Evangeliorum libri IV

Liber II

v. 1-42: Matth. 8: 16-27

v. 43-74: Marc. 5: 1-17

v. 75-98: Matth. 9: 1-9

v. 99-126: Joh. 1: 43-51

v. 127-176: Joh. 2: 1-23

v. 177-243: Joh. 3: 1-21

v. 244-346: Joh. 4: 3-53

v. 347-429: Matth. 9: 10-38

v. 430-508: Matth. 10: 1, 5-39

v. 509-560: Matth. 11: 1-15, 25-30

v. 561-636: Matth. 12: 1-15, 22-37

v. 637-691: Joh. 5: 20-46

v. 692-732: Matth. 12: 38-50

v. 733-829: Matth. 13: l-36a

___________________________________________________

Liber secundus

Iamque dies prono decedeins lumine pontum

Inciderat, furramque super nox caerula pallam

Sidereis pictam flammis per inane trahebat:

Cum multos homines mentis languore ruentes

5

Devinctosque animam furibunda daemonis arte

Certantes populi caeca iam nocte ferebant.

Sed verbum Christi tanto languore remoto

Omnibus indulgens praebebat munera Patris.

Ecce sed exorta maior cum luce tumultus

10

Gratantis populi cum turbis; anxius ille

In mare velivolum celsam deducere iussit

Discipulis puppim. Precibus tum scriba profusis

Navigio Sancti pariter poscebat abire.

Olli Christus ait: «Quo me tu, striba, sequeris?

15

Vulpibus in saltu rupes excisa latebram

Praebet, et aeriis avibus dat silva quietem;

Ast hominis nato nullis succedere tectis

Est licitum: gentis sic sunt molimina vestrae.»

Tunc e discipulis unus sic ore rogabat:

20

«Ultima defuncto debentur munera patri,

Sed spatium tribuat tua nobis, Sancte, voluntas,

Ut liceat miseri genitoris condere corpus.»

Christus ad haec: «Itiner melius comitabere nostrum

Et sine defunctis defunctos condere terrae.»

25

Conscendunt navem ventoque inflata tumescunt

Vela suo, fluctuque volat stridente carina.

Postquam altum tenuit puppis, consurgere in iras

Pontus et immissis hinc inde tumescere ventis

Instat et ad caelum rabidos sustollere montes;

30

Et nunc mole ferit puppim nunc turbine proram,

Inlisosque super laterum tabulata receptant

Fluctus disiectoque aperitur terra profundo.

Interea in puppi somnum carpebat Iesus.

Illum discipuli pariter nautaeque paventes

35

Evigilare rogant pontique pericula monstrant.

Ille dehinc: «Quam nulla subest fiducia vobis!

Infidos animos timor inruit!» Inde procellis

Imperat et placidam sternit super aequora pacem.

Ille inter sese timidis miracula miscent

40

Conloquiis, quae tanta siet permissa potestas,

Quodve sit imperium, cui sic freta concita ventis

Erectaeque minis submittant colla procellae.

Iam Gerasenorum steterat sub litore puppis;

Ecce sed egresso iuvenis – mirabile dictu –

45

Occurrit, miseram cui mentem spiritus ater

Inmunda implebat lacerans virtute furoris.

Illi grata domus tetris habitare sepulcris;

Nec poterat rapidum quisquam retinere furorem,

Fortia quin etiam rumpebat vincula ferri

50

Scindebatque graves ut lanea fila catenas.

Et iam compedibus levis insultare solutis

Ludus erat saxisque ferum concidere pectus.

Isque ubi pergentem Christum per litora vidit,

Cum clamore ruit longeque accurrit adorans:

55

«Regnantis semper Domini certissima proles,

Oramus, ne nos solitae regionis ab oris

Excutias longe tormentis excruciatos.

Nam nomen legio est nobis multosque sub uno

Nomine consociat fiatus vis sola nocendi.

60

Cernis, ut inmundi subigant haec pascua porci?

His saltem liceat rabiem satiare repulsam,

Per Patris altithroni nomen sublime rogamus.»

Imperat his hominis mentem dimittere Christus

Porcorumque sinit gregibus finire furores.

65

Iamque hominis stupidum decusso daemone pectus

Insperata suae veneratur dona salutis.

Et iam praecipites scopulorum margine porci

In mare coniecti properant disperdere vitas.

At vero e speculis miracula tsmta paventes

70

Diffugiunt urbisque ruunt ad tecta subulci

Et famam accendunt populosque ad litora cogunt.

Insanum vero iuvenem postquam resipisse

Credere cernentum populorum turba coacta est,

Orabunt pavidi, regionem linqueret illam.

75

Inde domum repedat terrarum lumen Iesus.

Ecce revertenti iuvenis torpentia membra,

Officium quorum morbus dissolverat aeger,

Ante pedes Christi lecto posuere cubantem.

Quem miserans animo verbis conpellat Iesus:

80

«Adsit certa tuae, iuvenis, constantia menti,

Nam tibi praeteritus vitae donabitur error.»

Hoc dictum scribae mentis per operta malignae

Carpebant, quod verba Dei virtute ferenda.

Protulerat Christus. Sed pectora talia cernens,

85

«Hoc, inquit, verbum scribarum dicta retractant.

Quod quanto levius fuerit dixisse sequentis

Et dicti et facti pariter virtute probabunt,

Et mihi concessum peccata remittere cernent.

Quapropter iuvenis, firmato corporis usu

90

Surge vigens stratumque tuum sub tecta referto.»

