Evigingo

1936

kval: The Mendele Review

Vol. 01.007, 12 June 1997

_______________________________________________________________________

Evigingo

In di faykhte, tife zhunglen,

Oyf di zumpn Zhabatshuko,

Bay dem shvartsn vaser Tshungo,

Vos in veykhn tol Amiko –

5

Lebt der alter Gutamingo,

Voynt der alter Gutamingo.

Esn est er alte shlangen,

Feygl-eyer, blinde-verim,

Zhabes, fish mit grine oygn,

10

Veverkes vos kenen flien,

Mayzlekh, vos dertseylen mayses,

Malpes, vos farshiltn skeynim.

Nit gehat hot er keyn yugnt –

Tsayt der alter Gutamingo.

15

Zumpn hobn im geborn

Alterheyt mit krume beyner,

Zhabes zaynen zayne oygn,

Bushlen – zayne fis fun fleker,

Zayne hent – vi alte shlangen,

20

Zayne hor – vi groe derner.

Shteyendik in vaser shloft er,

Ven er geyt, di malpes lakhn:

– Oto geyt er, Gutamingo,

Der tsedreyter alter flokn!

25

Un di vevriklekh di shtifers,

Varfn nislekh im in ponim:

Nor der groer Leyb der eltster

Hot nokh farn altn opshay

Un der alter Gutamingo

30

Klogt far im in tifn ovnt:

– Vey tsu mayne alte yorn!

Shver iz mir shoyn umtsushprayzn

In di zhunglen, oyf di zumpn,

Zukhn shpayz far mayne tseyner,

35

Vos tsebreklen zikh fun altkayt.

Shver iz mir shoyn ayntsushlingen

A butshan in dem frimorgn

Un a yungn ber in ovnt.

Kh'darf shoyn brenen oyfn fayer

40

Far mayn zun in roytn fayer

Darf ikh zayn a shtik gebrotns –

Vey tsu mir ikh hob keyn zun nit!

Ver vet mayne beyner lekn,

Zey tsevarfn in di zumpn,

45

Shtorkhn zoln nemen shprotsn

Hoykh fun mayne alte beyner?

Ver vet mayne oygn leygn

In di toln arum felzn,

Laykhtn zoln zey far groe

50

Blinde velf oyf nakht-geyegn?

Ver vet mayne hor farflantsn

Tsvishn derner, harte grozn,

Tomer vet a foygl faln,

Zol er nit tseshtokhn vern?

55

Ver vet mayne tseyn farzetsn

Oyf di berglekh, vaksn zoln

Vayse, shlanke, zise boymlekh –

Yunge kales far di vintn?

Vey tsu mir, ikh hob keyn zun nit!

60

Vey tsu mir, ikh hob keyn zun nit!

Un der groyer Leyb der eltster

Iz gezesn lang, geshvign,

Mitn ek geklapt, gezhmuret

Mit di gele, kalte oygn

65

Un zikh plutslung opgerufn

Mit a kol, fartoybt fun altkayt:

– Draysik nekht oyf dorem-mizrekh

Gey on opru un on vaser,

Vestu trefn zibn berglekh,

70

Eyner hekher fun dem tsveytn:

Oyf a felz fun hekhstn bergl

Zitst di sove Anakumis,

Zibn oygn in ir shtern,

Draytsn finger oyf ir horn.

75

Zog tsu ir eyn vort pamelekh,

Gor pamelekh: Evigingo! –

Un du vest geholfn vern.

Gey mit glik, un zorg nit, alter.

Hot der alter Gutamingo

80

Lang geglet dem Leyb dem groen,

Im gedankt un zikh gezegnt,

Zikh gelozt oyf dorem-mizrekh

Geyn on opru un on vaser.

Draysik nekht zaynen avek shoyn.

85

Un nito di zibn berglekh

Un di sove Anakumis.

Berglekh zaynen do, nor akhtsik,

Shpitsike, vi sharfe tseyner.

