Adnotationes quaedam ad

floram berolinensem C. S. Kunthii.

Text:

Adnotationes quaedam ad

floram berolinensem C. S. Kunthii.

Auctore Adelberto de Chamisso.

[Berlin] 1815

Quelle: BNF-Gallica

______________________________________________________________________________

ADNOTATIONES QUAEDAM

AD

FLORAM BEROLINENSEM

C. S. KUNTHII.

AUCTORE

ADELBERTO DE CHAMISSO.

[2]

[vacat]

[3]

Adnotationes quaedam ad floram

berolinensem C. S. Kunthii.

CALLITRICHE. K. p. 1.

CALLITRICHE aquatica. Willd. Enum: pl. hort. berol. p. 8. Praeeunte celeberrimo viro C. autumnalem cum reliquis varietatibus olim pro speciebus habitis, eamdem ad stirpam redigendam censeo – Plantae variabilis metamorphosin saepe observavi. Occurrit etiam variet. δ C. cespitosa Schultz. hanc legi prope Charlottenburg in pratis ultra pontem, qua tenditur versus Spandau. –

CIRCAEA. K. p. 3.

CIRCAEA alpina variet β C. intermedia Ehrh. hanc in sylva Pritzhageniana legi et in umbrosis humidis propius Berolinum inventum iri spero.

VERONICA. K. p. 4.

VERONICA spicata. Spectabilis variet β spicis pluribus apud nos frequens. e. g. Tassdorf.

LEMNA. K. p. 10.

L. minoris et L. gibbae flores visu haud rarae. – Studiosus nobilissimus Ruthe L. trisulcum mense Junio anno 1814 Berolini florentem detexit, planta junior, tunc temporis L. minori haud dissimilis, floret et post anthesin primum prolificans in propriam abit formam. – Forsitan a plurimis sub anthesi pro L. minori habita? Florentem non adhuc observari L. polyrhizam.

CLADIUM. (Diandria monogynia.)

CLADIUM germanicum. Schrad. germ. I p. 74. Schoenus Mariscus auct. – Schlachtensee im Grunewald copiose. [4]

SCIRPUS. K. p. 14.

SCIRPUS maritimus. Schrad. germ. I. p. 143. ad fossas in pratis udis des Briselang haud infrequens.

STIPA. K. p. 23.

STIPA capillata. Schrad. germ. 231. Berolini nondum inventa in collibus arenosis prope Cunersdorf provenit, ubi St. pennatam frustra quaesivi.

MELICA. K. p. 27.

MELICA uniflora Schrad. germ. p. 269. In den Pagenbergen. Mund.

TRITICUM. K. p. 39.

TRITICUM caninum. Schrad. germ. I. p. 389. Elymus caninus. Willd. Sp. pl. I. p. 469. Briselang in nemorosis passim. Mund.

CUSCUTA. K. p. 48.

CUSCUTA Epithymum. Roth. germ. 1. p. 70. 2. p. 198. Jungfernheide passim. Mund.

POTAMOGETON. K. p. 48

(Rectius generis masculini Ποταμογειτων)

Genus fallax, stirpes ratione loci natalis quam maxime variabiles, difficiles cognitu, formam persaepe omnino alienam induentes. Cum celeberrimi etia, auctores hoc loco pluries errasse viderentur, singulas recensebo species indigenas, et quae de iis mihi innotuerunt dicam.

1. POTAMOGETON natans caule tereti, foliis longe petiolatis natantibus aut fluitantibus subacuminatis acutis.

α vulgaris. Caulis erectus. Folia elliptica acuta, interdum subcordata, natantia, floralia opposita, caetera alterna, inferiora longius petiolata. Petioli infimi, longissimi stricti, deficiente folio. Stipulae intrafoliaceae longitudine fere petioli. Pedunculi 1 - 3 solitarii, axillares, alterni in summo caule, crassi, teretes. Spica multiflora, conferta, ex aquis emersa. Habit. in stagnis.

