Saturarum liber

Satura V

___________________________________________________________

Vatibus hic mos est, centum sibi poscere voces,

centum ora et linguas optare in carmina centum,

fabula seu maesto ponatur hianda tragoedo,

volnera seu Parthi ducentis ab inguine ferrum.

5

«quorsum haec? aut quantas robusti carminis offas

ingeris, ut par sit centeno gutture niti?

grande locuturi nebulas Helicone legunto,

si quibus aut Procnes aut si quibus olla Thyestae

fervebit saepe insulso cenanda Glyconi.

10

tu neque anhelanti, coquitur dum massa camino,

folle premis ventos nec clauso murmure raucus

nescio quid tecum grave cornicaris inepte

nec scloppo tumidas intendis rumpere buccas.

verba togae sequeris iunctura callidus acri,

15

ore teres modico, pallentis radere mores

doctus et ingenuo culpam defigere ludo.

hinc trahe quae dicis mensasque relinque Mycenis

cum capite et pedibus plebeiaque prandia noris.»

non equidem hoc studeo, pullatis ut mihi nugis

20

pagina turgescat dare pondus idonea fumo.

secrete loquimur. tibi nunc hortante Camena

excutienda damus praecordia, quantaque nostrae

pars tua sit, Cornute, animae, tibi, dulcis amice,

ostendisse iuvat. pulsa, dinoscere cautus

25

quid solidum crepet et pictae tectoria linguae.

hic ego centenas ausim deposcere fauces,

ut quantum mihi te sinuoso in pectore fixi

voce traham pura, totumque hoc verba resignent

quod latet arcana non enarrabile fibra.

30

Cum primum pavido custos mihi purpura cessit

bullaque subcinctis Laribus donata pependit,

cum blandi comites totaque inpune Subura

permisit sparsisse oculos iam candidus umbo,

cumque iter ambiguum est et vitae nescius error

35

diducit trepidas ramosa in compita mentes,

me tibi supposui. teneros tu suscipis annos

Socratico, Cornute, sinu. tum fallere sollers

adposita intortos extendit regula mores

et premitur ratione animus vincique laborat

40

artificemque tuo ducit sub pollice voltum.

tecum etenim longos memini consumere soles

et tecum primas epulis decerpere noctes.

unum opus et requiem pariter disponimus ambo

atque verecunda laxamus seria mensa.

45

non equidem hoc dubites, amborum foedere certo

consentire dies et ab uno sidere duci.

nostra vel aequali suspendit tempora Libra

Parca tenax veri, seu nata fidelibus hora

dividit in Geminos concordia fata duorum

50

Saturnumque gravem nostro Iove frangimus una,

nescio quod certe est quod me tibi temperat astrum.

Mille hominum species et rerum discolor usus;

velle suum cuique est nec voto vivitur uno.

53a

dissimilis cunctis vox vultus vita voluntas:

mercibus hic Italis mutat sub sole recenti

55

rugosum piper et pallentis grana cumini,

hic satur inriguo mavult turgescere somno,

hic campo indulget, hunc alea decoquit, ille

in venerem putris; sed cum lapidosa cheragra

fregerit articulos veteris ramalia fagi,

60

tunc crassos transisse dies lucemque palustrem

et sibi iam seri vitam ingemuere relictam.

at te nocturnis iuvat inpallescere chartis;

cultor enim iuvenum purgatas inseris aures

fruge Cleanthea. petite hinc, puerique senesque,

65

finem animo certum miserisque viatica canis.

«cras hoc fiet.» idem cras fiat. «quid? quasi magnum

nempe diem donas!» sed cum lux altera venit,

iam cras hesternum consumpsimus; ecce aliud cras

egerit hoc annos et semper paulum erit ultra.

70

nam quamvis prope te, quamvis temone sub uno

vertentem sese frustra sectabere canthum,

cum rota posterior curras et in axe secundo.

Libertate opus est. non hac, ut quisque Velina

Publius emeruit, scabiosum tesserula far

75

possidet. heu steriles veri, quibus una Quiritem

vertigo facit! hic Dama est non tresis agaso,

vappa lippus et in tenui farragine mendax.

verterit hunc dominus, momento turbinis exit

Marcus Dama. papae! Marco spondente recusas

80

credere tu nummos? Marco sub iudice palles?

Marcus dixit, ita est. adsigna, Marce, tabellas.

haec mera libertas, hoc nobis pillea donant.

«an quisquam est alius liber, nisi ducere vitam

cui licet ut libuit? licet ut volo vivere, non sum

85

liberior Bruto?» «mendose colligis» inquit

Stoicus hic aurem mordaci lotus aceto,

«hoc relicum accipio, 'licet' illud et 'ut volo' tolle.»

«vindicta postquam meus a praetore recessi,

cur mihi non liceat, iussit quodcumque voluntas,

90

excepto siquid Masuri rubrica vetabit?»

disce, sed ira cadat naso rugosaque sanna,

dum veteres avias tibi de pulmone revello.

non praetoris erat stultis dare tenuia rerum

officia atque usum rapidae permittere vitae;

95

sambucam citius caloni aptaveris alto.

stat contra ratio et secretam garrit in aurem,

ne liceat facere id quod quis vitiabit agendo.

publica lex hominum naturaque continet hoc fas,

ut teneat vetitos inscitia debilis actus.