Un oyf zey, geyt um Levone,

90

Tokhter fun der nakht, Levone:

– Tokhter fun der nakht, Levone –

Zogt der alter Gutamingo –

Efsher veystu, libe tokhter,

Vu di zibn berglekh zaynen

95

Fun der sove Anakumis?

Kh'darf zi hobn, kh'muz zi fregn:

Evigingo! Evigingo! Evigingo!

Ruik entfert di Levone,

Geyendik oyf gele fislekh:

100

– Vu di vintn zaynen draytsn,

Oyf di hoyle tseyn fun korn

Vu di Libe veynt gelasn,

Oyf a faygn-boym baym vaser,

Vu di shtern tantsn shiker,

105

Glaykh un glaykh, durkh zump un zorgn,

Eyernekhtn oyf a flokn,

Zitst di sove Anakumis,

Zog ir zikher: Evigingo!

Dankt der alter un er lozt zikh

110

Vayter geyn di sove zukhn.

Shteyndldik der veg, di faylen

Zhumen giftik in der luftn.

Royte vintn, bloye felzn,

Melkt der teyl (zikh?) in a kerbl.

115

S'efnt zikh di erd mit fayer

Un farmakht zikh mit a duner.

Mid iz Gutamingo, s'vign

Zikh di kni vi shvere shiflekh,

S'noygt zikh tsu der erd zayn shtern

120

Un er flistert: Evigingo!...

Plutslung: a farbrenter zhungl.

Oyf di gliendike tsvaygn

Fun a grobn boym in faln

Flit a ku mit dine herner

125

Un di federn fun zilber. –

– Libe Ku, du gute getin,

Vos du gist gor milkh dayn soyne.

Zog mir, efsher veystu vu di

Sove Anakumis nekhtikt?

130

Kh'muz zi hobn, kh'muz zi fregn:

Evigingo... Evigingo...

S'hot di ku gehat rakhmones

Oyfn hartn, blindn zokn,

Un zi hot im milkh gegebn

135

Fun ir fuln, vaysn ayter,

Un zi hot gezogt gelasn

Kayendik di shvere verter:

Zibn vegn fun albaster

Kreytsn iber akht fun gingold,

140

Yogn zikh tsum Palats Bonum

Fun der getin Atenada.

Un der palats iz fun marmor

Vays vi shoym fun vaserfaln;

In ir sod di shvere epl

145

Laykhtn vi levones fule;

Ire brist – vi zilber-koyln

Ven di zun geyt oyf in mizrekh,

Ire hor fun heln honik,

Ire oygn – nakht un samet,

150

Ire hent vi tsarte shlangen

Arum Libesgot farflokhtn:

Vestu faln afn shtern,

Nont tsu ire kleyne fislekh

Un aroysklogn gelasn:

155

Evigingo... Evigingo...

Dankt der alter un er lozt zikh

Oyf di vegn fun albaster,

Mide shlofn oyf di vegn,

Ayngeshpant in purpur-vogns,

160

Eyzlen, blut un shveys un tsirung,

Shtet un templen, zayln, geter,

Blut, gelekhter, gold un shande,

Yogn zikh nokh rum un koved,

Yogn zikh tsum Palats Bonum,

165

Fun der getin Atenada;

Un der palats iz fun marmor,

Nor in blut un flamen shteyt er,

Un in palats oyf di kishns

Ligt di sheyne getin shiker,

170

Fun a krankhayt ufgefresn

Vi a shlang fun ferd tsetrotn.

Arum ir di shvartse meydlekh

Tsitern in shrek un trern.

Falt der alter tsu di fislekh

175

Fun der durkhgefoylter getin

Un er flistert un er bet zikh:

Evigingo... Evigingo...

– Evigingo – tsit di getin

Vi a hemshekh fun ir kholem, –

180

Heyln tunkele un lange,

Derner un neshome-laydn,

Bloe libe on a grenets,

On a guf un on a zinen,

Tslomim shvartse, vundn royte,

185

Mantlen-nakht un hertser-fayer,

Hayzer shpitsike vi shpizn,

Tirn, fenster – shmol vi finger –

Un in kalter vant farmoyert,

Mitn markh tsum shteyn geshlosn,

190

Oyf di fis – a keyt fun ayzn

Un dos harts in tash fun Tayvl –

Evigingo... Evigingo...