P. natans Roth.

β fluitans. Pro ratione loci natalis varietas foliis utrinque attenuatis, longioribus, longius petiolatis, inferioribus longe-lanceolatis. Habitat in fluviis lentis, fructificans; foliis longissimis, longissime petiolatis, in fluviis rapidioribus, sterilis.

P. fluitans Roth. [5]

2. POTAMOGETON heterophyllus caule tereti ramoso dexuoso folioso, foliis inferioribus lanceolatis recurvatis acutis sessilibus aut ovato-lanceolatus semiam-plexicaulibus, summis interdum petiolatis natantibus, pedunculis incrassatis.

Prae caeteris polymorphus, praecedente omnibus partibus minor.

α palustris. Caulis teres, basi ramosus, flexuosus, dense foliosus. Folia, alterna, disticha, sessilia lanceolata, acuta, recurvata, divergentia, floralia opposita. Stipulae intrafoliaceae folio dimidio breviores. Pedunculi 1 - 3 in summo caule conferti, revera solitarii, axillaris, alterni, e fundo, quo planta deget, elongati, incrassati aerem petunt. Quae aerem attingunt folia, in folia natantia P. natantem mentientia abeunt. Variat ergo pro altitudine aquarum, follis summis ramulorum natantibus numerosis, tunc plerumque sterilis; foliis duobus seu paucis natantibus, et foliis natantibus nullis. Habitat elegnas et gracilis in paludibus sub umbra Caricum et Arundinum.

Icon. Flor. Dan. t. 222. (foliis natantibus nullis.)

P. gramineum Roth.

P. heterophyllum et P. gramineum Willd. Decand. Fl. franc. – Kunth Fl. Ber. etc.

P. hybridum Thuill. Fl. Par.

P. crassipes Kitaibel et P. distachyum Bellardi (fide herbarii Willdenowiani.)

β lacustris. Omnibus partibus major crassiorque. Folia infima ovato-lanceolata semiamplexicaulia; superiora majora sessilia ovata, vel spathulata in petiolum desinentia, summa floralia opposita natantia breve petiolata; omnia acuta subacuminata. Habitat in vadis arenosis lacuum.

Sterilis, in locis ab aquis relictis, folia emittit ovalia, lata, breviter petiolata, approximata, disticha.

3. POTAMOGETON rufescens. Schrad. caule tereti, foliis trinervibus obtusis, superioribus obovatis in petiolum folio breviorem decurrentibus, inferioribus lanceolatis sessilibus, pedunculis tenuibus aequaliteretibus.

Caulis teres, simplex, luitans. Folia superiora seu floralia opposita petiolata natantia; inferior [6] lanceolata alterna. Stipulae intrafoliaceae mediocres. Pedunculi axillares alterni. Spica arcte conferta. Variat foliis latioribus et angustioribus; spica terminali, foliis natantibus nullis; et caule superne dichotomo, pedunculo alari.

Exsiccatus rufescit.

A varietate β P. natantis differt: foliis obtusis, brevius petiolatis, et toto habitu.

A P. lucente differt: statura minore, pedunculis aequalibus (haud incrassatis), foliis obtusis, textura et adspectu diversis.

Habitat in fossis et rivulis lentis. Apud nos frequens, e. g. am Invalidenhaus. In Kunth Flora Ber. desideratur.

P. serratum auct.

P. oppositifolium. Decand. fl. franc. III. 186.

P. salicifolium Casp. Bauh.

Hujus loci et P. alpinum Balb. misc. p. 13. P. annulatum Bell. act. Tur. 7 p. 445. t. 1 f. 1.

P. alpinum Decand. fl. franc. III. p. 724.

4. POTAMOGETON lucens, caule tereti, foliis acute-acuminatis nitidis, pedunculis incrassatis.

α vulgaris, maximum, demersus, fluitans. Folia lanceolata utrinque attenuata acute-acuminata basi in petiolum desinentia; floralia opposita, caetera alterna. Stipulae magnae amplexicaules, superiores majores. Pedunculi axillares, valde incrassati. Spica densa multiflora. Habitat in fluviis et lacubus.