Surrexit lectumque humeris iam fortibus aptat,

Per mediumque vigens populi mirantis abibat.

Tunc timor et laudes Domini per pectora plebis

Concelebrata simul miracula laeta frequentant.

95

Progrediens tunc inde ad vectigalia vidit

Consessu in medio Matthaeum; protinus ergo

Discipulis haerere iubet. Nil ille recusans

Imperio Christi paret gaudetque secutus.

Inde iter ingrediens simili sermone Philippum

100

Hortatur comitemque suis adscivit amicis.

Ille ubi cognovit Christi viresque viamque,

Ut primum iusto concurrit Nathanaheli ,

«En nostris, inquit, concessum est surgere saeclis,

Quem voces veterum et sancti cecinere prophetae.

105

Hunc gemuit veniens Davidis origine Ioseph,

Nazara cui felix patria est et nomen Iesus.»

Ille refert: «,Genuit quicquam si Nazara, miror,

Quod dignum tantis umquam virtutibus esset.»

Inde Philippus ait: «Cernes, dubitare quiesce.»

110

Illum ubi tendentem longe respexit Iesus:

«Vir venit huc, inquit, cui pectora nescia falsi

Virtutem puram servant sine fraude maligna.»

Ille sub haec: «Ubinam vel quo me tempore nosti?»

Cui Dominus dicta haec divino pectore promit:

115

«Cum te diffusae tegerent umbracula ficus,

Ante etiam quam te vocitarent verba Philippi,

Vidit et elegit comitem te spiritus auctor.»

Talibus attoniti sequitur vox Nathanahelis:

«Progenies veneranda Dei, rex inclite gentis,

120

Tu populis manifesta salus vitaeque magister.»

Christus ad haec: «Facilis suasit tibi credere virtus,

Arborea quod te vidi recubare sub umbra;

Sed maiora dehinc rerum miracula restant.

Cernetis pariter totum se scindere caelum

125

Atque Dei celeres aethram penetrare ministros,

Inde hominis nato claram deferre coronam.»

Interea thalamis conubia festa parabant

In regione Chanan, ubi clari mater Iesu

Nato cum pariter convivia concelebrabat.

130

Vina sed interea convivis deficiebant.

Tum mater Christum per talia dicta precatur:

«Cernis, laetitiae iam defecisse liquorem?

Adsint, nate, bonis ex te data munera mensis.»

Olli respondit terrarum gloria Christus:

135

«Festinas, genetrix; nondum me talia cogit

Ad victus hominum tempus concedere dona.»

Mensarum tunc inde vocat laetata ministros

Mater et imperiis nati parere iubebat.

Sex illic fuerant saxis praepulchra cavatis

140

Vascula, quae ternis aperirent ilia metris.

Haec iubet e fontis gremio complere ministros.

Praeceptis parent iuvenes undasque coronant

Completis labiis lapidum; tum spuma per oras

Commixtas undis auras ad summa volutat.

145

Hinc iubet, ut summo tradant gustanda ministro.

Ille ubi percepit venerandi dona saporis

Nescius, in vini gratum transisse liquorem

Egestas nuper puris de fontibus undas,

Increpat ignarum sponsum, quod pulchra reservans

150

Deteriora prius per mensas vina dedisset.

His signis digne credentum discipulorum

Perpetuam stabili firmavit robore mentem.

Inde ubi Iudaeis aderant sollemnia paschae,

Ad Solymos direxit iter temploque subibat.

155

Repperit hic populum venalia multa locantem:

Pars vendebat oves, pars corpora magna iuvencum,

Pars inhians nummis artem numerare vacabat.

Restibus hic Christus conectit verbera flagri

Et tales populos sancta proturbat ab aede,

160

Et mensas vertens aeris profundit acervos

Et superincrepitans: «Procul haec auferte profani,

Ut meus hic genitor, non sordida lucra colantur.»

Tum poscens signum plebes Iudaea fremebat,

Quo fidens animos in talia facta levaret.

165

Ventura obscuris tunc Christus talia miscet:

«Solvite pollutis manibus venerabile templum

Hoc, ego restituam, cum tertia lumina solis

Incipient rutilam terris infundere lucem.»

Illi inter sese tractantes murmure caeco:

170

«Hoc, aiunt, vix sex et quadraginla per annos

Constructum veteris regni molimine templum

Tu poteris tribus in spatiis renovare dierum?»

Hoc verbum quondam post tempora debita digni

Cognovere viri, proprio de corpore Christum

175

Delubrum dixisse Dei. Sed signa videntes

Tum multi cepere fidem Sanctumque secuti.

Nocte sub obscura celso sublatus honore

Primorum procerum Iudaei nominis unus

Venit et ad Christum submissavoce profatur:

180

«Haut dubium est, quod larga Dei te, Sancte, voluntas

Humanis lucem concessit surgere rebus;

Nec quisquam tantis tribuet miracula signis,

Ni comitata Dei iubeat splendescere virtus.»

Christus ad haec: «Iteris iusti si culmina quaeris,

185

Nullus ad excelsum poterit conscendere regnum,

Reddita ni penetret nascendi exordia rursus

Atque novam capiat divino munere vitam.»

Ille autem tantis stupefactus corda loquellis:

«Hoc, inquit, nostrae non est comprendere mentis.

190

Quis poterit coeptae revocare exordia vitae?

An rursus senior correptet in alvum

Ut novus in lucem veniat vitamque revolvat?»

Ille sub haec: «Liquido si quis de fonte renatus

Et flatu sancto rudibus consistere membris

195

Coeperit; aetheriam liber conscendet in aulam.