Dankt der alter un er lozt zikh

Vayter zukhn Evigingon.

195

Vegn tsien zikh geflastert

Vegn-vald un vegn-vaser,

Un er geyt durkh koridorn

Ful mit bikher un monakhn,

Durkh di harte gratn kukt er

200

Oyf di hoykhe kloyster-shpitsn.

Gleker klingen, bleter klogn,

Shayter-hoyfns oyf di pletser,

Betndike hent in fayer

Un der oylem in hislayves

205

Oyf di kni aropgeboygn.

Geyt der alter un er veys nit

Vemen fregn, vemen betn;

Ale hobn epes moyre

Verter afn lip tsu brengen.

210

Rayter oyf di ferd bapantsert,

Shtekhn zikh mit lange shpizn,

Tomer redstu, tomer fregstu,

Tomer vilstu epes visn.

Diner, ferd un knekht, baronen

215

Filn oys di shtet un derfer.

In di shenken – vayn un vayber,

Oyf di felder – blut un baytshn.

Zitst der alter Gutamingo

Eyn mol in a kleynem shenkl;

220

Mid iz er fun veg. Di torbe

Leygt er unter zikh arunter

Un er bet a glezl roytvayn

Ontsuvaremen di glider.

Plutslung zetst zikh a parshoyn tsu

225

Tsu zayn tishl mit a glezl

Ful mit vayn, tsi gor mit fayer;

Epes a fardekhtik-hoykher,

In a hoykhn hut mit zibn

Pave-federn vi bloe

230

Lange dine flater flamen;

Oyf di finger trogt er ringen

Ful mit groyse eydlshteyner

Regnboygndik tseblitste;

Shmole hoyzn trogt er, grine,

235

Durkhgevebt mit zilber-fedem

Un in hant – a baytsh fun leder,

Ayngeshmidt in bronz un kuper.

Shiker iz er kentik zeyer;

Oyf di grobe, frekhe lipn

240

Shpringt arum a faykhter shmeykhl,

Vi a zhabe oyf a bretl.

– Her Baron fon Pan Pantofl! –

Shtelt er for zikh farn altn,

Klapndik zayn gloz on glezl

245

Fun dershtoyntn Gutamingon,

Trinkt er hilkhik, nokher zogt er:

– Vos iz dayn bager? – un kh'gib dir!

Ikh bin itst in a zeyer zeyer

Ufgeleygter, guter shtimung

250

Un dayn yetvider farlang vet

Momental farvirklekht vern...

Shtamlt Gutamingo shoyn vi

Durkh a nepl fun fargesung:

Evigingo... Evigingo...

255

– Evigingo? – fregt er iber

Der parshoyn Baron Pantofl –

Vos iz dos?... Aza min khaye?

Prehistorye?... Mitlelter?...

Evi... gingo... evig... evig...

260

A germanish vort... ikh veys shoyn...

Germanistik... gut, bakumst es!

Kh'vel dir onshraybn a brivl

Tsu mayn fraynt Gehaymrat Gete,

Homonukulus un Her Faust.

265

Nokh a shtempl vestu geyn tsum

Mesye Napoleon fun Frankraykh,

Kinig iber Praysn, Shpanye,

Un Katara Blindekishke;

Di tseteylung fun Eyrope

270

Vet dikh fertlen in Shvetsarye,

/ Fu, es dreyt zikh mir in kop shoyn

Vi di erd arum di zun-shayn!/

Nokh der letster ekspeditsye,

In a fleshl fun shampanyer,

275

Fest farkorkevet in Poyln

Fun a vildn vitse-kenig

Iber Afrikaner Lite,

Bay Napoleon in vestl,

Oyfn indzl Krankekhyene –

280

Ligt er un er drimlt ruik

In di vikelekh fun khemye,

Oyf a shlitn fun a genets –

Evigingo... Evigingo...

