepen, dar se dat lüdent horden;

Vnde eer he konde in korten worden

Seggen: «ik wyl my hir begheuen»,

Hadden se em vyl na ghenomen syn leuen.

1445

He bath my, dat ik en scholde eren

Vnde dat ik em lethe eyne platten scheren;

Dar suluest to der Elemar

Leet ik em affbernen bouen dat haer

So seer, dat em de swarde kramp.

1450

Vaken krech he van my den ramp.

Ik lerde em vyssche vangen vp eynen dach,

Dar he ok entfenck mannygen slach.

Ik leydede en eyns in Güleker lant

To eynes papen hus seer wol bekant;

1455

Dar suluest en was neen pape ryker.

Desse hadde eynen langen spyker,

Dar mannych specksyde ynne lach,

Dar he entfenck mannygen slach;

Dar to was in deme spyker noch

1460

Versch fles ghesolten in eynen troch.

Isegrym brack dorch de want eyn gath,

Vp dat he flesches mochte ethen sath.

Ik heeth en vry krupen dar in,

Ik wolde en schenden, dat was myn syn.

1465

He ath so vele vthermathe,

Dat he vth deme suluen ghate

Nicht komen konde, dar he in quam,

Dat em syn grote buek benam.

Do moste he klagen solk ghewyn;

1470

Wente dar he hungerich sus quam in,

En mochte he sath nicht komen vth.

Ik ghynck vnde makede groet gheluth

In dat dorp vnde groet gherochte,

Vp dat ik en to plasse brochte.

1475

Ik leep, dar de pape sath

Ouer tafelen vnde ath,

Vnde vor em stunt eyn kappon

Ghebraden, eyn so vetten hon.

Ik spranck to myt der hast

1480

Vnde nam dat hoen vnde leep do vast.

De pape makede groet gherochte,

He leep my na, al dat he mochte;

Vnvorwarynges he vmmetoch

De tafel, dat se henne vloch.

1485

Dyt schach al an synen danck;

Dar lach spyse vnde dranck.

He reep: «sla, warp, vange vnde steck!»

Do vel de pape in den dreck.

Al de dar quemen, de repen: «sla!»

1490

Ik leep vor vnde se my dat na.

Des volkes wart vele in deme tal,

De myn argeste meenden al.

De pape dat grotste rochte dreff,

He reep: «we sach ye konre deeff?

1495

He nam my dat hoen, dar ick sath

Ouer tafelen vnde ath.»

So lange leep ick vp dat pas

Wente vor den spyker, dar Ysegrym was;

Dat hoen leet ick vallen dar,

1500

Wente yd was my alto swar;

An mynen danck moste ick yd laten

Vnde leep do hen myne straten.

Id was noth, dat ick wech quam.

Vnde do de pape dat hoen vpnam,

1505

Heft he Ysegryme vornomen

Vnde al, de myt em weren ghekomen.

Do reep he lude: «vrunde, slaet!

Hir is eyn wulff, noch eyn deeff quad.

Lathe wy en lopen, des hebbe wy schande

1510

In alle desseme Güleker lande.»

Isegrym dachte, wat he konde;

Ja, dar entfenck he mannyghe wunde.

Se makeden alzo groten lud,

Dat alle de buren quemen vth;

1515

Se slogen en, dat he lach vor doet.

Newerlde quam he in solke noet.

De dyt vp eyn laken malede,

Wo he des papen speck betalede,

Noch scholde dat gantz selsen laten.

1520

Do worpen se Ysegrym vp de straten;

Se slepeden en dorch struck, dorch steen,

Neen leuent wart in em gheseen.

Se worpen en in eyne vnreyne kule,

Wente he stanck greseliken vule;

1525

He hadde syk van groten sleghen

Beschetten vnde bevulet alderweghen.

Se meneden alle, he were doet.

In sodanen slegen vnde noed

Vnde in alsodaner vmmacht

1530

Lach he dar de gantzen nacht

Alze eyn recht armer wycht.

Wo he wech quam, des weed ik nicht

Vnde weed des neen encket bescheed.

Dar na swor he my [mit] eynen eyd,

1535

Syne hulde eyn yar vmmen trent;

Men dat enwas nicht vele bewent.

