| |
|
- E p i s t o l a e
S e q u i t u r e p i s t o l a
N i c o l a i
a d E g i d i u m
- _________________________________
- (1) Clarissime magister et amice, epistolam vestram gaudiose suscepi, in qua animadverto multa per vos profunde et subtiliter explicata contra ea, que scripsi in duabus epistolis contra Bernardum. Ac cum non apparet mihi, quod per ea, que dicitis, ea, que sibi scripsi, sua destituantur virtute, idcirco contra dicta vestra volo aliquas obiectiones ponere dubitando.
(2) Propter quod sciendum est, quod in quadam epistola scripta ad Bernardum dixi, quod ex eo, quod una res est, non potest evidenter inferri, quod alia res sit, evidentia reducta ad certitudinem primi principii. Nam ut dixi, consequens in significando debet esse idem cum antecedente in bona consequentia vel cum parte significati per antecedens. Ex qua regula volebam postea multipliciter concludere, quod Aristoteles non habuit evidentem notitiam de substantiis abstractis, sed nec de coniunctis.
(3) Ideo ad obviandum isti regule et per consequens quasi toti processui meo premittitis hoc preambulum, quod operatio intellectus, que est simplex apprehensio, duplex est. Nam quedam est precisiva, qua scilicet una res apprehenditur cum precisione ab omni eo, quod non est ipsa, alia est coacceptiva, que perfecta magis est quam prima, qua res aliqua simplici apprehensione apprehenditur et cointelligitur cointellecta alia re eadem simplici apprehensione, quod contingit propter dependentiam seu attributionem unius rei ad alteram. Verbi gratia: Qui perfecte apprehendit relationem, necessario cointelligit terminum, nec oportet, quod alia sit intellectio relationis, alia termini. Et sic correspondenter est duplex significatum, quoniam significatum nihil aliud est nisi intellectio rei vel aliquid existens in intellectu consequens ipsam intellectionem.
(4) Et reliqua dicta eius, ut supra premissa sunt, repetit. Omitto.
(5) Nunc restat, ut dicam intentionem meam circa hoc. Et primum, quod occurrit, est, quod vos non contradicitis regule mee. Nam in regula mea nolo plus habere nisi quod, si sit aliquis terminus vel aliqua propositio significans precise unam rem esse, nunquam ex tali antecedente poterit inferri alia res esse. Tunc apparet clare, quod instantie vestre non sunt ad propositum. Nam per vosmet, quando relatio infert terminum, hoc est, quando est perfecte significata. Et dicitis (B49v) eam tunc perfecte significatam, quando simul eadem intellectione significatur terminus, et per consequens tunc non est precise significata.
(6) Item sic dicendo conceditis intentionem meam. Nam opinio mea, ut apparet epistola secunda ad Bernardum, est, quod in omni bona consequentia consequens debet esse idem in significato cum antecedente vel cum parte significati per antecedens. Nunc hoc precise conceditis. Nam pro tanto dicitis, quod relatio, quando est perfecte significata, tunc infert suum terminum esse, quia in tali consequentia consequens est idem cum antecedente vel cum parte significati per antecedens.
(7) Item ex alio videtur mihi, quod habeam intentum, quia, quando est aliquod antecedens significans duas res esse, ex quo antecedente infertur aliquod consequens, si consequens sit aliqua illarum, est consequentia necessaria, si non, non est bona et cetera. Et per consequens non debet dici, quod ex una re infertur alia, quia illud, ratione cuius tenet consequentia, est idem realiter consequenti. Sic igitur propositio supra assumpta est vera.
(8) Hoc amplius declarat. Omitto, nam satis patet.
