BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Ambrosius

ca. 339 - 397

 

Hymni

 

___________________________________________________

 

 

 

Metrum hymnorum:

Dimeter iambeus acatalecticus:

 

 

Melodia hymnorum (reconstructio):

(mp3, ca. 170 kb)

 

 

________________



Deus creator omnium

 

Deus creator omnium,

polique rector, vestiens

diem decoro lumine,

noctem soporis gratia,

 

5

artus solutos ut quies

reddat laboris usui,

mentesque fessas allevet

luctusque solvat anxios,

 

grates peracto iam die

10

et noctis exortu preces,

voti reos ut adiuves,

hymnum canentes solvimus.

 

te cordis ima concinant,

te vox canora concrepet,

15

te diligat castus amor,

te mens adoret sobria:

 

ut cum profunda clauserit

diem caligo noctium,

fides tenebras nesciat

20

et nox fide reluceat.

 

dormire mentem ne sinas,

dormire culpa noverit,

castis fides refrigerans

somni vaporem temperet.

 

25

exuta sensu lubrico

te cordis ima somnient,

ne hostis invidi dolo

pavor quietos suscitet.

 

Christum rogemus et patrem,

30

Christi patrisque spiritum,

unum potens per omnia

fove precantes, trinitas.

 

 

Aeterne rerum conditor

 

Aeterne rerum conditor,

noctem diemque qui regis

et temporum das tempora,

ut alleves fastidium;

 

5

praeco diei iam sonat,

noctis profundae pervigil,

nocturna lux viantibus,

a nocte noctem segregans.

 

hoc excitatus lucifer

10

solvit polum caligine,

hoc omnis errorum chorus

vias nocendi deserit.

 

hoc nauta vires colligit,

pontique mitescunt freta;

15

hoc ipse petra ecclesiae

canente culpam diluit.

 

surgamus ergo strenue:

gallus iacentes excitat

et somnolentos increpat;

20

gallus negantes arguit.

 

gallo canente spes redit,

aegris salus refunditur,

mucro latronis conditur,

lapsis fides revertitur.

 

25

Iesu, labentes respice,

et nos videndo corrige;

si respicis lapsus cadunt

fletuque culpa solvitur.

 

tu lux refulge sensibus,

30

mentisque somnum discute:;

te nostra vox primum sonet,

et vota solvamus tibi.

 

deo patri sit gloria

eiusque soli filio

35

cum spiritu paraclito

et nunc et in perpetuum.

 

 

Iam surgit hora tertia

 

Iam surgit hora tertia,

qua Christus ascendit crucem;

nil insolens mens cogitet,

intendat affectum precis.

 

5

qui corde Christum suscipit,

innoxium sensum gerit,

votisque praestat sedulis

sanctum mereri spiritum.

 

haec hora qua finem dedit

10

diri veterno criminis,

mortisque regnum diruit,

culpamque ab aevo sustulit.

 

hinc iam beata tempora

coepere Christi gratia,

15

fidei replevit veritas

totum per orbem ecclesias.

 

celso triumphi vertice

matri loquebatur suae:

«en filius, mater, tuus,»

20

apostolo, «en mater tua,»

 

praetenta nuptae foedera

alto docens mysterio,

ne virginis partus sacer

matris pudorem laederet.

 

25

cui fidem caelestibus

Iesus dedit miraculis,

nec credidit plebs impia:

qui credidit salvus erit.

 

nos credimus natum deum

30

partumque virginis sacrae,

peccata qui mundi tulit

ad dexteram sedens patris.

 

 

In nocte natalis domini

 

Intende, qui regis Israel,

super cherubin qui sedes,

adpare Ephrem coram, excita

potentiam tuam et veni.

 

5

veni, redemptor gentium,

ostende partum virginis,

miretur omne saeculum,

talis decet partus deo.

 

non ex virili semine,

10

sed mystico spiramine

verbum dei factum est caro,

fructusque ventris floruit.

 

alvus tumescit virginis,

claustrum pudoris permanet,

15

vexilla virtutum micant,

versatur in templo deus.

 

procedat e thalamo suo,

pudoris aula regia,

geminae gigans substantiae;

20

alacris occurrat viam.

