| |
|
- D e c r e t a l i u m
G r e g o r i i p a p a e I X
c o m p i l a t i o n i s
l i b e r I V
T i t u l u s X V .
De frigidis et maleficiatis,
et impotentia coeundi.
- _______________________________________________
- Capitulum I.
Si, marito provocante ad divortium,
et se impotentem asserente, mulier hoc idem fatetur, servata solennitate
canonica matrimonium indistincte dirimitur. Sed si decipiatur ecclesia, primum
matrimonium reparatur. Si vero muliere agente vir asserat se potentem, nisi per
aspectum corporis vel alio indubitato modo convincatur; mulier non auditur. Sed
si vir hoc idem confitetur vel convincitur, matrimonium separatur, et mulieri
contrahendi licentia datur. H. d. secundum Hostiensem.
- Ex Brocardico libr. XIX.
Accepisti mulierem et,
per aliquod tempus habuisti, per mensem aut per tres, aut postremo per
annum, et nunc primum dixisti, te esse frigidae naturae ita, ut non potuisses
coire cum illa, nec cum aliqua alia; et si illa, quae uxor tua esse
debuit, eadem affirmat, quae tu dicis, et si probari potest per verum
iudicium, ita esse ut dicitis, separari potestis, ea tamen ratione, ut, si tu
post aliam acceperis, reus periurii diiudiceris, et iterum post peractam
poenitentiam priora connubia reparare debebis. Illa autem, si prior post annum
aut dimidium ad episcopum aut ad eius missum se proclamaverit,
dicens, quod non cognovisses eam, et negat, aliquam commixtionem inter vos
esse, tu autem contrarium affirmas, tibi credendum est eo, quod caput es
mulieris, quia, si se proclamare voluit, cur tamdiu tacuit? Cito enim et
in parvo tempore scire mulier potuit, si secum coire potuisses. Si autem
se statim in ipsa novitate, post mensem aut postremum post duos,
ad episcopum aut ad eius missum proclamaverit, dicens: volo esse mater,
volo filios procreare, et ideo maritum accepi, sed vir, quem accepi, frigidae
naturae est, et non potest illa facere, propter quae illum accepi: si probari
potest per rectum iudicium, separari potestis, et illa, si vult, nubat in
Domino.
- Capitulum II.
Impotens ad copulam est impotens
ad contrahendum matrimonium, sive sit impedimentum aetatis sive naturae.
- Alexander III. Ambianensi Episcopo.
Quod sedem apostolicam
consulis super his, quae tibi dubia exsistunt, gratum gerimus et acceptum, et
tua exinde fraternitas non parum commendanda videtur. Ex tua siquidem parte
nobis est intimatum, quod quaedam mulier tui episcopatus cuidam viro nupsit,
ignorans, quod propter utriusque inguinis rupturam genitalia eius essent
abscissa, nec ab eo cognita fuisset, qui utique modo factus leprosus se pariter
et sua domui reddidit infirmorum. Mulier vero, ad domum paternam reversa, sicut
iuvenis alii viro nubere desiderat et coniugali faedere coniungi. Verum licet
Romana ecclesia non consueverit propter naturalem frigiditatem aut propter alia
maleficia legitime coniunctos dividere, si tamen consuetudo generalis
Gallicanae ecclesiae habet, ut huiusmodi matrimonia dissolvantur, nos patienter
tolerabimus, si secundum illam consuetudinem eidem mulieri cui voluerit nubendi
in Domino concesseris facultatem. Sicut enim puer, qui non potest
reddere debitum, non est aptus coniugio: sic quoque qui impotentes sunt
minime apti ad contrahenda matrimonia reputantur. [Sane de canonico etc. cf.
c. 10. de regul. III. 31.]
- Capitulum III.
Naturale impedimentum ad coitum,
irreparibile arte medicorum, matrimonium impedit.
- Idem.
Ex literis tuis
accepimus, quod quidam sedecim annorum vel eo amplius quandam annorum
tredecim duxit in uxorem, qui quum debitum reddere deberet, et
non posset, mulier tam gravem infirmitatem contraxit, ut omnino viro sit facta
inutilis, et instrumentum eius sit impeditum ita, quod vir ei commisceri
non potest. Respondemus igitur, quod, si vitium illud mulier a natura
contraxit, nec ope medicorum poterit adiuvari viro aliam accipiendi liberam
tribuas facultatem. Si vero ex culpa viri hoc provenit, licet non sit tutum
indulgeri ei, ut aliam accipiat: tamen sub dissimulatione poteris sustinere,
quia tutius est unam tamquam uxorem habere, quam cum multis peccare.
- Capitulum IV.
Contrahens scienter cum
impotenti ad copulam, ab ea non separatur.
- Lucius III.