(9) (A113v) Item sicut vos dicitis, quod una intellectio est duarum rerum, ita fide tenemus, quod una est intellectio omnium rerum, puta intellectio divina, et Deus ex sibi apparenti potest inferre a esse, et tamen non obstante, quod intellectio sua sit alterius rei, non propter hoc semper ex una infertur quelibet alia evidenter. Sic est in proposito. Licet una sit intellectio paternitatis et eius termini, et ideo, qui istam habet intellectionem, posset ex sibi apparentibus inferre terminum esse, tamen non propter hoc debet dici, quod ex una re evidenter inferatur alia esse. Ideo posset sic argui: In ista consequentia, si sit bona: Paternitas est, igitur eius terminus est, in antecedente significatur per vos terminus esse. In hac consequentia ex una re non infertur evidenter alia.
(10) Item secundum ista: Quecunque est res apparens esse consequenter discursui, est apparens ante discursum. Nam per vos ex eo, quod paternitas est, non infertur terminus esse, nisi quando paternitas est perfecte significata, et tunc terminus significatur per vos. Igitur sequitur conclusio. Et ita secundum ista dicta stat, quod non est vobis notum consequenter discursui esse de aliquo, quod non erat notum ante omnem discursum. Sic igitur est vera regula, ut videtur, quod ex antecedente significanti aliquam rem esse precise nunquam infertur consequens esse, quod est alia res evidentia descripta. Nec credo, quod vultis hoc negare sub hoc sensu, quia, si velletis negare (B50r) sub hoc sensu, tunc respondissetis ad rationes pro confirmatione huius conclusionis adductas epistola secunda ad Bernardum.
(11) Item cum per vos relatio significatur perfecte, quod una intellectio simplex est ipsius relationis cum acceptione termini, equali facilitate possetis dicere, quod illa intellectio non est termini nisi coaccepta relatione, nec maius inconveniens posset concludi de uno quam de alio.
(12) Item non apparet, quod una res perfectius intelligatur ex eo, quod una res secum cointelligitur, quia nec una res cognoscitur ex eo, quod altera cognoscitur, quia, si sunt diverse res, non est contradictio, quod una cognoscatur et alia non cognoscatur.
(13) Item non apparet bene, quod aliqua una cognitio simplex et indivisibilis posset esse duorum cognitorum, quin equaliter illorum cognitorum sit ita, quod non unius primo et alterius ex consequenti, quia non est, unde talis primevitas esset ibi.
(14) Et quando ulterius dicitur, quod transmutatio naturalis infert subiectum esse, eo quod in significato eiusdem includitur subiectum esse, et certe concedo, quod sicut potest describi, quod in eius descriptione poneretur subiectum, ut dicatur: Transmutatio naturalis est acquisitio alicuius rei in aliquo subiecto cum destructione prioris rei in eodem subiecto. Et tunc concedo, quod est valde bona consequentia: Transmutatio naturalis est, igitur subiectum est. Sed non est tunc contra regulam supradictam, ut manifestum est, quia, quicquid erat significatum in consequente, erat etiam significatum in antecedente, ut patet.
(15) Et secundum istum modum concessi in principio Sententiarum: Accidens est, igitur subiectum est, describendo accidens, ut intelligamus, quod accidens significat aliquid esse in subiecto. Sed hoc non obstat regule, quia in tali consequentia consequens est idem realiter cum antecedente, nec illud, scilicet quod talis consequentia sit bona, valet ad ostendendum rem aliam esse ab obiectis quinque sensuum et ab experientiis formalibus nostris, sicut aliqui credunt imperfecte considerantes. Nam cum eis proponitur, quod non potest evidenter ostendi, quod sit aliqua substantia, credunt, quod immo eo, quod ista consequentia est bona: Accidens est, ergo substantia est. Sed albedo est accidens, ut dicunt, igitur. Et certe, licet concedam consequentiam esse bonam, describendo accidens ut dixi, tunc consequentia est bona. Sed quando dicitur, quod albedo est accidens, tunc sensus propositionis est secundum descriptionem datam de illo termino «accidens», quod albedo est (B50v) in subiecto. Dico, quod ista non est evidens ex se nec per expenentiam. Sicut in proposito dico, quod describendo transmutationem naturalem, ut dixi, optime sequitur: Transmutatio naturalis est, igitur subiectum est. Sed describendo transmutationem huiusmodi ut dixi, tunc dico, quod non est evidens, utrum aliqua talis transmutatio sit, licet concedatur, quod aliqua res acquiratur de novo vel corrumpatur de novo. Et faciliter secundum hunc modum, ut videtur, probaretur bene unumquodque. Nam ponatur, quod ista vox «homo» significaret «hominem esse cum asino», manifestum est, quod tunc (A114r) sequitur: Homo est, ergo asinus est.
