INCIPIT CAPITULUM DE LEONE ET DE BOVE.
Et est de dolo et seducxione (sic) et malis argumentis.

     Dixit Dizalen rex Yndorum suo philosopho Bendabeh: Da mihi exemplum quomodo duo amici fiant inimici, cum falsidicus et iniqu[u]s discurrerit inter eos. Dixit philosophus: Hoc tibi declarabo sub exemplo quod de boue accidit et de leone:
     Dicitur quod in terra Iorgem erat quidam mercator diues, et habebat tres filios, qui, cum peruenissent ad etatem iuuentutis, inceperunt deuastare paterna bona, de mercimoniis non curantes. Et tunc pater incepit eos infirmare et castigare moraliter sub hac forma: – Iuxta illud:

     Securam quicumque cupis deducere uitam,
     Nec uiciis (ad)herere animum que moribus obsta[n]t ... –

     Filii, in hoc mundo quisque [homo] appetit tria: primum est ducere bonam uitam; secundum est habere honores et dignitates; tercium est anteponere opera bona ad eterna gaudia consequenda. Et hec tria nullus potest habere nisi quatuor preexistant.
     Primum est substancias rerum laudabiliter obtinere, – iuxta illud: In acquirendis opibus et retinendis vehementer studeas, tres comites pre oc(c)ulis semper habendo, videlicet: Deum et conscienciam et bonam famam, vel ad minus duo, scilicet Dominum et conscienciam; cum a Deo cuncta bona procedunt, merito Deus omnibus opibus est preferendus. Vnde sapiens ait: Melius est parum cum timore Domini quam thesauri insasiabiles. Vnde dixit Seneca: Turpe lucrum, ut dispendium, fugato; pecunias illas uolumus quibus libra iusticie subfragatur, et etiam secundum leges turpia lucra ab heredibus sunt extorquenda; taliter itaque opes acquirere studeas quod Dominum in aliquo nullatenus offendas. –
     Secundum est acquisitas substancias conseruare; – iuxta illud:

     Non minor est uirtus, quam querere, parta tueri.

     Opes igitur, secundum Deum et sanctorum eius mandata, recte potes habere et pos[s]idere, ut ait Apostolus: Estote quasi tristes, semper autem gaudentes; omnia pos[s]identes, tanquam nichil habentes. Nolito sperare [in] iniquitate et rapinas nolite concupiscere; diuicie si affluant, nolite cor apponere, quia, ut ait Inno(s)cencius, opes non faciunt hominem diuitem, sed egenum; diuicias ergo sub pedibus debes habere et non super capud. –
     Tercium est facere eas fructificare; – iuxta illud: In sua natura honesta sunt lucra et ea multiplicare per que(m) nemo leditur, et bene acquiritur quod adhuc a nullis dominis abrogatur; illa etenim uera indicamus que integritate suffragante percipimus. Acquiras ergo lucra cum honestate et socii utilitate. Alius dixit: Bona est societas quam comita(n)tur utilitas. –
     Quartum est scire ipsas laudabiliter expendere ut possessor earum nec auarus nec prodigus arguatur; – iuxta illud:

     Vtere quesitis opibus; fuge nomen auari:
     Quid tibi diuicie prosunt, si pauper (h)abundas?

     Et iterum:

     Vtere quesitis, sed ne uidearis abuti:
     Qui sua consumunt, cum deest, aliena sequuntur.

     Et iterum:

     Vtere quesitis modice; cum sumptus (h)abundat,
     Labitur exiguo, quod partum est tempore longo.

     Vtere quesitis modice, modus iste poetis.
     Labitur absque mora quod non dederat breuis hora.

     Diuiciis autem acquisitis, fugiendo auariciam eisque aliis benefaciendo, sapienter est. Inquid Seneca in Epistola: Modus autem diuiciarium duplex est: Primo, habere quod necesse est; secundo (proximus), quod satis est. Vt idem dixit: Et certe auari claudunt suas pecunias, sibi et aliis eas denegando, ut pocius dicantur sepulte quam ab aliis [h]abite uel possesse; quare quidam sapiens reprehendit eos, dicens:

     Cur, homo qui cinis es, per auariciam sepelis [r]es?
     Cognati cur heres eris? Tu non eris heres.

     Non ergo debes illas claudere uel sepelire, sed debes illis uti non ad superfluitatem, seu delicias, sed utilitatem, ne forte inducant corporis debilitatem. Nam, ut ait Seneca, debilitatem nobis inducere dilicie. Dicit Sapiens: Nemo est pauper eo quod possederat pauca, sed quia plura uelit; si paupertati ad sensum prebere studebis, sed pro natura uiuere, diues eris. Vnde uersus:

     Aspicio mundum, quod te et natura creauit;
     Intrans in mundum tu nihil intuleris.

     Cato dixit:

     Com[m]oda nature nullo tibi tempore deerunt,
     Si contemptus eo fueris, quod postulat usus. –

     Et si aliquid istorum quatuor defecerit, aliquis non poterit predicta tria at[t]ingere ad que naturaliter inclinatur. Acquisicio namque substanciarum et earum conseruacio earumque multiplicacio ualent ad primum, scilicet ad sustentacionem uite. Quartum scilicet substanciarum laudabiliter consum[m]acio ualet ad secundum et tercium, scilicet ad honorem huius secli et ad eterna gaudia consequenda. Et tunc acquieuerunt paternis consiliis honesti filii moraliter doctrinati.

Figura mercatoris corrigentis
suos filios.

     Et maior filiorum, acceptis mercimoniis, iuit ad quamdam patriam Maioricam nuncupatam, et antequam ad illam patriam peruenisse(n)t, in itinere intermedio erat quidam locus putridus et limosus, in quo submersa fuit cadriga que eius mercimonia def(f)erebat. Et erant duo boues, qui hanc cadrigam ducebant, quorum unus uocabatur Cenceba et alius Bendeba. Et Cenceba fuit submersus in loco illo, et mercator et sui famuli extra[x]erunt cum.

Figura currus ducti
a duobus bobus.

     Et dimisit mercator [eum apud] quendam, ut custodiret Cencebam quousque esset in pristinam sanitatem restitutus, et quod tunc duceret ad locum Cenceba[m], in quo esset mercator ad eius negocia peragenda.

Figura bonis educti de luto
cum funibus.

     Altero autem die famulus falsidicus dimisit Cencebam et secutus est dominum, et mentitus est ei dicens quod Cencebam mortuum relinquebat. Et Cenceba, exiens de loco illo, deuenit ad quoddam pratum, fertilitate magna delectabile, in quo diu permansit, ut in illo loco perficeretur ei malum quod erat ei ineuitabiliter destinatum. Et [de] destinacione autem exemplum subditur; sub hac forma sequitur:
     Dicitur quod, cum quidam homo colligeret herbam in quodam prato, acces[s]it lupus suauiter et imperceptibiliter prope eum, et tunc ipse timens dedit terga fuge prope ripam cuiusdam fluminis discurrendo, et cum uellet ulterius pertransire, lupo persequente eum et ponte deficiente, quamuis natare nesciret ad aquam saltauit, et cum iuuamine illorum de uilla (illorum) succurrencium ad portum ulteriorem filius salubriter transiliuit; erat tamen propter timoris pericula stupefactus. Et, cum esset in sanitate atque memoria pristina reformatus, et eis narrasse[t] pericula prelibata, subito mortuus est, cadente domus pariete super ipsum.

Figura pontis et uiri cadentis uel eiecti in
flumine et lupi eum persequentis.

     Et postquam Cenceba fuit imping[u]atus, mugit, et eius uox terribilis extranea stupefecit et terruit leonem existentem in quadam cauerna, quamuis esset dominus omnium bestiarum; et celauit leo timorem quem habebat de uoce extranea, ut bestie non perpenderent quod erat corde debilis et animo def(f)ectus. Et erant prope ipsum duo lupi sagaces, quorum unus uocabatur Dina et alius Calila. Et erat Dina prudencior atque nobilior intellectu, et nondum erant cogniti a leone. Dixit ergo Dina Calile: Nonne uides tu, frater, quoniam leo tristis et conturbatus est, latitans, et sicut solet, in gaudio non uersatur. Respondit Calila, dicens: Quid curas de statu et de tribulacione leonis, aut propter quid talia percuntaris? Nos sumus in statu laudabili, et nichil nobis deficit, nec spectat ad nos regum negocia pertractare. Et si uolueris intromittere tede hiis que non oportet nec spectant ad tuam deliberacionem, accidet tibi quod accidit symio qui se in operibus cuiusdam carpentarii intromisit. Dina igitur qualiter hoc occidit inquirente(m), Calila locutus est sub hac forma:
     Dicitur quod, quodam carpentario findente quamdam trabem et ad fixuram cicius perfindendam cauilla ponente, accessit quidam simius ad trabem et posuit testiculos in fixura, et extrahit cauillas secundum quod uiderat carpentarium operantem, et remansit in fixura destrictis testiculis comprehensus.

Figura simii super carpentarii tignum existentis et capentarii
eum tormententis (sic), cum baculo percuciendo eum.

     Dixit Dina: Bene intelligo que dixisti; sed omnes illi qui secuntur regum societatem, non faciunt, sed ad uentres adimplendos, quia in quolibet loco possunt uentres sufficienter adimpleri; sed illi qui sunt nobiles conuersantur cum regibus, ut prosint amicis et noceant inimicis. Et uilis est qui reputat se contentum de hiis que habet, et magnanimus non reputat se contentum de hiis que [habet], quoad usque suam compleuerit uoluntatem. Sic leo, capto lepore, uisa capra, dimittit leporem, et capram sequitur, eo quod hanc predam estimat meliorem. Nonne uides quod canis caudam com[m]ouet quousque sibi cibaria tribuuntur, et elepha(n)s iuuenis lasciuus non assumit cibaria, nisi cum fuerit mendatus politus multis blandiciis sibi factis; et idcirco quilibet magnanimus ad honores debet naturaliter inclinari, et dicitur in quibusdam exemplis quod illi qui non curant de honoribus, sed solum de uentre, [per]propriam similitudinem brutis animalibus referuntur.
     Dixit Calila: Bene intelligo que dixisti, sed redeas ad intellectum et ad discrecionem tuam, quoniam quilibet honor stabilitus est sub pondere et mensura, et quilibet debet esse contentus de statu suo, et nullus debet ultra gradum [suum], nisi insipiens [sit], an[h]elare. Iuxta illud:

     Quod non es non esse uelis, quod es esse memento;
     Est male quod non est qui negat esse quod est.

     Et cum nos habeamus statum laudabilem qui nobis est sufficiens, essemus superbi et elati, si uellemus petere alium pociorem.
     Dixit Dina: Honores qui sunt in hominibus sunt contrarii et equales, quoniam ille qui habet(it) nobilem intellectum et nobile cor, ascendit a statu infimo ad supremum, et qui per oppositum habet uile cor et est deficiens intellectu, a statu supremo ad infimum degradatur, et difficilius est ascendere quam descendere, sicut graue quod ascendit difficiliter, descendit naturaliter in deorsum; et nos debemus co(g)nari ad honorem ascendere, quoniam illi qui nunc honorati sunt, honores per acquisicionem et non naturaliter habuerunt. Et ideo, dixit Dina, uolo nunc apparere coram leone, cum ipse sit timidus et turbatus est, et forte dabo sibi tale consilium, per quod me ad dignitatem aliquam promouebit.
     Dixit Calila: Vnde scis tu quod leo sit nunc in statu tam debili destitutus? Dixit Dina: Hoc quod tibi dixi arguendo intra me racionabiliter estimaui, quoniam discretus quilibet potest scire status hominum per apparentes aliquas coniecturas. Dixit Calila: Quomodo credis habere dignitatem a leone, cum te non cognoscat et cum regalium consuetudinum sis ignarus? Dixit Dina: Homo robustus surgit sub magna sarcina et non magna sarcina sub robusto. – Iuxta illud:

     Consilio pollet, cui uim natura negauit. –

     Et dicitur in Prouerbiis quod piger non inuenit opus, quia dicitur: Abscondit piger manus suas sub acellis suis et laborat; et alibi: Omnis autem piger semper est in egestate. [Et alibi]: Audentes fortuna iuuat, piger sibi ipsi opstat (sic). Et alibi: Propter frigus arare noluit; mendicabit igitur et non dabitar ei. Et alibi: Vult et non uult piger; anima autem operancium inping[u]abitur. Neque intel[l]igens habet determinatam terram, nec humilis inuenit alienum, sed omnia que inuenerit poterit obtinere. Et scias quod roges non honorent homines propter fortitudinem, sed propter prudenciam et propter id quod continue cum eis conuersantur. – Et dicunt prudentes quod reges et mulieres non honorant nisi eos qui continue sunt cum eis, – et ad uitem per quemdam (sic) similitudinem referuntur, que indif[f]erenter adheret contigue arbori et non adheret semper arbori meliori.
     Dixit Calila: Quid facies, si non potueris loqui nec ascendere ad leonem? Dixit Dina: Qui nunc sunt cum regibus, non fuerunt cum eo semper; sed propter eorum industriam facta propria taliter deduxerunt, quia cum eis colloquium habuerunt, et eis seruiciis tam beneplacitis seruierunt quod ab eis obtinere dignitates et premia meruerunt. Et ego co(g)nabor illorum exempla suscipere, quoniam dicitur quod quicumque fuit diu ad portam regis et potest portariorum molestias sustinere et est humilis in omnibus factis suis, habebit finaliter graciam aliquorum et conscendet ad desiderium peroptatum.
     Dixit Calila: Ponamus quod tu sis in societate leonis; de quo seruies illi et quomodo speras quod te promoueat ad aliquam dignitatem? Dixit Dina: Cum ego fuero cum leone et cognouero consuetudines eius, cognabor complere uoluntates eius et non esse in aliquo contra illum, et ostendam illi que recta sunt et non recta cum magna humilitate, preexistente studio et cautela, quia prudens et humilis potest racionibus ueritatem destruere et mendacia confirmare, sicut pictor qui multociens impossibilia prefigurat.
     Dixit Calila: Periculosum est regum negocia pertractare, quia tria sunt que nullus nisi stultus acgreditur (sic), – et a quibus nullus retrahitur nisi prudens. – Primum est officia regalia pertractare; secundum est uenenosam pocionem accipere ad eius experienciam consignandam; tercium est secretum mulieribus reuelare. – Scriptum est enim: Garrulitas mulierum id solum nouit celare quod nescit. Salomon dixit: Nullum secretum ubi regnat ebrietas. Non solum mulieribus reuelare secreta [stultum est], immo cuilibet amico suo secreta sua et consilia pandere; vnde quidam sapiens dixit: Quod secretum est nemini dicas. Alius dixit: Vix extimo ab uno posse celari secretum. Et alius dixit: Consilium absconditum quasi in carcere tuo retrusum tene ligatum. –
     Et prudentes adaptant regum seruicia montibus altis in quibus apparent fructus delectabiles, ad quos ascendere est difficilissimum (sic), descensus uero faciliter inuenitur. Dixit Dina: Bene intelligo quo dixisti et que nunc dixisti continent uoritatem; sed qui uult euitare omnia periculo[sa] non potest ad statum laudabilem peruenire, – iuxta illud:

     Felix qui potuit uitare pericula, sed qui
     Scandala uitaret, longe felicior esset;
     Nam, sicut melius mortali corpore nomen
     Quod manet eternum, sic sunt peiora periclis
     Scandala corporeis, cum sint contraria fame.
     Felicissimus est igitur qui uitat utrumque. –

     Quoniam dicitur quod tria sunt que nullus potest facere nisi cum periculo et cordis nobilitate: primum est seruire regi; secundum est pugnare in duello contra inimicum. – Quia dum homo est in pugna, non est securus de uictoria, iuxta illud:

     Inter utrumque uolat dubiis uictoria pennis,
     Neque etenim querunt michi ficta gloria uoce. –

     Tercium est ponere mercimonia super mare. Et dicunt prudentes quod in duobus casibus debet quilibet esse inuidus, primo sedere cum regibus honoratus, secundo cum religiosis ducere bonam uitam, per quamdam relacionem ad elephantem qui ostendit suam pulcritudinem [et] laciuiam in duobus casibus, scilicet dum est in locis siluestribus, [et] cum rex equitat super illum.
     Et tunc Dina aperuit coram leone; inclinauit se coram ipso humiliter; et leo locutus est ei, dicens:

Figura leonis loquentis
cum boue.

     Ego cognoui patrem tuum. Et uocauit eum prope se, et incepit eum de multis negociis percunctari. Dixit Dina: Ego steti ad portam tuam longis temporibus, expectando si tibi contingerent aliqua in quibus meo(que) consilio indigeres; plura namque regibus frequenter accidunt, in quibus a despectis hominibus et minimis adiuuantur. Nam festuca que iacet in terra utilis est homini ad aurium sordicies expurgandas. Et cum leo audisset Dinam, cognouit ipsum esse prudentem, et sperauit quod posset per eius consilia emendari; et locutus est assistentibus sub hac forma: Ille qui est prudens et habet cor nobile, quamuis sit infimi generis, tendit tamen ad celsitudines et honores. Etenim celsitudo sciencie et cordis nobilitas [sunt], tamquam scintilla ignis, qui semper tendit in altum, et non potest ut non appareat occultari. Et postquam intellexit Dina quod habebat fauorem regis, locutus est regi et omnibus assistentibus sub hac forma: Omnes populi regis et omnes domestici et subditi sui tenentur ei dare recta consilia et diligere ipsum tamquam se ipsos, eo quod ipse constituit eos in dignitatibus et honoribus ut possit eorum tuicionibus et consiliis adiuuari. Et sunt similes semini, cuius uirtus non cognoscitur quousque appareat super terram. Et rex debet exaltare quemlibet secundum quantitatem fidelitatis et consilii et secundum celsitudinem cordis eius, quia, ut in Prouerbiis continetur, duo sunt que non debent extra loca propria collocari, scilicet homines et honores. Nam ille merito insipiens iudicatur qui ponit in pedibus capitis ornamenta et e conuerso qui pedum ornamenta nititur in capite collocare, et qui margaritas coniungit plumbo et ipsas seminit (sic) inter porcos. Nam hoc non est margaritarum uilipensio, sed est argumentum impericie seminantis. Et malefactores non debent in eodem gradu cum legalibus honorari. Et rex non debet uilipendere nobilitatem animi alicuius, quamuis sit ex infimo genere procreatus. – Iuxta illud:

     Corporis exigui uires contempnere noli;
     Consilio pollet cui uim natura negauit. –

     Nam quod est paruum potest augmentari, sicut neruus extractus a mortuo animali fit corda, cum qua trahunt reges, et in thesauris regalibus tamquam res honorabilis custoditur. Et quando regibus accidunt egritudines, mediantibus medicis despecti generis, mortem eua(n)dunt et in sanitatem corporis restaurentur. Et cum Dina
perfec(t)isset hos sermones, nimis fuit leo contentus de ipso, et inquisiuit ab eo plura. Dina calibet hora subtilius et efficacius respondente, (et) dixit tunc leo assistentibus: Rex non debet esse perfidus in auferendo alicui quod suum est; sed secundum quod Dina dixit, [secundum] gradum proporcionalem debet quemlibet honorare, et non debet esse ingratus regi qui ab eo suscipit dignitatem. Et in hoc duo genera hominum distinguntur: sunt enim aliqui pessime condicionis in quibus amittitur prefacta beneficia, si eis deficit in aliquo benefactor. – Iuxta illud: Acceptum enim beneficium eterne memorie com[m]endandum est plene; plene laudare debes, et palam, non secrete neque ante aures. Nam, ut ait, ingratus est qui, remotis arbitriis, in angulo ad aures agit gracias; de acceptis beneficiis cotidie recordetur, de iniuriis uero obliuiscatur. Nam, ut Cato [dixit], esto memor beneficii accepti. Et alibi:

     Exiguum munus cum dat tibi pauper amicus,
     Accipite placide, plene laudare memento.

     Munus premodi[c]um dare si contingit amicum,
     Tu munus placide capis nec munera ride.

     Et alibi:

     Officium alterius multis narrare memento,
     Atque, aliis cum tu benefeceris, ipse sileto.

     Tu proprium cela, socii sed dona reuela;
     Non proprium laudes, socii sed (de) munere gaudes. –

     Et per quemdam (sic) similitudinem serpentibus refferuntur in quibus occidentis labor amittitur, si omnes particule corporis conterantur et eorum capita non cessantur. Et sunt alii morigerati (qui) retribuentes bona pro bonis, qui (san) sandalo frigido refferuntur, quod quidam sandalum solus tactus et sola confricacio calefacit.
     Et postquam Dina quieuit cum leone, dixit ei: Domine, uideo quod in uno loco immobilis perseueras. Cui leo uelens cordis secreta detegero dixit: Hec quies non prouenit ex timore. Quibus loquentibus, Cenceba clamauit ita fortiter quod leo timorem non potuit amplius occultare, dicens: Ex hac uoce michi tantus timor incutitur quod in istis angulis sum detrusus, in quibus adhuc non estimo me securum. Dixit Dina: Non debes ex hoc timore tam modico conturbari. Nam ex conturbacione infirmitas generatur, et ex infirmitate generatur ebrietas, et ex ebrietate uerecundia nascitur, – et ex uerecundia discordia nascitur, – et ex magna uoce cordis debilitas generatur; et debes attendere prouerbium, quod dicitur quod non debet timor ex uoce qualibet procreari. – Quia dicitur: Qui plus timet multosciens, plus minatur. Et alibi:

     Sepe minus faciunt homines qui magna locuntur;
     Sepe gerit minimos causa pusilla metus. –

     Leone igitur qualiter hoc accidit inquirente, Dina (igitur) locutus est sub hac forma:
     Dicitur quod, quodam (sic) vulpe famelico sub quadam arbore transeunte, sonabat fortiter quoddam tympanum inflatum, plenum uento, quod erat suspensum ex quadam corda et arbori colligatum, et erat a uento continue agitatum; quod cum uulpis crederet esse carneum, dentibus fidit et nichil repperit preter uentum.

Figura uulpis mordentis corium plenum
uento, uero suspensum in arbore.

     Et similiter, si illud animal, cuius uocem terribilem audiuisti, accederet ad te, uidens quod uox animali nullatenus responderet, et si me miseris ad illud animal, te in tuo loco regio quiescente.
     Et tunc leo misit [eum] ad dictum negocium ex[s]equendum. Dina uero recedente, incipit leo intra se disputare, dicens: Improuide operatus sum, quia tam cito confidi de ipso in negocia tam ardua pertractando, qui[a] multi sunt in quibus non debet confidere rex. Primus est ille qui stat diu ad portam regis, et est inmerito uilipensus. Secundus qui amisit regis graciam propter susurrationem iniuste. Tercius est ille qui pro cupido reputatur; – Vnde quidam dixit: Non sibi prodest, dum uiuit auarus inter amiciciam; autem auari uel cupidi a mortuis conuerti non debe[n]t, quia, cum auaricia, secundum Apostolum, sit radix omnium malorum, ab auaro nulla bona possunt oriri; auarus uel cupidus, nisi cum moritur, non recte facit. – Quartus est ille qui est magna paupertate atque miseria destitutus. Quintus est qui timet de pena propter crimen. Sextus est inuidus et iniquus. Septimus est qui de nullo dicit bonum; – iuxta illud:

     Inuidiam nimio cultu uitare memento;
     Quod si non ledis, tamen hanc sufferre molestum. –

     Octauus, qui laudat [se de audacia]. – Iuxta illud:

     Nec te collaudes, nec te culpaueris ipse;
     Hoc faciunt stulti, quos inanis gloria uexat. –

     Nonus, qui amisit dignitatem quam habebat. Decimus est ille cui non est factus tantus honor sicut sociis. Vndecimus est hereticus in lege sua. Duodecimus est qui sperat a sociis uel a dominis suum dampnum siue commodum. Terciusdecimus est contrarius illis qui pertractant negocia dominorum. Et timeo quod Dina est iratus contra me, quia stetit ad portam meam long(u)o tempore uilipensus; et forte quia Dina est spericax et subtilis, et scit uires illius animalis uociferantis excedere meas, et ab eo suscepit beneficia, timorem meum et impotenciam et omnia secreta mea sibi penitus reuelabit. Et quousque Dina rediit, non cessauit leo talibus cogitacionibus anxiari.
     Et postquam Dina uenit solus et fuit in leonis presencia constitutus, quesiuit leo ab eo quid uideret. Dixit Dina: Vidi quod illud animal uociberans (sic) erat quidam bos cum quo sedi tanquam cum equali, et percepi quod non est in ipso animositas neque notabilis fortitudo. Dixit leo: Quia tibi non nocuit, eius fortitudinem non annul(l)es, – quia dixit Cato:

     Corporis exigui uires contempnere noli;
     Consilio pollet cui uim natura negauit. –