 

egressus eius a patre,

regressus eius ad patrem,

excursus usque ad inferos,

recursus ad sedem dei.

 

25

aequalis aeterno patri

carnis tropaeo accingere,

infirma nostri corporis

virtute firmans perpeti.

 

praesepe iam fulget tuum

30

lumenque nox spirat novum,

quod nulla nox interpolet

fideque iugi luceat.

 

 

Inluminans altissimus

 

Inluminans altissimus

micantium astrorum globos,

pax, vita, lumen, veritas,

Iesu, fave precantibus;

 

5

seu mystico baptismate

fluenta Iordanis retro

conversa quondam tertio

praesente sacraris die;

 

seu stella partum virginis

10

caelo micans signaverit,

et hac adoratum die

praesepe magos duxerit;

 

vel hydriis plenis aquae

vini saporem infuderis;

15

hausit minister conscius,

quod ipse non impleverat.

 

aquas colorari videns,

inebriare flumina,

elementa mutata stupet

20

transire in usus alteros.

 

sic quinque milibus virum

dum quinque panes dividis,

edentium sub dentibus

in ore crescebat cibus.

 

25

multiplicabatur magis

dispendio panis suo.

quis haec videns mirabitur

iuges meatus fontium?

 

inter manus frangentium

30

panis rigatur profluus;

intacta quae non fregerant

fragmenta subrepunt viris.

 

 

Orabo mente dominum

 

Orabo mente dominum,

orabo simul spiritu;

ne vox sola deo canat,

sensusque noster alibi

5

ductus, aberret fluctuans,

vanis praeventus casibus.

 

 

Splendor paternae gloriae

 

Splendor paternae gloriae,

de luce lucem proferens,

lux lucis et fons luminis,

dies dierum inluminans,

 

5

verusque sol inlabere,

micans nitore perpeti,

iubarque sancti spiritus

infunde nostris sensibus.

 

votis vocemus et patrem –

10

patrem perennis gloriae,

patrem potentis gratiae –

culpam releget lubricam.

 

informet actus strenuos,

dentem retundat invidi,

15

casus secundet asperos,

donet gerendi gratiam,

 

mentem gubernet et regat

casto fideli corpore;

fides calore ferveat,

20

fraudis venena nesciat.

 

Christusque nobis sit cibus,

potusque noster sit fides;

laeti bibamus sobriam

ebrietatem spiritus.

 

25

laetus dies hic transeat,

pudor sit ut diluculum,

fides velut meridies,

crepusculum mens nesciat.

 

aurora cursus provehit,

30

aurora totus prodeat,

in patre totus filius,

et totus in verbo pater.

 

deo patri sit gloria,

eiusque soli filio,

35

cum spiritu paraclito

et nunc et in perpetuum.

 

 

Aeterna Christi munera

 

Aeterna Christi munera

et martyrum victorias,

laudes ferentes debitas,

laetis canamus mentibus.

 

5

ecclesiarum principes,

belli triumphales duces,

caelestis aulae milites

et vera mundi lumina,

 

terrore victo saeculi

10

poenisque spretis corporis,

mortis sacrae conpendio,

lucem beatam possident.

 

traduntur igni martyres

et bestiarum dentibus:

15

armata saevit ungulis

tortoris insani manus.

 

nudata pendent viscera,

sanguis sacratus funditur,

sed permanent inmobiles

20

vitae perennis gratia.

 

devota sanctorum fides,

invicta spes credentium,

perfecta Christi caritas,

mundi triumphat principem.

 

25

in his paterna gloria,

in his voluntas spiritus,

exultat in his filius:

caelum repletur gaudio.

 

te nunc, redemptor, quaesumus,

30

ut martyrum consortio

iungas precantes servulos,

in sempiterna saecula.

 

 

Somno refectis artubus

 

Somno refectis artubus,

spreto cubili surgimus,

nobis, pater, canentibus

adesse te deposcimus.

 

5

te lingua primum concinat,

te mentis ardor ambiat;

ut actuum sequentium

tu, sancte, sis exordium.

 

cedant tenebrae lumini,

10

et nox diurno sideri;

ut culpa quam nox intulit,

lucis labascat munere.

