Περὶ ὁμιλίας καθημερινῆς.
|
|
De sermone cotidiano.
|
1. Υἱὲ προσφίλτατε, κατάδεξαι τοὺς ἐμοὺς λόγους μέγιστον κέρδος ἐστὶν τοῦ πατρὸς ἀκούειν. ὄρθρισαι οὖν πρὸ πάντων ἐν τῆι σχολῆι διαφανέντος τοῦ οὐρανοῦ. ἔνδυσαι, ὑπόδησαι, <ἀπόμαξον> τὴν ὄψιν καὶ ὕπαγε πρῶτον πρὸς τὸν ῾Ρωμαῖον (παρὰ γραφέα, παρὰ γραμματικόν, παρὰ ῥήτορα), ὅπως ἂν δυνηθῆις ἄνθρωπος εἶναι, καὶ ὅρα μήτινα ἀναστροφὴν ποιήσειας. οὐδὲν γὰρ οὕτως ἀναγκαῖόν ἐστιν εἰ μὴ τὰ μαθήματα. ἐὰν δέ τίς σοι ἐνοχλήσηι, μήνυσον τῶι διδασκάλωι. γράφε, ἀνάγνωθι, ψήφισον, πρὸς ἡλικίαν τὴν ἀκμάζουσαν ἔλθηις καὶ ἔμπειρος καὶ δόκιμος. πρὸς ταῦτα, παῖ, ἀποκρίνου.
|
|
1. Fili amantissime, percipe meos sermones: maximum lucrum est patrem audire. manica ergo ante omnia in scholam inlucescente caelo. vesti te, calcia te, <terge> faciem et vade primum apud Latinum (apud scriptorem, apud grammaticum, apud oratorem), ut possis homo esse, et vide ne quam consuetudinem facias. nihil enim ita necessarium est nisi studia. si quis autem tibi molestatur, indica praeceptori. scribe, lege, computa, ad aetatem vigentem pervenias et peritus et probus. ad haec, puer, responde.
|
2. Πάτερ τιμιώτατε, κατάδεξαι τὰς ἐμὰς ὁμιλίας, ἤκουσα πάντα καὶ εἰς μνήμην κατεθέμην. χάριτας ὁμολογῶ μεγάλας παρὰ θεόν, καὶ διδάσκεις καὶ δαπανᾶις * * * καὶ νουνεχὴς ἄνθρωπος εἶναι.
|
|
2. Pater carissime, percipe meos sermones. audivi omnia et in memoriam condidi. gratias confiteor maximas apud deum, et doces et inpendis * * * et intellegens homo esse.
|
3. Ἀνάστα, παῖ. τί κάθησαι; ἆρον πάντα βιβλία τὰ ῥωμαῖα, τὰς διφθέρας καὶ τὰς πινακίδας <καὶ τὸν γλωσσοκόμον> καὶ τὸν παράγραφον, τὸ μέλαν καὶ τοὺς καλάμους, ἀπέλθωμεν, ἀσπασώμεθα.
|
|
3. Surge, puer. quid sedes? tolle omnes libros latinos, membranas et pugillares et locellum et praeductal, atramentum et cannas. eamus, salutemus.
|
4. Χαῖρε, κύριε διδάσκαλε, καλῶς σοι γένοιτο, ἀπὸ σήμερον φιλοπονεῖν θέλω. ἐρωτῶ σε οὖν, <δίδαξόν με> ῥωμαϊστὶ λαλεῖν. Διδάσκω σε, ἐάν μοι πρόσχηις. Ἰδού, προσέχω. Καλῶς εἶπας, ὡς πρέπει τῆι εὐγενείαι σου.
|
|
4. Ave, domine praeceptor, bene tibi sit. ab hodie studere volo. rogo te ergo, <doce me> latine loqui. Doceo te, si me attendas. Ecce, attendo. Bene dixisti, ut decet ingenuitatem tuam.
|
5. Ἐπίδος μοι, παῖ, το ἀναλογεῖον. ταχέως οὖν ἐπίδος τὸ βιβλίον, ἀνείλησον, ἀνάγνωθι μετὰ φωνῆς, ἄνοιξον τὸ στόμα, ψήφισον. ἄρτι καλῶς ποίησον τόπον, ἵνα γράψηις <ἅμιλλαν>.