Gutamingo hot genumen

285

S'brivl tsum Gehaymrat Gete

Un gelozt zikh oyf di vegn

Keyn Germanye un keyn Vaymar,

Nor der veg iz lang un glitshik

Un er firt arop in toln.

290

Gete iz shoyn lang geshtorbn,

Karl Marks iz shoyn gekumen,

Arbeter in royte bluzes

Flatern in kamf oyf gasn.

Felker greytn tsu milkhome,

295

Pantser-shifn, toyt, shigoen.

Gutamingo iz farmatert

Shoyn fun langn gang, er vil shoyn,

Oystsien di kalte beyner,

Shlofn, shlofn, toyb un eybik.

300

Nor di erd – zi lozt nit shlofn,

Fil iz zi mit groyl un fayer.

Meysim-berg oyf ale felder,

Shteyt in mentshn-fleysh farzunken.

S'klogt di erd, geshendt, der himl

305

Veynt mit bombes un mit shifn.

Eyn sekund nor vert es heler –

Moskve flit – a fayer foygl,

Fliglen-breyte finf-yor plener

Un der ek – a shvere fone

310

Ayngenetst in blut fun heldn.

Mitn shtoyb fun toyznt vegn

Kumt keyn Moskve Gutamingo.

Oyfn Roytn Plats in ovnt

Shteyt er farn toytn Lenin

315

Un er shmeykhlt un er flistert:

Evigingo... Evigingo...

Vos-zhe redstu? Vos-zhe shiltstu? –

Zogt der vakh-soldat tsum altn –

Voser Mingo? Velkher Shmingo?

320

Do iz nor der khaver Lenin

Un ikh hit im! Trog zikh vayter.

Gey tsum Khaver Mirograyev,

Er vet dir shoyn alts derklern...

Evigingo... Evigingo...

325

Dankt der alter un er lozt zikh

Tsum Profesor Mirograyev.

Ale veysn un men vayzt im:

Dortn afn hoykhn bergl

Shteyt a zayl, a riz, a turem,

330

Dreyen zikh arum di volkns.

Ineveynik in dem turem

Geyen tishn, mentshn, kinder,

Fun metal, fun pelts un vate.

Der profesor in a peltsl

335

Est a floym fun der levone,

Redt zikh mitn Mars un vitslt

Zikh mit der planet Venere.

Oyf a shpulik bay zayn oyer

Dreyt zikh undzer erd arumet,

340

Shtern kukn in di fenster,

Shitn zikh un lakhn likhtik.

– O, vos makhstu, Gutamingo?

Alt-getrayer fraynd, vos makhstu?

Un vos makht dayn zun, der liber

345

Mitn nomen Evigingo?

Gut, ikh vel dir makhn yinger.

Zets zikh, ru zikh op a rege –

Un er efent oyf a kastn

Ful mit lebedike hertser:

350

Klayb zikh oys a harts, mayn liber,

Klayb zikh oys a harts, nu gikher:

Fartik! Itster verstu yinger!

Kreftiker, gezinter, frisher,

Shtel zikh tsu der arbet, flinker!

355

Bist an arbeter gevorn!

Itster vilstu fliglen? – bite!

Nor vos darfstu, khaver, fliglen?

Zets zikh in harmat, ikh gib a

Shos – Du flist tsu alde heln!

360

Ot bistu oyf der levone,

Smetene iz do der bodn,

Un ot bistu oyf der zun shoyn,

Zis iz zi un gel vi honik.

Kh'tunk dir op in vundervaser –

365

Un a kind bistu a nakets,

Kleyne fligelekh vi bletlekh –

Un du flaterst tsvishn shtern

Biz du verst aleyn a shtern.

Itster kum tsurik arunter

370

Oyf der proster erd a bisl.

Kh'flants dir ayn di frishe drizn,

Ufgehodevet in vinum

Gumilekmirum kadokhes

Un du verst a riz, a giber,

375

Du tseraybst di erd oyf arbes

Un du kokhst an arbes-kashe,

Un du gist a bloz – farleshn

Zikh di shtern, di levone;

Mit der zun vi mit a zeneft

380

Raybstu ayn dayn kranke pleytse.