 

precamur iidem supplices,

noxas ut omnes amputes;

15

ne ore te canentium

lauderis in perpetuum.

 

praesta, pater piissime,

patrique compar unice,

cum spiritu paraclito

20

regnans per omne saeculum.

 

 

Consors paterni luminis

 

Consors paterni luminis,

lux ipse lucis, et dies,

noctem canendo rumpimus,

assiste postulantibus.

 

5

aufer tenebras mentium,

fuga catervas daemonum:

expelle somnolentiam,

ne pigritantes obruat.

 

10

sic, Christe, nobis omnibus

indulgeas credentibus;

ut prosit exorantibus,

quod praecinentes psallimus.

 

 

O lux beata trinitas

 

O lux beata trinitas,

et principalis unitas,

iam sol recedit igneus,

infunde lumen cordibus.

 

5

te mane laudum carmine,

te deprecamur vespere,

te nostra supplex gloria,

per cuncta laudet saecula.

 

 

Fit porta Christi pervia

 

Fit porta Christi pervia,

referta plena gratia,

transitque rex, et permanet,

clausa, ut fuit, per saecula.

 

5

genus superni luminis,

processit aula virginis,

sponsus, redemptor, conditor,

suae gigas ecclesiae.

 

honor matris et gaudium,

10

immensa spes credentium,

per atra mortis pocula,

resolvit nostra crimina.

 

 

Amore Christi nobilis

 

Amore Christi nobilis

et filius tonitrui

arcana Iohannes dei

fatu revelavit sacro.

 

5

captis solebat piscibus

patris senectam pascere;

turbante dum natat salo,

inmobilis fide stetit.

 

hamum profundo merserat,

10

piscatus est verbum dei,

iactavit undis retia,

vitam levavit omnium.

 

piscis bonus pia est fides

mundi supernatans salum,

15

subnixa Christi pectore,

sancto locuta spiritu:

 

«in principio erat verbum,

et verbum erat apud deum,

et deus erat verbum, hoc erat

20

in principio apud deum.

 

omnia per ipsum facta sunt.»

se laudet ipse, se sonet,

et laureatus spiritu

scriptis coronetur suis.

 

25

commune multis passio,

cruorque delictum lavans;

hoc morte praestat martyrum

quod fecit esse martyres.

 

vinctus tamen ab inpiis

30

calente olivo dicitur

tersisse mundi pulverem,

stetisse victor aemuli.

 

 

Ad commemorationem beatae Agnetis

 

Agnes beatae virginis

natalis est, quo spiritum

caelo refudit debitum

pio sacrata sanguine.

 

5

matura martyrio fuit

matura nondum nuptiis.

nutabat in viris fides,

cedebat effessus senex.

 

metu parentes territi

10

claustrum pudoris auxerant:

solvit fores custodiae

fides teneri nescia.

 

prodire quis nuptum putet, –

sic laeta vultu ducitur, –

15

novas viro ferens opes,

dotata censu sanguinis.

 

aras nefandi numinis

adolere taedis cogitur:

respondet «haud tales faces

20

sumpsere Christi virgines:

 

hic ignis exstinguit fidem,

haec flamma lumen eripit.

hic, hic ferite! ut profluo

cruore restinguam focos.»

 

25

percussa quam pompam tulit!

nam veste se totam tegens

curam pudoris praestitit,

ne quis retectam cerneret.

 

in morte vivebat pudor,

30

vultumque texerat manu,

terram genu flexo petit

lapsu verecundo cadens.

 

 

Ad Pascham

 

Hic est dies verus dei

sancto serenus lumine,

quo diluit sanguis sacer

probrosa mundi crimina;

 

5

fidem refundens perditis

caecosque visu inluminans.

quem non gravi solvit metu

latronis absolutio?

 

qui praemium mutans cruce

10

Iesum brevi adquisit fide

iustosque praevio gradu

praevenit in regno dei.

 

opus stupent et angeli

poenam videntes corporis

15

Christoque adhaerentem reum

vitam beatam carpere.

 

mysterium mirabile!

ut abluat mundi luem,

peccata tollat omnium

20

carnis vitia mundans caro!