Terrenum corpus terreno corpore natum est,

Spiritus haut aliter similem generat sibi flatum.

Spiritus hic Deus est, cui parent omnia mundi.

Hic, ubi vult, quocumque volat vocemque per auras

200

Iactat; sed nescis, quae sint exordia vocis,

Quamque petant eius currentia flamina partem.

Quisque igitur iustae repetit primordia vitae,

Hunc similem sancti flatus revirescere certum est.»

Et Iudaeus ad haec: «Nil horum cernere possum.»

205

Talia tum Christus: «Solymorum magne magister,

Tunc etiam mentem vitae de lumine raptam

Demergis praeceps furvis, miserande, tenebris,

Nec potes obtunso comprendere talia sensu?

Ecce fides nulla est, tantum terrestria dixi!

210

Quid, si caelestes vires conscendere sermo

Coeperit et superas rerum comprendere formas?

Quis vestrum duram poterit mihi pandere mentem?

Accipite ergo, novis quae sit sententia rebus.

Sidereum nullus poterit conscendere caelum,

215

Ni solus, caeli qui missus venit ab aula,

Idem hominis natus, caeli qui in sede moratur.

Ut serpens olim regionibus in desertis

Moysei manibus summo sublatus honore est,

Sic hominis natum tolli in sublime necesse est,

220

Ut, quicumque fidem mentis penetralibus altis

Illius ad nomen statuit, sub turbine saecli

Proculcet pedibus letum et trans sidera surgens

Sublimis capiat donum inviolabile vitae.

Namque Deus mundum tanto dilexit amore,

225

Eius ut in terras descenderet unica proles

Credentes Domino vitae iunctura perenni.

Nec Deus hunc natum disquirere iure severo

Iudiciove truci terras expendere misit,

Mitia sed populis veniant ut munera vitae.

230

Namque ubi certa fides fuerit conplexa salutem,

Non erit ulla illic anceps agitatio iuris.

Ast ubi dona procul fuerint exclusa medellae,

Iam propria ipsorum mentem damnatio torquet;

Unica nam Domini fuit his incognita proles.

235

Adventum lucis miseri fugere superbi

Et magis amplexi caecas tenuere tenebras.

Sic quicumque malis mentem maculaverit actis,

In tenebras pavidus refugit, ne lumine claro

Sordida pollutae pateant contagia mentis.

240

At quicumque piae tenuit vestigia vitae,

Ad mediam properat lucemque nitescere gaudet,

Splendeat ut claris virtutis gloria factis.»

Inde Galilaeam repetit servator Iesus,

Praeteriens sed forte venit Samaritida Sichen.

245

Illic fundus erat, Iacob de nomine pollens,

Et puteus gelido demersus in abdita fonte.

Sederat hic rapido salvator anhelus in aestu,

Discipulique escas mercantes moenibus urbis

Passim dispersi solum liquere magistrum.

250

Moenibus egrediens Samaritis femina venit

Hauritura cavis putei penetralibus undas.

Olli Christus ait: «Laticis da, femina, potum».

Respondens mulier: «Mirum mihi praecipis, inquit,

Ut tibi Iudaeo mulier Samaritica potum

255

Dispernens veterum Samaritum iussa ministrem.»

Tum servator ait: «Domini si munera nosses,

Et quis te sitiens putealia pocula poscat,

Tu potius peteres, vivam tibi traderet undam.»

Illa sub haec: «Puteus gremium sinuatur in altum,

260

Urceus est nullus nec sunt tibi vincula funis;

Unde igitur poteris undam mihi tradere vivam?

Num tu maior eris nostri virtute parentis?

Hunc Iacob etenim puteum cum prole bibebat,

Et proprios huc saepe greges ad pocula duxit.»

265

Olli respondit mundi regnator Iesus:

«Ex ista plene nullus satiabitur unda,

Nam rursus sitiet; sed nostri dona liquoris

Ardorem excludent aeterna in saecla bibendi.

Dulcia provenient nostri cui pocula fontis,

270

Largior inde fluet vitalis gratia fluctus.

Sed desiderium nostrae si te capit undae,

Excitus veniat tecum mox urbe maritus.»

Coniugio sese mulier negat esse revinctam.

Tunc sic prosequitur mentis perspector Iesus:

275

«Femina, veridicis loqueris de coniuge verbis.

Nam tu conubiis nexa es iam quinque virorum,

Nunc aliena super thalamorum vincula tollis.»

Tum mulier: «Sanctum te certum est esse prophetam.

Sed nostri istius venerandum montis in arce

280

Praeceptum nobis quondam liquere parentes,

At vos in Solymis orandum dicitis oris»

Talia dicenti mox talia reddit, Iesus:

«En aderit tempus, montis cum vertice vestri

Omnibus et Solymis aberit veneratio longe.

285

Sed nunc certa salus Iudaeis surget ab oris,

Et nunc instantis cursus iam temporis urget,

Cum veri sanctum genitorem errore remoto

Cultores iustis armati legibus orent.

Spiritus his ac plena fides erit et pater altus

290

Talia conquirit cultorum pectora terris.»

Illa dehinc: «Scimus, quod Christus nuntius orbi

Adventu proprio vitalia saecula pandet.»

Et tum peccantum largus miserator Iesus

Se lumen terris Christum venisse fatetur.

295

Et iam discipuli reduces stupuere magistrum,

Quod secreta illis potiretur femina verbis.

At properans urnam mulier pro fonte reliquit

Et populum totis eduxit moenibus urbis.