     Quia uehemens uentus non frangit paleas, sed magnas arbores er(r)adicat et disru[m]pit. Dixit Dina: Non timeas ipsum. Nam, si uolueris, eum coram te celeriter presentabo. Dixit leo: Vade et fac eum coram me uenire. Et iuit Dina ad Cencebam, et dixit illi sine uerecundia et timore: Leo misit me ad te ut uenias, et indulgeo tibi de peccato quod contra leonem commisisti, si humilis et obediens peruenias coram ipso. Dixit Cenceba: Si mihi de securitate [h]omagium feceris, coram leone, – de omni securitate [h]omagiis prestitutis, – presencialiter ap[p]arebo.
     Et tunc ambo uenerunt protinus coram rege leone, qui ferarum omnium (rerum) rex nominatur. Et cum loqueretur leo Cencebe et cum interrogaret de eius negociis retroactis, et Cenceba sibi de omnibus humiliter responderet, dixit ei leo: Si mecum remanseris, honorabo te et preferam te in meis officiis ordinandis. Et sicut dixit leo, sic eum prestituit et pre ceteris honorauit, et sibi omnia secreta, cum magna confidencia reuelauit. Et postquam uidit Dina quod leo segrestabat se cum Censeba specialiter in omnibus negociis peragendis, (et) motus inuidia conquestus fuit Calile fratri suo, dicens: Frater, non mireris de mea stulticia et quomodo profui leoni nocendo michi, ducendo bouem, propter quem amodo statu et dignitate sum penitus degradatus. Dixit Calila: Accidit ergo tibi quod sub exemplo religiosi et eius hospitis contine(n)tur. Dina ergo qualiter hoc accidit inquirente, Calila locutus est sub hac forma:
     Dicitur quod quidam religiosus habebat quoddam par nobilium pannorum, qui a quodam rege fuerant sibi dati; quod cum uidisset quidam latro, ut posset ipsos furari, incepit fraudulantes (sic) sagacitates in animo uentilare, et uenit ad reli(gi)osum, dicens illi: Volo seruire tibi, ut me informes in moribus et doctrinis. Et hoc concessit ei religiosus, et seruiuit ei latro humiliter, sic quod religiosus posuit omnia sua negocia in latronis manibus disponenda. Et postquam uidit latro quod ipso maxime confidebat, retribuendo mala pro bonis, surripuit illos pannos.
     Et cum religiosus sequeretur latronem ad quamdam ciuitatem que dicitur Merim, inuenit in itinere ad inuicem litigantes duos hircos, et intrauit inter eos quidam (sic) uulpis qui (sic) lambebat sanguinem defluentem, et propter eorum ictus et contusiones uulpes fuit destructus et mortuus inter eos.
     Et postquam uidit religiosus, recessit ad insequendum latronem ad quamdam ciuitatem, et hospitatus fuit cum quadam muliere, cum qua erat quedam ancilla que cum quodam uicino suo meretric[i]um exercebat. Et quia hoc erat dampnosum hospiti, religiosus laborauit ut eos interficeret nocte illa, et dedit tantum ad bibendum ancille et amasio eius de bono mero quod ambo simul sompno inextimabili (sic) dormiuerunt. Et tunc domina ancille accepit pocionem letiferam et posuit in quadam canna, ut in ancille naribus suffleret et posuit cannam in ore, et sternutauit, et mortua fuit, pocione per eius gut[t]ur letif(f)era subintrante. – Vnde uerbum:

     Iure potest ledi ledens ut ledat; in ipsum ....
     Vulnera ne facias que potes ipse pati.

Figura mulieris cum arundine
puluerem intromittentis (illam) in naribus ancille
et heremite eos (sic) respicientis.

     Et cum hoc uidisset religiosus, lucente sole recessit ad latronem insequendum, et accessit ad quamdam uillam, in qua fuit in domo cuiusdam carpentarii hospitati, et dixit carpentarius uxori sue: Honora hunc hominem uenerabilem et honestum, quia debeo ire cum quibusdam amicis meis, et non reueniam usque ad diem crastinam hora sexta. Et mulier ista habebat amasium quemdam, et uxor cuiusdam barbitonsoris erat istius meretrici[i] procuratrix. Dixit ergo uxor carpentarii uxori barbitonsoris: Vade ad amasium et dic ei quod ueniat, qui[a] maritus meus aberit usque ad diem crastinam hora sexta. Et quia carpentarius erat zelotipus de uxore sua, rediit in nocte et in uxore sua crimen meretricii prenotauit, et percussit eam et ad trabem quamdam domus fortiter colligauit. Et cum carpentarius obdormiret, uenit uxor barbitonsoris ad uicinam suam quam inuenit ligatam. Dixit ergo ligata alii dissolute: Dissolue me et ponam te in loco meo, et amasium meum iterum uisitabo. Et cum hec fuisset ligata et uxor carpentarii dissoluta, carpentarius fuit excitatus, et uocauit uxorem suam quam credebat esse ligatam, et cum non responderet ei, surrexit iratus et scidit nares illi misere quam inuenit.

Figura mulieris in columpna et patrisfamilias
suum nasum inscindentis.

     [Et dixit ei]: Accipe nares tuas et trade eas tuo amasio conseruandas. Et tunc rediit uxor carpentarii et intrauit in loco ipsius misere cui nares fuerant amputate. Et cum uxor barbitonsoris recessisset et alia intrasset loco eius, incepit uxor carpentarii clamare, (sic dicendo) fortiter sic dicendo: O Deus, qui omnia iudicas equali pondere et mensura, repone mihi nares, si scis me a suspicato crimine innoxiam et illesam. Et tunc uocauit maritum suum dicens: Surge et uidebis iudicium Dei, quia nares mee iam sunt in loco proprio restitute. Et surrexit carpentarius, et uidit quod uerum dicebat, et supplicauit ei bene simpliciter ut ei de tanto crimine indulgeret.
     Et postquam uxor barbitonsoris que nares amiserat, accessit ad domum suam, ad as[s]ignandam causam sue mutilacionis subtilitates plurimas cogitauit. Et aliquantulum ante diem surrexit barbitonsor, et dixit ei: Da mihi ferramenta ut uadam ad seruiendum cuidam homini generoso, et ipsa non dedit ei nisi nauaculam, et iterato peciit ferramenta, et ipsa solam nauaculam sibi dedit. Et tunc maritus eius fuit iratus et contra ipsam proiecit nauaculam in o[b]scuro, et ipsa proiecit se ad terram, sic dicendo: Heu! nares mee; [et] sic clamando fortiter, [ita] quod omnes uicini ad eius clamores fuerunt pariter congregati. Et acceperunt eum, et coram iudice turpiter detulerunt. Et cum duceretur ad consilium iudicandus, accessit religiosus ad iudicem, et dixit ei: Domine iudex, honoret nos Deus et illustret nos in hoc iudicio statuendo; nam neque latro furatus est michi pannos, neque hirci interfecerunt uulpem, neque pocio interfecit hospitissam meam, neque barbitonsor uxori sue nares amputauit, sed nos nobis ipsis fecimus supradicta.

Figura iudicis sedentis in medio turbe
circa ipsum congregate, et heremite exponentis
iudici que uiderat.

     Iudice ergo qualiter hoc acciderat inquirente, religiosus illi totam historiam recitauit.
     Dixit Dina: Bene intelligo que dixisti, quia amisi culpa mea dignitatem meam; sed ad ipsam recuperandam remedium adhibebo, quia tria sunt que debet quilibet contemplari: primum est circumspicere dampnum et com[m]odum preteritum, ut in presenti sciat euitare malum, et bonum et utile prosequatur; secundum est aspicere presencia ad magna utilia eligenda; tercium est circumspicere futura ad euitanda pericula et ad com[m]oda persequenda. Et ego aspicio ad dignitatem quam amisi et quam spero recuperare, et si ordinauero quod Cenceba moriatur, fortasse potero in dignitate quam habui restaurari. Et hoc erit utile regi; nam iste amor tam intensus quam rex habet cum Cenceba, faciet ipsum a suis militibus uilipendi, quoniam propter Cencebam in regno contingunt plurima dampna et plurime tribulaciones et plures discordie inter gentes, eo quod uilis preponitur meliori; et accidit propter ipsum siccitas et mortalitas et perdicio fructuum, et rex factus est fortissimus et crudelis inter gentes. Et rex tantum diligit Cencebam quod eum secum cito in gradibus equalibus collocauit.
     Dixit Calila: Quomodo poteris interficere Cencebam qui est forcior te, et est maioris potencie racione uassallorum plurium amicorum? Dixit Dina: Non fiunt omnia negocia propter fortitudinem; sed ille qui fuerit subtilis et cal[l]idus plura poterit per suam sagacitatem quam alius per suam fortitudinem ordinare, sicut coruus qui serpentem subtiliter interfecit. Qualila ergo qualiter hoc accidit inquirente, Dina locutus est sub hac forma:
     Dicitur quod in quodam nemore erat quidam coruus, qui, cum haberet nidum suum in quadam arbore, in qua erat secus arborem quedam fossa cuiusdam serpentis; qui comedebat continue omnes pullos corui quos in nido poterat inuenire. Et coruus condolens (et) conquestus fuit cuidam lupo amico suo, dicens: Si non fregero oculos [s]e[r]penti in capite, ad meam angustiam (et) remedium non habebo.

Figura serpentis deuorantis
pullos corui.

     Dixit ei amicus: O quam periculosam cautelam considerasti! Accidet tibi quod accidit cuidam aui que dicitur Garga (sic), que uoluit interficere uenatorem.
     Quia dicitur quod quedam Garca fecerat nidum suum in quadam ripa delectabili ubi plures turtures piscabantur. Et postquam deuenit ad senectutem et non poterat piscari et famescebat, finxit cogitacionem et tristiciam cautelose. Et cum ipsa sic esset, uenit uenator, dicens illi: Cur sedes tristis et turbata et non procuras aliquam uenacionem? Dixit Garca cautelose ut ipsum interficeret: De mea tristicia nullatenus a[d]mireris, quoniam uolebam uiuere de turturibus. Et uidi(t) duos piscatores uenientes ad locum illum; et loquebantur ad inuicem: Eamus ad quemdem (sic) locum ubi sunt multi tu[r]tur[es], et cum illos ceperimus, redibimus ad istum locum, et proiciemus rethe ad tu[r]tures capiendos. Et scio quod, postquam expediuerint in loco illo, statim uenient et locum istum turturibus spoliabunt, et ideo de mea tristicia non mireris. Et iuit uenator ad omnes turtures, et dixit eis quod a piscatoribus perderentur. Et tunc uenerunt tu[r]tures ad Garcam, dicentes ei: Nos uenimus ad te ut nobis prestes consilium et iuuamen, quia prudens bene potest attendere ad consilium prudentis inimici in illis quibus ab ipso poterit adiuuari. Et Garca dixit illis: Si in [hoc] loco remanseritis, non poteritis fugere manus eorum. Et ego scio quemdam pelagum in quo est profunda aqua, et, si uultis, eamus ad illum locum; nam hoc est uobis utile et salubre. Dixerunt tu[r]tures: Quis ducet nos ad illum locum preter te? Et ipsa dicit: Ducam uos libenter; et incepit ipsos ducere binos, et ipsos in ripa pelagi comedebat. Et uenit ad ipsam uenator auium dicens: Timeo in hoc loco, et porta me sicut tu[r]tures a[s]portasti. Et ipsa portauit eum usque ad locum in quo tu[r]tures comedebat. Et quando uidit uenator auium spinas piscium, timuit quod sicut pisces comederat, sic ipsum comedere conaretur, et cogitauit intra se dicens: Qui est (qui) cum inimico suo in loco in quo timet mortem incurrere, debet pugnare cum ipso ut honorabiliter moriatur, et strinxit collum Garce cum tenaclis et interfecit eam, et rediit ad tu[r]tures, et eis totam historiam enarrauit.

Figura acerui ossium, et figura Garce, in alio,
cancri interficientis auem.

     Et hoc exemplum enarraui tibi, ut scias quod cautele inoportune frequenter interficiunt facientem. Vnde uersus:

     Sic pereant qui se prodesse fatentur et obsunt.
     Vincat in actorem pena redire suum.

     Sed uade per aerem quousque inuenias sertum aliquod preciosum, et surripe illud et porta ad caueam serpentis, ita quod dominus serti uideat te semper quousque caueam sis ingressus, et tunc proicies sertum, et dominus eius accipiens ipsum interficiet serpentem, et eris de ipso sine periculo tui corporis uindicatus. Et coruus, sicut dictum est, ordinauit.

Figura corui portantis coronam in foramine serpentis (sic)
interfecti ibidem per nuncios regis.