Dar vmme he my swor, was dat:

Ik scholde em honre maken sath.

Vp dat ick en echt mochte beschalken,

1540

Sprack ick van eyneme hanenbalken,

Dar seuen honre vp to sytten plegen

Vnde eyn hane, wol veth tho degen.

Do ick en dar hadde ghebracht,

Do was yd eyne stunde na mytnacht.

1545

Dar was eyn venster vpghestuth;

Ik dachte, dat scholde my komen to nuth.

Ik dede, wo ik wolde krepen dar dore,

Men Ysegrym moste krepen vore,

Ik sprak: «krupet men vry dar in,

1550

Wente dede wyl hebben ycht ghewyn,

De mod dar yo wes vmme doen;

Sus kryghe gy draden eyn vetten hoen.»

He krop in wol halff in vare

Vnde ghynck tasten hir vnde dare.

1555

Do swor he dure by syner ere:

«Wy syn vormeldet, dat vruchte ik sere.

Hir vynde ik van honren nicht eynen bytten. «

Ik sprack: «de hir vore plegen to sytten,

De hebbe ick vuste wech ghenomen.

1560

Men wylle wy schaffen vnsen vromen,

Wy moghen nicht vordroten syn

Vnde mothen deper krepen in.»

De balke was smal bouen der dore,

Dar wy vp kropen; men he was vore.

1565

De wyle he sus de honre sochte,

Sach ick, dat ick en hönen mochte:

Ick krop to rugge wedder vth,

Dat venster vel to ouerlud,

Do ick de stutteklyncken loßbrack.

1570

Dar van Ysegrym so sere vorschrack,

Dat he vel eynen swaren val

Van deme balken, wente he was smal.

Se worden vorveret, de dar slepen;

De by deme vüre legen, se repen,

1575

Dat dorch des hogen vensters gath

Ghevallen were, se wusten nicht wat.

Se stunden vp vnde entfengeden lecht.

Do se en segen, dar wart he echt

Gheslagen, vorwunt wente in den doet.

1580

Ik hebbe en ghebracht in mannyge noet,

Meer wan ik nu kan nomen;

My wundert, dat he noch is entkomen.

Noch hebbe ik ok dat bedreuen

(Ik wolde, dat yd were na ghebleuen)

1585

Myt syneme wyue, vrouwen Ghyremod,

Dar er vnere van entstod,

Vnde lancksem dat schal vorwynnen.

See, dyt ysset, dat ik van al mynen synnen

Vnde vp desse tyd kan bedencken,

1590

Dat myne sele mochte krencken.

Vp dat myn sele kryge quyteren,

So bydde ik seer vmme absolueren,

Vnde settet my, dat yw duncket gud.»

Grymbart was lystych vnde vroet.

1595

He brack eyn rys by deme weghe

Vnde sprack: «om, nu slaet yw dre sleghe

Vp yuwe hud myt desseme ryse

Vnde legget yd dan, dar ik yw wyse,

Vnde sprynget dar drewerf ouer her

1600

Sunder strumpelen ouer dwer.

Denne kusset dat ryß sunder nyd

In eyn teken, dat gy ghehorsam syd.

Desse penitencie ick yw sette;

Hir myt sy gy van alre smette

1605

Quyd vnde van allen sunden,

De gy ye deden vor dessen stunden;

Wente ik vorgheue se yw alle,

Wo vele der ok is in deme talle.»

Dyt dede Reynke an alle vordreet.

1610

Do sprack Grymbart: «om, nu seet,

Dat gy yw beteren myt guden werken;

Leset yuwe salmen vnde ghaet tor kerken,

Vastet de rechten setteden tyd,

Vyret de hylgen daghe myt vlyt,

1615

Trostet de krancken in alle yuwen dagen,

Wyset de to weghe, de dar na vragen!

Juwe almysse schole gy gerne geuen

Vnde vorsweren yuwe boze leuen,

Alze rouen, stelen vnde vorraden;

1620

So kome gy ane twyfel to gnaden.»

Reynke sprack: «ik wyl myt vlyt

Dyt wyllygen doen al myne tyd.»