Omnia nam memorat, sibimet sermone prophetae

300

Gesserat ipsa prius quaecumque, ex ordine dicta.

Tum propere Christum fusae petiere catervae.

Discipuli interea rogitabant, sumeret escas.

Ille satis sibi pulchrorum superesse ciborum

Respondit. Sed tum mirantum discipulorum

305

Inter se occultis currebat sermo loquellis:

«Forte aliquis prior hic epulas dedit ante magistro,

Nostras ut merito satiatus respuat escas.»

Ille sed internae cernens molimina mentis:

«Hae mihi sunt epulae, pectus satiabitur istud,

310

Si faciam magni genitoris iussa per orbem.

Quattuor hinc menses laetae ad primordia messis

Frugiferae aestatis certe superesse putatis.

Erigite ergo oculos, albentes cernite campos,

Cunctaque maturam iam rura exposcere messem.

315

Nunc quicumque metet, pulchri mercede laboris

Vitalique dehinc gaudebit fruge redundans

Et sator accipiet messorum gaudia laetus.

Vos ego nunc misi gravidam succidere messem,

Quae non est vestro sulcis inserta labore.

320

Vos aliena bonae ditabunt munera frugis.»

Talibus adloquiis comitum dum pectora complet,

Ecce Samaritum populi venere rogantes

Exorantque illic geminos inpendere soles.

Iamque fides multos plebis fundaverat alta;

325

Nec iam femineis tantum concredere verbis

Ipsos, sed coram virtus manifesta docebat,

Venisset saecli quod iam servator Iesus.

Iamque Galilaeam remeaverat in regionem,

Quondam ubi fontanas vino mutaverat undas.

330

Regius hic iuvenis, cui natum morbus anhelo

Ardore extremis vitae torrebat in oris,

Comperit ut Christum certo remeasse recursu,

Advolat et precibus subolis pro sorte profusis

Orabat, celeris deposcens dona salutis,

335

Ne prius ad letum natus traheretur acerbum.

Christus ad haec: «Signis nisi suadeat omnia virtus,

Non erit ulla fides; sed perge et sospite vita

Aedibus in vestiis dulcem complectere natum.

His verbis fructum mox perceptura salutis

340

Pulchra fides animum laetanti in pectore firmat.

Iamque iter ingresso properantibus obvia servis

Nuntia fama venit pueroque in luminis oras

Limine de mortis subitam remeasse salutem.

Ille ubi cognovit, certum concurrere tempus

345

Sanantis Christi verbis, seseque domumque

Mancipat amplexus fidei venerabile donum.

Forte dies epulis multos sociaverat unis,

Publica conductis qui vectigalia lucris

Professi rapiunt alieno nomine praedam.

350

Hos cum discipulis simul accipiebat Iesus.

Ecce Pharisaei occulto reprehendere risu,

Quod legis doctor convivia talia iniret.

Ille sed inspiciens, quid pectora clausa tenerent:

«Non, inquit, medicis opus est, ubi fortia membra

355

Intemerata salus vegetat virtutis honore.

Aegris sed merito miserans adhibenda medella est.

Discite nunc saltem, iubeant quid verba prophetae:

Non ego sacra magis quam mitia pectora quaero.

Haut etenim iustos veni ad directa viantes,

360

Sed revocare malos peccantum a limite gressus.»

Ecce sed e numero mirantum munera Christi

Unus Iohannis quaerebat discipulorum,

Cur ipsi legis ieiunia crebra tenerent

Nullaque sub Christo plebes ieiunia ferret.

365

Christus ad haec contra placido sic ore profatur:

«Qui sponsi laetis comitantur vota choreis,

Non praesente illo ieiunia tristia portant.

Iamque dies aderit, cum sponsus turbine saecli

E medio comitum rapietur: tristibus illi

370

Spondebunt animos lacrimis horrore ciborum.

Quam stultum est, rudibus veteres subtexere pannos

Vestibus, ut turpis peius scissura patescat?

Aut utribus calidum tritis committere mustum,

Quis ruptis totum sequitur disperdere vinum?

375

Sed rudibus rectum est utribus spumantia musta

Condere: sic vinum conservant fortia vasa.»

Talia tractanti percussus pectora luctu

Ecce sacerdotum princeps procumbit adorans

Et sibi defunctam – funus miserabile – natam

380

Implorat lacrimans, certamque venire salutem

Defunctis etiam poscebat munera Christi.

Haut mora, consurgens graditur servator Iesus.

Progressi mulier sequitur vestigia servans,

Quam languore gravi bis sex labentibus annis

385

Carpebat fluxus macerans sine fine cruoris

Viribus absumptis et toto corpore fessam.

Pectoris haec tacitam volvebat credula mentem

Arcano secumque fide iam certa tenebat,

Actutum fesso fugeret quod corpore tabes,

390

Extremam Christi posset si tangere vestem.

Haec ubi per populum summi pendentia pepli

Fila manu trepida tractavit, protinus ille

Et causas morbi et credentia pectora cernens

Concessit celerem tali cum voce salutem:

395

«Accipe, quod meruit fidei constantia, munus.»

Et mox restricto viguerunt sanguine venae.

Postquam perventum est, ubi funera virginis, ingens

Plangentis populi fremitus clangorque tubarum

Ultima supremae celebrabant munera pompae:

400

«Abscedant, inquit, tectis haec tristia vestris.

Namque puella iacet placido demersa sopore,

Defunctam retur flentum quam nescia plebes.»

Talia dicentem ridentum turba reliquit,

Quod morte abreptam dixit dormire puellam.

