Testimonia

Textus:

Martini Episcopi Bracarensis Opera Omnia, pp. 288-304

(Papers and Monographs of the American Academy in Rome, XII)

ed. Claude W. Barlow, New Haven: Yale University Press, 1950

Editio digitalis: Angus Graham

University of Sharjah, United Arab Emirates

___________________________________________________________________________

Appendices

Original Sources for the Life of St. Martin of Braga

Appendix 1   Appendix 2   Appendix 3   Appendix 4   Appendix 5   Appendix 6   Appendix 7   Appendix 8   Appendix 9   Appendix 10   Appendix 11   Appendix 12   Appendix 13   Appendix 14   Appendix 15   Appendix 16  

____________

Appendix 1

Regula fidei catholica, with capitula against the followers of Priscillian, appended to the minutes of the First Council of Toledo; in PL, Vol. LXXXIV, cols. 333-334.

Regula fidei catholicae contra omnes haereses et quam maxime contra Priscillianos, quas episcopi Tarraconenses, Carthaginenses, Lusitani, et Baetici fecerunt, et cum praecepto papae Urbis Leonis ad Balconium episcopum Galleciae transmiserunt. Ipsi etiam et supra scripta viginti canonum capitula statuerunt in concilio Toletano.

Credimus in unum verum Deum Patrem, et Filium, et Spiritum Sanctum, visibilium et invisibilium factorem, per quem creata sunt omnia in caelo et in terra: hunc unum Deum et hanc unam esse divinae substantiae Trinitatem: Patrem autem non esse ipsum Filium, sed habere Filium qui Pater non sit: Filium non esse Patrem, sed Filium Dei de Patris esse natura: Spiritum quoque Paraclitum esse, qui nec Pater sit ipse, nec Filius, sed a Patre Filioque procedens. Est ergo ingenitus Pater, genitus Filius, non genitus Paraclitus, sed a Patre Filioque procedens. Pater est cuius vox haec est audita de caelis: Hic est Filius meus in quo mihi bene complacui; ipsum audite. Filius est qui ait: Ego a Patre exivi et a Deo veni in hunc mundum. Paraclitus Spiritus est de quo Filius ait: Nisi abiero ego ad Patrem, Paraclitus non veniet ad vos. Hanc Trinitatem personis distinctam, substantiam unitam virtute et potestate et maiestate indivisibilem, indifferentem: praeter hanc nullam credimus divinam esse naturam, vel angeli vel spiritus, vel virtutis alicuius quae Deus esse credatur. Hunc igitur Filium Dei Deum natum a Patre ante omne omnino principium sanctificasse uterum Mariae virginis, atque ex ea verum hominem sine virili generatum semine suscepisse, duabus dumtaxat naturis, id est deitatis et carnis, in unam convenientibus omnino personarum, id est Dominum nostrum Iesum Christum: nec imaginarium corpus aut phantasmatis alicuius in eo fuisse, sed solidum atque verum: hunc et esurisse, et sitisse, et doluisse, et flevisse, et omnes corporis iniurias pertulisse: postremo a Iudaeis crucifixum et sepultum, et tertia die resurrexisse: conversatum postmodum cum discipulis suis, quadragesima post resurrectionem die ad caelum ascendisse: hunc Filium hominis etiam Dei Filium dici: filium autem Dei Deum hominis filium appellari. Resurrectionem vero futuram humanae credimus carni: animam autem hominis non divinam esse substantiam aut Dei partem, sed creaturam dicimus divina voluntate creatam.

I. Si quis autem dixerit aut crediderit a Deo omnipotente mundum hunc factum non fuisse, atque eius omnia instrumenta, anathema sit.

II. Si quis dixerit atque crediderit Deum Patrem eundem esse Filium vel Paraclitum, anathema sit.

III. Si quis dixerit vel crediderit Dei Filium eundem esse Patrem vel Paraclitum, anathema sit.

IV. Si quis dixerit vel crediderit Paraclitum vel Patrem esse vel Filium, anathema sit.

V. Si quis dixerit vel crediderit carnem tantum sine anima a Filio Dei fuisse susceptam, anathema sit.

VI. Si quis dixerit vel crediderit Christum innascibilem esse, anathema sit.

VII. Si quis dixerit vel crediderit deitatem Christi convertibilem fuisse, vel passibilem, anathema sit.

VIII. Si quis dixerit vel crediderit alterum Deum esse priscae legis, alterum Evangeliorum, anathema sit.

IX. Si quis dixerit vel crediderit ab altero Deo mundum factum fuisse, et non ab eo de quo scriptum est: In principio fecit Deus caelum et terram, anathema sit.

X. Si quis dixerit vel crediderit corpora humana non resurgere post mortem, anathema sit.

XI. Si quis dixerit vel crediderit animam humanam Dei portionem vel Dei esse substantiam, anathema sit.

XII. Si quis dixerit vel crediderit alias scripturas, praeter quas Ecclesia catholica recipit, in auctoritate habendas vel esse venerandas, anathema sit.

XIII. Si quis dixerit vel crediderit deitatis et carnis unam esse in Christo naturam, anathema sit.

XIV. Si quis dixerit vel crediderit esse aliquid quod se extra divinam Trinitatem possit extendere, anathema sit.

XV. Si quis astrologiae vel mathesi existimat esse credendum, anathema sit.

XVI. Si quis dixerit vel crediderit coniugia hominum, quae secundum legem divinam licita habentur, exsecrabilia esse, anathema sit.

XVII. Si quis dixerit vel crediderit carnes avium seu pecudum, quae ad escam datae sunt, non tantum pro castigatione corporum abstinendas, sed exsecrandas esse, anathema sit.

