Epistularum liber prior

Epistula XVIII

Ad Lollium

___________________________________________________

Si bene te novi, metues, liberrime Lolli,

scurrantis speciem praebere, professus amicum.

ut matrona meretrici dispar erit atque

discolor, infido scurrae distabit amicus.

5

est huic diversum vitio vitium prope maius,

asperitas agrestis et inconcinna gravisque,

quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,

dum volt libertas dici mera veraque virtus.

virtus est medium vitiorum et utrimque reductum.

10

alter in obsequium plus aequo pronus et imi

derisor lecti sic nutum divitis horret,

sic iterat voces et verba cadentia tollit,

ut puerum saevo credas dictata magistro

reddere vel partis mimum tractare secundas;

15

alter rixatur de lana saepe caprina,

propugnat nugis armatus: «scilicet, ut non

sit mihi prima fides?» et «vere quod placet ut non

acriter elatrem? pretium aetas altera sordet.»

ambigitur quid enim? Castor sciat an Docilis plus;

20

Brundisium Minuci melius via ducat an Appi.

quem damnosa venus, quem praeceps alea nudat,

gloria quem supra vires et vestit et unguit,

quem tenet argenti sitis inportuna famesque,

quem paupertatis pudor et fuga, dives amicus,

25

saepe decem vitiis instructior, odit et horret,

aut, si non odit, regit ac veluti pia mater

plus quam se sapere et virtutibus esse priorem

volt et ait prope vera: «meae – contendere noli –

stultitiam patiuntur opes; tibi parvola res est:

30

arta decet sanum comitem toga: desine mecum

certare. Eutrapelus cuicumque nocere volebat

vestimenta dabat pretiosa: «beatus enim iam

cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes,

dormiet in lucem, scorto postponet honestum

35

officium, nummos alienos pascet, ad imum

Thraex erit aut holitoris aget mercede caballum.»

arcanum neque tu scrutaberis illius umquam,

commissumque teges et vino tortus et ira;

nec tua laudabis studia aut aliena reprendes,

40

nec, cum venari volet ille, poemata panges.

gratia sic fratrum geminorum Amphionis atque

Zethi dissiluit, donec suspecta severo

conticuit lyra. fraternis cessisse putatur

moribus Amphion: tu cede potentis amici

45

lenibus imperiis, quotiensque educet in agros

Aetolis onerata plagis iumenta canesque,

surge et inhumanae senium depone Camenae,

cenes ut pariter pulmenta laboribus empta:

Romanis sollemne viris opus, utile famae

50

vitaeque et membris, praesertim cum valeas et

vel cursu superare canem vel viribus aprum

possis. adde, virilia quod speciosius arma

non est qui tractet: scis quo clamore coronae

proelia sustineas campestria. denique saevam

55

militiam puer et Cantabrica bella tulisti

sub duce, qui templis Parthorum signa refigit

nunc et, siquid abest, Italis adiudicat armis.

ac ne te retrahas et inexcusabilis absis:

quamvis nil extra numerum fecisse modumque

60

curas, interdum nugaris rure paterno:

partitur lintres exercitus, Actia pugna

te duce per pueros hostili more refertur;

adversarius est frater, lacus Hadria, donec

alterutrum velox Victoria fronde coronet.

65

consentire suis studiis qui crediderit te,

fautor utroque tuum laudabit pollice ludum.

protinus ut moneam – siquid monitoris eges –, tu

quid de quoque viro et cui dicas, saepe videto.

percontatorem fugito; nam garrulus idem est

70

nec retinent patulae commissa fideliter aures

et semel emissum volat inrevocabile verbum.

non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerve

intra marmoreum venerandi limen amici,

ne dominus pueri pulchri caraeve puellae

75

munere te parvo beet aut incommodus angat.

qualem commendes, etiam atque etiam aspice, ne mox

incutiant aliena tibi peccata pudorem.

fallimur et quondam non dignum tradimus; ergo

quem sua culpa premet, deceptus omitte tueri,

80

ut penitus notum, si temptent crimina, serves

tuterisque tuo fidentem praesidio: qui

dente Theonino cum circumroditur, ecquid

ad te post paulo ventura pericula sentis?

nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

85

et neglecta solent incendia sumere vires.

dulcis inexpertis cultura potentis amici:

expertus metuet. tu, dum tua navis in alto est,

hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura.

oderunt hilarem tristes tristemque iocosi,

90

sedatum celeres, agilem navumque remissi;

[potores bibuli media de nocte Falerni]

oderunt porrecta negantem pocula, quamvis

nocturnos iures te formidare tepores.

deme supercilio nubem: plerumque modestus

95

occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi.

inter cuncta leges et percontabere doctos,

qua ratione queas traducere leniter aevum,

num te semper inops agitet vexetque cupido,

num pavor et rerum mediocriter utilium spes,

100

virtutem doctrina paret naturane donet,

quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum,

quid pure tanquillet, honos an dulce lucellum

an secretum iter et fallentis semita vitae.

me quotiens reficit gelidus Digentia rivus,

105

quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus,

quid sentire putas, quid credis, amice, precari?

«sit mihi quod nunc est, etiam minus, ut mihi vivam

quod superest aevi, siquid superesse volunt di;

sit bona librorum et provisae frugis in annum

110

copia neu fluitem dubiae spe pendulus horae.»

sed satis est orare Iovem, qui ponit et aufert,

det vitam, det opes: aequum mi animum ipse parabo.