|
|
5. Porrige mihi, puer, manuale. cito ergo porrige librum, revolve, lege cum voce, aperi os, computa. modo bene fac locum, ut scribas dictatum.
|
6. <Τὸν μισθὸν> οὐκ ἤνεγκας; Ἠιτήσα τὸν πατέρα καὶ εἶπεν· ἐγὼ αὐτὸς ἐλεύσομαι ἐκεῖ ἅμα. θέλω γὰρ καὶ ἀπόδειξιν λαβεῖν. Πρᾶξον οὖν ἐπιμελῶς, ἵνα ἕτοιμος ἦις. Ἕτοιμός εἰμι. ἧψα γὰρ τὸν λύχνον καὶ τὴν νύκτα ἐμελέτησα. Καλῶς ἐποίησας, ἄρτι σε ἐπαινῶ.
|
|
6. Mercedem non attulisti? Petivi patrem et dixit: ego ipse veniam ibi noviter. volo enim et experimentum accipere. Age ergo diligenter, ut paratus sis. Paratus sum. incendi enim lucernam et nocte meditatus sum. Bene fecisti, modo te laudo.
|
7. Δὸς +τρανον τὸ πυξίον. κάθησο. γράφε, ὀρθὸς ἐνεάζεις; τὰς κεραίας ποίησον τῶν γραμμάτων. τὸ μέλαν τὸ σὸν ὕδωρ ὀλίγον * * * ἰδοὺ ἄρτι καλῶς ἔχει. <ἐπίδος> τὸν κάλαμον. ἐπίδος τὸ σμιλίον. ποταπὸν θέλεις; ὀξὺ θέλω (ἢ ἀμβλύ). ὀξὺ θέλεις; διὰ τί;
|
|
7. Da +labia buxum. sede. scribe. rectus stupes? apices fac litterarum. atramentum tuum aquam paucam * * * ecce modo bene habet. <porrige> kannam. porrige scalpellum. quale vis? acutum volo (aut hebes). acutum vis? qua re?
|
8. Ἐχθὲς ἤργησας καὶ δείλης εἰς τὴν οἰκίαν (ἔπαιζες) οὐκ ἦς. ἐγώ σε ἐζήτησα καὶ ἤκουσα πάντα παρὰ τοῦ τροφέως σου (εἰμί) ἅπερ ἐποίησας. Ψεύδεται ὃ εἶπέν σοι.
|
|
8. Heri cessabas et meridie in domum (ludebas) non eras. ego te quaesivi et audivi omnia apud alumnum tuum (sum) quae fecisti. Mentitur quod tibi dixit.
|
9. Μεθ᾿ ἑαυτοῦ εἰς τὸ πραιτῶριν ἔπραττεν. προσηγορεύθη ὑπὸ τῶν ἀρχόντων καὶ ἐπιστολὰς ἔλαβεν ὑπὸ τῶν κυρίων τῶν ἐμῶν τῶν αὐτοκρατόρων καὶ εὐθέως προῆλθεν εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ἔθυσεν τῶι αἰωνίωι καὶ τῆι νίκηι τῶν αὐτοκρατόρων καὶ κατῆλθεν, σήμερον δὲ διακρίσεων ἀκούει ἀπὸ ὥρας πρώτης.
|
|
9. Secum in praetorium agebat. salutatus est a magistratibus et epistolas accepit a dominis meis imperatoribus et continuo ascendit in templum et immolavit pro aeterno et victoria imperatorum et descendit. hodie autem condiciones audit ab hora prima.
|
10. Ἀφορμὰς ζητεῖς πράττειν καὶ οὐκ οἶδας ὅτι αἱ ἀργίαι τοὺς παῖδας ἀπαίδευτους ποιοῦσιν. δεῖξον, ἴδω, πῶς ἔγραψας; καλῶς λίαν. ἄξιος εἶ δαρῆναι. ἰδού, συγχωρῶ σοι. σήμερον δὲ ὕπαγε καὶ ἀρίστησον καὶ ἀπὸ τοῦ ἀρίστου ταχέως ἐλθέ. καλὰς ὥρας. καλῶς σοι γένοιτο.