XVIII. Si quis in his erroribus Priscilliani sectam sequitur vel profitetur, ut aliud in salutari baptismo contra sedem sancti Petri faciat, anathema sit.

Appendix 2

Letter of Pope Vigilius to Bishop Profuturus, in PL, Vol. LXXXIV, cols. 829-832, with addition of section VII from a different manuscript tradition, printed in PL, Vol. CXXX, cols. 1073-1078.

Dilectissimo fratri Profuturo Vigilius.

Directas ad nos tuae caritatis epistolas plenas catholicae inquisitionis solicitudine gratanter accepimus, benedicentes Dei nostri clementiam, quia tales extremis mundi partibus dignatur suis ovibus providere pastores, per quos et pastibus valeant salutaribus abundare, et ab iniqui lupi rapacitate servari, ut insidias nequeant eius subreptionis incurrere. Unde certum est, quia promissae vos beatitudinis gratia subsequatur, quando a vobis caelestium perfectio doctrinarum tam laudabili sciscitatione perquiritur. Scriptum est enim: Beati qui scrutantur testimonia eius, in toto corde exquirunt eum. Hoc igitur, frater carissime, propositum tuae consultationis tota mente tractantes, de te quoque provenire confidimus, qui regulam catholicae fidei iisdem studes tenere vestigiis, quibus eam in apostolica sede cognoscis esse fundatam. Et quamvis sonus eorum toto orbe diffusus, et usque ad fines orbis terrae verba eorum distensa dilectionis tuae corda Christo praebuerint esse fidelia; tamen si quid ex his in Ecclesia, quae tuae gubernationi Deo auxiliante commissa est, necdum plena luce claruerit, ad eundem fontem, de quo illuc salutaris manaverat lympha, recurritis. Hinc est quod debita caritate sumus amplexi, quia fiducialiter de his unde apud eos observantiam esse dixistis ambiguam, nostra voluistis responsione firmari. Quapropter dilectionem tuam in Domino salutantes de singulis, quid iuxta catholicam disciplinam teneat apostolicae sedis auctoritas, subiectis aliquibus etiam sanctarum capitulis regularum te credidimus instruendum.

 

I. De Priscillianistis qui se ab esu carnium substrahunt.

Hoc primum de his, quos Priscillianae haeresis indicasti vitiis inquinari, sancta et convenienti religioni catholicae eos detestatione iudicas arguendos, qui ita se sub abstinentiae simulatae praetextu ab escis videntur carnium submoveri, ut hoc exsecrationis potius animo quam devotionis probentur efficere. In qua re quia nefandissimis Manichaeis esse consimiles approbantur, iuste Patrum venerabilium constitutis ab hac superstitione sub anathematis sunt interminatione prohibiti, ne aliquid ciborum contagione carnium crederent esse pollutum: quia in his omnibus, quae ad humanum victum misericordia divina concessit, nihil catholicis esse iudicatur immundum. Sic enim Titum doctor gentium Paulus monet apostolus dicens: Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil est mundum, sed polluta sunt eorum et mens et conscientia. Deum confitentur se nosse, factis autem negant abominabiles et increduli ad omne opus bonum reprobi. Similiter et alio loco ad Timotheum de huiusmodi cavendis operibus praedicavit dicens: In novissimis temporibus discedent quidam a fide attendentes spiritibus erroris, et doctrinis daemoniorum in hypocrisi loquentium mendacium, et cauteriatam habentium suam conscientiam, prohibentium nubere, et abstinentes a cibis, quos Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus et his qui cognoverunt veritatem, quia omnis creatura Dei bona, et nihil reiciendum quod cum gratiarum actione percipitur. Haec igitur sequentia Patrum venerabilium constituta specialiter eos censuerunt esse damnandos, qui, cum carnibus abstinerent, ea quoque credebant esse vitanda, quae carnibus fuisse videbantur admixta. Nam et ipse Dominus noster Iesus Christus ita praemonuit dicens: Non quae intrant in os coinquinant hominem, sed quae procedunt de ore haec sunt quae coinquinant. Quapropter nec abstinentiam Deo placitam reprobamus, nec eos qui exsecrantur Domini creaturam in nostra societate recipimus.

 

II. De trina mersione.

De baptismo quoque renascentium trina immersione solemniter adimplendo, similiter quid apostolica vel sanxerit vel observet auctoritas, in subiectis tua caritas evidenter agnoscet. Illud autem novelli esse iudicamus erroris, quod cum in fine psalmorum ab omnibus catholicis ex more dicatur: Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto: aliqui, sicut indicas, subducta una syllaba coniunctiva, perfectum conantur minuere vocabulum Trinitatis, dicendo: Gloria Patri, et Filio, Spiritui Sancto. Quamvis ergo ipsa nos ratio evidenter edoceat quia subducta una syllaba personam Filii, et Spiritus Sancti unam quodammodo esse designant, tamen ad errorem talium convincendum sufficit vox Domini Iesu Christi, quae designans in invocatione Trinitatis credentium debere baptisma celebrari, dixit: Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Ergo cum non dixerit in nomine Patris, et Filii Spiritus Sancti, sed aequalibus distinctionibus Patrem, et Filium, et Spiritum Sanctum iusserit nominari, constat illos omnino a doctrina dominica deviare qui aliquid huic voluerint confessioni subtrahere. Hos itaque tua caritas modis omnibus ad confessionis rectae trudeat tramitem revocare: qui si in errore permanserint, socii in nobis esse non possunt.

