Litterae

1632

________________________________________________________________________________

Ad Gassendum 4. Julii 1632

Petrus Gassendus

Clarissimo Viro Sapientiae Cultori Petro Gassendo S. P.

Legeram pridem, D. Naudaeo facultatem faciente, observationes tuas circa duos Solis asseclas. Et quantum placuerint, tibi etiam significaram: cum D. Gaffarellus abs te mihi idem munus, aliudq. de quatuor fictis solibus Romae observatis, me inspectante, mihi obtulit. In utroque diligentiam, exactas descriptiones Mathematicas et utilitates ex eis provenientes laudo: aliisq. bonis veritatis amatoribus imitationem earum cupidissimus instaurationis scientiarum ipse commendo. Verum quoniam iudicium completum a me requiris, respondeo, non mihi placere quod asseris, huiusmodi apparitiones casu temerario prorsus fieri, nullo iubente auctore universitatis, nec operante per eas quidpiam nec adnuntiante. Si enim tu absque ratione hoc doces, stultum qui tibi credat putabis, credo. Si ratione profecto, et Mundus ratione regatur longe potentiori quam tu, et ratione significet, et operetur quidquid in eo videmus, oportet. Neque enim nos corpora nostra tanto artificio aedificavimus quantum vix capere et admirari post diutinas omnium eorum perscrutationes Philosophi potuerunt. Sed meus longe nostra praestantior. Puderet quidem te, si in domo tua quippiam te nesciente, displiceret etiam si te nolente, fieret. Cometas ergo et Phaenomena tantae molis frustra fieri ex se Deo nullo auctore, quomodo concipere potes, o Vir Doctissime? An putas quaedam curari ab opifice rerum, quaedam vero negligi? Nec enim volens negliget; sed non volens. Ergo in tanta mole versatus, ut ait Plinius, non potest omnia curare. Sed furoris plenum arbitror eum esse qui existimat se posse Deum concipere, meliorem, ac sapientiorem, aut potentiorem illo quem cogitare mens omnis auctorem rerum cogitur invictissimis rationibus; et illo qui naturae praeest, ante nos et ante cogitatus nostros ab aeterno. Quasi pars, quae sumus nos ac mens nostra, possit capere nedum totum sed supra totum. Nos infinitum apprehendimus: Et quod omnibus supereminet finitum dicemus? Quomodo enim apprehendimus infinitum aut cogitamus, nisi vere sit? Cogitatio autem non est Atomorum corpusculorum vix Atomum alterum unum tangentium; extendetur enim extra moenia multorum Mundorum si qui essent, haec est vacuum spatii immobilis nil discurrentis; sed mentalis Mundi qui corporeum et Mathematicum penetrat interius et ambit exterius absque fine. Quapropter mentem primam effugere posse nihil video. Et ideo quidquid accidit, ratione mentali accidere, quam si ignorem, non propterea non extat. Nec enim propterea quod mus et culex nescit scribere et sensum scripturae, propterea non extiterit qui scripsit. Praeterea Mundi constructio et animalium et plantarum et partium usus et vis et notio satis superque declarant virtutem hanc primam, quam vocamus Deum. Et nulla res est quae non maximum ipsum manifestet, quod si latet ratio multorum nos, haud propterea non sit qui officinam ferrariam intrantes stupemus pueri, donec usum ferramentorum et Organorum eius didicerimus Si natura arte regitur, igitur et Politica. Igitur illi Soles aliquid portendunt, si sine auctore casu quodam non fiunt, longe verius ac certius quam huius Scripturae caracteres, quanto a meliori artifice mei et illorum facti sunt. Vale, Vir Optime. Vide si quid non recte dixi in Triumphato Atheïsmo: ac corrige. Vel mecum fatere Soles non casu fieri, nisi respectu eorum, qui usum ipsorum ignorant. Recte enim Paulus dixit, ignorantia facit casum. Vale.

Caetera D. Diodato et Moraco, die 4 Julii, 1632.

T. Campanella.