De amore coniugali

Liber I

_________________________________________________________

I.

Elegiam alloquitur

Huc ades et nitidum myrto compesce capillum,

huc ades ornatis, o Elegia, comis,

inque novam venias cultu praedivite formam,

laxa fluat niveos vestis ad usque pedes.

5

Molle micet tenues inter dilapsa papillas

quae legitur Rubro lucida gemma mari,

perque humeros levi demissa monilia collo

addeceant; aurum serica vestis amat.

Aurea subductum constringat fibula pectus,

10

aureaque in limbo fila rigente micent.

Quaque moves, Arabum spires mollissima nardum,

lenis et Assyrio sudet odore liquor.

Tecum etiam Charites veniant, tua cura, puellae,

et juvet insolita ducere ab arte choros;

15

tu puerum Veneris primis lasciva sub annis

instruis et studio perficis usque tuo,

et quotiens lasso ducit reses otia nervo,

huc placido refoves, candida nympha, sinu.

Hinc tibi perpetuae tribuit Cytherea juventae

20

tempora, neu formae sint mala damna tuae,

hinc juvenum curis et dulci conscia furto

blanditiisque capis pectora cuncta tuis.

Ergo ades et cape, diva, lyram, sed pectine molli,

sed moveas dulci lenia fila sono;

25

nam tibi Mercurius pater est, tibi sedula mater

Eurymie cantus nosse lyramque dedit.

Quin etiam tu, experta novos (ni fallor) amores,

dulcia supposito gramine furta probas:

namque ferunt patrios vectam quandoque per Umbros

30

Clitumni liquidis accubuisse vadis,

hic juvenem vidisse, atque incaluisse natantem,

et cupiisse ulnas inter habere tuas:

«Quid tibi lascivis, puer o formose, sub undis?

Deliciis mage sunt commoda prata tuis;

35

hic potes e molli viola junxisse coronam,

et flavam vario flore ligare comam,

hic potes et gelida somnum quaesisse sub umbra,

et lassum viridi ponere corpus humo,

hic et adesse choris Dryadum, et saliisse per herbas,

40

molliaque ad teneros membra movere modos.»

His juveni succensus amor, formamque secutus

et facilem cantum, quo capis ipsa deos,

tecum inter salices, sub amicta vitibus ulmo,

in molli junxit candida membra toro,

45

inter et amplexus lassi jacuistis uterque,

et repetita venus dulce peregit opus.

Quo mage pauca meo, nymphe, concedis amori,

quosque legat versus nostra puella cane.

Haec ego; cum subito visi ridere penates,

50

et nova fulgenti lumina adesse domo:

astitit, et risu facilem confessa, deditque

adveniens animi nuntia signa sui,

deque sinu fluxere rosae mollesque hyacinthi

et violae et rubro lilia mixta croco;

55

tum cecinit plectroque fidem percussit eburno,

et liquidam socio temperat ore chelyn:

«Desine divitias versu conferre beato,

et faciem pretio vendere velle tuam;

non ego laudarim, cupias si, vate relicto,

60

divitis argentum, culta puella, sequi.

Forma bonum caeleste, auro quam vendere non est;

nam miser e terra fodit avarus opes.

Et canos, formosa, time celeremque senectam,

ante diem cupidis quam deus esse jubet.

65

Aurum crimen habet, aurum prae carmine dulci

sordeat; ingenii fide, puella, bonis.

Odi etiam fastus; quid enim fastidia prosunt?

Hinc odii veniunt semina mille procis.

Dum temnit Glaucum formae confisa superbae,

70

dum latet et surda rejicit aure deum,

Cermenis obriguit, saxoque in membra recepto,

perpetitur tumidi verbera saeva maris;

nunc quoque signa manent patriis malefida carinis,

quae procul abducto vela rudente ferunt.

75

Neu studium tibi sit peregrinos quaerere cultus:

contenta est facies simplicitate sua.

Sint compti crines, nitido sit vestis amictu:

munditiis capitur deliciosus amor.

Pauca loqui studeas; verum tibi pauca loquenti

80

sit pudor et, niveo qui decet ore, rubor;

libertas oculis neu sit: fac tempora serves,

quis capitur, captus quis retinetur amans.

Sitque uni placuisse satis: crudelius ures.

Artibus ingenuis forma juvanda bona est.

85

Forte aderam, cum laeta Venus Dodonide silva

sedula non solita poneret arte comam;

dum fingit crines, speculum dum consulit, illi

ludebant similes ante pedes volucres,

et modo plaudebant pennis, modo dulcia miscent

90

oscula, cumque suo murmura grata sono.

Laudavit dea mitis aves ab amore fideque:

exemplum certi, dixit, amoris erunt.

Sed neque te capiat juvenis, cui picta capillum

sit coma, cui nimia quaeritur arte decor:

95

Hic vanas captatque auras, mutabilis huic est

mens, et in incerto qui levis errat amor.

At vates, cui numen adest, cui Delphica serpit

laurus et arguto carmen in ore sonat,

ille tibi conjuxne velis? Non esse recuset;

100

anne comes? Lateri sit comes usque tuo.

Dumque tibi placuisse velit, non horrida vitet

proelia, non Scythici litora adire maris;

non illum gelidi remorentur signa Bootae,

non usta assiduo sole Libystis humus;

105

conjugiique fidem seros perducet ad annos,

tecum amet, et socio vivet amore senex.

Et tibi sint faciles anni, nec amara senectus,

obsequio dulcis functa puella viri.

Anne juvet residem frustra duxisse juventum

110

expertem grati credula conjugii?

Quin potius laudanda fores, si conjuge caro,

si Veneris placidis ipsa fruare bonis.

Ut sine aqua fluvius utque est sine frondibus arbor,

ut sine sole dies, nox sine luminibus,

115

sic turpis sine amore pari, sine conjuge lectus:

deliciis ille est illecebrisque locus.

Ipsa meum teneris noctu complexa lacertis

Clitumnum cupido demoror usque sinu.

Nocte etiam viduo solam cessare cubili

120

ipsa vetat, noctis quae dea finit iter;

nec Veneri lux grata adeo, quam gaudia noctis.

Tune deas dubites, scita puella, sequi? »

Haec, et virginea tetigit mea tempora lauru;

laurea nam dextrae sceptra Elegia gerit;

125

tum liquidis dilapsa Notis, quaque ipsa recedit,

linquit odoratae mollia signa comae.

Dum spirant ignes, capiunt dum incendia vires,

et dea tam facilem spondet in arte chelyn,

tu quoque, blande puer, in me nova vulnera tenta;

130

deprecor imperii non ego jura tui:

ure acer, fige indomitus, neu parce pharetris,

neu tepeant modica pectora nostra face.

Tum mihi mollis eat versus, tum laeta sonabunt

carmina, tum dulcis profluet ore sonus.

135

Tu quoque materiam saevoque alimenta furori

da, curis requies una Ariadna meis,

neve oculis inimica veni, neu dura precanti,

per spem conjugii vinclaque nostra rogo:

vel miseranda tibi est arsuri flamma mariti,

140

o socii consors cara futura tori.

Haec precor, haec utinam nitidis argenteus alis

annuat et digiti pignore firmet Hymen.