(16) Et consimili modo respondeo ad id, quod ulterius dicitur, quod agentia naturalia et passiva cum debitis circumstantiis inferunt actiones suas esse. Dico hic, quod, si per agentia naturalia intelligatis ista agentia, que sunt approximata passivis et non impedita, sic ponunt suas actiones esse, quia dico, quod optime sequitur: Agens naturale est approximatus passo et non est impeditum, ergo est actio. Sed dico, quod non est evidens evidentia descripta alicui, quod in rerum universitate sint talia agentia, immo nec, quod sint ponibilia. Nam demonstratis omnibus, que sunt requisita ad effectus, potero sustinere sine aliqua contradictione, que posset inferri contra me, quod effectus huiusmodi non erit. Item in concursu causarum potero rationabiliter credere vel dubitare saltem, utrum ibi sit aliquod agens liberum, cuius actio sit necessario requisita ad positionem talis effectus, et per consequens non debeo credere, quod omnibus istis rebus positis necessario effectus debeat esse necessitate tali, quod sit contradictio alio modo se habere, ut ex premissis satis patet.
(17)His preintellectis revertor ad regulam supradictam, qua dicitur, quod ex eo, quod una res est et cetera. Ex veritate istius regule inferebam aliud corollarium hoc, quod aliquis philosophus, utpote Aristoteles vel quicunque alter, non habuit evidentem notitiam descripta evidentia, quod aliqua substantia esset, quia nec ante omnem discursum, ut recipiebatur quasi pro noto, et post revertar super illud, nec post discursum, quia hoc esset ex illis rebus, que apparent ante omnem discursum, que accidentia dicuntur. (B51r) Etiam non est ita, quare ex una re non infertur evidenter alia.
(18) Item inducebam aliam rationem, quia omnibus positis, que sunt in ligno vel lapide apparentia ante discursum omnem, potest esse sine contradictione, quod ibi nulla res sit, que dicatur substantia, quia hoc Deus potest facere, cum tamen non possit contradictoria simul vera facere. Igitur ex istis apparentibus non potest evidenter inferri, quod ibi sit aliqua substantia.
(19) Ad illam regulam respondetur et dicitur, quod omnibus apparentibus ante discursum positis in esse et conservatis a causis naturalibus, evidenter inferri potest, quod ibi sit substantia, licet non si a causis supernaturalibus ponerentur in esse, ut dicit pars adversa.
(20) Contra illam regulam induxi plura argumenta in simili casu prima epistola ad Bernardum. Primum fuit: Quando ex aliquo antecedente posito in esse non infertur consequens, si sit positum in esse ab aliquo agente, nec, a quocunque ponatur in esse, ut deducebatur.
(21) Ad illud argumentum dupliciter respondetur, primo, quod verum est, si quodlibet agentium illorum equalibus indigeat in sua actione. Sed non est sic hic.
(22) Ista responsio nihil valet, licet colorem haberet, ubi in antecedente reperirentur agentia et modi agendi ipsorum vel effectus acciperentur in comparatione ad tale agens. Sed non erat sic hic, immo precise sumebam ipsum effectum in se et absolute, et ideo, cum idem sit in se, a quocunque fuerit positum in esse, manifestum est, quod ex eo equalia consequentia poterunt inferri.
(23) Hec de illa epistola reperii, nec plus pro nunc.
|
|