Consultationi tuae, qua
nos consuluisti, utrum feminae clausae, impotentes commisceri maribus,
matrimonium possint contrahere, et, si contraxerint, an debeat rescindi,
taliter respondemus, quod, licet incredibile videatur, quod aliquis cum talibus
contrahat matrimonium, et quamvis de huiusmodi expressum canonem non
habeamus, sacrosancta Romana tamen ecclesia consuevit in consimilibus
iudicare, ut quas tanquam uxores habere non possunt habeant ut sorores. Verumtamen
talibus artificio aliquando consuevit succurri, ut valeant apte reddere debitum
et accipere.
- Capitulum V.
Si de impotentia coeundi
constet, statim matrimonium separatur; alias cohabitabunt coniuges per
triennium. Et si cum septima manu propinquorum iurant, quod dederunt operam
carnali copulae, et non potuerunt coniungi: statim separantur. Ita communiter
summatur.
- Coelestinus III.
Laudabilem (Et infra:
[cf. c. 2. Ut lite pend. II. 16.]) Sollicite quoque ad ultimum
Requisisti, quantum tempus indulgendum sit naturaliter frigidis ad experientiam
copulae nuptialis, in qua si defecerint, separantur. Nos vero, quamvis
in antiquis tam canonibus quam legibus super hoc diversa tempora concedantur,
id tamen in praesenti consultatione sentimus, ut, si naturaliter frigidus
non potest illa, quam duxit, uti pro coniuge, a tempore celebrati coniugii,
si frigiditas prius probari non possit, secundum authenticum legale
cohabitent per triennium. Quo elapso, si nec tunc cohabitare voluerint, et
iuxta decretum Gregorii mulier, si per iustum iudicium de viro probare
potuerit, quod cum ea coire non possit, accipiat alium; si autem ille aliam
acceperit, separentur. Quod si ambo consentiant simul esse, vir eam, etsi non
ut uxorem, saltem habeat ut sororem. Si autem, quod nunquam se invicem
cognoverint, ambo fatentur, cum septima manu propinquorum vel vicinorum bonae
famae, si propinqui defuerint, tactis sacrosanctis evangeliis uterque
iureiurando dicat, quod nunquam per carnis copulam una caro effecti fuissent,
et tunc videtur, quod mulier valeat ad secundas nuptias convolare. Verum si
ille aliam duxerit, tunc hi, qui iuraverant, rei periurii teneantur, et peracta
poenitentia cogantur ad connubia priora redire. [Denique etc. cf. c. 1. de
except.II. 25.]
- Capitulum VI.
Propter arctationem mulieris, si
apparet, quod praeter divinum miraculum absque periculo corporali habilis reddi
non potest, separatur matrimonium, redintegratur tamen, si postea appareat,
ecclesiam fuisse deceptam.
- Innocentius III. Altissiodorensi Episcopo.
Fraternitatis tuae
literas recepimus, continentes, quod O. mulier cuidam viro matrimonialiter
nupsit, cum quo per multos annos morata, non potuit carnaliter ab ipso
cognosci. Licet autem per archipresbyterum tuum super hoc fuisses edoctus, tu
tamen, volens super hoc habere certitudinem pleniorem, quasdam matronas
suae parochiae providas et honestas ad tuam praesentiam evocasti, districte
illis iniungens sub periculo animarum, ut mulierem ipsam prudenter inspicerent,
et perquirerent diligenter, utrum idonea esset ad viriles amplexus; quae tandem
in fide sua tibi asseruere constanter, quod eadem mulier nunquam poterat
esse mater aut coniux, tanquam cui naturale deerat instrumentum. Unde inter
ipsam et virum illum divortium celebrasti, mulierem ipsam
inducens, ut ad religionem aliquam se transferret perpetuam continentiam
servatura, et viro licentiam tribuisti, ut uxorem duceret in nomine Domini,
quia pater fieri cupiebat. Contigit autem postea, quod mulier eadem
invenit qui seras huiusmodi reseravit, et abiiciens continentiam, quam
promisit, et quae alium virum habuerat, G. latori praesentium
supernupsit, pro quibus humiliter supplicasti, ut cum eis misericorditer
ageremus. Quamvis igitur semiplene nobis expresseris, quomodo dicta mulier
se promiserit continentiam servaturam, utrum videlicet simplici verbo, an voto
solenni, utrumve ad religionem transierit, ut promisit, an contra promissionem
suam in domo remanserit, et qualiter seras illas fecerit reserari, utrum
videlicet artificio medici, an concubitu viri, seu alio quolibet modo: nos
tamen, perspicaciter attendentes, quod impedimentum illud non erat perpetuum,
quod praeter divinum miraculum per opus humanum absque corporali periculo
potuit removeri, sententiam divortii per errorem, licet probabilem, novimus