|
|
10. Occasiones quaeris agere et nescis quod feriae pueros indoctos faciunt. ostende, videam, quomodo scripsisti? bene valde. dignus es vapulare. ecce, concedo tibi. hodie autem vade et prande et a prandio citius veni. bonas horas. bene tibi sit.
|
11. Πάλιν ἐρὼ συμμικτὰ καὶ ἀναγκαῖα. ἔστιν δὲ ταῦτα ἀσπασμὸς λόγων, ἐπερωτήσεις, λοιδορίαι καὶ ἄλλα πολλά.
|
|
11. Iterum dicam commixta et necessaria. est autem haec salutatio sermonum, interrogationes, maledicta et alia multa.
|
12. Κύριε, χαῖρε, σωθείης ἀεί, προσφίλτατε. πῶς τὰ πράγματά σου; πάντα καλῶς; Ὡς οἱ θεοὶ θέλουσιν. Τί πράττεις νῦν; Ἔπραττον, νῦν δὲ σχολάζομαι. Θέλω σοι ἐγχειρῆσαι τὴν διοίκησιν πράξεως σου. ἄγωμεν. περιπάτει καὶ ἐγὼ δώσω σοι τί πράξηις. πάντων γὰρ τῶν ἀγαθῶν ἄξιος εἶ.
|
|
12. Domine, salve. salvus sis semper, amantissime. quomodo res tuae? omnia bene? Quomodo dii volunt. Quid agis modo ? Agebam, nunc autem vacat mihi. Volo tibi iniungere administrationem actionis tuae. eamus. ambula et ego do tibi quid agas. omnium enim bonorum dignus es.
|
13. Ἠσπαζόμην σε τρίτηι ἡμέραι ἄνω ἐν τῶι ἱερῶι καὶ οὐ προσέσχες. Κἀγὼ προσεκύνουν. Καὶ τὸν φίλον τὸν σὸν ἑώρων μετά σου.
|
|
13. Salutabam te die tertio sursum in templo et non adtendebas. Ego adorabam. Et amicum tuum videbam cum te.
|
14. Ὁρῶ ὅτι λουσάμενος ἐπὶ δεῖπνον ἀπήρχου. Τί σέ; καὶ οὐ δύναμαι ἀντειπεῖν αὐτῶι. πολλὰ γὰρ εἶπέν μοι. ὑπάγω οὖν, ἵνα ταχέως ὑποστρέψω.
|
|
14. Video quod lotus ad cenam ibas. Quid te? et non possum contra dicere ei. multa enim dixit mihi. eo ergo, ut cito redeam.
|
15. Ὕπάγε οὖν. τί ἕστηκας; δράμε οὖν καὶ εἰπὲ αὐτῶι, ἵνα μείνηι με. ἔχω γὰρ αὐτῶι τίποτε εἰπεῖν. ἐκδέξομαι οὖν. πρῶτον εἰς τὴν οἰκίαν ἀνελεύσομαι. ἰδοὺ ὧδε καθεζόμενον. Τοῦτον ἐμὲ οἶδας. Ἀλλὰ ταχέως ἐποίησας ὅ σοι εἶπον. Οὐδέπω. Διὰ τί; Ἄρτι ποιῶ. σπεύδω γὰρ ἔξω. (πεινῶ. εἰς γάμους. πρὸς φίλον. δέχονταί με. ἵνα λούσωμαι).
|
|
15. Duc te ergo. quid stas? curre ergo et dic illi, ut maneat me. habeo enim ei aliquid dicere. exspectabo ergo. primum in domum ibo. ecce hic sedentem. Talem me scis. Sed cito fecisti quod tibi dixi. Nondum. Qua re? Modo facio. propero enim foras. (esurio. in nuptias. ad amicum. expectant me. ut lavem.)
|
16. Ὕπαγε οὖν. τί ἕστηκας; Τί σοι ἀνήκει; ἐπίτροπός μου εἶ; Ὕπαγε, ἀναχώρει (ἀναχωρήσεις), ἐπιθέτα. Λοιδορεῖς με, κάκιστε καὶ μισητέ; αὐτὸς ταῦτα ποίει, ἀναιδέστατε. σιώπα. Καλῶς σοι εἴη, ἀναιδέστατε ἄνθρωπε, ταῦτα ἀκούσεται ὁ δεσπότης σου, εἰ ἀπαντήσει μοι.