 

quid hoc potest sublimius,

ut culpa quaerat gratiam

metumque solvat caritas

reddatque mors vitam novam,

 

25

hamum sibi mors devoret

suisque se nodis liget,

moriatur ut vita omnium,

resurgat ut vita omnium;

 

cum mors per omnes transeat,

30

omnes resurgant mortui,

consumpta mors ictu suo

perisse se solam gemat?

 

 

Victor, Nabor, Felix, pii

 

Victor, Nabor, Felix, pii

Mediolani martyres,

solo hospites, Mauri genus,

terrisque nostris advenae.

 

5

torrens harena quos dedit,

anhela solis aestubus,

extrema terrae finium,

exulque nostri nominis,

 

suscepit hospites Padus

10

mercede magna sanguinis:

sancto replevit spiritu

almae fides ecclesiae;

 

et se coronavit trium

cruore sacro martyrum,

15

castrisque raptos impiis

Christo sacravit milites.

 

profecit ad fidem labor,

armisque docti bellicis

pro rege vitam ponere,

20

decere pro Christo pati,

 

non tela quaerunt ferrea,

non arma Christi milites.

munitus armis ambulat,

veram fidem qui possidet.

 

25

scutum viro sua est fides

et mors triumphus, quem invidens

nobis tyrannus ad oppidum

Laudense misit martyres.

 

sed reddiderunt hostias

30

rapti quadrigis corpora,

revecti in ora principum

plaustri triumphalis modo.

 

 

Grates tibi, Iesu, novas

 

Grates tibi, Iesu, novas

novi repertor muneris

Protasio Gervasio

martyribus inventis cano.

 

5

piae latebant hostiae,

sed non latebat fons sacer:

latere sanguis non potest,

qui clamat ad deum patrem.

 

caelo refulgens gratia

10

artus revelavit sacros:

nequimus esse martyres,

sed repperimus martyres.

 

hic quis requirat testium

voces, ubi factum est fides?

15

sanatus inpos mentium

opus fatetur martyrum.

 

caecus recepto lumine

mortis sacrae meritum probat:

Severus est nomen viro,

20

usus minister publici.

 

ut martyrum vestem attigit

et ora tersit nubila,

lumen refulsit ilico

fugitque pulsa caecitas.

 

25

soluta turba vinculis,

spiris draconum libera,

emissa totis urbibus

domum redit cum gratia.

 

vetusta saecla vidimus,

30

iactata semicinctia,

tactuque et umbra corporum

aegris salutem redditam.

 

 

Ad festum ss. Petri et Pauli apostolorum

 

Apostolorum passio

diem sacravit saeculi,

Petri triumphum nobilem,

Pauli coronam praeferens.

 

5

coniunxit aequales viros

cruor triumphalis necis,

deum secutos praesulem

Christi coronavit fides.

 

primus Petrus apostolus

10

nec Paulus inpar gratia;

electionis vas sacrae,

Petri adaequavit fidem.

 

verso crucis vestigio

Simon honorem dans deo

15

suspensus ascendit, dati

non inmemor oraculi.

 

praecinctus, ut dictum est, senex

et elevatus ab altero

quo nollet ivit, sed volens

20

mortem subegit asperam.

 

hinc Roma celsum verticem

devotionis extulit,

fundata tali sanguine

et vate tanto nobilis.

 

25

tantae per urbis ambitum

stipata tendunt agmina,

trinis celebratur viis

festum sacrorum martyrum.

 

prodire quis mundum putet,

30

concurrere plebem poli:

electa gentium caput,

sedes magistri gentium.

 

 

Apostolorum supparem

 

Apostolorum supparem

Laurentium archidiaconem

pari corona martyrum

Romana sacravit fides.

 

5

Xystum sequens hic martyrem

responsa vatis rettulit:

«maerere, fili, desine,

sequere me post triduum.»

 

nec territus poenae metu

10

heres futurus sanguinis

spectavit obtutu pio,

quod ipse mox persolverat.

 

iam tunc in illo martyre

egit triumphum martyris,

15

successor aequus syngraphum

vocis tenens et sanguinis.

 

post triduum iussus tamen

census sacratos prodere

spondet pie nec abnuit,

20

addens dolum victoriae.