405

Sed Christus, leti victor vitaeque repertor,

Frigentis dextram dignatus prendere dextra

Surgere mox iussit miranda ad gaudia patris.

Inde revertenti clamor se protinus offert

Caecorum pariter gressu labente duorum.

410

Ollis Christus ait: «Si credunt pectora vestra,

Num virtute mea se reddet lumen ademptum?»

Olli firmato se credere corde fatentur.

Tum Christus fatur: «Credentes cernite lucem

Nec cuiquam nostrum post haec edicite nomen.»

415

Dixit; sed propere per gaudia tanta videntum

Ardor inexpletus famam per cuncta serebat.

Offerturque dehinc iuvenis, cui rapta sonorae

Daemonis incursu fuerat substantia vocis.

Ast ubi propulsus fugit de pectore daemon,

420

Confestim sanae redierunt munera linguae.

Talia mirantis populi stipante tumultu

Vallatur; cernens sed milia tanta virorum

Ingemit, ut ruris dominus, cui pascua laeta

Innumerae tondent pecudes rectoris egentes.

425

Tunc ad discipulos depromit talia dicta:

«Quam laetae segetes ruris per terga patescunt!

Sed rarus messor frugis superatur acervo.

Iam superest dominum segetis deposcere tantae,

Ut sua rura velit numero complere colentum.»

430

Haec fatus populo ex omni delecta seorsum

Fortia conglomerat bisseno pectora coetu.

Hos ubi delegit, praeceptis talibus implet:

«Devitate itiner, quod gentes perfidiosae

Et Samaritarum fraudis vestigia calcant.

435

Pergite, qua patrii pecoris custodia labat.

Pergentes vero similem mihi sumite mentem,

Ut vobis subigat virtutes daemonis atri

Sancta fides curamque piam languoribus aptet.

Hae vires nulla vobis mercede dabuntur

440

Et vos haut aliter gratuita inpendite dona.

Non auri argentive domet possessio mentem,

Nec vos nummorum subigat scelerata cupido.

Non geminas vestes nec plantis tegmina bina

Virtutis nudae cupiat servare minister.

445

Ingressi muros urbis perquirite semper,

Hospitio quorum par sit succedere iustis;

Ingressique dehinc pacem sub tecta vocate.

Si tranquilla domus fuerit; pax illa manebit,

Sin erit indignis habitantum moribus horrens,

450

Diffugiet vestrumque abitum pax vestra sequetur.

Excludet quicumque ferus vos limine tecti,

Auribus aut duris spernet vitalia verba,

Excutite egressi domibus vestigia vestra,

Haereat iniustae ne vobis portio vitae.

455

Illos deterior Sodomorum poena manebit

Suppliciis, veniet mundo cum terminus omni.

Pergite nunc ut oves, durorum praeda luporum;

Sed vos arguto serpentum corde vigete,

Simplicitate tamen dulces superate columbas.

460

Nam saepe incumbet vobis iniuria praeceps

Conciliisque hominum statuentur corpora vestra.

Vos flagris vinclisque feris durisque tyrannis

Frendens urgebit pro me violentia saecli.

Cum vos prodiderint, verborum ponite curam,

465

Sponte fluens dabitur sermonis gratia vobis;

Spiritus in vobis pro vobis digna loquetur.

Prodet enim fratrem scelerata insania fratris,

Ad letumque dabunt genitorum corpora nati.

Vos odia urgebunt semper pro nomine nostro,

470

Sed finem fidei comitatur gloria vitae.

Profugite ex tectis, quae vos sectabitur, urbis;

Inde aliam, mox inde aliam conquirite sedem

Nam vobis urbes semper superesse necesse est,

Israhelitarum quae dent sub nomine plebem.

475

Discipulus numquam transcendit celsa magistri

Culmina, nec dominum temptet praecellere servus.

Discipulo satis est vires aequare magistri

Vel domini similem virtutem prendere servo.

Pectoribus vestris semper timor omnis aberret;

480

Nam nudata suis promuntur cuncta latebris.

In tenebris tacite vobis quaecumque iubentur,

Dicite praeclaro nitidi sub lumine solis.

Auribus et vestris dicam quaecumque susurrans,

Excelso in populos spargantur culmine tecti.

485

Despicite illorum rabiem, qui corpora vestra

Prosternunt ferro: non est his ulla potestas

Vivacem leto pariter dimittere mentem.

Illum sed potius cordis secreta pavescant,

Corporis est animique simul cui cuncta potestas.

490

Passeribus pretium nummi vix portio parva

Proveniet; non est tamen unum credere dignum

Iniussu Domini laqueos incurrere nostros.

Quis dubitet sapiens, Domini sub pectore multis

Cedere pennatis hominem pro milibus unum?

495

Qui me confessus fuerit sub iudice terrae,

Hunc ego non aliter coram genitore fatebor;

Sic itidem coram genitore negabo negantem.

Non ego nunc pacem terris inmittere veni,

Sed gladium, patrio dirimat qui pectore natum

500

Et dulcem natam dirimat qui pectore matris.

Si quis amore meo genitorem pluris habebit,

Vel matri subolive meum postponet amorem,

Sentiet horribilem nostra de sede repulsam.

Contemnet quicumque animam pro nomine nostro,

505

Inveniet laeta florentem fruge salutis.

Qui vos suscipiet, me suscepisse benignis

Obsequiis, idem me pro genitore supremo

Suscepisse sibi gaudebit perpete vita.»