β nitens demersus, erectus, ramosus. Folia breviora patentia ovalia utrinque acuminata superiora petiolata, Petioli interdum fere longitudine foliorum. P. nitens foliis petiolatis ovalibus utrinque acutis, spicis foliis longioribus. Willd. Sp. inedita ex horto sicco celeberrimi viri.

Varietas nec species. Habitat in vadis arenosis lacuum, in lacubus nostris passim.

5. POTAMOGETON praelongus, caule tereti flexuoso, foliis semi-amplexicaulibus ovato-oblongis, apice naviculatis.

Demersus, fluitans. Folia alterna, floralia opposita. Stipulae ut in P. lucente. Pedunculi solitarii axillares elongati apice vix incrassati. Spica emersa conferta sub 18 flora. [7]

Folia apice naviculata sub praelo finduntur. Hinc in speciminibus siccis fissa. Habit. in fluviis et lacubus, apud nos in lacu prope tegel, im Strome bey Friedland. In Flor. Ber. desideratur.

P. praelongum Wulfen.

P. flexicaulis Detharding. Strelitzer Anzeiger 1809. No. 50.

P. flexuosum. Bredow flor. Meckl.

6. POTAMOGETON perfoliatus, caule tereti, foliis cordatis amplexicaulibus obtusis.

Demersus. Caulis sub dichotomus, Folia quinque nervia pellucida alterna; floralia opposita. Stipulae in caule nullae, ad apicem ovatae membranaceae. Pedunculi alares et axillares, caule vix crassiores. Spica brevis, oblonga.

Variat foliis longioribus, in fluviis; remotis, in aquis profundioribus; orbiculatis, dense bifariam imbricatis, in vadis arenosis lacuum.

7. POTAMOGETON densus, caule tereti dichotomo, foliis oppositis confertis, pedunculis gracilibus alaribus terminalibusque, spicis quadri floris.

Demersus. Folia ovata acuminata sessilia.

Habitat in fossis. Berol. nondum inventus.

Hujus loci est P. setaceum Poiret. Encycl.

P. setaceum, foliis lanceolatis oppositis a[c]cuminatis L. species dubia.

8. POTAMOGETON crispus, caule compressiusculo, foliis lanceolatis, crispis.

Demersus. Caulis rubens, ramosus, subdichototomus. Folia trinervia undulata, crispa; plana in juniori planta: superiora sessilia; inferiora semiamplexicaulia ovali-lanceolata obtusa; floralia opposita; caetera alterna. Stipulae in caule nullae, ad apicem ovatae membranaceae lacerae. Pedunculi tenues aequali-teretes alares axillaresque. Spica brevis 7 - 9 flora.

A. P. rufescente toto coelo diversus, eoque multo minor.

Habitat in aquis pigris ubique.

9. POTAMOGETON zosterifolius, caule compresso, foliis linearibus acutis basi eglandulosis.

Demersus. Caulis compressus ramosus subdichotomus. Folia linearia longa acuta subacuminata altern, floralia opposita; inferiora lon[8]giora 5 - 7 pollicaria. Stipulae in inferiori caule obsoletae, in supremo foliis latiores, summae spathaceae spicas juniores involventes. Spicae alares et terminales 10 - 12 florae.

P. zosterifolium Schumacher flor. Zaeland.

P. complanatum Willd. Magaz. der Naturforschend. Freunde. Ber. 5. p. 248. Kunth. flor. Ber.

10. POTAMOGETON compressus, caule compresso, foliis linearibus obtusiusculis basi biglandulosis.

Simillimus P. zosterifolio: differt praeter notas allatas, statura duplo seu triplo minori et spicis brevibus paucifloris.