|
|
16. Duc te ergo. quid stas? Quid tibi pertinet? procurator meus es? Duc te. recede (recedes), inpostor. Maledicis me, maligne et odiose? ipse ista fac, expudorate. tace. Bene tibi sit, nequissime homo. ista audiet dominus tuus, si obviat mihi.
|
17. Ἄφες, ἴδω τί μοι ποιεῖς; οὐ φροντίζω σου τὰς ἀπειλάς. Πολλὰ ἐκδικῶ, ἀφηλπισμένε. ἐκεῖ τὰς χεῖρας ἔχε. Καὶ δέρεις με; φοβοῦμαι. μεγάλη σου ἡ ἀξία. δύναμαί σε κἀγὼ δεῖραι, ἀλλὰ εὐλαβοῦμαί σε καὶ τὴν θείαν πρόνοιαν.
|
|
17. Sine, videam quid mihi facis? non curo minationes. Multa vindico, desperate. ibi manus habe. Et caedis me? timeo. magna tua dignitas. possum te ego caedere, sed vereor te et divinam providentiam.
|
18. Λοιδορεῖς με, κακὴ κεφαλή; σταύρωθείης. Κακῶς ποιεῖς καὶ οὐκ οἶδας ὅτι οὐ συμφέρει σοι. Δια τί; Ὅτι ἐγὼ εὐγενὴς ἄνθρωπός εἰμι, σὺ δὲ ἀχρεῖος <δοῦλος.> Σιγὴν ἔχε. Θέλεις οὖν μαθεῖν. οὖκ εἰμί σοι ἴσος. Οὔκ, ἐπιθέτα; Θέλω μαθεῖν πότερον δοῦλος εἶναι ἢ ἀπελεύθερος. Οὐ δίδωμί σοι λογισμόν. Δια τί; Ὅτι οὐκ εἶ ἄξιος. Ἄγωμεν πρὸς τὸν κύριόν σου. Τυχόν. Ἐγὼ γὰρ εὐγενὴς πᾶσιν γνώριμος καὶ οἰκοδεσπότης. Φαίνεται ἀπὸ τῆς ὄψεως σου. Ἀπέλθωμεν ἡμεῖς.
|
|
18. Maledicis me, malum caput? crucifigaris. Male facis et nescis quod non expedit tibi. Qua re? Quoniam ego ingenuus homo sum, tu autem nequam servus. Silentium habe. Vis ergo discere. non sum tibi par. Non, inpostor? volo discere utrum servus esse aut libertus. Non do tibi rationem. Qua re? Quoniam non ea dignus. Eamus ad dominum tuum. Fortasse. Ego enim ingenuus omnibus notus et pater familias. Apparet a facie tua. Eamus nos.
|
19. Ἐὰν ἔλθηι Αὐρήλιος, μὴ ἐπιλάθηι εἰπεῖν αὐτῶι, ὅτι ἐνταῦθα ἤμην. ἐκδέχου με.
|
|
19. Si venerit Aurelius, ne obliviscaris dicere illi, quia hic eram. exspecta me.
|
20. Εὐχερῶς ἦλθας. ἐζήτουν σε, ὅτι ἐγένετό μοι κακόν.
|
|
20. Oportune venisti. quaerebam te, quod factum est mihi malum.
|
21. Ἀπέλθωμεν, λουσώμεθα. Ὅπου οὖν λουόμεθα; Ὅπου θέλεις. ὡς ἑορτή ἐστιν, ἔλαβον ἧμῖν λάχανα, τάριχον καλὸν καὶ ἰχθύας, ὀψώνια, κρέας, οἶνον ἡδὺν καὶ ὄρνεις. καλῶς ἔχωμεν. ἐγώ εἰμι καὶ σὺ καὶ ἄλλοι δύο φίλοι. Ὅπου οὖν εὐφραίνομεν; Ὅπου θέλετε, κολλήγιον γενέσθω. ἀλλὰ θέλομεν ἁπλουστάτως μεθ᾿ ἡμῶν ἀνθρώπους ἀναψῦξαι (μετὰ τούτων σπαταλῆσαι). ὁ δὲ ἀδελφός μου παρηιτήσατο. ἐχθὲς γὰρ εἰς τὸ βαλανεῖον ἀηδίαν ἐποίησεν ἀναγκασθεὶς ὑπὸ ἀνδρῶν μεθυστῶν καὶ δυσωπεῖται προελθεῖν.