Talia discipulis bis sex cum iussa dedisset,

510

Iustus Iohannes caeci de carceris umbris

Sectantum e numero delectos talia dicta

Ad Christum portare iubet verumque referre:

«Tune piis animis requies, quam regia caeli

Pollicita est terris, nostro sub tempore fulgens?

515

An aliam superest post haec sperare salutem?»

Talibus haec Christus dictis mandata remittit:

«Caecorum tenebrae mutantur lumine lucis

Debiliumque vigent firmato robore membra;

Lurida discutitur squamoso corpore lepra,

520

Aeriae vocis penetrat surdas sonus aures.

Redditur amissae leti post funera vitae

Ad corpus remeans animae iam libera virtus,

Pauperibusque suis non dedignata patescit

Fulgentis splendens adventus gloria nostri.

525

Ille beatus erit, quem non deceperit error.»

Talia discipuli referunt mandata magistro.

Hoc super ad populum depromit talia Christus:

«Cur in deserto voluistis visere nuper

Stramen harundineum vento vibrante moveri?

530

Cur etiam molli vestitum veste videre?

In domibus regum molli cum veste tenentur.

Ille prophetarum solus transcendere vires

Iudicio veteris scripti promittitur olim.

Hunc etenim memorat venerandae lectio vocis:

535

En ego mitto meum stratas aptare ministrum

Ante tuos vultus; genuit nec femina quemquam,

Maior Iohannis nostri qui viribus esset.

Sed minor hoc caeli fiet sublimior aula.

Huius ab exortu vim caeli regia sentit,

540

Et caeli regnum violentia diripit atrox.

Lex omnis summam Baptistae ad tempora cepit

Atque prophetarum finis concluditur idem.

Si vultis volucris penetralia noscere saecli,

Corpus Iohannis felix habitabile sumpsit

545

Helias, quondam quem turbine missa corusco

Flammipedum rapuit simulatio quadriiugorum.

Audiat haec dictis pandens vitalibus aures.

Nunc tibi confiteor, genitor, cui gloria servit

Fulgentis caeli et terrarum frugiferentum,

550

Celasti nunc quod sapientibus ista superbis

Parvulaque infantum vis haec comprendere corda.

Iam mihi regnantis sunt omnia tradita patris,

Nec quisquam Domini poterit cognoscere natum,

Ni solus genitor; genitorem mente videbit

555

Filius, aut idem pandet cui talia natus.

Huc omnes veniant, oneris quos sarcina vasti

Comprimit; his poterit virtus mea munere patris

Antiquas vires hilari reparare quiete.

Sumite forte iugum, levis est mea sarcina iustis,

560

Namque humili dulcem largitur corde salutem.»

Haec ubi dicta dedit, messis per culta gravatae

Praeterit, et populus sectantum discipulorum

Spicarum gravidam carpebat in ordine frugem.

Ille dies veteri poscebat lege quietem,

565

Sabbata nam priscis repetebant otia iussis.

Ecce Pharisaei coram reprehendere Christum,

Quod sanctae legis calcarent iussa metentes

Discipuli. Legum sed tunc completor Iesus

Incipit his veteris scripti monumenta retexens:

570

«Legistis certe, in templo Davida canorum

Cum populo quondam panes sumpsisse sacratos

Et propriam comitumque famem sedasse; sed illos

Inlicitum cuiquam fuerat contingere panes,

Sumere quos solus poterat de lege sacerdos.

575

Eiusdem scriptum est iusto moderamine legis:

Sabbata profanent templo sine crimine vates.

Nec minor est istic vestrae glomeratio turbae,

Quam templi virtus. Caperent si pectora vestra,

Quod non sacra Deus, sed malit mitia corda,

580

Non iam saepe viros damnasset factio sacros,

Expertes culpae. Sed nunc ego sabbata cuncta

Sponte mea dominans legis sub iure tenebo.»

Tunc conventicula ipsorum post talia dicta

Ingreditur; mox hic iuvenem pro limine cernit,

585

Siccatum ex umero cui pondus inutile palmae

Pendebat. Sed tum dictis temptando dolosis,

Aegris an liceat per sabbata ferre medellam,

Quaerunt, calcatae ut legis vindicta maneret.

Christus ad haec: «Foveam si forte pecuscula vestra

590

Inciderint, certe transibitis otia legis

Et pecus abrupto tolletis vile profundo.

Quanto igitur nobis hominum curatio maior

Ad benefacta animos tollens accendere debet!

Ergo age tu, iuvenis, redivivam tendito dextram.»

595

Cum dicto palmam sanus porrexit utramque.

His tum pro signis, quae vix veneratio posset

Mirantis digno populi sustollere cultu,

Conciliis trucibus conclamant decipiendum.

Talia perspiciens procerum molimina Christus,

600

Discedens variis hominum languoribus aptat

Concessam in populos patria virtute medellam.

Oblatusque ibidem, quem daemonis horrida virtus

Et lingua et visu truncatum vivere poenae

Et propriis escam cruciatibus esse volebat.

605

Hunc ubi curatum visuque et voce vigentem

Caeca Pharisaeae cognovit factio gentis,

Daemonis auxilio, qui princeps daemoniorum

Solus nequitiae vires dicione teneret,

Haec illum fecisse ferunt. Sed talia Christus

610

Veridicis aperit convincens pectora verbis:

«Si gemina regnum distractum parte dehiscat

Et scissa adversum sese divulsio pugnet,

Disruptis propere labentur cuncta medullis.

Horridus et daemon si daemone pellitur atro,

615

Adversa sibimet scissus virtute repugnat.