11. POTAMOGETON pusilius, caule teretiusculo filiformi ramosissimo, foliis lineari-setaceis acutis.

Demersus gracilis. Folia alterna, floralia opposita. Stipulae in caule nullae, spathaceae ad basin pedunculorum. Pedunculi terminales. Spicae pauciflorae.

12. POTAMOGETON pectinatus, caule tereti, foliis setaceis basi vaginantibus, spica interrupta.

His notis facillimus cognitu, caeterum quam maxime variabilis. Nunc in lacubus profundis, filiformis debilis, foliis remotis, pedunculis longissimis. – Nunc in fluviis fluitans, foliis distichis longioribus, confertioribus. – Nunc in stagnis salsis, scopaeformis, erectus, dense foliosus, vaginis foliorum magnis, albidis, scariosis. (P. marinum Decand. Fl. franc.) Simila vix reperies duo specimina.

Semina quam in congeneribus majora.

P. marinum et P. pectinatum auct.

P. pectinatum Smith fl. Britt. et Pers. Syn.

P. verticillatum et P. interruptum Kitaibel in herbario Willd. P. setaceum ibidem, pusilla et tenerrima variet.

An hujus loci P. filiforme Schumacher flor. Zael. an ad P. pusillum referendum, an denique propria species?

P. gramineum, species mihi adhuc dubia est, et fortasse omnino delenda. Hoc sub nomine in hortis siccis occurrunt P. heterophyllus, P. compressus et P. pusillus. Icon. flor. Dan. t. 222. ad P. heterophyllum spectat, quem pro P. gramineo habuere Willd. Decand. et Roth, quorum ultimus [9] plantam foliis etiam natantibus optime descripsit. An vera P. gramineum Linnaei sit, in dubius relinquo, sed quidquid statuatur, commode certe nomen parum conveniens mutatum est. Videtur autem Icon Roj. Syn. t. 4. f. 3. caule compresso sed male depicto ad P. compressum emendanda, et suspicor celeberrimum Smith. fl. Britt. II. p. 196. specimina sicca P. compressi descripsisse, in quibus nota fallax est, caulis teres aut compressus.

CAMPANULA K. p. 52.

CAMPANULA ruthenica, Bieberst. Taurico-Cauc. 1. p. 15. Hanc plantam legi in sepibus ad pagum Wewe prope Cunersdorf; et Berolini provenire suadent specimina, quae in herbariis botanophilorum nostrorum sub C. rapunculoide occurrunt. Cum planta in horto botanico regio culta ad mussim convenit.

ERYTHRAEA K. p. 64.

ERYTHRAEA capitata, foliis elliptico lanceolatis obovatisque tri- et quinquenervibus, sessilibus, floribus capitatis bracteatis. Willd.

Species notabilis, inedita, ex herb. celeberr. viri. Planta semel sed copiose a phytopola adlata rursus haud reperta est. Latet locus natalis.

IMPATIENS (Pentandria monogynia).

IMPATIENS nolitangere Sp. pl. Willd. 1. p. 1176

In nemorosis des Briselang passim, inque sylva des Grunewald prope flumen Friedrichsfeld.

GENTIANA K. p. 76.

GENTIANA campestris Sp. pl. W. 1. p. 1348. Inter (Zwischen der) Fasanerie et (und dem) Grunewald rarius. Lasch.

GENTIANA uliginosa nostra Sp. pl. Willd. 1. p. 1347 a Gentiana amarella L. specie non differt, nec G. germanica Willd. l. c. 1346. separari debet.

PEUCEDANUM.

PEUCEDANUM Silaus Sp. pl. Willd. 1. p. 1406. prope Stralau. Mund.

SIUM. K. p. 80.

SIUM repens Sp. pl. Willd. 1. p. 1432. ad lacum prope Weissensee.

CHAEROPHYLLUM. K. p. 82.

CHAEROPHYLLUM bulbosum Sp. pl. W. p. 1453. In pratis ad Tempelhof, Rüdersdorf, Briselang passim. [10]

SESELI.