100

diluis elleborum, certo conpescere puncto

nescius examen? vetat hoc natura medendi.

navem si poscat sibi peronatus arator

luciferi rudis, exclamet Melicerta perisse

frontem de rebus. tibi recto vivere talo

105

ars dedit et veris speciem dinoscere calles,

ne qua subaerato mendosum tinniat auro?

quaeque sequenda forent quaeque evitanda vicissim,

illa prius creta, mox haec carbone notasti?

es modicus voti, presso lare, dulcis amicis?

110

iam nunc adstringas, iam nunc granaria laxes,

inque luto fixum possis transcendere nummum

nec gluttu sorbere salivam Mercurialem?

«haec mea sunt, teneo» cum vere dixeris, esto

liberque ac sapiens praetoribus ac Iove dextro.

115

sin tu, cum fueris nostrae paulo ante farinae.

pelliculam veterem retines et fronte politus

astutam vapido servas in pectore volpem,

quae dederam supra relego funemque reduco.

nil tibi concessit ratio; digitum exere, peccas,

120

et quid tam parvum est? sed nullo ture litabis,

haereat in stultis brevis ut semuncia recti.

haec miscere nefas nec, cum sis cetera fossor,

tris tantum ad numeros Satyrum moveare Bathylli.

«liber ego.» unde datum hoc sumis, tot subdite rebus?

125

an dominum ignoras nisi quem vindicta relaxat?

«i, puer, et strigiles Crispini ad balnea defer»

si increpuit, «cessas nugator?», servitium acre

te nihil inpellit nec quicquam extrinsecus intrat

quod nervos agitet; sed si intus et in iecore aegro

130

nascuntur domini, qui tu inpunitior exis

atque hic quem ad strigilis scutica et metus egit erilis?

mane piger stertis. «surge» inquit Avaritia, «eia

surge.» negas. instat. «surge» inquit. «non queo.» «surge.»

«et quid agam?» «rogat! en saperdas advehe Ponto,

135

castoreum, stuppas, hebenum, tus, lubrica Coa.

tolle recens primus piper et sitiente camelo.

verte aliquid; iura.» «sed Iuppiter audiet.» «eheu,

baro, regustatum digito terebrare salinum

contentus perages, si vivere cum Iove tendis.»

140

iam pueris pellem succinctus et oenophorum aptas.

ocius ad navem! nihil obstat quin trabe vasta

Aegaeum rapias, ni sollers Luxuria ante

seductum moneat: «quo deinde, insane, ruis, quo?

quid tibi vis? calido sub pectore mascula bilis

145

intumuit quam non extinxerit urna cicutae?

tu mare transilias? tibi torta cannabe fulto

cena sit in transtro Veiientanumque rubellum

exhalet vapida laesum pice sessilis obba?

quid petis? ut nummi, quos hic quincunce modesto

150

nutrieras, pergant avidos sudare deunces?

indulge genio, carpamus dulcia, nostrum est

quod vivis, cinis et manes et fabula fies,

vive memor leti, fugit hora, hoc quod loquor inde est.»

en quid agis? duplici in diversum scinderis hamo.

155

huncine an hunc sequeris? subeas alternus oportet

ancipiti obsequio dominos, alternus oberres.

nec tu, cum obstiteris semel instantique negaris

parere imperio, «rupi iam vincula» dicas;

nam et luctata canis nodum abripit, et tamen illi,

160

cum fugit, a collo trahitur pars longa catenae.

«Dave, cito, hoc credas iubeo, finire dolores

praeteritos meditor» (crudum Chaerestratus unguem

adrodens ait haec). «an siccis dedecus obstem

cognatis? an rem patriam rumore sinistro

165

limen ad obscenum frangam, dum Chrysidis udas

ebrius ante fores extincta cum face canto?»

«euge, puer, sapias, dis depellentibus agnam

percute.» «sed censen plorabit, Dave, relicta?»

«nugaris. solea, puer, obiurgabere rubra,

170

ne trepidare velis atque artos rodere casses.

nunc ferus et violens; at, si vocet, haut mora dicas

'quidnam igitur faciam? nec nunc, cum arcessat et ultro

supplicet, accedam?' si totus et integer illinc

exieras, nec nunc.» hic hic quod quaerimus, hic est,

175

non in festuca, lictor quam iactat ineptus.

ius habet ille sui, palpo quem ducit hiantem

cretata Ambitio? vigila et cicer ingere large

rixanti populo, nostra ut Floralia possint

aprici meminisse senes. quid pulchrius? at cum

180

Herodis venere dies unctaque fenestra

dispositae pinguem nebulam vomuere lucernae

portantes violas rubrumque amplexa catinum

cauda natat thynni, tumet alba fidelia vino,

labra moves tacitus recutitaque sabbata palles.

185

tum nigri lemures ovoque pericula rupto,

tum grandes galli et cum sistro lusca sacerdos

incussere deos inflantis corpora, si non

praedictum ter mane caput gustaveris ali.

Dixeris haec inter varicosos centuriones,

190

continuo crassum ridet Pulfenius ingens

et centum Graecos curto centusse licetur.