esse prolatam, quum pateat ex postfacto, quod ipsa cognoscibilis erat illi,
cuius simili commiscetur, et ideo inter ipsam mulierem et primum virum
dicimus matrimonium exstitisse. Quare inter eam et praefatum G. matrimonium non
esse censemus, eosque praecipimus ab invicem separari. Et si praedicta mulier
ad religionem transivit, sicut asserit promisisse, primus vir, qui non cognovit
eandem, cum ea remaneat, cum qua postmodum ecclesiae auctoritate contraxit;
alioquin idem vir, ea dimissa, quam postea superduxit, debet ad
illam redire, cum qua primo contraxit nisi se voto mulier illa constrinxerit ad
continentiam observandam, ut intelligatur per hoc cum praefato G. fornicata
fuisse, vel nisi se fornicario modo alii viro miscuerit, ut primus vir
praetextu fornicationis, quam [ipsa] commisit, eius velit
consortium declinare. Nam si tantum simplici verbo se promisit continentiam
servaturam, et postea in conspectu ecclesiae nupsit memorato G., quamdiu
articulus iste dubitabilis erat, praesumi non debet, quod fornicaretur cum
illo, sed amodo non debet cum illo aliquatenus remanere. Per haec autem
quaestionem illam noveris esse solutam, qua quaeritur, utrum ea, quae adeo
arcta est, ut nulli possit carnaliter commisceri, nisi per incisionem aut alio
sibi modo violentia inferatur, non solummodo levis, sed forte tam gravis, ut ex
ea mortis periculum timeatur, ad matrimonium contrahendum debeat idonea
perhiberi. Similiter illa, quae viro, cui nupserat, adeo arcta est, ut nunquam
ab eo valeat deflorari, si ab eo sit per iudicium ecclesiae separata, et nubat
alteri [viro], cui arcta non sit, et per frequentem usum secundi
reddatur etiam apta primo, utrum ad eum redire debeat, cum quo prius foedus
inierat coniugale. De talibus autem non est facile iudicandum, quum finale
iudicium pendeat ex futuro. Tu ergo, secundum quod superius est distinctum,
facias quod decrevimus per censuram ecclesiasticam appellatione postposita
firmiter observari. [Dat. Ferentini V. Non. Iul. Ao. IX. 1206.]
- Capitulum VII.
Si uxor dicit, virum, cui
cohabitavit per triennium, non habere potentiam coeundi, eis hoc iurantibus cum
septima manu propinquorum, matrimonium separatur. H. d. inhaerendo verbis
literae.
- Honorius III.
Literae vestrae nobis
exhibitae continebant, quod, quum causa matrimonii, quae inter M. mulierem et
A. eius virum Atrebatensis dioecesis vertitur, vobis fuisset a bonae
memoriae Innocentio Papa praedecessore nostro commissa, dicta M. proposuit,
coram vobis, quod, quum iam octo annis elapsis dicto A. fuisset
matrimonialiter copulata, et diu cohabitasset eidem, nunquam tamen, licet
esset viripotens, ab eo cognita fuerat, sed adhuc integra permanebat, eo,
quod praedictus vir eius non habebat potentiam coeundi; quare petebat, inter
eos divortium celebrari. Praedictus vero A. nihilominus fatebatur,
quod illam nunquam cognoverat, licet ad eius obsequium se facilem exhibuerit
et paratam, sed tamen se habere potentiam cognoscendi alias asserebat. Vos
vero, ne id forte confiterentur in fraudem, a matronis bonae opinionis,
fide dignis ac expertis in opere nuptiali, dictam fecistis inspici mulierem,
quae perhibuerunt testimonium, ipsam adhuc virginem permanere. Postmodum per
presbyterum, de cuius parochia vir praedictus exstitit, fecistis diligenter
inquiri, utrum vir ipse aliquam cognovisset, nec per inquisitionem ipsam
vobis constare potuit, aliquam esse carnaliter cognitam ab eodem. Muliere autem
instanter requirente divortium, et dicente, quod mater esse volebat, et
filios procreare, proponente vero viro, quod paratus erat stare consilio et
voluntati ecclesiae, iniunxistis eisdem, ut humiliter reciperent et
agerent poenitentiam de commissis, et sic forte placeret Deo, qui matrimonii
fuit institutor et auctor, ut opus matrimonii consummarent; qui post plures
terminos, ad commanendum sibi a vobis indultos, ad vestram reversi
praesentiam, consona voce dixerunt, quod non poterant carnaliter commisceri. Propter
quod de ipsorum consensu causam huiusmodi apostolico duxistis iudicio
relinquendam. Quocirca vobis iterato per apostolica scripta
mandamus, quatenus, si ita est, et constiterit vobis, praefatum virum et
mulierem infra praedictos annos per continuum triennium insimul habitasse,
ipsis cum septima propinquorum manu firmantibus iuramento, se commisceri
carnaliter nequivisse, proferatis divortii sententiam inter eos.
|
|