 

III. De his qui ab Arianis iterum baptizantur.

De his etiam qui, baptismatis gratia salutaris accepta, apud Arianos iterum baptizati profundae voraginis sunt morte demersi, quid per singulos ordines vel aetates antecessorum nostrorum decreta censuerint, quia multiplici sunt ratione digesta, ex nostro scrinio relevata capitula his subiecta direximus. In quibus tamen illud specialius caritatem tuam conveniet observare, ut quia ex peccatis plurimis in gentibus iniquitas ista surrexit, in aestimatione tuae fraternitatis aliorumque pontificum per suas dioceses relinquatur, ut si qualitas et compunctio poenitentis devotio fuerit approbata indulgentiae quoque remedio sit vicina. Quorum tamen reconciliatio non per illam impositionem manus, quae invocatione Sancti Spiritus fit, operatur, sed per illam, quae poenitentiae fructus acquirit, et sanctae communionis restitutione perficitur.

 

IV. De ecclesiarum restauratione in fabricis,

vel dedicatione quid sit observandum.

De fabrica vero cuiuslibet ecclesiae, quae diruta fuerat, restauranda, et si in eo loco consecrationis solemnitas debeat iterari in quo sanctuaria non fuerunt, nihil iudicamus officere, si per eam minime aqua exorcidiata iactetur; quia consecrationem cuiuslibet ecclesiae, in qua sanctuaria non ponuntur, celebritatem tantum scimus esse missarum. Et ideo si qua sanctorum basilica a fundamentis etiam fuerit innovata, sine aliqua dubitatione, cum in ea missarum fuerit celebrata solemnitas, totius sanctificatio consecrationis implebitur. Si vero sanctuaria quae habebat ablata sint, rursus eorum repositione et missarum solemnitate reverentiam sanctificationis accipiat.

 

V. De paschae festivitate et precum ordine, ac missarum solemnitate.

Pascha vero futurum nos, si Deus voluerit, octavo Kalendarum Maiarum die celebraturos esse cognoscite. Ordinem quoque precum in celebritate missarum nullo nos tempore, nulla festivitate significamus habere diversum, sed semper eodem tenore oblata Deo munera consecrare. Quoties vero paschalis aut ascensionis Domini, vel Pentecostes, et Epiphaniae, sanctorumque Dei fuerit agenda festivitas, singula capitula diebus apta subiungimus, quibus commemorationem sanctae solemnitatis aut eorum facimus, quorum natalitia celebramus: cetera vero ordine consueto prosequimur. Quapropter et ipsius canonicae precis textum direximus subter adiectum, quem Deo propitio ex apostolica traditione suscepimus. Et ut caritas tua agnoscat quibus locis aliqua festivitatibus apta connectimus, paschalis diei preces simul adiecimus. His igitur fraternitatis tuae inquisitioni responsis, Deum nostrum, quantum possumus, exoramus, ut omnibus catholicae religionis ecclesiis circa universos quos sibi fideles efficit gratiae suae dona multiplicet, et ab omnibus insidiis spiritualis hostis atque carnalis cunctos populos suos reddere dignetur immunes. Significamus etiam beatorum apostolorum vel martyrum, sicut sperasti, sanctas nos affectui tuo destinasse reliquias, praesumentes fidem vestram eorum deinceps plenius esse meritis adiuvandam.

 

VI. Quod in nomine Trinitatis debeat baptizari.

Si quis episcopus aut presbyter iuxta praeceptum Domini non baptizaverit in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, sed aut in una persona Trinitatis, aut in duabus, aut in tribus Patribus, aut in tribus Filiis, aut in tribus Paraclitis, proiciatur de Ecclesia Dei.

VII. Nulli vel tenuiter sentienti, vel pleniter sapienti dubium est, quod Ecclesia Romana fundamentum et forma sit Ecclesiarum, a qua omnes ecclesias principium sumpsisse nemo recte credentium ignorat: quoniam licet omnium apostolorum par esset electio, beato tamen Petro concessum est, ut ceteris praeemineret, unde et Cephas vocatur, quia caput est et primus omnium apostolorum. Et quod in capite praecessit, in membris sequi necesse est. Quamobrem sancta Romana Ecclesia eius merito Domini voce consecrata, et sanctorum Patrum auctoritate roborata, primatum tenet omnium Ecclesiarum, ad quam tam summa episcoporum negotia et iudicia atque querelae, quam et maiores ecclesiarum quaestiones, quasi ad caput semper referenda sunt. Nam et qui se scit aliis esse praepositum, non moleste ferat aliquem esse sibi praelatum. Ipsa namque Ecclesia quae prima est ita reliquis ecclesiis vices suas credidit largiendas, ut in parte sint vocata solicitudinis, non in plenitudine potestatis, unde omnium appellantium apostolicam sedem episcoporum iudicia et cunctarum maiorum iudicia causarum eidem sanctae sedi reservata esse liquet, praesertim cum in his omnibus eius semper sit exspectandum consultum: cuius tramiti si quis obviare tentaverit sacerdotum causas se non sine honoris sui periculo apud eandem sanctam sedem noverit redditurum. Data Kalend. Martii, Wisiliano et Iohanne IV consulibus.

Appendix 3

Paschasius, monk of Dumium. Prologue to his translation of the Vitae Patrum, as printed in PL, Vol. LXXIII, col. 1026, from H. Rosweyde, with a few corrections here added from three manuscripts: Bruxelles, 8216-18, IX century; Verona, XVI (14), IX century; Bruxelles, 8623-26, XII century.

Domino venerabili patri Martino presbytero et abbati Paschasius.