|
|
21. Exeamus lavari. Ubi ergo lavamur? Ubi vis. cum dies festus est, acceperunt nobis olera, salsum bonum et pisces, stipendia, carnem, vinum suave et gallinas. bene habeamus. ego sum et tu et alii duo amici. Ubi ergo potamus? Ubi vultis, collegium fiat. sed volumus simplicissime nobiscum homines delectare (cum talibus conversari). frater autem meus excusavit. heri enim in balneum rixam fecit coactus ab hominibus ebriis et confunditur procedere.
|
22. Ἐὰν πάντα καλῶς, τὴν τρίτην ἡμέραν ἱππικός ἐστιν, καὶ μετὰ ταῦτα θέατρα τῶν μονομάχων. καινότερον οὖν θεωρήσωμεν καὶ οὕτως μετὰ ἐκείνου λουσώμεθα, ὅταν ἀπολύσωσιν θεωρίαι. Ὡς θέλεις.
|
|
22. Si omnia bene, tertium diem circus est, et postea ludi gladiatorum. noviter ergo spectemus et sic cum illo lavemur, quando dimittunt spectacula. Quomodo vis.
|
23. Οὐκ ἔστιν οὗτος Λούκιος ὁ τὸ ἐμὸν ἀργύριον ἔχων; Ὅδε ἐστίν. Προσελθὼν οὖν ἀσπάσομαι αὐτόν. χαῖρε, οἰκοδέσποτα. οὐδέπω δύναμαι λαβεῖν τὸ ἐμὸν ὅ μοι ὀφείλεις τοσούτωι χρόνωι; <Τί> λέγεις; μαίνηι. Ἐδάνεισά σοι ἀργύριον καὶ λέγεις μαίνηι; ἀποστερητά, οὐ γινώσκεις με; Ὕπαγε, ζήτει τίνι ἐδάνεισας. ἐγὼ γὰρ ουδέν σου ἔχω. [ἐκπλέκει.] Ὄμοσόν μοι. Ὀμνύω ὅπου θέλεις, ἄγωμεν. Ὄμοσον ἐν τῶι ἱερῶι. Μὰ τὸν θεὸν τοῦτον, οὐδέν μοι ἔδωκας. Ἄρτι καλῶς, καὶ ἀμφισβήτησιν ποιῆσαι οὐκ ἔστιν καλὸν ἐλευθέρωι ἀνθρώπωι καὶ οἰκοδεσπότηι.
|
|
23. Non est iste Lucius qui meum aes habet? Hic est. Accedens ergo salutabo eum. ave, pater familias. nondum possum accipere meum quod mihi debes tanto tempore? Quid dicis? insanis. Feneravi tibi aes et dicis insanis? fraudator, non cognoscis me? Duc te, quaere cui fenerasti. ego enim nil tuum habeo. [explicatum est.] Iura mihi. Iuro ubi velis. eamus. iura in templo. Per deum hunc, nihil mihi dedisti. Modo bene, et controversiam facere non est bonum libero homini et patri familias.
|
24. Καὶ λοιδορεῖ ὁ θηριομάχος; ἄφες ἐμὲ καὶ τοὺς ὀδόντας αὐτοῦ ἐκτινάξω. Κἀγώ σε ἐκτυφλῶ. Θεωρῶ τί μοι ποιῆις. Ἐγώ σε ποιήσω εἰς φυλακὴν ἀπελθεῖν, ὅπου ἄξιος <εἶ> γηράσαι. Λοιδορεῖς με, φυλακῖτα. οὐ φροντίζω σε. φίλον ἔχεις καί με εὑρήσεις ἔχοντα. Καλῶς λέγεις. ἰδοὺ συγχωρῶ σοι.