     Et hoc exemplum dixi tibi ut scias quod aliquis per artem perficit quod non potest per fortitudinem adimplere.
     Dixit Calila: Cenceba, sicut est fortis, sic est callidus et subtilis. Dixit Dina: Quod dicis uerum est; sed quia Cenceba confidit de me, destruam ipsum, sicut leonem lepores destruxerunt.
     Quoniam dicitur quod erat quidam leo in quodam nemore in quo erat multitudo maxima bestiarum, et erat ibi prope quidam rex leporum quos ipse leo continue deuastabat. Et quadam die lepores congregati fecerunt pactum et treuscas, ut ipsos in pace dimitteret et traderent sibi unum ex leporibus cotidie deuorandum. Treugis autem et iuramentis inter leonem et lepores constitutis, cecidit sors super quemdam leporem, qui debebat duci in leonis presencia deuorandus. Et dixit iste lepus: Si michi feceritis quamdam graciam, uos a leonis subiugacionibus liberabo, et hoc est ut tantum detineatis me quousque tempus, in quo leo consueuit comedere, transeat; hoc et sibi lepores concesserunt. Et cum uenit lepus coram leone, inquisiuit ab eo leo propter quid fuisset tantum moratus, et lepus cautelose locutus est sibi sub hac forma: Cum ego ducerem tibi quemdam leporem, superuenit quidam leo et surripuit michi leporem quem ferebam, dicens quod sibi erant omnia tributa et omnia iura huius patrie statuenda. Dixit ei leo: Ostende michi locum in quo habitat ille leo. Et lepus duxit eum ad quemdam puteum dicens: Accipe me inter brachia tua, et ostendam tibi leonem in puteo residentem. Et leo posuit se ad puteum; uidit in fundo putei umbram leonis et leporis, et credidit quod esset leo; posuit ad terram leporem et saltauit ad puteum eo quod ibidem leonem credidit inuenire.

Figura leonis tenentis leporem inter brachia, respicientis
in fundum pute[i] et intus saltantis.

     Et leo fuit mortuus, et lepores a subiectionibus euaserunt. – Vnde uersus:

     Non satis est tutum mellitis credere uerbis;
     Ex hoc melle solet pestis amara sequi. –

     Dixit Calila: Si tu potueris interficere Cencebam sine dampno leonis, interfice ipsum; alias non. Nam esset prodiccio manifesta. Et stetit Dina per aliquot dies quod non apparuit coram leone, et postea, quando erat leo solus, uenit Dina coram ipso leone, et finxit cogitaciones et tristicias cautelose. Et dixit ei leo: Quid contigit tibi, quia tam longo tempore te non uidi? Dixit Dina: Accidit michi quod michi desplicet (sic); tibi tamen, cum sciueris, displicebit, et est racio secreta quam dicens uir aggreditur, et est terribilis audienti, et hoc secretum quod tibi dicam, tenetur quislibet fidelis consiliarius domino reuelare, – iuxta illud:

     Consilium archanum tacito com[m]it[t]e sodali;
     Corporis auxilium medico com[m]it[t]e fideli,–

     quamuis inde nichil acquirat, nisi solum quod intimat ueritatem; et quia scio, domine, quod tu es perfecti consilii et intellectus, quamuis sciam quod michi non credes, tamen quod scio tibi esse contrarium reuelabo. Nam qui regibus celat consilia et medicis infirmitatem et amicis [angustias]; decepciones ingerit sibi ipsi, – iuxta illud:

     Vtile consilium dominus ne despice serui:
     [N]ullius sensum, si prodest, (con)tempseris unquam. –

     Dixit leo: Quid est hoc? Manifesta quod dicis, et aperi quod intendis. Dixit Dina: Intellexi a quodam fide digno quod Cenceba sequestrauit se cum pr[u]dentibus regni tui, et reuelauerat eis secreta tua, quod eras debilis in corpore et debilis intellectu, et ideo cognoui quod Cenceba est proditor et morte durissima cruciandus, quia eum multipliciter honorasti et tecum equaliter collocasti, et si non apponas remedium, ipse subripiet tibi regnum; quia dicitur in prouerbio quod, si rex parcit illi qui uult sibi fieri equalis, (quia) alius merito interficit ipsum. – Vnde Seneca dixit: Bonis nocet qui malis partiarit. Et alibi: Iudex qui dubitat ulcisci, multos improbos facit. Et alibi: Iudex qui non corripit peccantem, peccare imperat; nam et dixit:

     Criminis indulti secum audacia crescit. –

     Et ego consulo quod corrigas crimen istud audacter. Et succurre nunc, quando potes, quia, quando uolueris, forte succurrere non ualebis. – Dicitur: Qui non facit quando potest, quando uult, patitur repulsam. – Et dicitur quod tria sunt genera hominum: primus prouidus futura prouidens; secundus est deliberator presencium; – iuxta illud: Deliberare utilia, mora est tutissimus. – Tercius est piger, – iuxta illud: Si prudens est animus tuus, tribus partibus dispensetur, presencia ordina[re], futura prouidere, preterita recordare; nam qui nichil de preterito premeditatur uel cogitat, perdit uitam; qui nichil de futuro premeditatur, in omnia incautus incidit. Propone autem in animo tuo et mala futura et bona, ut illa sustinere possis, ista moderari. – Prouidus [est] melior et consilii melioris, quia conspicit pericula antequam ueniant super ipsum, – iuxta illud: Spicula preuisa minus ledere solent. – Deliberator est ille qui, cum cadit in tribulatione, non turbatur, sed assumit cordis audaciam et querit artem per quam possit presentem tribulacionem atque miseriam euitare. Piger uero est ille qui est tardus et inuolutor in negociis suis, et confidit (et) falsi(tatibu)s securitatibus, et perditur, cum tribulacio peruenit super ipsum, – iuxta illud:

     Se[g]nicia[m] fugito, que uite i[g]nauia fertur;
     Nam, cum animus languet, consumit inhercia corpus.

     Et dicitur: Vsque quo, piger, dormis? quando consurges a sompno tuo? Et dixit Cato:

     Plus uigila semper, ne sompno deditus esto;
     Nam diuturna quies uiciis alimenta ministrat. –

     Et isti tribus turturibus existentibus in puteo referuntur.
     Quia dicitur quod erant tres turtures in quodam pelago, et quadam die duo piscatores transierunt per illum locum, et proiecerunt retia, et antequam proiecerunt retia, quidam turtur preuidit eos et fugi(i)t, et alii duo in pelago remanserunt in retibus comprehensi. Et unus ex duobus turturibus, cum uidit totum pelagum circumplexum, dixit in corde suo: Quomodo euadam, quia pauci sunt qui sciant mortalia pericula euitare? Sed tamen prudens nunquam debet desperare, sed ad querendam saluacionem uite debet continue laborare. Et finxit se mortuam et supernatauit in aqua, et piscatores acceperunt eum tanquam mortuum et eum prope littus pelagi proiecerunt, et saltauit in flumine et euasit. Piger uero turtur non cessauit reuoluere hinc et inde quousque fuit a piscatoribus comprehensus. Et tu, domine, debes esse prouidus.
     Dixit leo: Bene intelligo que dixisti; sed non credo quod Cenceba sit michi contrarius, quia semper fui sibi fidelis, eum quia pre ceteris honoraui.
     Dixit Dina: Tantum honorasti eum quod omnes gradus dignitatum occupauit, et solum restat sibi tuum regnum tuumque dominium occupare, quia uilis semper seruit fideliter, quousque ascendit ad gradum quo non est dignus, et tunc cum fraude et nequicia postulat alcionem, – iuxta illud: Nec exaltare uelis, si quos natura presepit humiles iacere.

     ............Nam quod fluuialibus undis
     Intumuit torrens, fluit acrior anne perenni.

     Et uilis non seruit regi, nisi causa commodi uel timoris, et postquam est diues et securus rediit ad substanciam propriam et radicem, – iuxta illud:

     Quod natura negat, nemo feliciter audet. –

     Sicut cauda canis, que directa est, cum canis est ligatus, et, cum dissoluitur, ad locum proprium incuruatur. Et scias quod rex, qui non credit suis uas[s]allibus fidelibus, ad finem laudabilem non at[t]inget. – Et erit tanquam infirmus. Non autem consilium as[s]imilatorum et assentatorum debet crede[re]. Vnde discendum est nullam inimiciciam pestem esse maiorem quam adulacionem, blandam assertacionem. Sed licet perniciosa sit assentacio, tamen nocere nemini potest, nisi ei qui eam recipit, atque ea cum delectat. Vnde Cato dixit:

     Si te aliquis laudat, iudex tuus esse memento:
     Plus aliis de te quam tu tibi credere noli.

     Vnde Seneca dixit: Intus te ipse considera, non qualis sis aliis credas. – Et erit tamquam infirmus qui non comedit quod sibi mandat fisicus, sed ad ap[p]etitum sensibilem inclinatur. Et fidelis consiliarius non debet semper dicere domino que sibi placent, sed debet semper sibi ea que scit esse utilia et salubria intimare, – iuxta illud:

     Cumque mones aliquid nec se uelit ipse moneri,
     Si(c) tibi sit carus, noli desistere ceptis. –

     Et melior consiliarius est qui magis amat. – Iuxta illud: Nichil est dulcius quam habere amicum, cum quo, tamquam cum te, ipse loqueris. Quare ait Salomon: Amico fideli nulla est comparacio, nec est digna ponderacio auri et argenti contra bonitatem fidei. Et iterum: Amicus fidelis, protectio fortis; qui autem inuenit illum, inuenit thesaurum; amicus amans, consilium bonum. – Et illius qui habet bonum finem sunt opera sanctiora, et illa fama melior est que a nobilioribus diuulgatur. – Vnde uersus:

     Si famam seruare cupis, dum uiuis, honestam,
     Fac (ut) fugias animo, que sunt mala, gaudia uite.

     Et alibi:

     Fama uolat, transitque modum, quo(d)cumque feratur;
     Que (s)cito mortales de primis atque uolat.

     Est autem fama illese dignitatis status; legibus ac eciam moribus cum probatus in nullo, diuinitus habunde cognoscitur, ne desideres laudari a malis hominibus, quia dixit Seneca: Turpe est laudari a turpibus [plus] quam ob turpia laudari. – Et ille rex nobilior est, qui in suis operibus non festinat. Et ille diues melior est, a quo omnis auaricia separatur. – Iuxta illud Salomon: Conturbat domum suam qui sequitur auariciam; qui autem odit munera uiuet. Et alibi: Auarus nulli gradus est, ergo nec sibi. Nam, ut ait Seneca in Epistolarum [libris], nemo sibi gratus est qui alteri non fuit. – Et ille [socius] est melior qui nunquam suo socio contradicit, et optima consuetudo est timere Deum et mandatis eius firmiter obedire, – iuxta illud: Dilige Dominum Deum tuum sicut te ipsum ex toto corde tuo et ex tota anima tua, et proximum sicut te ipsum. Dixit Apostolus in Epistola ad Romanos: Scimus autem quoniam diligentibus Deum omnia quohoperantur in bonum. – Et dicitur quia, si esset quidam lectus plenus serpentibus, securius esset iacere in illo loco quam ducere uitam cum domestico inimico, – iuxta illud: Nemo cum inimico tute in graciam reddit. Quare dixit Ysopus:

     Ne confidatis secreta nec eis detegatis
     Cum quibus egistis pugne discrimina tristis.

     Idem dixit:

     Nulla fides hostibus sit qui talia nosti,
     Prorsus et hostilis sit tibi persuasio uilis!

     Vapor enim odii semper latet sub pectore inimici. Et dixit Seneca: Nunquam ubi diu fuit ignis, deficit uapor. Quare idem dixit: Pro amico pocius occidi expedit quam cum inimico uiuere. – Et ille rex magis est paratus ad perdicionem qui magis est occiosus, et est similis inueni elephanti qui non uertit captus propter aliquod accidens, et si facit ei(s) nocumentum, non curat et uindictam accipere non dignatur. Et ille rex minus est increpandus qui inculpat uas[s]allos, cum accidit eis male. – Iuxta illud: Iudex uel rex qui dubitat ulcisci, multos improbos facit. Et alibi: Iudex qui non corripit peccantem, peccare imperat; [hoc] non aliud dixit. Vnde uersus:

     Criminis indulti secum audacia crescit. –

     Dixit leo: Bene intelligo que dixisti; quamuis Cenceba esset inimicus meus, non posset mihi nocere, quia ego comedo carnes et ipse comedit herbas, et ipse est cibus meus, et ego non sum cibus eius, nec inuenio in eo causam per quam sibi inferam nocumenta, et laudaui ipsum inter alios eumque pre ceteris honoraui. Dixit Dina: Non sis deceptus in hoc quod dicis quod Cenceba non potest tibi nocere; nam, cum sit proditor, quod per se non poterit, per alium ordinabit. Et dicitur in prouerbio: Non confidas una hora in hospite, cuius constitutionem uel consuetudinem non cognoscis, et caueas ut non contingat tibi quod contingit pediculo qui in suo hospicio pulicem acceptauit:
     Quoniam dicitur quod quidam pediculus lectum cuiusdam nobilis sequebatur et bibendo de eius sanguine super linteamina procedebat suauiter, ut nullus cognosceret moram eius. Et uenit quidam pulex, et ab ipso hospicium postulauit, et pediculus recepit pulicem, et pulex mordit hominem; et excitatus est, et de morsu illo locutus est; et famuli eius linteamina discus[s]erunt, et pulex cum uelocitate saltauit, et miser pediculus propter tarditatem suam fuit inuentus a famulis et occisus.