Quis poterit praedam tectis auferre virorum,

Ni prius adgressor custodum brachia nodis

Vinciat, ut facilis veniat direptio praedae?

Quisque meis aberit discretus miles ab armis,

620

Hostis in adversa consistet fronte duelli.

Quisque meis gregibus cogendis liber aberrat,

Dissicet ille mei pecoris per devia pastus.

Sed quicumque hominum fuerit super omnibus error,

Dimitti poterit; tantum ne Spiritus umquam

625

Vocibus insana laceretur mente profusis.

Sive furens hominis nato convicia quisquam

Ingeret, haec etiam poterunt peccata remitti.

Spiritus at sanctus tantum cuicumque profana

Verborum rabie violabitur, inrevocatis

630

Suppliciis nunc et semper torrebitur ignis.

Quando veneniferi serpentis saeva propago

Sermonum dulci poterit mitescere fructu?

Nam bona thesauris promuntur dulcia iustis

Et mala letifero procedunt ore venena.

635

Verborum meritis veniet sub iudice poena,

Verborum meritis dabitur sub iudice vita.

Quae genitor faciet, sectabitur omnia natus,

Namque idem nato manifestat cuncta videnda

Et potiora dehinc tribuet miracula rerum.

640

Sicut enim genitor demortua corpora reddet

Ad claram vitae lucem, sic omnia Natus,

Quae volet, ad superos surgentia corpora ducet,

Nec genitor quemquam vestri se iudice quaeret,

Sed dedit haec nato quaerendi iura per orbem,

645

Gloria quo maneat similis natoque patrique.

Namque repulsus erit vestro si natus honore,

Improbitate pari genitorem despicietis.

Sed cui nostra fidem sermonis gratia figit,

Mox me mittentis genitoris dona patescent

650

Aeternamque dabit praesens constantia vitam.

Iudiciumque illi non est, sed migrat ab atra

Morte procul lucisque vigens ad limina tendit.

Adveniet tempus, cum mortua corpora vocem

Accipient nostram et vitam cum voce tenebunt.

655

Nam sicut genitor vitam sibi possidet in se,

Sic tribuit nato vitam, et ius dicere iussit,

In terras hominis quoniam cum corpore venit.

Nec vobis mirum videatur, corpora cuncta

Vocis ad auditum propriis exsurgere bustis,

660

Iustorumque animas redivivo corpore necti,

Iudicioque gravi miseros exsurgere pravos.

Nec mihi iudicium tribuit mea sola potestas,

Arbitrio quoniam genitoris cuncta iubentur,

Qui me iustitiam terris disquirere iussit.

665

Namque ego si proprio testis pro nomine surgam,

Falsa loquar; aliusque itidem quia testis habetur

Pro nobis, semper mihi talia temnere fas est.

Nam veris operum signis manifestior omni

Luce nitet praesens nostris testatio factis.

670

Talia concedens genitor mihi testis adhaeret,

Qui me dimisit terris sua ponere iussa.

Huius enim vocem numquam comprendere quistis

Nec speciem propriam concessit visere vobis.

Nec sermo ipsius poterit per vestra sedere

675

Pectora, credendi quoniam substantia nulla est.

Quaeratur veterum scriptorum lectio vobis,

Perpetuam cunctis vitam quam ferre putatis.

Haec etiam nostrum testatur lectio donum.

Nec tamen audetis propius consistere nobis,

680

Ne verae vobis contingat gratia vitae.

Non mihi captatur terrenae gloria laudis.

Namque ego quod summi genitoris nomine veni,

Respuitur vobis, veniet sed decolor alter,

Nomine quem fultum proprio gens vestra sequetur.

685

Alternae in vobis captatur gloria famae,

Unius et solam fugitis disquirere laudem.

Nec vos arguerim coram genitore, sed illic

Accusator erit, quem spes modo vestra celebrat,

Moyses, quem fidei nullo servastis honore.

690

Eius enim scriptis vester si crederet error,

Crederet et nobis, Moysi quem scripta frequentant.»

Talia tum contra scribarum verba sequuntur:

«Vocibus indubitata fides comitabitur istis,

Si virtus certis firmet miracula signis.»

695

Ille dehinc: «PoIluta malis generatio quaerit

Signa sibi; rebus stabunt sed signa futuris.

Namque propheta cavo quantum sub pectore ceti

Temporis absumpsit, terrae in penetralibus altis

Progenies hominis tantum demersa manebit.

700

Adveniet tempus, cum surget reddita vitae

Gens hominum propriis in fletum dedita gestis.

Haec istam digno damnabit crimine gentem,

Quod maris e fundo surgentis voce prophetae

Commonita in lacrimas Dominum proiecta reflexit.

705

Hic et Ionaeis monitis potiora iubentur,

Contemnitque feris animis gens impia lucem.

Et regina noti vitales surget in oras.

Illius ad specimen damnabitur effera plebes,

Finibus extremis Libyae quod venerit illa,

710

Ut Solomona pium, praeceptis dedita iustis,

Audiret; potior nunc est Solomone potestas

Et tamen obtunsae caecantur pectora plebis.

Expulsus si quando fugit de pectore daemon,

Quem turbat sanctus purgato corpore flatus,

715

Ille venenatis conlustrat passibus oras,

Qua nulla excurrit fontani gurgitis unda,

Nec requiem placidae sedis sibi repperit ardens.

Tunc repetit suetae sitiens habitacula mentis.

At si forte suis obnoxia corda venenis

720

Ornatuque levi ridentia limina cernit,

Adsociat septem similes glomerando furores

Vis inimica homini, penetratque in viscera serpens.