Vitas Patrum Graecorum, ut cetera, facundia studiose conscriptas iussus a te, sanctissime pater, in Latinum transferre sermonem, insolito, si licuisset, operi renuissem. Neque enim umquam quod scribi vel legi potest excudi, ingenio aut cordis conscientia prohibente. Scire enim me quod nihil sciam non audeo dicere, ne verbum hoc sapientissimo Socrati subripiam. Sed quia tua pariter necesse est iussione utar, non gloriabor ingenio; sed fidem quam tibi debeo etiam in opere iniuncto praestabo. Verum quia eloquentium virorum libri sunt plurimi sermone Latino conscripti, quorum lectionis expertum esse, te etiam adstruente testificor, si quid de illis aut hic insertum forte repereris, aut minus eleganter expressum, ne meae culpae reputetur exoro; quia sicut in dato mihi codice reperi ea scripta, sic transtuli, licet nec ea studiose posse me proferre profiteor. Unde restat ut quod te iubente coepi, te orante perficiam: quae tamen si scribenda decreveris, ut tuo polire sermone digneris exposco. Neque enim mihi liquebit quaedam placuisse tibi, si non et aliqua displicuisse cognoverim.

Appendix 4

Venantius Fortunatus, Carminum libri, in "Monumenta Germaniae historica, auctores antiquissimi," rec. F. Leo (Berlin, 1881), IV, 101-106.

V, 1 Ad Martinum episcopum Galliciae.

Domino Sancto atque Apostolico in Christi Regis exercitu post ducem Paulum primipilo Martino Episcopo Fortunatus.

Felici propulsa flatu recreabilis opinionis vestrae nostras aures aura demulsit et molli blandita lapsu, sibilo crepitante paradisiaci horti odoramenta saburrans, suavium florum nuntia nares ipsas aromate respirante suffivit, admodulanter indicans, sicut ad Orientem Eden a principio, ita decurso saeculo alterum ad occasum Deus plantasset Elysium, in quo fortior Adam, id est Martius Martinus, inexpugnabilis accola, Christi fide ditior viveret, perpetuo servante mandato; quem non tam ad auram dominus revisendum post meridiem pergeret, quam ipse vir factus paradisus inter perspicui cordis zmaragdinas plateas et vernantis operis inumbrantes corymbos (non quod ficus tergeret, sed fructus ornaret) inambulantis in se beati redemptoris adhaesura vestigia coherceret fide figente: unde nec ad monumentum pii conditoris laberetur praesentia, quia nec in atomo plasma noteretur in culpa, sed per illas beatitudines velut odori nemoris inlectus deliciis et vernulam dominus et verna dominum possideret; utpote cum, alternante sibi concatenati dulcedine, nec iste fugaretur admissu nec ille frauderetur amplexu.

[2] Hinc inhiantibus animis, medullis aestuantibus, oculis suspectis, palmis extentis, fervens magis quam sitiens praestolabar epistolae vestrae magna, si vel parva nubecula madidanti vellere bibulus umectarer, desiderii conscius, vota voto praeveniens, si quid de vobis certissime vel per undas mobiles fixa mihi littera nuntiaret, ita ut ariditatem meam conloquii vestri temperaturus imber sic inrigaret, paginam ne deleret.

[3] Quo tamen providentiae divinae consulto per filium vestrum, venerandum mihi Domitium, sancta caritate refertam suscepi crescens epistolam quae, ut vos nostis arte compacta, ut ego sensi flore confecta, bibentem se potius quam legentem fere per singulos apices pigmentato affamine inebriatura dives pauperem propinavit et, ut ita dixerim, quasi Falernii nobilis ipso me prius odore pincernante supplevit, gemina dicendi fruge congesta, condita sale, melle perfusa, permixta blanditie cum vigore, me peregrini poculi, quantum desuetum plus avidum dum pars inlicet, pars deterret (in ancipiti posito conviva rusticulo nec sustinente magna bibente) consentio dulcedini qui cedo virtuti.

[4] Hoc igitur fluente dono venit ad me, fateor, per cana ponti fons poculi, venit, pater optime, per salsum mare quod sitim restingueret, et venit Oceanitide miscente fluctu mera dulcedo, cuius liquor non fauce tenus saperet, sed arcana mulceret: quippe quod non carnem foveris tali potu, sed spiritum; unde, ut vere prosequar, huius uva palmitis nobis sitim prorogat, dum propinat.

[5] Hac inopia fruge delapsa per gurgitem primus iste mihimet venit fructus e fluctibus: detulit puppis illa reliquis forsan alumen, mihi vestri conloquii certe lumen, commercio tali discrepante mercatu, quod aliis aliud ad pretium, hoc nobis inemptum: illinc restinguitur, hinc purgatur; illud inficit, hinc nivescit.

[6] Quid loquar de perihodis epichirematibus enthymemis syllogismisque perplexis? quo laborat quadrus Maro, quo rotundus Cicero. Quod apud illos est profundum, hic profluum, quod illic difficillimum, hic in promptu: comperi paucis punctis, quoniam quo volueris, colae pampinosae diffundis propagines, quod vero libuerit, acuti commatis falce succidis, ut cauti vinitoris studio moderante nec in hoc luxurians germinet umbra fastidium; et illuc tensa placeat propago cum fructu.