Figura uiri iacentis in lecto et mulieris pediculum
querentis et ipsum interficientis.

     Et similiter, quamuis Cenceba tibi non noceat per se, tamen poterit alio mediante, et si non times de ipso, time de uassallis tuis, qui exemplo ipsius contra te audaciam susceperunt. Et uerba que dixit Dina fuerunt in leonis animo confirmata. Et dixit Dine: Quid agendum consulis in hoc casu? Dixit Dina: Ex dente putrido dolor sentitur, quousque euellatur, et ex malo cibo nascitur nocumentum usque quo uomatur. – Dicitur enim: In multis escis erit infirmitas; idcirco noli esse auidus in omni epulacione, et non effundas te super omnem escam quia ad uomendum te paras. – (Et ex malo (s)cibo nascitur nocumentum usque quo uomatur). Et inimicus domesticus infert dampnum et timorem usque quo perimatur. Dixit leo: Iam abhorrui uitam Cencebe et uolo sibi dare licenciam recedendi.
     Et tunc considerauit Dina quod, si leo audiret raciones et excusaciones Cencebe, intelligeret quod Dina falsitate et inuidia mouebatur. – Iuxta illud:

     Nil aliud nisi se ualet audens Heua cremare;
     Sic se non alios inuidus igne coquit. –

     Et dixit leoni: Non consulo quod [in]times Cencebe uoluntatem tuam, quia timeo quod, cum sit fortis, pugnabit tecum, et si eum non deuiceris, fugiet de te, et tibi et regno tuo dampna plurima pertractabit. Et idcirco consulo quod eum facias interfici in secreto, quoniam ipsius crimina sunt occulta, et ideo ad mortem non posset per publicam curiam condempnari. Dixit leo: Quando aliquis rex habet suspectum aliquem de aliquo crimine de quo non est certus, non debet in ipso aliquid ex(t)ercere. Nam si [post] mortem eius inuenerit quod inmerito interfecit ipsum, turbabitur, et irascetur contra se, et eum totus populus abhorrebit. Dixit Dina: Ex quo uis audire raciones eius, caueas quod scis munitus et optime preparatus. Scio namque quod, cum ipsum uideris, percipies quod grande peccatum in animo pertractauit, et de hoc in ipso poteris signa plurima pernotare. Videbis enim quod eius color mutabitur, et erunt membra tremula, et aspiciet ad dextrum et ad sinistrum, et diriget sursum cornua sua, et ipsa ad impulsionem et ad destruccionem tuam continue preparabit. Dixit leo: Si in eo hec signa prenotauero, bene credam esse uerissima que dixisti. Et uade ad Cencebam, et aspice statum eius, et illud quod in eo notaueris, michi celeriter nunciabis.
     Et [tunc] Dina iuit ad Cencebam, ut ipsum contra leonem falsis susurratibus irritaret; et Cenceba recepit ipsum curialiter, eumque prope se collocauit et, quantum potuit, honorauit dicens illi: Quid est? quod me tanto tempore non uidisti, accidit tibi aliud preter bonum? Dixit Dina: Quo modo poterit bonum accidere illi cuius factum potestate alterius ordinatur, nec potest uoluntatem suam in aliquo indimplere, quoniam de ipso pauci confidunt, et in timore continuo perseuerat. Dixit Dina: Quid est hoc? Dixit Dina: Est quod debuit esse. Quis debet confidere in hiis que casu ueniunt? [a]ut quis sublimatur in hoc mundo qui non cadat? – aut quis sequitur appetitum qui non faciat malum finem? aut quis peciit a uilibus qui ab ipsis donum aliquod reportasset? – aut quis sequitur societatem malorum qui ab ipsis laudabiliter separetur? aut quis seruiuit regi cui regis beneficium perdurasset? Heu! quam ueraciter locutus est qui dixit: Reges sunt momentanee fidelitatis erga uas[s]allos, quia, uno recedente, alius immediate ponitur loco eius! Dixit Cenceba: Ex hiis que dicis intelligo quod in leone turbacionem aliquam prenotasti. Dixit Dina: Ita est sicut dicis. Sed quia promisi tibi fidelitatem, non possum facere quin consulam tibi ut possis mortis periculum euitare. Dixit Cenceba: Declara explicite quod intendis. Dixit Dina: Intellexi in curia leonis quod ipse dixerat quod erat contentus de pinguedine tua, et quod non eras utilis nisi ad comedendum, nec poterat per te curia in aliquo emendari. Et ex hoc cognoui quod est ingratus et proditor contra te, et ut complerem quod debeo, uolui tibi leonis maliciam intimare. Et tunc Cenceba cogitauit de homagio quod fecerat sibi Dina, et ex hoc credebat ipsum uera dicere, et contristatus fuit, dicens: Valde miror quia nunquam eram contra leonem et uult me interficere, et credidit malis et mendacibus plus quam bonis, et habet suspectos fideles, quia infidelibus acquieuit.
     Et fuit similis anati que uidit stellem in [a]qua et credidit esse
pi[s]cem, et cum credidit piscari, nichil reperit preter umbram. In sequenti uero nocte uidit in aqua quemdam pi[s]cem, et dimisit ipsum, quia credidit esse umbram, sicut sibi in nocte acciderat precedenti.
     Et non inuenio aliquid in quo opiner errasse contra leonem, nisi quia aliquando ipse dicebat: Hoc sit; et ego dicebam: Non; et hoc ideo faciebam, quia uolebam facta sua cum consilio laudabili pertractare. Aut hoc est forte propter multos excessus qui sunt in regibus, et unus excessus est, quia frequenter recipiunt in sua gracia cum qui non meretur. Et ideo dicitur quod periculosum est regibus seruire, quia ualde frequenter ex [e]orum seruiciis male accidit, quamuis eis fideliter seruiatur, quia, cum mali sint plures quam boni, tantum susurrant mali in auribus dominorum quod faciunt eos corda a fidelibus amouere; aut hoc est propter fortunam quam nullus fugere potest. Vnde uersus:

     Pauperat et ditat quos uis fortuna rotatrix;
     Lumina dat cecis uiribus a[u]cta suis.
     Nil prodest ratio, fortuna dante ruinam,
     Et gratum nullis sufficit esse probum.

     Ipsa namque tollit leoni fortitudinem, et facit hominem debilem attendere super fortissimum elephantem, et facit incantatorem uiper(c)e dominari, et extrahit sibi dentes, et facit prudentem multis perplexitatibus aggrauari, et facit pauperem ditari et diuitem pauperari, et facit alia multa que libero arbitrio contradicunt.
     Dixit Dina: Hoc est propter prodicionem leonis, propter id quod decipit uas[s]allos blandiciis dulcorando. Dixit Cenceba: Vera sunt que dicis; sed mea demencia interficit me condigne, quia duxi uitam cum eo (uel illo) qui uiuit de carnibus, et ego uiuo de herbis, et cupiditas et gula sunt causa mortis mee. Et accidit mihi, quod accidit apibus
sug(g)entibus flores solsequii; que quidam apes, sole occumbente, in clausis floribus recludun(dun)tur. Aperitur enim solsequium sole oriente et clauditur sole occumbente. Et qui sequitur appetitum et uentura non conspicit perditur, sicut musca que [non] est contenta de floribus arborum et querit aquam de defluit ab auribus elephantis. Et qui consulit ingrato similis est seminanti in aqua. – Ait enim propheta: Vir insipiens et ingratus non cognoscit, et stultus non intelligit hec, nec respiciunt correxiunem, sed uie sue inherent. Vnde sapiens ait: In auribus insipientum ne locaris, quia despiciunt doctrinam. Qui narrat uerbum non attendenti, quasi ex[c]itat dormientem a graui sommo. Et alibi: Cum dormiente loquitur qui narrat stulto sapienciam, et in fine narracionis dicet tibi: Quid est hic? Iterum dixit: Quando non est auditus, non effundas sermonem et importune noli extollere in sapiencia tua. Vnde uersus:

     Litus aro, lateremque lauo, dum serui[o] prauo. –

     Et similis est illi qui consulit periciori. Et similis est illi qui surdo nititur predicare. Et quamuis leo me diligat et me uelit defendere,
ua[s]sallis suis me odientibus, michi sua defensio non ualeret, quia semper quererunt occasiones per quas facerent me perire; – Iuxta illud: Homo nequam non solum bonum pro bono non studet reddere, sed, quod est grauius, malum pro bono sepius retribuere. Vnde uersus:

     Reddere nequam homo gaudet pro melle uenenum,
     Pro fructu ponam, pro pietate dolum. –

     Sicut lupus et coruus et damne camelum occasionibus et fraudulenciis occiderunt. Dina igitur qualiter hoc accidit inquirente, Cenceba locutus est sub hac forma:
     Dicitur quod quidam leo habitabat (habitabat) in quadam ualle, et habebat tres uassalles (sic), scilicet: lupum, coruum et damnam, et transiuerunt per locum illum quidam mercatores et dimiserunt ibi quemdam camelum. Et camelus deuenit usque ad leonem, et dixit ei leo: Si mecum remanseris, faciam te securum et te preferam in aliqua dignitate. Et camelus remansit cum eo quodam tempore, de securitate [sibi] prestituto iuramento.

Figura leonis et cameli; insimul existentes
tanquam socii et amici.

     Et quadam die iuit leo ad uenacionem, et obuiauit cuidam elephanti cum quo pugnauit, et pugnauit ita fortiter usque ad sanguinis effusionem, et rediit sine uenacione ad suam caueam uulneratus.

Figura leonis uulnerati et elephantis
persequentis ipsum.

     Et uassalli sui famescentes dixerunt ei: Domine, non curamus nisi de te et uellemus querere aliquam uenacionem per quam possemus vitam tuam in aliquo sustinere. Dixit leo: Eatis ergo hic prope, et forte inuenietis aliquid de quo poterimus consolari. Et tunc ipsi sequestrauerunt se, consilium habentes, ad inuicem dicentes, et dixerunt:

Figura omnium trium eorum;
ad inuicem consilium facientes.

     Non de isto camelo com[m]odum habemus, et faciamus quod rex comedat ipsum et eum sibi tamquam inutilem amittemus. Dixit Damna: Ego non auderem hoc dicere leoni, quia leo de fidelitate sibi prestitit iuramentum. Dixit coruus: Ibo ad leonem et dicam illi.

Figura leonis et corui.

     Et cum uidit eum, leo dixit illi: Inuenistis aliquam uenacionem? Dixit coruus: Non inuenit qui non querit, neque uidit nisi qui habet
oc(c)ulos, neque cogitat nisi qui habet uirtutem cogitatiuam. Et nos propter famem perdideramus cogitacionem; sed habuimus quamdam cogitacionem, in qua, si tu concordares, possemus angustie remedia adhibere. Dixit leo: Quid est hoc? Dixit coruus: Comedamus istum camelum qui non est [nobis] utilis nec in alico sequitur modum nostrum. Et iratus est leo dicens illi: Heu! quantum elongatus es ab omni fidelitate, et non deberes in mea presencia apparere! Nonne scis de omni fidelitate seruanda camelo prestiti iuramentum? Domine, que dicis uera sunt; sed scis [quod] cum uno animali deffenditur una domus, et cum una domo deffenditur unum genus, et cum uno genere una uilla, et cum una uilla deffenditur unum regnum; et nos sumus in tanto deffectu quod nobis est necessaria tua salus. Et ego ostendam uiam per quam habebimus quod intendimus. Et eris ab omni prodicione penitus separatus. Et tunc leo corui subiestionibus acquieuit, et iuit coruus ad socios et eis prodicione(ne)m quam cogitauerat declarauit, dicens: Redeamus ad leonem, et loquemur de angustia in qua sumus, et dicet quilibet nostri quod comedat ipsum, et nos ipsum conabimur excusare, et sic leonis graciam obtinebimus et fauorem. Et camelus, nesciens quid sibi parabatur, sermonibus eorum acquieuit, et uenerunt coram leone. Dixit coruus:

Figura leonis et illorum quatuor,
insimul congregati (sic), scilicet lupi,
corui et leonis et damne.

