Epistolae selectae

G. V. Richmann

ad M. Lomonosov

1749

___________________________________________________

Petropoli, 1749.

Clarissimo Lomonosovio

Collegae et amico aestumatissimo

S. D. Richmann.

Cum consilium tuum de Barometro universali attente perlegerem in primis animadverti duo incommoda, quae tecum eum in finem privatim communicare volui, ut cogites, qua ratione fieri possit, ut illa spem non irritam et dubiam reddant.

Primo differentia elasticitatum aeris primitivi et mutati in bulbo est 1/2871400 et elasticitas aeris primitivi 2871400. Haec differentia tribuenda erit, vel gravitati mercurii diminutae, temperie aeris in bulbo manente constante, vel elasticitati aeris calore auctae, si temperies aeris non potest servari constans, sed calore majore augetur.

Ponamus ultimam condicionem fini repugnantem et inimicam obtinere, nimirum difierentiam dictam pendere ab calore, quo aeris elasticitas aucta est, et inquiramus in temperiem, quae hinc elasticitati gignendae par est, ut videamus, an probabiliter hinc pendere possit?

Vis elastica aeris aqua gelascente generata est ad vim elasticam aqua ebulliente generatam ut 1 ad 11/2 = 2871400 ad 4307100, et differentia harum elasticitatum erit 1435700. Si nunc differentiae elasticitatum ponuntur ut differentiae temperierum, erit 1435700: 1/2871400 = gr.Th. Fahr. 180 infra gradum ebullientis aquae (qui est differentia inter gradum temperiei aquae ebullientis et gelascentis) ad 1x180/2871400x1435700 = 1/229022864 ferme. Erit itaque differentia temperierum aeris primitivi et rarefacti 1/229022864 gr. Th. Fahr. Si ergo hac inobservabili parte gradus Therm. Fahr. calor aeris, aqua gelascente condensati, augetur; mercurius absque diminutione gravitatis suae videtur elevari posse ad requisitam altitudinem et in tubo horizontali per assignatam viam recedere, si scil. volumen aeris manet, si mutatur ad minorem. Cumque multo majores differentiae temperierum inobservabiles sint, multo majores variationes in hac machina ab calore mutato pendere posse videntur.

Secundo utrique vi tam elasticitatis auctae per calorem, quam elasticitatis diminutae ob gravitatem mercurii diminutam frictio inprimis in angusto tubo horizontali, resistit. Metuit hanc frictionem Celeberrimus Bulffingerus in Tomo I Comment. p. 321 in Barometro Bernoulliano. In tubo tamen diametri unius lineae observavit non esse tantam ut minores variationes frictione sufflaminarentur. Cum autem in machina diameter multo minor ponatur, mihi admodum veri simile est, minimas variationes quas observare cupimus, frictione sufflaminari debere.

Vale!

Haec Tecum privatim communicare volui, ut si digna judicares attentione, quaedam adderes ad ea, quae Conventui proposuisti, quibus his dubiis, quae aliis etiam facile in mentem venire poterunt, obviam ire posses. Si pari ratione mecum privatim, si quid occurrit circa ea, quae trado, communicare volueris, gratissimum mihi erit semper.

Addo rationem voluminis aeris inclusi in hoc negotio necessario habendam esse, si finis obtineri debet et variatio a gravitate mutata discerni a variatione pendente ab elasticitate aeris mutata.