[7] Nam quod refertis, in litteris post Stoicam Peripateticamque censuram me theologiae ac theoriae tirocinio mancipatum, agnosco quid amor faciat, cum et non merentes exornat. Cur tamen, bone pater, in me reflectis quod tuum est ac de me publice profers quod tibi privatum est? Cum prima sint vobis nota et secunda domestica: nam Plato Aristoteles Chrysippus vel Pittacus cum mihi vix opinione noti sint nec legenti Hilarius Gregorius Ambrosius Augustinusque vel, si visione noti fierent, dormitanti; et ego vere senserim (eo quod copiae artium apud vos velut in commune diversorium convenerunt) ipsa vobis tenacius quae sunt caelo propinquius, quia non oblectamini tam pompa dogmatum quam norma virtutum. Unde proculdubio caelestium clientela factus es Cleantharum.

[8] Sed quid ego haec autumo, dulcissime pater et vere Christi discipule, qui, ad instar Samaritani vinum miscens et oleum aegroto decubanti, blandum mihi malagma porrexisti, mercedem pii operis relaturus cum venerit qui se stabulario aera pensare debiti repromisit, custodiens in vobis, pontifex summe, quod contulit, sciens suis oculis hoc placere dignissime, quod ipsam apud te vincit dignatio dignitatem.

[9] Quapropter sacratissimae, sincerissimae atque clementissimae apostolicae coronae vestrae plantas supra meum pectus stratus inponens et ultimus ego membra subdita vel pedum vestrorum recubatorium faciens ita vestrae pietati avido desiderio me commendans deposco in domino, ut inter peccatorem et redemptorem mundi alter quodammodo mediator accedens levigato delicto, probe pater, reprobum reconcilies post reatum.

[10] Et quia vestris litteris fiduciae pignus accepi, pietatis vestrae filias et famulas Agnem et Radegundem una mecum devote earum desiderio mandato commendo, communiter supplicantes, ut apud domnum Martinum pro nobis verba faciens tam fidus intercessor accedas qualis apud dominum ipse tum promptus extitit, cum cadaver examinum non prius dimitteret quam mors mortuum dimisisset (est enim ratio consequens, ut per vos illinc nobis redeat spes patrocinii, quia ad vos hinc prodiit pars patroni); coram domino supplicans, pie pater, ut in gratia vestra receptus vel apud eos, qui vestri sunt, commendatus sentiam tam oratione quam carmine te doctore regi, genitore diligi, duce progredi, tutore muniri.

[11] Praesentium vero portitorem famulum vestrum vere mihi bonum Bonosum pietatis vestrae supplex accedens, nec prius relaxans pedes, quam dulcis pater promiseris, qua valeo prece supplex commendo: qui interventu sanctorum cum vobis sospes occurerit absentis vota praesens exsolvens, illud prius obtineam, ut quis quam primum huc commeat, me celebris verbi vestri gaudia festiva respergant.

Martini meritis cum nomine nobilis heres,

pro Fortunato, quaeso, precare deum.

V, 2 Item ad eundem.

Lumen apostolicum cum spargeret una triades

exciperetque novum mundus honore diem,

ut tenebras animae lux sementiva fugaret

et claram hauriret mens occulta fidem,

redditur avulsis spinis urbs Romula princeps

principis egregii vomere culta Petri;

Paulus ad Illyricos Scythicas penetrando pruinas

dogmate ferventi frigora solvit humi;

Mattheus Aethiopos adtemperat ore vapores

vivaque in exusto flumina fundit agro;

bellica Persidis Thomae subiecta vigori

fortior efficitur victa tiara deo;

lurida perspicuo datur India Bartholomaeo;

Andreae monitis extat Achaia seges.

Ne morer adcelerans, Martini Gallia prisci

excellente fide luminis arma capit.

Martino servata novo, Gallicia, plaude;

sortis apostolicae vir tuus iste fuit.

Qui virtute Petrum praebet tibi, dogmata Paulum,

Hinc Iacobi tribuens, inde Iohannis opem.

Pannoniae, ut perhibent, veniens e parte Quiritis

est magis effectus Gallisueba salus.

In sulcum sterilem vitae plantaria sevit,

quo matura seges fertilitate placet.

Heliae meritis alter redit imber aristis,

munera roris habens, ne praemat arva sitis;

neu iaceant stupidis arentia iugera sulcis,

influit inriguae fonte perennis aquae.

In ramis haeresis fidei pia germina fixit,

quodque oleaster erat pinguis oliva viret.

Quae stetit exilis viduatis frondibus arbor

iam paritura cibum floret honore novo.

Inponenda focis sine spe ficulnea tristis

praeparat ad fructum stercore culta sinum.

Palmitis uva tumens, avium laceranda rapinis,

hoc custode bono non perit uva lacu.

Rebus apostolicis direxit vinitor antes,

arva ligone movens, falce flagella premens.

Ex agro domini labruscam excidit inertem,

atque racemus adest quo fuit ante frutex.

De satione dei zezania vulsit amara,

surgit et aequalis laetificata seges.

Martino servata novo, Gallicia, plaude:

sortis apostolicae vir tuus iste fuit.

Pastoris studio circum sua septa recurrens,

ne lupus intret oves, servat amore greges;

supportante manu trahit ipse ad pabula Christi,

montibus instabilem ne voret error ovem.

Cuius vox refluens plebi de fonte salubri

ut bibat aure fidem, porrigit ore salem.

Hosti damna quidem, domino pia vota paravit

et commissa sibi dupla talenta refert,

vocem evangelicam expectans operarius almus,

ut sibi dicatur: 'servule perge bone:

quando fidelis enim mihi supra pauca fuisti,

supra multa nimis constituendus eris.

Ecce tui domini modo gaudia laetior intra,

proque labore gravi magna parata tibi.'

Auditurus eris vocem, Martine, beatam;

sed Fortunati sis memor ipse tui.