     Domine, tua mors est mors mea, et saluacio tua est saluacio multorum; comede me ergo, domine, et saluas uitam tuam. Cui dixit lupus: Carnes tue non sunt utiles leoni, nec ad qualitatem, nec ad quantitatem, nec ex te poterit saturari, sed comedat me, quia carnes mee sunt delectabiles, et leo et uassalli sui poterunt saturari. Cui dixit coruus: Carnes tue sunt abhominabiles, et qui ex te comedet morietur. Et dixit danma idem quod lupus. Et coruus et lupus excusauerunt eum et ipsum ad comestionem inutilem arguerunt. Et ultimo camelus locutus est et dixit: Comede me, domine, quia sine excusacione carnes mee quantum ad qualitatem et quantum ad quantitatem erunt tibi delectabiles et salubres. Et tunc singula bruta grates plurimas retulerunt et super ipsum saltauerunt et eum morsibus crudelibus destruxerunt.

Figura (sic) omnium trium, scilicet lupi, corui et leonis,
comedencium corpus cameli.

     Et ideo dixit Cenceba: Hoc exemplum tibi retuli, ut scias quod, quamuis leo me uellet defendere, non posset, si eius uassalli michi essent contrarii et nociui. Dixit ergo Dina: Quid ergo proponis facere in hoc casu? Dixit Cenceba: Pugnabo cum ipso, quia nullus tantis
premi[i]s est condignus sicut ille qui pro iure conatur deffendere uitam suam. Nam religiosus suis oracionibus tantum premium non acquirit; neque ele[e]mosinarius suis ele[e]mosinis, neque suis simplicitatibus timens Deum. Dixit Dina: Non debes te ponere in periculo, si hoc potueris euitare, neque debes uilipendere fortitudinem inimici, et maxime quia leo fortissimus est; nam si eum uilipenderis, accidet tibi quod accidit maiori domus maris cum Tybilonga. Dixit Cenceba: Quomodo fuit hoc? Dixit Dina:
     Dicitur quod due aues eiusdem speciei, scilicet masculus et femella, que uocantur tybilonge, uolebant facere nidum suum in lit[t]ore maris ad filios producendos; et dixit femella masculo: Remoueamus ab hoc loco nidum nostrum ut mare non surripuat (sic) pullos nostros. Dixit masculus: Mare non rapiet pullos nostros, quia non poterit distendi, quia maior domus maris sibi penitus prohibebit. Est autem maior domus maris quedam auis preuia tempestatis. Dixit femella: Non mineris illi qui despicit minas tuas, quia accidet tibi quod accidit tortuce pereunti.
     Quia dicitur quod due anates et una tortuca in quodam aquatiquo residebant. Et tandem stagno desic[c]ato anatibus uolentibus recedere, tortuca eis suam miseriam patefecit. Cui dixerunt anates: Nos accipiemus extremitates cuiusdam ligni cum rostris, et tu cum ore in medio ligni appendebis et uolabimus, et te ad loca fertilia deducemus. Anatibus igitur super quamdam ciuitatem uolantibus cum tortuca, aspicientes populi clamauerunt, dicontes quod uidebant esse mirabile et stupend(i)um. Et, cum [hoc] audiuisset tortuca, timens quod anates dimitterent eam, uolens minari gentibus dixit: In despectu uestro me defferent anates; et pro uicioso precipicio cecidit in deorsum.

Figura testudinis mortue prost[r]ate in terra et
turbe hominum circa ipsam, et ipsa per duas aues
in baculo transiens super ciuitatem in aere,
cecidit in platea coram omnibus.

     Dixit masculus: Bene intelligo que dixisti; sed cum maior domus maris predestinet tempestatem, marinos fluxus poterit cohibere. Et tunc nidificauerunt contra litus maris, et, sicut timebat femella, mare destituit nidum eorum, et fuerunt aues merito conturbate. Et hoc exemplum tibi tradidi ut non despicias inimicum.
     Dixit Cenceba: Non pugnabo cum leone, nec si prenotabo aliquam iracundiam, quousque causam timoris potuero prenotare. Et tunc cogitauit Dina quod, si leo non uideret in Cenceba signa, ipsum falsidicum reputaret. Dixit ergo Dina Cencebe: Et cognosces manifeste coniecturas quas tibi dixi. Dixit Cenceba: Quomodo in leone potero iracundie cognoscere coniecturas. Dixit Dina: Si uideris leonem inflatum contra te, mouentem capillos fortiter et terram cum cauda fortiter uerberentem, et ap(p)erientem fauces, concitando undique, commouentem se, suasque auriculas acuentem, manifeste cognoscere poteris quod eris ad tuam mortem protinus preparatus. Dixit Cenceba: Si signa que tu dicis in leone notauero, arguam condigne uerissima que dixisti.
     Et factum est, cum consummasset D[ina] peruertere cor leonis aduersus Cencebam, id est bouem, et cor Sencebe (sic) aduersus leonem.

Figura leonis turbati in camera existentis
et Dine iuxta eum loquentis.

     Et postquam Dina irritauit leonem et bouem, iuit ad Calilam fratrem suum dicens ei: Iam iam perfeci calliditatem et maliciam, quam longo tempore in animo pertractaui. Dixit Calila: Iam cito percipies utrum defraudasti uel fueris defraudatus. Et tunc ambo iuerunt simul et fuerunt in leonis presencia constituti, et uiderunt Cencebam intrantem et apparentem in leonis presencia eosque mutuo intra se consignantem signa que dixit falsidicus susurrator. Et cogitauit Cenceba intra se: Similis est ille qui seruit regi, homini qui in quauea cum serpentibus com[m]oratur, et illi qui pernatat flumen in quo habitant cocatrices, que ipsum perimant cum ipsas brutalis com[m]ouerit appetitus. Et cum Cenceba tremulus in talibus cogitaret, saltauit leo (s)celeriter super ipsum et usque ad fluxum sanguinis multifluum pugnauerunt, et tandem Cenceba fuit perentus, leonis ferocitatibus non resistens. Et tunc leo sequestrauit se ad quemdam angulum et de morte Cencebe tristissimus cogitauit.

Figura leonis interficientis bouem Cencebam nominatum
et Calile et Dimne respiciencium.

     Quem cum uidisset Calila, Dine fratri suo locutus est sub [hac] forma: Heu! proditor, quem turpem finem consequitur nequicia tua! quoniam leonem et eius totam curiam conturbasti et corrupisti, et commouisti corda omnium uassallorum; – iuxta illud: Prauorum consorcia corrump(o)unt bonos mores. Vnde uersus:

     In palea dum grana iacent, immunda uidentur;
     Sic similis prius, qui manet inter eos. –

     Et si ex hoc leo mortem incurreret, te ipsum propriis manibus iugularem. Nonne scis quod multosciens aliquis habens potenciam, obuians inimico, ipsum non destruit, timendo de hiis que possent contingere in futurum? Et quando aliquis uassallus consulit regi ut pugnet cum eo de quo posset sine pugna uindictam suscipere, magis ei contrariatur quam aliquis inimicus. – Iuxta illud: Guerram, quantumcumque potes, uitare debes; etenim bellum, quod occasione guerre fieri consueuit, multo fortius est uitandum multis racionibus. Et prima, quia bella Domino displicent. Vnde Propheta dixit: Dissipa gentes que bella uolunt. Secunda ratione, quia bella non solum homines singulariter, sed etiam populum domare consueuit ut in predicta auctoritate; que sunt quatuor que pupulum domant: licencia, luctus, fames, bellum et cetera. Tercia racione, quia bellum valde est timendum. Scriptum est enim: Beata civitas, que bellum in pace timet! Quarta racione uitandum est bellum, quia uarius et dubius est belli aduentus. Quinta racione uitandum est bellum, quia in eo maximum uersatur periculum quod a sapientibus multum est fugiendum. Sexta racione bella uitanda sunt, quia, habens ex ipsa, mors ab hominibus expectatur; nam incertum est quo loco mors te expectet. Tu autem in omni loco eam expectare potes et debes, et maxime in bello. – Et propter consilium malum conuertitur in timorem. – Et ideo concilia (sic) stultorum penitus euitanda; multi enim stulta diligunt et sua consilia ad stulticiam (et hoc) at[t]rahunt; scriptum est enim: Proprium est stulticie aliena uicia cernere, suorum autem obliui[s]ci. Et Salomon dixit: Cor sapiens in dextera eius, cor stultum in sinistra eius. – Et consilium ualet sine fortitudine; fortitudo autem sine consilio friuola iudicatur. – Vnde Tullius dixit, de Senectute: Non uiribus, non uoluptatibus aut celeritatibus corporum res magne geruntur, sed consilio, auctoritate et sciencia quibus modo non orbari, sed eciam augeri senectus solet. Et non solum unum consilium, sed etiam multa consilia eis facere debes non subita, non festinata, quia duo sunt contraria consilia, festinacio et ira; de consiliis quod diu tractaueritis, id puta rectissimum; uelox enim consilium sequitur penitencia(m). Et alibi: Deliberare utilia, mora est tutissima. Item idem dicit: Fortitudo sine sapiencia corporis est quasi gladius furiosi in manu. – Et quia tu non cogitasti in principio ad quem finem tua nequicia te perduceret, idcirco timeo quod tantum scelus non poterit protegi, quin tue prodicionis percipias talionem. Et, ut celes tue prodicionis nequiciam, predicas unicuique ea que bona sunt et fraudulenter in omnibus operaris; et sermones sine operibus sunt uani, et castitas sine timore Dei penitus reprobanda; – iuxta illud: Qui timet Deum omnia timent eum. Et alibi: Inicium sapiencie timor Domini. – Et sagacitas, seu calliditas sine securitate destruunt operantem. Et tua facta in tantum sunt enormia quod nullus posset consilium apponere, nisi qui esset multa prudencia perornatus, quemadmodum ille, in quo sunt humores corrupti omnes, non potest nisi a phisicis prudentibus adiuuari. – Vnde dicitur: Prauus bonos perturbat. Versus:

     Fragrantes uicina rosas urtica perurit;
     Sic iustos semper turbat inicus homo. –

     Et prudens phisicus auffert ab homine perfecto et subtili ebrietatem et addit ebrio maiorem ebrietatem, sicut claritas diei clarificat omnia uisibilia et uespertilionem efficit non uidere; et homo habens perfeccionem intellectus non aspicit celsitudinem sue dignitatis, sicut firma petra [que] propter uentum fortissimum non mouetur; et eo modo homo qui habet debilem intellectum ad unumquodque faciliter inclinatur, sicut palce que a uento debili com[m]ouentur. Et dicitur in Prouerbiis quod, quando rex est iustus et sui uassalli iniusti, minoratur bonum in gentibus, nullus ausus est ad eum attendere propter maliciam plebis sue, sicut aqua in qua disc(r)urrunt uipere, quam nullus sapiens ingreditur, quamuis natare sciat et quamuis ei sit neccessarium ulterius transnatare; et ideo regales acciones secundum qualitatem consilii peraguntur. Et talis est rex cum bonis uassallis, sicut mare cum fluctibus.
     Et in hoc mundo est una demencia, id est uelle habere amicos sine fidelitate et gaudia alterius seculi cum falsitate et graciam mulierum cum ferocitate, et uelle habere sanctitatem et scienciam non studendo, et uelit ad dampnum alterius com[m]odum proprium reportare. Et quamuis hec consilia sint salubria, tamen ita parum in te poterunt radicari, sicut id quod dixit quidam bonus homo cuidam aui, ut per hanc sequentem historiam declarabo:
     Quoniam dicitur quod quidam (sic) turba symiarum in quodam nemore morabatur, et, extante quadam nocte frigiditate magna, viderunt quemdam uermem habentem lucem qui noticula nuncupatur, et credentes symie quod esset ignis congregauerunt ligna multa et inceperunt super illam noticulam insuf[f]lare; quod cum uidisset quedam anis existens super quamdam arborem, dedit eis salubre consilium sine fructu, dicens illis: Non laboretis in uanum, quoniam non est id quod creditis quod uidistis; sed estis in uestris opinionibus defraudati. Quibus non fauentibus aui[s] consilio, predictum consilium auis multociens replicauit. Et tunc transiuit quidam bonus homo et dixit aui: (Qui) non dirigas quod non dirigatur, nec uiuifices quod non uiuificatur, neque castiges quod impossibile est castigari, quia lapis non [s]cissi(bi)lis non debet cum ensibus exprobari, neque in ligno duro sunt ymagines producende; nam qui fecit hec contraria ad finem non ueniet peroptatum. Cuius consilio auis non acquiescens accessit ad symios ut eos uehemencius et efficacius castigaret, et unus eorum accepit auem, et interfecit eam, ad terram fortiter prosternando.

