Saturarum liber

Satura III

___________________________________________________________

Nempe haec adsidue. iam clarum mane fenestras

intrat et angustas extendit lumine rimas.

stertimus, indomitum quod despumare Falernum

sufficiat, quinta dum linea tangitur umbra.

5

«en quid agis? siccas insana canicula messes

iam dudum coquit et patula pecus omne sub ulmo est»

unus ait comitum. verumne? itan? ocius adsit

huc aliquis. nemon? turgescit vitrea bilis:

findor, ut Arcadiae pecuaria rudere credas.

10

iam liber et positis bicolor membrana capillis

inque manus chartae nodosaque venit harundo.

tum querimur crassus calamo quod pendeat umor.

nigra sed infusa vanescit sepia lympha,

dilutas querimur geminet quod fistula guttas.

15

o miser inque dies ultra miser, hucine rerum

venimus? a, cur non potius teneroque columbo

et similis regum pueris pappare minutum

poscis et iratus mammae lallare recusas?

an tali studeam calamo? cui verba? quid istas

20

succinis ambages? tibi luditur. effluis amens,

contemnere. sonat vitium percussa, maligne

respondet viridi non cocta fidelia limo.

udum et molle lutum es, nunc nunc properandus et acri

fingendus sine fine rota. sed rure paterno

25

est tibi far modicum, purum et sine labe salinum

(quid metuas?) cultrixque foci secura patella.

hoc satis? an deceat pulmonem rumpere ventis

stemmate quod Tusco ramum millesime ducis

censoremve tuum vel quod trabeate salutas?

30

ad populum phaleras! ego te intus et in cute novi.

non pudet ad morem discincti vivere Nattae.

sed stupet hic vitio et fibris increvit opimum

pingue, caret culpa, nescit quid perdat, et alto

demersus summa rursus non bullit in unda.

35

Magne pater divum, saevos punire tyrannos

haut alia ratione velis, cum dira libido

moverit ingenium ferventi tincta veneno:

virtutem videant intabescantque relicta.

anne magis Siculi gemuerunt aera iuvenci

40

et magis auratis pendens laquearibus ensis

purpureas subter cervices terruit, «imus,

imus praecipites» quam si sibi dicat et intus

palleat infelix quod proxima nesciat uxor?

Saepe oculos, memini, tangebam parvus olivo,

45

grandia si nollem morituri verba Catonis

discere non sano multum laudanda magistro,

quae pater adductis sudans audiret amicis.

iure; etenim id summum, quid dexter senio ferret,

scire erat in voto, damnosa canicula quantum

50

raderet, angustae collo non fallier orcae,

neu quis callidior buxum torquere flagello.

haut tibi inexpertum curvos deprendere mores

quaeque docet sapiens bracatis inlita Medis

porticus, insomnis quibus et detonsa iuventus

55

invigilat siliquis et grandi pasta polenta;

et tibi quae Samios diduxit littera ramos

surgentem dextro monstravit limite callem.

stertis adhuc laxumque caput conpage soluta

oscitat hesternum dissutis undique malis.

60

est aliquid quo tendis et in quod derigis arcum?

an passim sequeris corvos testaque lutoque,

securus quo pes ferat, atque ex tempore vivis?

Elleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,

poscentis videas; venienti occurrite morbo,

65

et quid opus Cratero magnos promittere montis?

discite et, o miseri, causas cognoscite rerum:

quid sumus et quidnam victuri gignimur, ordo

quis datus, aut metae qua mollis flexus et unde,

quis modus argento, quid fas optare, quid asper

70

utile nummus habet, patriae carisque propinquis

quantum elargiri deceat, quem te deus esse

iussit et humana qua parte locatus es in re.

disce nec invideas quod multa fidelia putet

in locuplete penu, defensis pinguibus Umbris,

75

et piper et pernae, Marsi monumenta clientis,

maenaque quod prima nondum defecerit orca.

Hic aliquis de gente hircosa centurionum

dicat: «quod sapio satis est mihi. non ego curo

esse quod Arcesilas aerumnosique Solones

80

obstipo capite et figentes lumine terram,

murmura cum secum et rabiosa silentia rodunt

atque exporrecto trutinantur verba labello,

aegroti veteris meditantes somnia, gigni

de nihilo nihilum, in nihilum nil posse reverti.

85

hoc est quod palles? cur quis non prandeat hoc est?»

his populus ridet, multumque torosa iuventus

ingeminat tremulos naso crispante cachinnos.

«Inspice, nescio quid trepidat mihi pectus et aegris

faucibus exsuperat gravis halitus, inspice sodes»

90

qui dicit medico, iussus requiescere, postquam

tertia conpositas vidit nox currere venas,

de maiore domo modice sitiente lagoena

lenia loturo sibi Surrentina rogabit.

«heus bone, tu palles.» «nihil est.» «videas tamen istuc,

95

quidquid id est. surgit tacite tibi lutea pellis.»

«at tu deterius palles, ne sis mihi tutor.

iam pridem hunc sepeli; tu restas.» «perge, tacebo.»

turgidus hic epulis atque albo ventre lavatur,

gutture sulpureas lente exhalante mefites.

100

sed tremor inter vina subit calidumque trientem

excutit e manibus, dentes crepuere retecti,

uncta cadunt laxis tunc pulmentaria labris.

hinc tuba, candelae, tandemque beatulus alto

conpositus lecto crassisque lutatus amomis

105

in portam rigidas calces extendit. at illum

hesterni capite induto subiere Quirites.

«Tange, miser, venas et pone in pectore dextram;

nil calet hic. summosque pedes attinge manusque;

non frigent.» visa est si forte pecunia, sive

110

candida vicini subrisit molle puella,

cor tibi rite salit? positum est algente catino

durum holus et populi cribro decussa farina:

temptemus fauces; tenero latet ulcus in ore

putre quod haut deceat plebeia radere beta.

115

alges, cum excussit membris timor albus aristas;

nunc face supposita fervescit sanguis et ira

scintillant oculi, dicisque facisque quod ipse

non sani esse hominis non sanus iuret Orestes.