Quaeso precare, pater, videam tua gaudia tecum:

sic placeas regi poste patenti Petri.

Cum Radegunde humili supplex, pie, postulat Agnes,

ut commendatae sint tibi, sancte pater:

et crescente choro per carmina sancta sororum

complaceant domino, te duce mite, suo.

Atque adscita sibi servetur ab urbe Genesi

regula Caesarii praesulis alma pii.

Qui fuit antistes Arelas de sorte Lerini,

et mansit monachus pontificale decus.

Sedulitate patris proprias tuearis alumnas,

ut tibi proficiant haec bona si qua gerant:

unde inlustre caput cingas diademate pulchro

et grates dignas pro grege pastor agas.

Appendix 5.

Gregory of Tours, De virtutibus s. Martini, in Gregorii Turonensis opera. Libri octo miraculorum, "Mon. Germ. hist., scriptores rerum Merovingicarum," ed. B. Krusch (Hannover, 1885), I, 594-596.

Liber I, cap. 11, De Gallis Suavis conversis (written between 573 and 579 A.D.).

Defecit lingua sterilis, tantas cupiens enarrare virtutes. Chararici cuiusdam regis Galliciae filius graviter aegrotabat, qui tale taedium incurrerat, ut solo spiritu palpitaret. Pater autem eius faetidae se illius Arianae sectae una cum incolis loci subdiderat. Sed et regio illa plus solito, quam aliae provintiae, a lepra sordebat. Cumque rex videret, urgueri filium in extremis, dicit suis: "Martinus ille, quem in Galliis dicunt multis virtutibus effulgere, cuius, quaeso, religionis vir fuerat, enarrate?" Cui aiunt: "Catholicae fidei populum pastorali cura in corpore positus gubernavit, adserens, Filium cum Patre et sancto Spiritu aequali substantia vel omnipotentia venerari; sed et nunc caeli sede locatus, assiduis beneficiis non cessat plebi propriae provideri." Qui ait: "Si haec vera sunt quae profertis, discurrant usque ad eius templum fideles amici, multa munera deportantes; et si obtinent mei infantuli medicinam, inquisita fide catholica, quae ille credidit credam." Pensato ergo auro argentoque ad filii sui pondus, transmisit ad venerabilem locum sepulchri. Quo perlati, oblatis muneribus, exorant ad beatum templum pro aegroto. Sed insedente adhuc in patris pectore sectam, non continuo integram recipere meruit medicinam. Reversi autem nuntii narraverunt regi, se multas virtutes ad beati tumulum vidisse, dicentes: "Cur non sanaverit filius tuus, ignoramus." At ille intellegens, non ante sanari posse filium, nisi aequalem cum Patre crederet Christum, in honorem beati Martini fabricavit miro opere eclesiam, expeditamque, proclamat: "Si suscipere mereor viri iusti reliquias, quodcumque praedicaverint sacerdotes, credam." Et sic iterum suos dirigit maiori cum munere. Qui venientes ad beatum locum, reliquias postulabant. Cumque eis offerentur ex consuetudine, dixerunt: "Non ita faciemus, sed nobis, quaesumus, licentia tribuatur ponendi quae exinde iterum adsumamus." Tunc partem pallii sirici pensatam super beatum sepulchrum posuerunt, dicentes: "Si invenimus gratiam coram expetito patrono, quae posuimus plus in sequenti pensabunt, eruntque nobis in benedictione quaesita per fidem." Vigilata ergo una nocte, facto mane, quae posuerant pensitabant. In quibus tanta viri infusa est gratia, ut tam diu elevarent in sublimi aeream libram, quantum habere poterat quo ascenderet momentanea. Cumque elevatae fuissent reliquiae cum magno triumpho, audierunt voces psallentium qui erant in civitate detrusi in carcere, et admirantes suavitatem sonus, interrogant custodes, quid hoc esset. Qui dixerunt: "Reliquiae domni Martini in Gallicia transmittuntur, et ideo sic psallitur." Tunc illi flentes invocabant sanctum Martinum, ut eos sua visitatione liberaret. Exterritisque custodibus et in fugam versis, disruptis obicibus retenaculorum, liber populus surgit a vinculo, et sic usque ad sancta pignora, populo expectante venerunt, osculando flentes beatas reliquias simulque et gratias beato Martino pro sui absolutione reddentes, quod eos dignatus fuerit sua pietate salvare. Tunc, obtentis per sacerdotem a iudice culpis, incolomes dimissi sunt. Quod videntes gestatores reliquiarum, gavisi sunt valde, dicentes: "Nunc cognovimus, quod dignatur beatus antistis nobis peccatoribus propitium se praebere." Et sic gratias agentes, navigio prospero, sequente patroni praesidio, undis lenibus, temperatis flatibus, velo pendulo, mare tranquillo, velociter ad portum Galliciae pervenerunt. Tunc commonitus a Deo beatus Martinus de regione longinqua, qui ibidem nunc sacerdos habetur, advenit. Sed nec hoc credo sine divina fuisse providentia, quod ea die se commoveret de patria, qua beatae reliquiae de loco levatae sunt, et sic simul cum ipsis pignoribus Galliciae portum ingressus sit. Quae pignora cum summa veneratione suscipientes, fidem miraculis firmant. Nam filius regis, amissa omni aegritudine, sanus properat ad occursum. Beatus autem Martinus sacerdotalis gratiae accepit principatum. Rex unitatem Patris et Filii et Spiritus sancti confessus, cum omni domo suo crysmatus est. Squalor leprae a populo pellitur, et omnes infirmi salvantur, nec umquam ibi usque nunc super aliquem leprae morbus apparuit. Talemque ibi gratiam in adventu pignorum beati patroni Dominus tribuit, ut virtutes, quae ibidem illa die factae sunt, enarrare perlongum sit. Nam tantum in amore Christi nunc populus ille prumptus est, ut omnes martyrium libentissime susciperent, si tempus persecutionis adesset.

