De amore coniugali

Liber I

_________________________________________________________

VI.

Ad uxorem

Parce meum, conjux, absens temerare cubile,

castaque legitimi fallere jura tori,

neu alii compone, leves imitata puellas,

neu mihi sint fidei pignora vana tuae.

5

Qui primus lateri ferrum crudele revinxit

movit et audaci ferrea bella manu,

illi sint tristes dirae, cineremque revellat,

janitor, et rabida deterat ossa fame.

Ille mihi caros juveni detraxit amores

10

durus, et a domina jussit abesse mea.

Ferrum hosti, cupido noceat cur ensis amanti?

Tela absint; felix me mea taeda juvet.

Tu tamen interea cari memor usque mariti

pro reditu, conjux, plurima vota dabis;

15

assistatque tibi soror et sanctissima mater,

absentis curas quae levet usque viri.

Et tela noctes, et acu traducere lucem,

exemplum fidei Penelopea docet:

illam non longi mutarunt tempora cursus,

20

non simili ad Trojam proelia gesta mora.

Casta mane, neu te lusus, neu munera vincant;

conjugii dotes vita pudica facit.

Sive domi tristes fuso solabere curas,

sive foris festae tempora lucis agent,

25

conjugis occurrant animo tibi mille labores:

me caeli pluvias, sidera iniqua pati,

forsitan et lateri saevum quis dirigat ensem,

et quae praeterea mille timenda, time.

Dum vir abest, neglecta sinus, incompta capillum

30

maesta sedet vidua Laodamia domo;

saepe illam Haemoniae blandis adiere puellae

alloquiis: «Cultus indue, dia, tuos,

neglectas dispone comas; quid lucida fronti

gemma, quid a digitis anulus omnis abest?

35

Non cultus capit illa suos, non lucida fronti

gemma micat, digitis anulus omnis abest.

Quid non Evadne Thebas urgente marito,

impia cum fratres traxit ad arma furor,

ah quam difficiles egit noctisque diesque,

40

ah quam omnis miserae pectore sensus abit.

Non choreae cantusque juvant, non porticus illam

publica, non templis vota sacerve dies.

«Evadne, quid sola domi, quid pensa columque

usque trahis, lacrimis humidaque ora rigas? «

45

«Me miseram, cui laeter abest, cui dextera cesset,

cui colar et formae debita cura meae est.»

Ergo inter famulas lanaeque addicta trahendae,

squalida neglecto delitet in thalamo.

Utraque laudata est, exemplumque utraque fidae

50

conjugis et casti certa fides thalami.

Sed neque sic te exempla movent, ut non magis ipsa

conjugis officio sponte fruare bono,

quodque decet castas, sola virtute magistra

exsequere, et per te quid decet ipsa sapis,

55

in partemque venis nostrorum sponte laborum,

remque domi et natos qua licet arte juvas.

Forsitan et nobis quae sit mens ipsa requiris,

neve tui mihi sit mutua cura times.

Non ita nos facili junxit concordia nexu,

60

ut sine te conjux ulla sit hora mihi,

nec sic nostra levi firmata est pignore dextra,

non sit ut in nostro pectore prima fides.

Ut praesens mihi sola quies, sic pectoris absens

una tenes curas, tu regis una virum.

65

Sed dabitur, cum laeta feret pax otia nobis,

reddere tam caro munera conjugio:

tum liceat thalamoque frui socioque cubili,

mutuaque in tacito gaudia ferre sinu,

tum nova suscipient vires incendia rursus,

70

rursus et injicies vincula, castus Hymen.

Interea memor ipsa tori sanctique pudoris,

spe modo venturi tempora falle viri;

nec spes destituet, namque ultima ducitur aestas,

candida cum celeri sub pede musta fluunt,

75

frigidus Illyricis Aquilo dimissus ab oris

admonet hibernas haud procul esse nives,

defunctusque dari sibi postulat otia miles,

et parat ad patrios arma referre lares.

Ipse mihi videor jam primae ad limina portae

80

jam thalami cupidas victor adesse fores,

teque meos inter collapsam vita lacertos,

de desiderio languida facta mei.

Atque ubi mens rediit, longo sermone referre

quantum difficile est conjuge abesse suo,

85

implicitamque humeris atque oscula grata ferentem

vix rediisse tibi credere posse virum;

quod tu, sancte, toros celebras qui Hymenaee maritos,

annue, et his precibus, candide dive, veni.