SESELI venosum Hoffm. Prope Schöneberg ad fossas. Otto.

ANTHERICUM K. p. 92.

ANTHERICUM Liliago. Variat caule ramoso Tegel et alibi.

COLCHICUM (Hexandria trigynia)

COLCHICUM autumnale Sp. pl. W. 2. p. 272. Prope Falkenhagen Mund. Charlottenburg in horto, an spontaneum?

TOFIELDIA (Hexandria polygynia)

TOFIELDIA palustris Willd. Enum. pl. p. 402.

Helonias palustris Sp. pl. Willd. 2. p. 294. Jungfernheide passim. Mund.

VACCINIUM K. p. 106.

VACCINIUM uliginosum Sp. pl. W. 2. p. 350. prope Tegel.

SILENE K. p. 121.

SILENE baccifera Sp. pl. W. 2. p. 700.

Cunersdorf in humentibus ad sepes frequens. Berolini nondum inventa est.

EUPHORBIA K. p. 131.

EUPHORBIA exigua Sp. pl. Willd. 2. p. 903. inter Schönhausen et Pankow in agris. Rose.

EUPHORBIA falcata Sp. pl. Willd. 2. p. 903. inter Tirow et Trebbin in agris. Otto.

RUBUS p. 140.

RUBUS fruticosus Hayne Arzeneigew. III, 12. T. 12. in montibus calcareis Rüdersdorf.

FRAGARIA K. p. 141.

FRAGARIA collina Sp. pl. W. 2. p. 1093. In montibus calcareis prope Rüdersdorf frequens.

POTENTILLA K. p. 141.

Sub Potentilla verna nostra duae latent species aut insignes varietates. Nempe P. incana flor. der Wetterau. II. p. 248. pilis stellatis, incana, et P. verna L. pilis simplicissimis raris, laete viridis; haec apud nos rarior. Celeberrimus Willd. superiorem plantam, sub P. verna sua intellexisse videtur.

GEUM K. p. 144.

GEUM intermedium planta videtur hybrida a G. urbano et G. rivali orta. – Icon exstat in Horto berol. Willd. T. 69. [11]

ACTAEA (Polyandria monogynia)

ACTAEA spicata Sp. pl. W. p. 1139. Freienwald. Berol. non provenit.

TILIA K. p. 147.

TILIA pauciflora variat.

α ramis petiolisque pubescentibus; foliis serratis.

β ramis petiolisque glabris; foliis crenatis.

An species an varietates sint, cultura docebit Walter.

ANEMONE K. p. 151.

ANEMONE sylvestris. Rüdersdorf in montibus calcareis copiose. Caule plerumque unifloro gaudet.

RANUNCULUS K. p. 153.

RANUNCULUS philonotis Sp. pl. W. 2. p. 1324. in humidis ad margines agrorum ubique, e. g. Tegel, Charlottenburg ultra pontem, et.

GALEOPSIS K. p. 161.

GALEOPSIS Tetrahit. Huic habitu similes occurrunt:

G. corollis (purpureis.) calyce quadruplo longioribus, tubo gracillimo (floribus inconspicuis). In umbrosis humidis.

His de plantis tacere auctores miror. Si tamquam varietates ad Galeopsin Tetrahit referri debent, et Galeopsis canabina vix separanda.

MELAMPYRUM K. p. 169.

MELAMPYRUM cristatum. Sp. pl. Willd. 3. p. 199.

Freienwald. Berolini non provenit.

LINARIA K. p. 170.

LINARIA Elatine Sp. pl. W. 3. p. 236. inter Schönhausen et Pankow. Rose.

OROBANCHE (Didynamia angiospermia).

OROBANCHE ramosa Sp. pl. W. 3. p 353. Cunersdorf inter cannabem copiose.

OROBANCHE eoerulea Sp. pl. W. 3. p. 352. Freienwald. utraque Berolini nondum inventa.

SISYMBRIUM K. p. 177.