Appendix 6

Gregory of Tours, Historia Francorum, in Gregorii Episcopi Turonensis historiarum libri X, "Mon. Germ. hist., script. rer. Mer.," ed. B. Krusch (Hannover, 1937), I, Pt. 1¹, 243.

Liber V, cap. 37, De Martino Calliciense episcopo

(written between 580 and 584 A.D.).

Hoc tempore et beatus Martinus Galliciensis Episcopus obiit, magnum populo illi faciens planctum. (cf. Act., 8:2) Nam hic Pannoniae ortus fuit, et exinde ad visitanda loca sancta in Oriente properans, in tantum se litteris inbuit, ut nulli secundus suis temporibus haberetur. Exinde Gallitiam venit, ubi, cum beati Martini reliquiae portarentur, episcopus ordinatur. In quo sacerdotio impletis plus minus triginta annis, plenus virtutibus migravit ad Dominum. Versiculos qui super ostium sunt a parte meridiana in Basilica sancti Martini, ipse composuit.

Liber VI, cap. 1, et beatus Martinus Galliciensis episcopus obiit.

Appendix 7

Isidore of Seville, Chronicon, in Chronica minora, "Mon. Germ. hist., auct. ant.," ed. T. Mommsen (Berlin, 1894), XI, 476.

Anno 5772 mundi: Per idem tempus [i.e., Iustiniani] Martinus Domiensis episcopus Gallaecia in doctrina fidei praedicatur.

Appendix 8

Isidore of Seville, De viris illustribus, written between 615 and 618, in PL, Vol. LXXXIII, col. 1100.

Chapter 35. Martinus Dumiensis monasterii sanctissimus Pontifex, ex Orientis partibus navigans, in Gallaeciam venit, ibique conversis ab Ariana impietate ad fidem Catholicam Suevorum populis, regulam fidei et sanctae religionis constituit, ecclesias confirmavit, monasteria condidit, copiosaque praecepta piae institutionis composuit. Cuius quidem ego ipse legi librum de Differentiis quatuor virtutum, et aliud volumen Epistolarum, in quibus hortatur vitae emendationem, et conversationem fidei, orationis instantiam et elemosynarum distributionem et super omnia cultum virtutum omnium et pietatem. Floruit, regnante Theodemiro Rege Suevorum, temporibus illis, quibus Iustinianus in republica et Athanagildus in Hispaniis imperium tenuerunt.

Appendix 9

Isidore of Seville, Historia Gothorum Wandalorum Sueborum, in Chronica minora, "Mon. Germ. hist., auct. ant.," ed. T. Mommsen (Berlin, 1894), XI, 302-303. Isidore wrote this about 624.

Chapter 90 (longer recension). Multis deinde Suevorum regibus in Arriana heresi permanentibus tandem regni potestatem Theodimirus suscepit. Qui confestim Arrianae impietatis errore destructo Suevos catholicae fidei reddidit innitente Martino monasterii Dumiensis episcopo fide et scientia claro, cuius studio et pax ecclesiae ampliata est et multa in ecclesiasticis disciplinis Galliciae regionibus instituta.

Appendix 10

Maximi Caesaraugustani episcopi chronicon (430-606) is usually considered to be spurious,

cf. Gustav von Dziačowski, Isidor und Ildefons als Litterarhistoriker, "Kirchengeschichtliche Studien" (Münster, 1898), IV, Heft 2, 80. The text may be found in PL, Vol. LXXX, cols. 617-632.

There are notes concerning Braga under the years 550, 561, 569, 571, and 585.

St. Martin's death is given under the latter year in the following words:

Sanctus Martinus metropolitanus Bracarensis plenus dierum et bonorum operum miraculis clarus ad Dominum emigrat.

Appendix 11

Minutes of the Tenth Council of Toledo of the year 656, in PL, Vol. LXXXIV, col. 449.

Vividis tractatibus invenire quod iustum est, et experientia esse iudicantium comprobatur, et iusti summa iudicii plenior invenitur. Adeo mentis intentionem, orisque simul, studia deducentes agnitione audiendi negotii delatum est ad nos in conventu sancti concilii, ex directo gloriosi domini nostri Reccesvinthi regis, per illustrem virum Wambanem, testamentum gloriosae memoriae sancti Martini ecclesiae Bracarensis episcopi, qui et Dumiense monasterium visus est construxisse; ut reserato eo quid illic memoratus beatissimus vir decrevisset nostrae cognitioni pateret. Quo testamento in omnium conventu relecto, comperimus hunc ex ordine a memorato principe ad nos esse directum: quoniam idem gloriosae memoriae sanctissimus vir ita decreverat, ut succedentibus per ordinem regibus, ad complementum eius ipsius testamenti constitutio commendata maneret.

Appendix 12

Aimoinus, monk of Fleury, Historia Francorum, written about 1000, in PL, Vol. CXXXIX, col. 719.

III, 39. Ea tempestate beatus Martinus Galliciensis migravit ad Dominum. Hic Pannonia oriundus, loca sancta in Oriente circumiens, abunde se illic litteris imbuit, et per Galliciam revertens, in basilica, quae prima apud Hispanos in honore sancti Martini dedicata est, pontifex ordinatus, triginta in hoc officio explevit annos.