Figura arboris, auis, symiarum et uiri
castigantis ipsos de fatuitate.

     Et tu similis es predictis, quia vicit te stulticia et inuidia, in quibus consortium pessimum inuenitur. Et accidet tibi quod accidit falsidico et fideli. Dina igitur qualiter hoc accidit inquirente, Calila locutus est sub hac forma:
     Dicitur quod erat quidam homo falsus et quidam homo fidelis et simplex, quibus simul pariter discumbentibus thesaurum casualiter inuenerunt. Et dixit tunc fidelis: Hanc fortunam debemus condigne in partes equales diuidere et ad domos proprias apportare. Dixit falsidicus: Quando duo amici alternanter facta sua disponunt per alternata consilia, sequitur amoris continuacio per tempora longiora; suscipiat ergo quislibet nostrum quod sibi sufficit ad expensas et reliquum in loco securissimo reservetur; et simplex falsis sermonibus acquieuit, et subterrauerunt thesauri partem quamdam, et ad domos proprios redierunt.

Figura arboris et illorum sociorum abscondencium
thesaurum sub radice arboris.

     Et postea rediit falsus ad locum thosauri et quod erat commune sibi specialiter usurpauit, et post multa tempora dixit falsidicus fideli: Eamus ad thesaurum nostrum, quia michi deficit quod expendam. Et cum iuissent ad locum thesauri, ipsum locum spoliatum penitus inuenerunt. Et tunc incepit falsidicus suos capillos disruere et sua pectora uerberare, ac si esset a surreccionis crimine innoxius et immunis. Et inceperunt, iurando et periurando, se ad inuicem criminare, et ob hoc ad presenciam iudicis deuenerunt.

Figura iudicis et
illorum sociorum.

     Et dixit iudex falso qui huius cause actor erat et alium concitabat: Ostende testimonia tua, et contra aduersarium sentenciam promulgabo. Dixit falsidicus: Illam arborem deducam in testimonium sub qua hunc thesaurum subterrauimus, de quo acciones causidicas uentilamus. Et tunc dixit iudex quod tradere[n]t sibi inuicem fideiussorem ut altera die ad arborem apparerent ad testimonium susceptandum. Et tunc iuit falsidicus ad patrem suum et sibi totum negocium et totam prodicionem quam perpetrauerat, intimauit, dicens patri: Si uolucris consilio meo acquiescere, poterimus partem thesauri illius simplicis usurpare. Nam si intraueris eam arborem in qua fuit thesaurum reconditum et iudici querenti ad arborem testimonium cautelose responderi[s], poterimus quod querimus obtinere. Dixit pater suo falsidico filio: Fili, fraudulencie frequenter perimunt, ut sub exemplo cuiusdam auis que dicitur Garca.
     Que nidificabat prope quamdam uiperam que eius passeres deuorabat, et quia locus ille erat Garce placidus et conveniens, incepit multis turbacionibus anxiari. Quod cum intellexisset quidam uenator, dedit aui salubre consilium, ut credebat, per quod posset a perturbacionibus vipere liberari, et ostendit aui quamdam foueam in qua quidam squiriolus habitabat. Insinuauerat illi ut ad illam foueam pisces adduceret et usque ad foueam uipere pisces contiguando dispergeret, ut squiriolus per hec uestigia deueniret ad foueam uipere perimende. Et sicut sibi consuluit uenator, ita fecit; et postquam squiriolus destruxit uiperam, insecutus est uestigia piscium quousque peruenit ad nidum Garce, ut eam cum suis pullis deuoraret.

Figura illius animalis pisces deuorantis,
serpentem et auem cum pullis suis.

     Et hoc exemplum tibi tradidi, ut scias quod frequenter subdoli per proprias fraudulencias destruuntur. – Iuxta illud:

     Quod tibi non faceres, aliis fecisse cauebis,
     Vulnera ne facies que potes ipse pati.

     Fine malo claudi semper mala uita meretur;
     Que capit insontes ac decet arte capi.

     Dixit falsidicus patri suo: Bene intelligo que dixisti. – Iuxta illud: Homines dolosi frequenter incidunt in foueam quam fecerunt. Vnde uersus:

     Fallite fallentes; ex magna parte prophanum (sic)
     Sunt genus, in laqueos quos posuere cadant.

     ............ Pacior pro crimine penam. –

     Sed non timeas, quia subiestiones quas tibi subgero faciliter possunt prosequi ab audace. Et non cessauit hanc maliciam patri subgerere quousque cum ad perpetrandam fraudulenciam inclinauit. Intrauit ergo pater falsidici in nocturno crepusculo et in arbore iacuit tota nocte.
     Altero autem die iudice ad arborem accedente et de thesauro surrepto arborem percunctante, respondit in arbore pater falsidici: Thesaurum quesitum fuit a simplice usurpatum. Et cum admirare[n]tur iudex et ceteri consistentes, inceperunt arborem circumdare et foramen aliquod non uiderunt. Et precepit iudex a[s]sistentibus ut omnes simul ignem submitterent arbori eamque comburerent, tanquam rem terribilem et horrendam, et postquam deuenit ignis ad patrem falsidici nec potuit calores amplius sustinere, uociferauit clamoribus stupendis, fuitque duorum fraudulencia publice propalata, et falsidicus in patibulo penas quas meruit tollerauit. Iuxta illud: Melius est penam pati quam penam mereri. Versus:

     Estque pati penam quam meruisse minus.
     Pena potest emi, culpa perennis erit.

     ............ Pacior a crimine peius.

Figura deceptoris defferenis patrem suum mortuum
super humero suo ad domum, extractum de concauitate
arboris, et ignis incensi circa truncum arboris, et iudex
ibidem cum populo suo respiciens hec.

     Et hoc exemplum tibi tradidi, ut scias quod perpetrate nequicie frequenter in actores proprios reflectuntur. – Iuxta illud:

     Iustus uterque fuit; neque enim lex melior illa
     Quam nescis artifices arte parare sua. –

     Et tu, Dina, similis es vipere, quando a lingua sua fluit continue uenenum letif(f)er[um]. Et tamen timeo de posicione tua quod in tua periculosa societate non audeo conuersari. Et dicunt philosophi quod quilibet debet euitare malorum societatem, quamuis ei attineant in sanguine parentele. – Iuxta illud: In auribus insipientum ne loqueris, quia despiciunt doctrinam eloquii tui. Et alibi: Via stulti recta est in occulis eius; sapiens autem audit consilia. Item non habeas pro magno amiciciam stulti, quia non est. Non enim poteris stultum corrigere; cicius enim te in sua stulticia seduceret quam de tua sapiencia aliquid caperet. Omnes stulti et insipientes mali sunt; et malignus animus abditos dentes habet, et in maliuolam autem animam non intrabit sapiencia. – Et e conuerso unusquisque debet sequi societatem perfectorum, quamuis ab eis substantiam aliquam non reportet; et sicut tu decepisti ita decipieris, et proporcionalem tuis meritis suscipies talionem.
     Nunc autem adduxi tibi hanc parabolam, ut scias quoniam nullus est, cui si dicantur verba talia dolosa, sicut ea que dixisti, [qui non] crederet utique, et eius cor deciperetur finaliter pro constanti. Sic quoque leo deceptus est tuis uerbis et tibi credidit tanquam simplex. Scias autem quod aque fluminum sunt bone antequam permisceantur et turbentur. Sic fratres et parentele boni sunt, dum tamen non est inter eos homo malus. Et societas sociorum et dilectio amicorum permanens erit, dum non interponitur seductor pessimus inter eos, sicut tu es; et non est in mundo aliquis quod sileretur tibi, nisi serpens qui distillat de ore suo uenenum mortifer[um] tota die. Et cum toto hoc timeo de veneno, quod in lingua tua est, mortifero ultra modum. – Dicitur: A malo non erit nisi malum. Vnde uersus:

     Multo(s)ciens captum trahit hamus ab equore piscem;
     Sed bona uerba mali nullus trahit ab ore. –

     Et prius quidem abhorrebam societatem tuam et conuersacionem. Nam sapientes dicunt: Conuersacionem impiorum et dolo[so]rum tantum poteris prolongare, etsi sint propinqui et consanguinei, toto posse. Dicit sapiens: Dolosus homo et fraudulentus oc[c]ultat uenenum in adulacione sermonis. – Vnde uersus:

     Sepe tacens sceleris semina uultus habet;
     Impia sub dulci melle uenena latent.

     Et alibi:

     Omne genus pestis superat mens dissona uerbis;
     Consentes animi florida lingua pol(l)i[t]. –

     Et dicitur intelligentes uiris iusticie adherere et nobilitatis, et nunquam separeris ab eisdem; et caue a societate stulti uiri, et, si sit uir consilii et bonorum morum, precavere et preseruare a malicia operacionum suarum, – quia dicitur quod in operibus eorum cognoscuntur; opera enim illorum secuntur illos. – Et ne dimittas societatem uiri recti, nobilis et discreti, quamuis non posset tibi conferre bonum et utile, sicut uelles; debet tibi sufficere de eo id quod uides, et debes ipsum iuuare tuo animo cum effectu. – Iuxta illud:

     Cum bonis esto bonus, ne te mala dampna sequantur.

     Dixit Tullius: Nichil in amicicia fictum nichilque simulatum potest esse diurnum, et nichil est dulcius quam habere amicos cum quibus audeas omnia loqui ut tecum, et nichil est amabilius nichilque pulcrius quam morum similitudo bonorum. Vnde sapiens dixit: Amico fideli
[n]ulla est comparacio, [et] non est digna ponderacio auri et argenti contra bonitatem fidei eius. Vnde Cato dixit:

     Auxilium a notis petito, si forte laboras,
     Nec quisquam medicus melior, quam fidus amicus. –

     Et recede a stulto homine et maligno, et eum fuge quantum poteris et recede. – Iuxta illud: Omnium malorum hominum amiciciam districtam penitus euitandam; nil per talium (et) continuam conuersacionem boni mores corrumpuntur, et efficitur homo superbus et luxuriosus, et talia uici(n)a acquirunt que sunt penitus fugienda. – Ego autem debeo discedere a te et tuam conuersacionem prolongare. Quomodo enim sperabunt socii tui in te bonum, cum feceris in tuo rege totum quod temptauit cor tuum et effectus quod in tuo animo proponebas? Et es similis mercatori.
     Nunc autem induxi tibi parabolam hanc, quoniam aliquando in fraude et dolo homines capiuntur; quas faciunt inter se fraudulose! Tu autem, Dina, in te malos et mores pessimos congreggasti, et quos pluries tibi dixi et de fructu operacionum tuarum meritum recolliges, maxime cum sciam te uere non esse finaliter euasurum, quia tu loqueris linguis duplicibus uenena(n)tis. Et habes duas facies apparentes, et leoni et boui nullum peccatum est imponendum, nisi li[n]gue tue procul dubio uenenate, que subuertit eos procul dubio ad credendum; nam nullus est in mundo quod non possit ad sui uoluntatem peruertere lingua blanda, cordaque decipiuntur uerbis et blandiciis dolosis et falsitatis funibus at[t]rahuntur. – Dicunt sapientes quod amiciciam et societatem locacis uel lingosi debet quilibet cuitare; amor enim tuus, dixit sapiens, non te decipiat, ut in amiciciam loquacis uel lingosi etiam alicui te trahat. Ideo autem amicicia illorum est uitanda, quia in multiloquio non deest peccatum; de lingoso per Prophetam dicitur: Vir lingosus non dirigetur in terra. Et Iehsus filius Sirac[h] dixit: Terribilis est in ciuitate sua homo lingosus et temerarius in uerbo suo. – Quemadmodum illa mulier que decepit quodam tempore uirum suum dolo (et) suorum uerborum et per consequens per cautelas suas manifestas. Dixit Dina: Quomodo fuit istud? Ait Calila:
     Fuit quidam qui pulcram habebat mulierem. Erat enim publica meretrix cauillosa. Quadam uero die, cum suus uir egrotaret, taliter dixit ei ut iret ad forum et sibi de rebus quas consule[re]t medicus; et exsurgens iuit ad apothecarium qui erat suus amasius predilectus, ut illas species sibi daret, et introducto in apothecam cum suo amasio diu stetit, et procepit ap(p)othecarius suo puero quod sibi daret omnia que uolebat. Puer uero, cum esset stultus, accepit manutergium illa hora et in eo de terra puluerem colligauit, et dedit mulieri meretrici, dicens ei: Ecce omnia ibidem sunt inuoluta. Et abiens mulier eius as[s]ignauit manutergium uiro suo, et domum aliam subintrauit, et uas apportaret ubi poneret antedicta(m). Et soluens uir manutergium inuenit puluerem quam nolebat et clamauit ad eam sic di(s)cendo: Qui[d] est hoc? Iuisti per medicinas et ter[r]eum puluerem a[s]portasti? At illa audiens relinquit que in manu propria tunc tenebat, et accipiens
(s)cribellum iuit ad uirum suum, talia nunciando: Nescis quod michi accidit in ac die: cum per uiam pergerem, ecce eius currens me impulsit et in terra[m] corrui uiolenter, itaque argentum michi cecidit de manu mea in publico, malo uelle; eciam non potens inuenire, de loco illo puluerem congregaui et in manutergio inuolui puluerem quam tu uides, donec illum educerem per (s)cribellum et ipsum forsitan inueniam in eodem. Et audiens uir ei credidit toto corde et dixit ei: Accipe plus de argento, et vade protinus et reueni.