|
|
24. Et maledicit bestiarius? dimitte me et dentes eius excutio. Ego te excaeco. Video quid mihi facies. Ego <te> faciam in carcerem ire, ubi dignus es senescere. Maledicis me, custodite. non curo te. amicum habes et me invenies habentem. Bene dicis. ecce concedo tibi.
|
25. Ὕπαγε, ὃ δὲ ἀναγκαῖόν ἐστιν ταῖς γυναιξίν, κἀγὼ * * * ἕως ἐρχόμεθα, ἑψήσωσιν καὶ ἐπιμελῶς ἀρτύσωσιν. καὶ ἆρον ἡμῖν ἀλλάξιμα εἰς τὸ βαλανεῖον καὶ ἄνοιξον τὸ ἀρμάριον καὶ εὑρήσεις ἔσω μαρσύπιον ἐν ὧι ἐστιν ἀργύριον καὶ φέρε ταχέως πρὸς τὸν τραπεζίτην. [εὐτυχῶς ἔγραψα περὶ ὁμιλίας καθημερινῆς.]
|
|
25. Vade. quod necessarium est mulieribus, ego *** dum venimus, coquant et diligenter condiant. et tolle nobis mutatoria in balnaeum et aperi armarium et invenies intro saccellum in quo est aes et affer cito ad nummularium. [feliciter scripsi de sermone cotidiano.]
|
26. Τί ἐστιν, ἄδελφε; διὰ τί οὐχὶ ἦλθες πρὸς τὸν ναόν; (εἰς τὴν οἰκία; πρὸς τὴν ἀγοράν; πρὸς τὸ ἀκροατήριον; πρὸς τὸν δικαστήν; πρὸς τὸν ὑπατικόν; εἰς τὴν πόλιν; εἰς τὸ χωρίον; πρὸς τὸν ἀδελφὸν ἡμῶν;) ἐγώ σε ὑπομένω καὶ διά σε βραδέως ἐδείπνησα.
|
|
26. Quid est, frater? qua re non venisti ad templum? (ad domum? ad forum? ad auditorium? ad iudicem? ad consularem? in civitatem? ad villam? ad fratrem nostrum?) ego te sustinui et propter te tarde prandidi.
|
27. Ἄπελθε πρὸς τὸν ἀδελφὸν καὶ εἶπον αὐτῶι· τί σοι ἐποιήσαμεν, ἵν᾿ ἀμελῆις ἡμᾶς; ἐγώ σε ἀγαπῶ. ἐγώ σε φιλῶ, μὰ τὸν θεόν (μὰ τὸν οὐρανόν. μὰ τὸν ἥλιον. μὰ τὴν γῆν. μὰ τὴν σωτηρίαν μου), καὶ αὐτὸς οἶδας, ἐπειδὴ φίλος ἡμῶν <εἶ>.
|
|
27. Vade ad fratrem et dic ei: quid tibi fecimus, ut neglegas nos? ego te diligo. ego te amo, per deum. (per caelum. per solem. per terram. per salutem meam.) et ipse scis, quoniam amicus noster es.
|
28. Παιδάριον, ταχέως ποίησον καὶ ἆρον τὰ σάβανα, ἐπειδὴ λούσασθαι θέλω καὶ οὐδείς ἐστιν ὧδε τῶν παιδαρίων (τῶν ἀδελφῶν, τῶν φίλων, τῶν δούλων). διὰ τί ἐβράδυνες, ὅπου σε ἔπεμψα; τί ἔπραξας; πάντα καλῶς; Ἔδωκέν μοι ἐπιστολήν. Καὶ ὅπου ἐστίν; (Οὐκ ἔστιν ὧδε). Ὧδέ ἐστιν. Δὸς αὐτήν, ἵνα καὶ ἴδω τί μοι ἔγραψεν. οὐδέν σοι εἶπεν; Οὐδέν.
|
|
28. Puer, cito fac et tolle sabana, quoniam lavari volo et nullus est hic de pueris. (de fratribus. de amicis. de servis.) qua re tardabas, ubi te misi? quid egisti? omnia bene? Dedit mihi epistolam. Et ubi est? (Non est hic.) Hic est. Da illam, ut et videam <quid> mihi scripserit. nihil tibi dixit? Nihil.
|