Appendix 13

Sigebert of Gembloux, Liber de scriptoribus ecclesiasticis, written about 1111, in PL, Vol. CLX, cols. 551, 572.

Chapter 19. Martinus, episcopus Galliciensis, scripsit Librum de virtutibus quatuor, ad Mironem regem Galliciae, quem libellum praetitulavit Honestae vitae formulam.

Chapter 117. Martinus episcopus transtulit, per manum Paschasii diaconi, Interrogationes et responsiones plurimas sanctorum Aegyptiorum Patrum, in Dumiensi coenobio.

Appendix 14

The notice in Anonymus Mellicensis, De scriptoribus ecclesiasticis, chap. 38, written about 1130, in PL, Vol. CCXIII, col. 973, is taken directly from Sigebert of Gembloux.

Appendix 15

The notice in Honorius of Autun, De scriptoribus ecclesiasticis, III, 26, written about 1150, in PL, Vol. CLXXII, cols. 226-227, is taken directly from Isidore.

Appendix 16

From an old breviary in use in the cathedral at Braga, under the date of March 20, comes an account of St. Martin, which must have been composed before the final date of the text of the breviary, or before 1340; cf. José Augusto Ferreira, Estudos histórico-litúrgicos (Coimbra, 1924), p. 273. The text has been published in D. Jeronymo Contador de Argote, Memorias para a historia ecclesiastica do arcebispado de Braga (Lisbon, 1732-47), III, 442-450.

INCIPIUNT ACTUS BEATI MARTINI DUMIENSIS.

LECTIO I.

Post ascensionem Domini nostri Iesu Christi cum iam sonus apostolicae praedicationis per universas mundi partes exisset, et Arria heresis contra fidem catholicam dimicaret anno ab incarnatione Domini quadragentesimo sexagesimo quarto extitit apostata quidam Arrianus ex Gallicana oriundus Aiax nomine hostis catholicae fidei et divinae trinitatis, qui in Hispaniam proficiscens totam Suevorum gentem lethali tabe infecit. Multis deinde Suevorum et regibus et gentibus in Arriana heresi permanentibus, tandem regni potestatem Theodomirus suscepit, qui confestim Arrianam impietatem per beatum Martinum Dumiensem episcopum errore destructo Suevos catholicae fidei reddidit, sicut Isidorus Hispalensis ecclesiae episcopus in libro virorum illustrium narrat; sic enim ait: Beatus Martinus Dumiensis ecclesiae sanctissimus pontifex ex Orientis partibus navigans Gallaeciam venit ibique conversis ab Arriana impietate ad fidem Suevorum populis regulam fidei sanctae religionis normam instituit. Ecclesias informavit, monasteria condidit, copiosaque praecepta piae institutionis composuit.

 

LECTIO II.

Cuius quidem ego ipse librum legi de differentiis quatuor virtutum et quendam tractatum pro castigatione rusticorum, qui iam in fide manentes adhuc honorem idolis exhibebant, aliud quoque volumen epistolarum eius in quibus hortatur vitae emendationem, et conversationem fidei, orationis instantiam, eleemosinarum distributionem, et super omnia cultum virtutum omnium et pietatem. Iste Martinus transtulit sententias in vitas Patrum Aegyptiorum de Graeco in Latinum; et sunt Canones ex Orientalium antiquorum Patrum synodis ab eodem venerabili Martino episcopo in Bracarensi synodo excerpti, et emendati tituli, ut clericorum et laicorum seorsum sententias restauret, ut quod translatores de Graeco in Latinum obscurius dixerant, vel scriptorum ignavia depravaverat aut immutaverat simplicius et emendacius omnia uno contineantur in loco.

 

LECTIO III.

Haec est epistola quam idem beatus Martinus direxit ad Lucensem episcopum ... Then follows in full the letter of St. Martin to Nitigisius, bishop of Lugo, which forms a preface to the canons.

 

LECTIO IV.

Notandum autem quod prima synodus Bracarae celebrata fuit in era DLXIXa, regnante Ariamiro, Lucretio existente Bracarensi metropolitano, cum octo episcopis qui eidem concilio interfuerunt, quorum unus fuit Martinus Dumiensis episcopus. Secunda synodus et tertia fuerunt celebratae ab eodem beatissimo Martino cum undecim episcopis in era sexcentesima decima, regnante Mirone, de qua Hispaniarum doctor Sanctus Isidorus in libro Sententiarum ait. In synodo Bracarensi tertia sunt Capitula ex Orientalium Patrum synodis a beato Martino Bracarensi episcopo ordinata atque collecta et de Graeco in Latinum translata. Quando autem Theodemirus, qui et Mirus dicitur, fecit concilium episcoporum apud Lucum fieri regnabat Bracarae Ariamirus. Defuncto vero Ariamiro cepit Mirus Bracaram, et Martinus Bracarensis cum undecim episcopis concilium celebravit.

Here follow in full the minutes of the council held in Braga in 572. The Actus then close with the following words:

 

LECTIO IX.

... Floruit itaque beatus Martinus episcopus regnante Theodomiro rege Suevorum, temporibus illis quibus Iustinianus in republica et Athanagildus in Hispania imperium tenuere. Ordinatus est autem Martinus episcopus Nonas Aprilis sub era DLXLIIIIa. Dedicatio autem basilicae Dumiensis in era DLXLVIa. Vixit vero in episcopatu annos viginti tres. Obiit autem duodecimo Kalendas Aprilis sub era DCXVIIa, regnante Domino nostro Iesu Christo, cui est honor et gloria, virtus et potestas per infinita saecula saeculorum. Amen.