Figura mulieris cribellantis
puluerem cum cribello.

     Et accidet [tibi] quod accidit illi qui dicebat mures centum quintalia ferri, ut in hoc exemplo inferius explicabo.
     Quoniam dicitur quod in quadam terra quidam mercator, recedens de patria, tradidit cuidam uicino suo centum quintalia ferri, ut usque ad eius regressum in deposito conseruaret. Et postquam rediit, quesiuit a depositario ut sibi redderet ferrum suum. Et respondit ei depositarius: Ferrum quod mihi dedisti mures totaliter comederunt. Dixit mercator cuius ferrum erat: Bene possibile est quod dicis, quia nichil est quod mures ita comedant libenter sicut ferrum, et dis[s]imulauit cautelose, et in omnibus et per omnia cum alio fictam amiciciam procurauit ut posset per fallaciam fallacie o[b]uiare. – Nichil enim esse quia in dando beneficium uitandum est quam inanis iactacio. Res enim loquatur nobis tacentibus. Et Cato dicit; uersus:

     Officium alterius multis narrare memento,
     Atque aliis, cum tu benefeceris, ipse cileto.

     Et siue beneficium alii dederis, siue ab alio acceperis, semper
[h]ilarem fac uultum. Dixit enim Ihesus Sirax: In omni dato [h]ylarem fac uultum, etenim in exaltacione sanctifica decimas tuas. – Et supplicauit fallaci ut sibi traderet filium nutriendum. Et postquam fallax tradidit decepto filium nutriendum, ille simplex deceptus abscondit filium deceptoris et clamauit, dicens quod illum puerum ancipiter asportabat; et tunc incepit clamare pater pueri coram populo quod erat mirabile et stupendum quod unus puer ab ancipite raperetur. Et dixit mercator cuius erat ferrum: Non est mirabile, sed conueniens, si in patria in qua mures rodunt centum quintalia ferri, quod unus paruus puer ab ancipite rapiatur. – Quia dicitur:

     Fallere fallentem non est fraus, sed pocius (est) laus.

     Et alibi:

     Sic nocet innocuo nocuus causamque nocendi ....
     Vincat in actorem pena redire suum. –

     Et tunc dixit pater pueri mercatori: Ego habeo ferrum tuum, et alter dixit: Ego habeo filium tuum; tradiditque alternanter unus alteri quod uolebat, et sic iustus per cautelam fallacie o[b]uiauit.

Figura unius restituentis filium et
alterius restituentis ferrum.

     Et hoc exemplum tibi tradidi, ut scias quod habebis proporcionalem de tuis meritis talionem, et ex quo prodicionem fecisti Domino, non est mirum si feceris unicuique, quia amor in te locum non inuenit, nec subiectum, quia friuolus est amor sine fidelitate. – Iuxta illud: Per mutua eciam seruicia inuicem data atque recepta acquiritur amor et amicitia, et conseruatur et retinetur. Vnde uersus:

     Audio sic dici: Dando retinentur amici.

     Et Cato dixit:

     Obsequio quoniam dulces retinentur amici.

     Ne dubites, cum magna petas, impendere parua;
     Hiis etenim rebus coniungit gratia caros.

     Vnde Cato ait: Esto memor accepti beneficii. Et alibi:

     Exiguum munus cum dat tibi pauper amicus,
     Accipito placide, plene [et] laudare memento.

     Acceptum enim beneficium eterne memorie comendendum est et plene laudare debes et palam, non secrete, neque ante aures. Quidam dixit: Qui dedit beneficium taceat, narretur autem qui accepit; – et beneficium sine renunciacione et dare consilium attendere non nolunti. – Iuxta illud: Sapiens ab insipiente non uult regi. Vnde uersus:

     Sidera splendorem non possunt addere soli,
     Cum superet solis lumina cuncta iubar. –

     Et dicere secretum abscondere nescienti. – Iuxta illud: Quod secretum nemini dicas. Et alius dixit: Extimes ab uno celari posse secretum. Et alius dixit: Qui consilium suum retinet in corde sui iuris est melius eligere. Nam cicius est tacere quam ut taceat alium rogare. Vnde versus:

     Consilium arcanum tacito com[m]it[t]e sodali,
     Corporis auxilium medico com[m]it[t]e fideli. –

     Et quamuis tibi multa referam, timeo quod tue male consuetudines, quas habes naturaliter, non poterunt permutari; – quia dicitur:

     Quod natura negat nemo feliciter audet. –

     Sicut propter mel non potest amaritudo naturalis ab amara arbore remoueri, substancia remanente. – Quia dicitur: Viciosus uix se abstinet a uicio. Vnde uersus:

     Non ibis rostrum, non ardea deserit anum,
     Nec leuiter uicium quod facit illud homo. –

     Et bene scio quod hec consilia salubria, tibi grauia [sunt] et
[h]orrenda, quia semper ignari cum prudentibus ag[g]rauantur, et uiciosi cum habentibus temperanciam et iniusti cum iustis, et uiles non honesti cum habentibus honestatem. – Iuxta illud: Praua mens non est in doctrina. Vnde uersus:

     Fictil(l)e uas fundit sincerum uina recentes;
     Sic audita tene[n]s, mens tua (sic) fundit [h]ebes. –

     Et postquam leo Cencebam incepit cogitare et diceren coram uassa[l]is quod erat condolens de morte Cencebe et plurimum disturbatus, quia erat simplex et boni consilii et fuit fortas[s]is immerito accusatus. Et cum hec uidisset Dina, accessit ad leonem dicens:

Figura Dine loquentis
cum leone.

     Domine, non habeas pietatem de Cenceba, postquam timebas eum, quia, quemadmodum rex intelligens, odiens et abiciens aliquem ex vassallis, reuocat ipsum, uincendo iram propter utilitatem consilii, et ponet in potestate eius sua negocia disponenda, ad similitudinem amare medicine quam aliquis suscipit propter sanitatem corporis restaurandam, sic ex aduerso sapien(te)s rex, quamuis diligat aliquem et de ipso habeat pietatem, si ei contrarius sit et noxius, debet ipsum destruere, ut tota(m) curia(m) non perdatur, sicut ille qui scindit digitum uenenatum, ut uenenum quod est in digito ceteras partes corporis non corrumpat. – Iuxta illud:

     Vt corpus redimas, ferrum pasciare et ignes. –

     Et leo istis sermonibus acquieuit et Dinam adhuc pre ceteris honorauit.
     Post hoc uero dixit Dixlex rex su(u)o physico Sendebat (sic) que secuntur: Audiui, inquam, parabolam tuam – et Dine opera iam percepi, cum sit despectus et uilis inter animalia, – et quid egit contra leonem et bouem et quomodo subuertit corda eorum contra eos ad inuicem, donec deueniunt in odium sempiternum. Sunt autem in istis uerbis exempla et doctrina magna cupientibus intelligenciam, ut sciant se a uiris dolosis precauere et huius modi mendacia dubitare et ea per consequens euitare, et circa ea diligenter inquirere cum moderancia honestatis, ut extermine[n]t omnes in quibus talia reperiuntur, quoniam est bonum consilium et pax anime atque quies. – Debemus autem euitare societatem et amorem praui, ut non praui efficiamur. Fugiamus omnes amiciciam stulti uel insipientis nec conuertamur in amicitiam auari, uel cupidi, uel peruersi, uel superbi, uel fatui, siue locacis et ling[u]osi, uel iracundi; ut generaliter dicam, omnium malorum hominum amicicia deserenda est, penitus euitanda et fugienda; superbis enim resistis Dominus; humilibus autem graciam dat. Sanctus Petrus in Epistola sua dixit: Superbia enim homines seruos facit et libertatem mentis tollit. Vnde dixit sapiens: Liber non [est] quem superbus inflam[m]at animus et eciam pa(s)cem tollit. Vt Marcialis Cocus dixit, uersus:

     Etheream pa(s)cem uentosa superbia tollit,
     Atque tumor mentis, Maximiane, tibi.

     Et Ihesus Sirac[h] dixit: Vbi fuit superbia, ibi et contumelia; ubi autem humilitas, ibi et sapiencia. Et Salomon in Prouerbiis ait: Inter superbos semper iurgia sunt; qui autem agunt cuncta cum consilio, reguntur [sapientia]. Sicut enim Dominus angelos suos superbientes de celo proie(s)cit, sic quoque superbos atque peruersos debent reges et principes procul a se ipsis expellere et exterminare, ut ab eorum superbia uel prauitate non (contamineris uel) contaminentur (eas), ut ait filius Sirac[h]: Qui tetigerit picem coinquinabitur ab ea, et qui
com[m]unicabitur superbo induet superbiam.
     Eligere igitur debent reges et principes bonos et humiles, cum quibus utentur et eis bona com[m]it[t]ant et de ipsis thesaurarios faciant. Et inquid translator: Reges autem et principes debent exterminare et tales de aula regia [detrudere], a se priuare debent eos ab officiis et dignitatibus, quia tales quandoque ponunt totum regnum et totam curiam regiam in tribulacionibus et in brica.
     Debent autem reges tales eligere in negociis et in arduis factis ut auaricia eos fugiat, et ipsi eam ab[h]orreant quantum possunt, et non habeant nomen auari, quia nunquam auarus nec cupidus fidelis erit regi nec alicui; quia dicunt sapientes quod inter amiciciam auari et cupidi a mortuis conuerti non debe[n]t, quia, cum auaricia sit radix omnium malorum, ab auaro ulla bona oriri non possunt; auarus enim, nisi cum moritur, nichil recte facit; unde Marcialis dixit; unde uersus:

     Non sibi, non aliis prodest, cum uiuit auarus,
     Et prodest aliis et sibi, cum moritur.

     Et alius philosophus dixit: In nullo auarus nec cupidus bonus est, in se autem pessimus. Et alius dixit: Pecunia non faci(a)t auarum, sed irritat et certe auaro Deus ipse non sufficit. Vnde angelus dixit, quod auarus est ille cui Deus non sufficit. Et nota quod auarus semper habet manus porrectas in accipiendo, clausas uero in dando et tribuendo. Ideo tales non debent habere officia regia in regno; nec eis dare officia aliqua, quia per fas uel nefas uolunt habere bona temporalia et sibi appropriare, et post modum emunt et construunt domos et castra et multa mirabilia malo modo, et abstorquent a populo quidquid possunt, que ad narrandum non suffici[r]et presens dies, et multas innouaciones et consuetudines inportunas in regno constituunt tota die, que a regibus multosciens ignorantur propter eorum iniqua consilia et proterua; et qui magis est promeritus et proteruus ad adincrepandum quam ad indulgendum et qui plura miliaria auri et argenti ad cameram computorum regiam procurat, ille receptus est a thesaurariis regiis congaudenter, et que de malo eueniunt in nichilum reducuntur, quia de male acquisitis eius heres tercius non gaudebit. Et quia ignorancia principis non excusat peccatum, ideo (quia) tales non debe(n)t negligenter corrigere, immo totis uiribus. Ideo oriuntur in regno prelia et guerre et multa, per que tales congregaciones auri et argenti consumuntur et in nichilum reducuntur. A[d]uertant igitur reges et principes ad doctrinam Aristotelis ad Alexandrum: Servus bilinguis non est a domino suo exaltandus, sed, ut pestis seua, omnino uitandus.

     Consultor procerum, seruos contempne bilingues.

     Et nequam:

     ...... Nec quos humiles natura iacere
     Precipit, exalta; nam qui fluuialibus undis
     Intumuit torrens, fluit ac(c)rior amne perenni(i).

EXPLICIT CAPITULUM DE LEONE ET BOVE;
ET EST CAPITULUM DE DOLO ET SEDUXIONE (sic).