BIBLIOTHECA AUGUSTANA

 

Aaron Tseytlin

1898-1973

 

oysklayb fun lider

 

Ben-Yoysef un Ben-Dovid

hoykh iber di shlakhtn

nayer Avrom

dos kelbl (donay, donay)

kh'hob nisht gehat di zkhiye

 

_______________________________________________________________________

 

 

 

Ben-Yoysef un Ben-Dovid

 

ven s'faln Ben-Yoysef fun goyishe hent –

hobn doyres fartroyt tsu doyres, –

kumt der Moshiekh der letster tsugeyn,

kumt Ben-Dovid zayn yoyresh.

 

fun goyishe hent iz Ben-Yoysef farbrent,

Ben-Yoysef, der Yid fun Poyln.

un vu iz Ben-Dovid, farbrekherin velt?

nishto ver es zol dikh goyl'n.

 

ikh her vi es veynt in der groyser nakht

Rokhl farn Kisey-Hakoved:

Moshiekh Ben-Yoysef iz farbrent –

vu iz Moshiekh Ben-Dovid?

 

un s'entfert a kol: Ben-Dovid kumt

ven s'lozn zikh oys milkhomes.

lang brent tsulib mayn Ben-Yoysef di velt,

un ersht nokh di sreyfes vert zi bahelt

mit mayn Ben-Dovid's nekhomes.

 

 

hoykh iber di shlakhtn

 

hoykh iber dem mentshns binyin dem tsekrakh'tn,

heybt zikh di geshtalt fun a malekh afartrakhtn,

a bloyen vi famakhtn.

 

far letste reshtlekh mentsh, vi a yid farn Koysl Marovi,

shteyt di Shekhine un veynt. Es vayzt zikh keyn novi.

af di khurves zitst der tayvl, a shvarts-oygike sove

un kvelt: s'iz shlekht.

 

nor er, der bloyer malekh, der malekh der farklerter,

vos toyt fun milyonen zet er, geshray fun milyonen hert e

git a kuk afn sof – un redt aroys tsvey verter:

s'iz gut.

 

un im kegniber – a malekh a fartreter,

vos veys ayedns toyt un dem shtilstn «oy» derhert er.

der troyeriker malekh – alts troyeriker vert er,

un s'faln fun di lipn im arunter a por verter:

Moykhl dem kets.

 

 

nayer Avrom

 

kh'hob gezen a feld un a keyver

un dos feld hot geshtromt mit blut.

iz gekumen tsuflien a seyfer

un hot afn keyver gerut,

hot afn keyver gerut.

 

un s'hot zikh ge'efnt dos seyfer

vi an oyg nokh a langer shlof,

un in dem ofenem seyfer

hot zikh alef gekushed mit tof,

alef gekushed mit tof.

 

un hoykh iz fun yenem keyver

aroysgevoksn a man,

vi a boym bashotnt dos seyfer

un gezogt: kh'bin vider faran.

omeyn! kh'bin vider faran.

 

un der man hot genumen dos seyfer

un zayn vort iz gevom flam:

ikh bin der nayer Avrom –

un fun mir kumt vider Got's shtam,

fun mir kumt vider Got's shtam.

 

 

dos kelbl

(donay, donay)

 

oyfn furl ligt dos kelbl,

ligt gebundn mit a shtrik,

hoykh in himl flit dos shvelbl,

freyt zikh, dreyt zikh hin un krik.

 

lakht der vint in korn,

lakht un lakht un lakht.

lakht er op a tog a gantsn

mit a halber nakht.

hey donay, donay, donay, donay,

donay, donay, donay, day.

donay, donay, donay, donay,

donay, donay, donay, day.

 

shrayt dos kelbl, zogt der poyer:

«ver zhe heyst dir zayn a kalb?

volst gekert tsu zayn a foygl,

volst gekert tsu zayn a shvalb.»

 

lakht der vint in korn,

lakht un lakht un lakht.

lakht er op a tog a gantsn

mit a halber nakht.

hey donay, donay, donay, donay,

donay, donay, donay, day.

donay, donay, donay, donay,

donay, donay, donay, day.

 

bidne kelber tut men bindn

un men shlept zey, un men shekht,

ver s'hot fligl, flit aroyf-tsu,

iz bay keynem nit keyn knekht.

 

lakht der vint in korn,

lakht un lakht un lakht.

lakht er op a tog a gantsn

mit a halber nakht.

hey donay, donay, donay, donay,

donay, donay, donay, day.

donay, donay, donay, donay,

donay, donay, donay, day.

 

audio (Chava Alberstein)

 

 

 

kh'hob nisht gehat di zkhiye

 

 

avek bin ikh batsaytns un farhoyln

hot got pun mir di groyln –

far vos, far vos bin ikh avek fun poyln?

 

kh'hob nisht gehat di zkhiye mit mayn folk tsuzamen

tsu geyn dem veg fun flamen,

un s'paynikt, vi a zind nisht tsum fargebn,

di shuld fun blaybn lebn,

fun blaybn lebn un fun makhn gramen.

un s'vet di shuld mikh sm'en,

biz kh'vel nisht folgn eyns fun dray geshtaltn,

vos shteyen greyt fun shuld mikh tsu bahaltn,

vos vartn un vos rufn mikh tseglite:

eyn geshtalt iz kedushe, s'tsveyte iz shigoen,

zelbstmord iz dos drite.

 

nor zelbstmord iz tsu shtark far mir, dem shvakhn,

mayn kleynkayt kon zikh kedushe nisht farginen,

un kh'kon afile nisht arop fun zinen.

 

 

כ'האָב נישט געהאַט די זכיה

 

אַוועק בין איך באַצײַטנס און פֿאַרהוילן

האָט גאָט פון מיר די גרוילן –

פֿאַר וואָס, פֿאַר וואָס בין איך אַוועק פֿון פּוילן?

 

כ'האָב נישט געהאַט די זכיה מיט מײַן פֿאָלק צוזאַמען

צו גיין דעם וועג פֿון פֿלאַמען,

און ס'פּײַניקט, ווי א זינד נישט צום פֿאַרגעבן,

די שולד פֿון בלײַבן לעבן,

פֿון בלײַבן לעבן און פֿון מאַכן גראַמען.

און ס'וועט די שולד מיך סמ'ען,

ביז כ'וועל נישט פֿאָלגן איינס פֿון דרײַ געשטאַלטן,

וואָס שטייען גרייט פֿון שולד מיך צו באַהאַלטן,

וואָס וואַרטן און וואָס רופֿן מיך צעגליטע:

איין געשטאַלט איז קדושה, ס'צווייטע איז שגעון,

זעלבסטמאָרד איז דאָס דריטע.

 

נאָר זעלבסטמאָרד איז צו שטאַרק פֿאַר מיר, דעם שוואַכן,

מײַן קליינקייט קאָן זיך קדושה נישט פֿאַרגינען,

און כ'קאָן אַפֿילו נישט אַראָפּ פֿון זינען.