Bellorum Romanorum libri duo

Liber I

___________________________________________________

V.

Bellum Latinum

Latini quoque Tarquinios adserebant aemulatione et invidia, ut populus qui foris dominabatur saltim domi serviret. Igitur omne Latium Mamilio Tusculano duce quasi in regis ultionem tollit animos. [2] Apud Regilli lacum dimicavit diu Marte vario, donec Postumius ipse dictator signum in hostis iaculatus est – novum et insigne commentum – , ut inde repeteretur. [3] Cossus equitum magister exuere frenos imperavit – et hoc novum – quo acrius incurrerent. [4] Ea denique atrocitas proelii fuit, ut interfuisse spectaculo deos fama tradiderit. Duo in candidis equis iuvenes more siderum praetervolaverunt; Castorem atque Pollucem nemo dubitavit. Itaque et imperator ipse veneratus est pactusque victoriam templa promisit et reddidit, plane quasi stipendium commilitonibus dis. [5] Hactenus pro libertate, mox de finibus cum isdem Latinis adsidue et sine intermissione pugnatum est. [6] Cora – quis credat? – et Alsium terrori fuerunt, Satricum atque Corniculum provinciae. De Verulis et Bovillis pudet, sed triumphavimus. [7] Tibur, nunc suburbanum, et aestivae Praeneste deliciae nuncupatis in Capitolio votis petebantur. [8] Idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper, idem nemus Aricinum quod Hercynius saltus, Fregellae quod Gesoriacum, Tiberis quod Euphrates. [9] Coriolos quoque – pro pudor – victos adeo gloriae fuisse, ut captum oppidum Gnaeus Marcius Coriolanus quasi Numantiam aut Africam nomini indueret. [10] Extant et parta de Antio spolia, quae Maenius in suggestu fori capta hostium classe suffixit – si tamen illa classis, nam sex fuere rostratae. Sed hic numerus illis initiis navale bellum fuit. [11] Pervicacissimi tamen Latinorum Aequi et Volsci fuere et cotidiani, ut sic dixerim, hostes. [12] Sed hos praecipue Titus Quinctius domuit, ille dictator ab aratro, qui obsessa et paene iam capta Manili consulis castra egregia victoria recuperavit. [13] Medium erat tempus forte sementis, cum patricium virum innixum aratro suo lictor in ipso opere deprehendit. Inde in aciem profectus, victos, ne quid a rustici operis imitatione cessaret, more pecudum sub iugum misit. [14] sic expeditione finita rediit ad boves rursus triumphalis agricola – fidem numinum – qua velocitate. [15] Intra quindecim dies coeptum peractumque bellum, prorsus ut festinasse dictator ad relictum opus videretur.