CVI.
DE IOHANNA, IERUSALEM ET SYCILIE REGINA.

     Iohanna, Ierusalem et Sycilie regina, preter ceteras mulieres origine potentia et moribus evo nostro illustris est femina; de qua ni videretur omisisse odium, satius erat tacuisse quam scripsisse pauca.
     Fuit ergo hec serenissimi principis Karoli, Calabrie ducis incliti et primogeniti celebris memorie Roberti Ierusalem et Sycilie regis, ac Marie, Phylippi regis Francorum sororis filia prima. Cuius parentum si velimus avos proavosque in finem usque exquirere, non subsistemus ante quam per innumeros ascendentes reges in Dardanum primum Ylionis auctorem venerimus, cuius patrem Iovem dixere veteres. Ex qua tam antiqua tamque generosa prosapia tot hinc inde preclari manavere principes, ut nullus cristianorum regum sit qui huic non veniat consanguineus vel affinis; et sic nulla diebus patrum nostrorum nec nostris orbe effulsit nobilior. Hec etiam, Karolo patre ea adhuc infantula inmatura morte subtracto, cum nulla esset Roberto avo melioris sexus proles altera, iure factum est - eo etiam sic mandante - ut eidem morienti superstes regnorum efficeretur heres. Nec equidem ultra torridam zonam aut inter Sauromatas sub glaciali polo illi pregrandis cessit hereditas, quin imo inter Adriaticum et Tyrrenum mare ab Umbria et Piceno ac vetere Volscorum patria in syculum usque fretum sub miti celo. Quos inter fines, eius parent imperio Campani veteres, Lucani, Brutii, Sallentini, Calabri Daunique et Vestales, ac Samnii, Peligni Marsique, et alii plures, ut maiora sinam: ut, puta, ierosolimitanum regnum, Sycilie insulam, et in Cisalpina Gallia Pedimontis territorium, que illi ab usurpantium quorundam occupantur iniuria. Sic et qui septimanam provinciam inter narbonensem Galliam Rhodanum Alpesque incolunt, et Focalcherii comitatum, suis eque iussis parent, eamque sibi fatentur dominam et reginam.
     O quot his in regionibus civitates inclite; quot insignia oppida; quot maris sinus et refugia nautarum; quot navalia; quot lacus; quot medici fontes; quot silve, nemora, saltus, amenique recessus, et pinguia arva! Nec non quot numerosi populi; quot ingentes sunt proceres! Quam grandis insuper opulentia et rerum omnium ad victum spectantium copia, equidem non esset explicare facile.
     Quod cum permaximum sit dominium, nec id sit a mulieribus possideri consuetum, non minus miraculi quam claritatis affert si satis inspicimus. Et quod longe mirabilius est, sufficit illi ad imperium animus: tam perlucidam adhuc avorum indolem servat! Ea enim, postquam regio dyademate insignita est, virtute insurgens valida adeo purgavit, nedum civitates et domestica loca, verum alpes, saltus devios, nemora et ferarum lustra scelesta hominum manu, ut aufugeret omnis terrefacta, aut se celsis clauderet arcibus; quos, agmine armatorum emisso sub egregio duce, non ante locorum talium obsidionem solveret, quam captis munitionibus infandos homines affecisset supplicio - quod precedentium regum aliquis aut noluit aut fecisse nequivit -; eoque redegit terras quas possidet, ut non solum inops, sed et opulentus cantando nocte dieque possit quo velit tutus iter arripere. Et - quod non minus salubre - insignes viros Regnique proceres tanta frenavit modestia, et eorum mores solutos retraxit in melius, ut, posita superbia veteri, qui reges olim parvipendebant hodie faciem irate mulieris horrescant. Est insuper oculata femina tantum, ut fraude potius quam ingenio illam decipere queas. Est et magnifica, regio potius quam femineo more; sic et grata, memorque obsequiorum; longanimis est et constans, ut sacrum propositum eius non leviter flectas in vacuum. Quod satis monstravere iandudum in eam Fortune sevientis insultus, quibus persepe acri concussa motu et agitata est, atque turbine circunducta vario. Nam perpessa est intestina regulorum fratrum discordia, et extera bella non nunquam intra regni gremium debachata. Sic et alieno crimine fugam exiliumque, et coniugum austeros mores, livores nobilium, sinistram nec meritam famam, pontificum minas, et alia, que omnia forti pertulit pectore; et tandem erecto invictoque omnia superavit animo. Edepol grandia, nedum mulieri, sed robusto ac prevalido regi!
     Est illi preterea spectabile ac letum decus oris, eloquium mite et cunctis grata facundia. Et uti illi regalis et inflexa maiestas est, ubi oportunitas exigit, sic et familiaris humanitas, pietas, mansuetudo atque benignitas, ut non reginam suis dicas esse sed sociam. Que maiora petas in prudentissimo rege? Esset nec non, siquis de integritate mentis sue omnia explicare velit, sermo longissimus. Quibus agentibus, ego non solum illam reor egregiam et splendida claritate conspicuam sed singulare decus ytalicum nullis hactenus nationibus simile visum.