Ars grammatica

Ars maior

___________________________________________________

De schematibus.

Schemata lexeos sunt et dianoeas, id est figurae verborum et sensuum. sed schemata dianoeas ad oratores pertinent, ad grammaticos lexeos. quae cum multa sint, ex omnibus necessaria fere sunt decem et septem, quorum haec sunt nomina, prolepsis zeugma hypozeuxis syllepsis anadiplosis anaphora epanalepsis epizeuxis paronomasia, schesis onomaton, parhomoeon homoeoptoton homoeoteleuton poly­ptoton hirmos polysyndeton dialyton.

Prolepsis est praesumptio rerum ordine secuturarum, ut

continuo reges ingenti mole Latinus

et cetera.

Zeugma est unius verbi conclusio diversis clausulis apte coniuncta, ut

Troiugena interpres divum, qui numina Phoebi,

qui tripodas, Clari lauros, qui sidera sentis

et cetera.

Hypozeuxis est figura superiori contraria, ubi diversa verba singulis [quibusque] clausulis [proprie] subiunguntur, ut

regem adit et regi memorat nomenque genusque

et cetera.

Syllepsis est dissimilium clausularum per unum verbum conglutinata conceptio, ut ‚hic illius arma, Hic currus fuit‘. hoc schema ita late patet, ut fieri soleat non solum per partes orationis, sed et per accidentia partibus orationis. item syllepsis est, cum singularis dictio plurali verbo adiungitur, ut

sunt nobis mitia poma,

castaneae molles et pressi copia lactis.

Anadiplosis est congeminatio dictionis ex ultimo loco praecedentis versus et principio sequentis, ut

sequitur pulcherrimus Astur,

Astur equo fidens.

Anaphora est relatio eiusdem verbi per principia versuum plurimorum, ut

nate, meae vires, mea magna potentia solus,

nate patris summi, qui tela Typhoëa temnis.

Epanalepsis est verbi in principio versus positi in eiusdem fine repetitio, ut

ante etiam sceptrum Dictaei regis et ante.

Epizeuxis est eiusdem verbi in eodem versu sine aliqua dilatione congeminatio, ut

me, me, adsum qui feci, in me convertite ferrum.

Paronomasia est veluti quaedam denominatio, ut

nam inceptio est amentium, haut amantium.

Schesis onomaton est multitudo nominum coniunctorum quodam habitu copulandi, ut

Marsa manus, Peligna cohors, Vestina virum vis.

Parhomoeon est, cum ab isdem litteris diversa verba sumuntur, ut

o Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti.

Homoeoptoton est, cum in similes casus exeunt verba diversa, ut

merentes flentes lacrimantes commiserantes.

Homoeoteleuton est, cum simili modo dictiones plurimae finiuntur, ut

eos reduci quam relinqui, devehi quam deseri

malui.

Polyptoton est multitudo casuum varietate distincta, ut

litora litoribus contraria, fluctibus undas

inprecor, arma armis, pugnent ipsique nepotesque.

Hirmos est series orationis tenorem suum usque ad ultimum servans, ut

principio caelum ac terras camposque liquentes

spiritus intus alit.

Polysyndeton est multis nexa coniunctionibus dictio, ut

Acamasque Thoasque

Pelidesque Neoptolemusque

et cetera.

Dialyton vel asyndeton est figura superiori contraria carens con­iunctionibus, ut

ite

ferte citi flammas, date tela impellite remos.