Sic genus hoc vero sensu cum degenerarit,

Vincula perpetuis deflebit subdita poenis.»

725

Atque ea dum populis vitalia dicta frequentat,

Pro foribus mater cum fratribus adstitit illic

Et miscere foris sermonem comminus orat.

Talia tum matris mandatis dicta remittit:

«Hic mecum genetrix, mecum germana residunt

730

Corpora. Nam patria impletur cuicumque voluntas,

Ille meo proprium conectit sanguine corpus;

Et matris generisque mei sub nomine habetur.»

Progreditur templo terrarum lumen Iesus

Et maris extrema terraeque resedit in ora,

735

Innumeraeque illuc plebis fluxere catervae.

Ille sed excelsam scandens, quae proxima, puppim

Litora complenti depromit talia plebi:

«Ecce sator proprio commendat semina ruri;

Illa cadunt diversa solo sortemque locorum

740

Pro virtute ferunt. Nam sicubi trita viarum

Sub pedibus solido densetur limite tellus,

Aeriis avibus dant nudam semina praedam.

Ast ubi pertenui velantur pulvere saxa,

Farra quidem viridem depromunt germinis ortum;

745

Sed quia nulla subest suci substantia glebis,

Inserto arescunt radicum fila calore,

Cunctaque mox apicum labuntur acumina leto.

Seminibusque aliis contingunt aspera rura;

Sentibus hic spinisque feris velocius exit

750

Roboris augmentum frugemque internecat angens.

Uberibus vero dantur quae semina glebis,

Illa ferunt pulchram segetem, cui laeta frequentat

Incrementa sui centeno copia fetu.

Audiat haec, aures mentis qui gestat apertas.»

755

Talia discipuli mirantes dicta requirunt,

Implicitis populo cur clauderet omnia verbis

Ille sed amota credentum plebe profatur:

«Vobis, qui firmo robustam pectore mentem

Ad capienda Dei penetralia constabilistis,

760

Concessum est adytis penitus consistere regni;

Illis pro merito clauduntur lumina mentis.

Si quis habet dignus, capiet potiora redundans;

Qui vero expertes caelestis muneris errant,

Amittent etiam, proprium quodcumque retentant.

765

Idcirco obscuris coopertum ambagibus illum

Perstringit populum sermonis gratia nostri,

Ut dictum Esaiae merita de plebe recurrat:

En populi mentes velantur ad omnia crassis

Obicibus, sensu ne tangant munera vitae.

770

Auribus adsistunt clausis oculisque gravatis,

Ne conversa bono sanetur noxia plebes.

Quam vestrae nunc sunt aures oculique beati!

Nam multi veteres iusti sanctique prophetae,

Quae vobis clarent, orarunt cernere dona.

775

Accipite ergo animis, qui sit de semine sensus:

Quisque meum verbum summas dimittit in aures,

Nec sensus recipit stabili praecepta vigore,

Eripit illius totum de pectore daemon.

Hic agro est similis duro, qui germina farris

780

Exponit rapidis avibus sine fruge rapinam.

Sunt alii, laeto qui pectore nostra receptant,

Sed brevis est illis perceptae gratia frugis.

Nam si dura premat mentem strictura coercens,

Continuo trepidi produnt sibi credita leto.

785

His saxosus ager simili levitate virescit.

At spinosus ager curarum mole gravatis

Respondet, pressant quos pondera divitiarum.

Semina sic nostri sermonis pressa gravantur,

Nec fructus sequitur spinarum horrore necatus.

790

Pinguia sic itidem paribus stant viribus arva

Illis, qui clarae capiunt praecepta salutis,

Quae penetrant animum sensu tractante tenaci

Centiplicemque ferunt virtutis robore frugem.»

Haec tum discipulis plebique haec insuper addit.

795

«Agricolae simile est regnum sublime tonantis.

Ille iacit proprio mandans bona semina ruri,

Sed post subripiens hominum insidiando sopori

Trux inimicus adit, loliumque inspergit amarum.

Ecce sed ad fructum culmis cum spiceus horror

800

Processit, lolio messis maculata redundat.

Tum domino famuli mirantes talia fantur:

Nonne bonum terrae semen per terga dedisti?

Unde igitur lolio turpi tua rura gravantur?

Sed iam, si iubeas, messem purgabimus omnem,

805

Triticeusque nitor selecta sorde resistet.

Tum dominus miti contra sermone profatur:

Hic dolus est, inimice, tuus, sed farra sinamus

Crescere cum lolio. Pleno nam tempore messis

Secretum lolium conexo fasce iubebo

810

Ignibus exuri; at nostro de semine messor

Horrea nostra dehinc purgata fruge replebit.

Haut aliter simile est, cordis si panditis aures,

Praeparvi grano regnum caeleste sinapi,

Quod proprio insinuans disponit cultor agello.

815

Seminibusque illud minus omnibus esse virentum

Creditur; at iusti mox incrementa viroris

Sumpserit, erecto transcendit vertice cunctas

Agrorum fruges, ramis ut plumea turba

Conludat possitque umbras habitare virentes.

820

Fermento par est munus caeleste salubri,

Quod magna condit mulier sub mole farinae,

Illa dehinc modico fermenti mixta calore

Conducto, unius coalescit corpore massae.»

Talia tum populo perplexis condita verbis

825

Promebat, veteris quo possent dicta prophetae

Ordine saeclorum iussis concurrere rebus:

Os aperire meum dignabor, condita mundi

Convolvet ructans varii sermonis imago.

Inde domum repetit serus turbasque reliquit.