 

spectaculum pulcherrimum!

egena cogit agmina

inopesque monstrans praedicat:

«hi sunt opes ecclesiae.»

 

25

vere piorum perpetes

inopes profecto sunt opes.

avarus inlusus dolet

flammas et ultrices parat.

 

fugit perustus carnifex

30

suisque cedit ignibus:

«versate me», martyr vocat,

«vorate, si coctum est», iubet.

 

 

Nunc sancte nobis spiritus

 

Nunc sancte nobis spiritus,

unum patri cum filio,

dignare promptus ingeri

nostro refusus pectori.

 

5

os, lingua, mens, sensus, vigor

confessionem personent,

flammescat igne caritas,

accendat ardor proximos.

 

 

Rector potens, verax deus

 

Rector potens, verax deus,

qui temperas rerum vices,

splendore mane qui instruis

et ignibus meridiem,

 

5

exstingue flammas litium,

aufer calorem noxium,

confer salutem corporum,

veramque pacem cordium.

 

 

Rerum deus tenax vigor

 

Rerum deus tenax vigor,

inmotus in te permanens,

lucis diurnae tempora

successibus determinans,

 

5

largire clarum vespere,

quo vita nusquam decitat,

sed praemium mortis sacrae

perennis instet gloria.

 

 

Iesus corona virginum

 

Iesus corona virginum,

quem mater illa concipit,

quae sola virgo parturit,

haec vota clemens accipe,

 

5

qui pascis inter lilia

saeptus choreis virginum,

sponsus decorus gloria

sponsisque reddens praemia.

 

quocumque pergis, virgines

10

secuntur atque laudibus

post te canentes cursitant

hymnosque dulces personant.

 

te deprecamur, largius

nostris adauge mentibus

15

nescire prorsus omnia

corruptionis vulnera.

 

 

Aurora caelum purpurat

 

Aurora caelum purpurat,

aether resultat laudibus,

mundus triumphans iubilat,

horrens Avernus infremit,

 

5

rex ille dum fortissimus

de mortis inferno specu

patrum senatum liberum

educit ad vitae iubar.

 

cuius sepulchrum plurimo

10

custode signabat lapis,

victor triumphat et suo

mortem sepulchro funerat.

 

«sat funeri, sat lacrimis,

sat est datum doloribus!

15

surrexit exstinctor necis»

clamat coruscans angelus.

 

ut sis perenne mentibus

paschale, Iesu, gaudium,

a morte dira criminum

20

vitae renatos libera!

 

deo patri sit gloria

et filio, qui a mortuis

surrexit, ac paraclito

in sempiterna saecula.

 

 

Iam lucis orto sidere

 

Iam lucis orto sidere

deum precemur supplices,

ut in diurnis actibus

nos servet a nocentibus.

 

5

linguam refrenans temperet,

ne litis horror insonet;

visum fovendo ccntegat,

ne vanitates hauriat.

 

sint pura cordis intima,

10

absistat et vecordia;

carnis terat superbiam

potus cibique parcitas,

 

ut, cum dies abscesserit

noctemque sors reduxerit,

15

mundi per abstinentiam

ipsi canamus gloriam.

 

deo patri sit gloria,

eiusque soli filio,

cum spiritu paraclito,

20

et nunc et in perpetuum.

 

 

Christe, redemptor omnium

 

Christe, redemptor omnium,

ex patre, patris unice,

solus ante principium

natus ineffabiliter.

 

5

tu lumen, tu splendor patris,

tu spes perennis omnium,

intende, quas fundunt preces

tui per orbem famuli.

 

memento salutis auctor,

10

quod nostri quondam corporis

ex illibata virgine

nascendo formam sumpseris.

 

sic praesens testatur dies,

currens per anni circulum,

15

quod solus a sede patris

mundi salus adveneris.

 

hunc caelum, terra, hunc mare,

hunc omne, quod in eis est,

auctorem adventus tui

20

laudans exsultat cantico.

 

nos quoque, qui sancto tuo

redempti sanguine sumus,

ob diem natalis tui

hymnum novum concinimus.

 

25

gloria tibi, domine,

qui natus es de virgine,

cum patre et sancto spiritu

in sempiterna saecula.