Leges duodecim tabularum

Tabula VIII

___________________________________________________

1a

qui malum carmen incantassit . . .  <capite> . . . 

(Plinius, nat. hist. 28, 2, 10-17)

1b

XII tabulae cum perpaucas res capite sanxissent, in his hanc quoque sanciendam putaverunt : si quis occentavisset sive carmen condidisset, quod infamiam faceret flagitiumve alteri

(Cicero, de rep. 4, 10, 11).

2

si membrum rup(s)it, ni cum eo pacit, talio esto.

(Festus 363; Gellius 20, 1, 14)

3

manu fustive si os fregit libero, CCC <assium>, si servo, CL <assium> poenam subito

(Coll. leg. Mos. et Rom. 2, 5, 5; Gellius 20, 1, 12)

4

si iniuriam faxsit, viginti quinque poenae <asses> sunto.

(Coll. leg. Mos. et Rom. 2, 5, 5; Gellius 20, 1, 12)

5

. . .  rup(s)it . . .  sarcito.

(Festus 265, 322)

6

Si quadrupes pauperiem fecisse decitur, . . .  lex (XII tabularum) voluit aut dari id quod nocuit . . .  aut aestimationem noxiae offerri

(Ulpianus, D. 9, 1, 1, pr.).

7

Si glans ex arbore tua in meum fundum cadat eamque ego immisso pecore depascam, . . .  neque ex lege XII tabularum de pastu pecoris, quia non in tuo pascitur, neque de pauperie . . .  agi posse

(Ulpianus, D. 19, 5, 14, 3).

8a

qui fruges excantassit . . . 

(Plinius, nat. hist. 28, 2, 10-17)

8b

. . .  neve alienam segetem pellexeris . . .  <capite>. . . 

(Servius in Verg. ecl. 8, 99)

9

Frugem . . .  aratro quaesitam noctu pavisse ac secuisse puberi XII tabulis capital erat, suspensumque Cereri necari iubebant, . . .  inpubem praetoris arbitratu verberari noxiamve duplionemve decerni

(Plinius, nat. hist. 18, 3, 12).

10

Qui aedes acervumve frumenti iuxta domum positum combusserit, vinctus verberatus igni necari (XII tabulis) iubetur, si modo sciens prudensque id commiserit ; si vero casu, id est neglegentia, aut noxiam sarcire iubetur, aut, si minus idoneus ist, levius castigatur

(Gaius, l. IV ad XII tab.; D. 47, 9, 9).

11

cautum . . .  est XII tabulis, ut qui iniuria cecidisset alienas (arbores), lueret in singulas aeris XXV

(Plinius, nat. hist. 17, 1, 17).

12

si nox furtum faxsit, si occisit, iure caesus esto.

(Macrobius, saturn. 1, 4, 19)

13

luci . . .  si se telo defendit, . . .  endoque plorato.

(Cicero pro Tull. 20, 47; 21, 50)

14

Ex ceteris . . .  manifestis furibus liberos verberari addicique iusserunt (Xviri) ei, cui furtum factum esset . . .  ; servos . . .  verberibus affici et e saxo praecipitari ; sed pueros impuberes praetoris arbitratu verberari voluerunt noxiamque . . .  sarciri

(Gellius 11, 18, 8).

15a

Concepti et oblati (furti) poena ex lege XII tabularum tripli est . . . 

(Gaius, 3, 191).

15b

lance et licio <ito>.

(Festus 117)

16

si adorat furto, quod nec manifestum erit . . . , <duplione damnum decidito>.

(Festus 162)

17

Furtivam (rem) lex XII tabularum usucapi prohibet . . . 

(Gaius 2, 45).

18a

XII tabulis sanctum, ne quis unciario fenore amplius exerceret . . . 

(Tacitus, ann. 6, 16).

18b

Maiores . . .  in legibus posiverunt furem dupli condemnari, feneratorem quadrupli

(Cato, de agri cult. praef.).

19

Ex causa depositi lege XII tabularum in duplum actio datur . . . 

(Paulus, coll. 10, 7, 11).

20a

Sciendum est suspecti crimen e lege XII tabularum descendere

(Ulpianus, D. 26, 10, 1, 2).

20b

Si . . .  tutores rem pupilli furati sunt, videamus an ea actione, quae proponitur ex lege XII tabularum adversus tutorem in duplum, singuli in solidum teneantur

(Tryphoninus, D. 26, 7, 55, 1).

21

patronus si clienti fraudem fecerit, sacer esto.

(Servius ad Aen. 6, 609)

22

qui se sierit testarier libripensve fuerit, ni testimonium fatiatur, inprobus intestabilisque esto.

(Gellius 15, 13, 11)

23

ex XII tabulis . . .  si nunc quoque . . .  qui falsum testimonium dixisse convictus esset, e saxo Tarpeio deiceretur . . . 

(Gellius 20, 1, 53).

24a

si telum manu fugit magis quam iecit, <arietem subicito>.

24b

Frugem . . .  furtim . . .  pavisse . . .  XII tabulis capital erat . . .  gravius quam in homicidio

(Plinius, nat. hist. 18, 3, 12).

25

Qui venenum dicit, adicere debet, utrum malum an bonum ; nam et medicamenta venena sunt

(Gaius, l. IV ad XII tab.; D. 50, 16, 236, pr.).

26

XII tabulis cautum esse cognoscimus, ne quid in Urbe coetus nocturnos agitaret

(Porc. Latro, decl. in Cat. 19).

27

His (sodalibus) potestatem facit lex (XII tabularum), pactionem quam velint sibi ferre, dum ne quid ex publica lege corrumpant ; sed haec lex videtur ex lege Solonis translata esse

(Gaius, l. IV ad XII tab.; D. 47, 22, 4 ).