A Sisymbrio sylvestri L: S. palustre haud esse separandum puto. – et forsitan S. amphibium L. pro ratione loci natalis varietas, eamdem ad stirpem redigendum.

Hortulanos hortor, ut quae dubitando licet propono, cultura investigent. [12]

LOTUS K. p. 201.

LOTUS corniculatus. Planta variabilis. Refragrante natura separantur L. uliginosus et L. arvensis.

CREPIS K. p. 212.

CREPIS biennis Sp. pl. W. 3. p. 1603. Cunersdorf frequens. Berolini nondum inventa.

PICRIS.

PICRIS hieracioides Sp. pl. W. 3. p. 1556. Cunersdorf, Berolini nondum inventa est.

CARDUUS K. p. 214.

CARDUUS marianus Sp. pl. W. 3. p. 1659. in ruderatis passim. e. g. Wallersdorfer Schleusse, Templow, Schöneberg.

CNICUS K. p. 216.

CNICUS oleraceus. Varietatem legi Cunersdorf flore purpureo.

CHRYSOCOMA (Syngen. aequalis).

CHRYSOCOMA Linosyris Sp. pl. W. 3. p. 1 - 91. Freienwald. Berol. non provenit.

GNAPHALIUM K. p. 222.

GNAPHALIUM germanicum Sp. pl. W. 3. p. 1894. In agris passim.

ORCHIS. K. p. 233.

ORCHIS palustris Sp. pl. W. 4. p. 26. Varietas forsitan Orchidis Morionis. Briselang et ante portam Francofurtanam.

ORCHIS latifolia.

β angustifolia Pers. Syn. 2. p. 505. insignis varietas in turforis des Grunewald.

NEOTTIA K. p. 235.

NEOTTIA spiralis. Hanc errore quodam hic ennumerari puto.

MALAXIS K. p. 237.

MALAXIS paludosa. Hanc in turfosis des Grunewald et prope Tassdorf legi.

CAULINIA K. p. 239. et NAJAS K. p. 254.

Hoc loco inventa praenuntio viri de re botanica bene meriti Mundii, qui sese de his stripibus parum cognitis dissertationem scripturum promisit.

NAJAS major Roth germ. II, 2. p. 499.

Dioica monandra.

♂ Cal: o. (Si non membrana externa antherae) Cor: o. Stam: filam: o. Anth. subrotundo-oblonga qua[13]drivalvis, ante dehiscentiam membrana tenni obducta, in axillis foliorum sessilis solitaria.

N. tetrasperma Kunth.

♀ Cal: o. Cor: o. Stylus 2 - 4 fidus. Drupa ovata monosperma stylo persistente mucronata.

N. monosperma Kunth.

In vadis arenosis lacuum nostrorum ubique copiose. Annua; post anthesin evanescit planta mascula, et sero autumno, sola femina reperitur fructifera.

Najas tetrasperma Willd. aquarum italicarum in cola, mihi adhuc dubia videtur.

NAJAS minor Roth germ. II. p. 500. Caulinia fragilis Willd. et Kunth: Fructus Najadis. Planta magis adhuc examinanda.

CHARA K. p. 240.

CHARA latifolia.

Hanc plantam detexit Kunth et descripsit Willd. im Magazin der Naturforsch. Freunde 3. p. 246. dioicam esse fugit celeberrimos viros.

CAREX K. p. 242.

CAREX paludosa. Planta nostra vulgaris stigmatibus gaudet binis, erit ergo: Carex stricta Sp. pl. W. No. 167. Schkr. T. V. fig. 73.

Carex paludosa, stigmatibus tribus, non adhuc, me sciente, Berolini inventa est.

LITTORELLA K. p. 254.

LITTORELLA lacustris.

Nullis insident flores feminei scapis. Radicales inter folia latent, stylos emittentes longissimos.

_______

FESTUCA K. p. 31.

FESTUCA loliacea. Schrad. germ. p. 351. ante portam Lipsiensem.

_______