Finster vert in ale roymen,

Gornisht, nor dayn kranke pleytse.

Un du bist mir shoyn deresn,

Nem ikh un ikh gib dir shmekn

385

Shmekmir um etumarumet –

Un es vert fun dir a graypl

Un fun graypl vert a pulver,

Un fun pulver vert a vintl,

Un fun vintl vert an otem,

390

Un fun otem vert a blezl,

Un fun blezl vert a burbl,

Un fun burbl blaybt a shoyml,

Shoyml-shimer-gorgl-gornisht;

Gornisht verstu in dem gornisht

395

Un ikh makh a nayem gornisht,

Erd un vaser, zun un fayer,

A levone fun a blekhl

Un a yingl fun a bebl.

Vert mir umetik – tsemakh ikh,

400

Vert mir troyerik – bashaf ikh

Erd un himl,

Meydl – yingl,

Gutamingl,

Evigingl.

עװיגינגאָ

אין די פֿײַכטע, טיפֿע זשונגלען,

אױף די זומפּן זשאַבאַטשוקאָ,

בײַ דעם שװאַרצן װאַסער טשונגאָ,

װאָס אין װײכן טאָל אַמיקאָ –

5

לעבט דער אַלטער גוטאַמינגאָ,

װױנט דער אַלטער גוטאַמינגאָ.

עסן עסט ער אַלטע שלאַנגען,

פֿײגל־אײער, בלינדע װערעם,

זשאַבעס, פֿיש מיט גרינע אױגן,

10

װעװערקעס װאָס קענען פֿליִען,

מײַזלעך, װאָס דערצײלען מעשׂיות,

מאַלפּעס, װאָס פֿאַרשילטן זקנים.

ניט געהאַט האָט ער קײן יוגנט־

צײַט דער אַלטער גוטאַמינגאָ.

15

זומפּן האָבן אים געבאָרן

אַלטערהײט מיט קרומע בײנער,

זשאַבעס זײַנען זײַנע אױגן,

בושלען – זײַנע פֿיס פֿון פֿלעקער,

זײַנע הענט – װי אַלטע שלאַנגען,

20

זײַנע האָר – װי גראָע דערנער.

שטײענדיק אין װאַסער שלאָפֿט ער,

װען ער גײט, די מאַלפּעס לאַכן:

– אָט־אָ גײט ער, גוטאַמינגאָ,

דער צעדרײטער אַלטער פֿלאָקן!

25

און די װעװריקלעך די שטיפֿערס,

װאַרפֿן ניסלעך אים אין פּנים:

נאָר דער גראָער לײב דער עלטסטער

האָט נאָך פֿאַרן אַלטן אָפּשײַ

און דער אַלטער גוטאַמינגאָ

30

קלאָגט פֿאַר אים אין טיפֿן אָװנט:

– װײ צו מײַנע אַלטע יאָרן!

שװער איז מיר שױן אומצושפּרײַזן

אין די זשונגלען, אױף די זומפּן,

זוכן שפּײַז פֿאַר מײַנע צײנער,

35

װאָס צעברעקלען זיך פֿון אַלטקײט.

שװער איז מיר שױן אײַנצושלינגען

אַ באָטשאַן אין דעם פֿרימאָרגן

און אַ יונגן בער אין אָװנט.

כ'דאַרף שױן ברענען אױפֿן פֿײַער

40

פֿאַר מײַן זון אין רױטן פֿײַער

דאַרף איך זײַן אַ שטיק געבראָטנס –

װײ צו מיר איך האָב קײן זון ניט!

װער װעט מײַנע בײנער לעקן,

זײ צעװאַרפֿן אין די זומפּן,

45

שטאָרכן זאָלן נעמען שפּראָצן

הױך פֿון מײַנע אַלטע בײנער?

װער װעט מײַנע אױגן לײגן

אין די טאָלן אַרום פֿעלזן,

לײַכטן זאָלן זײ פֿאַר גראָע

50

בלינדע װעלף אױף נאַכט־געיעגן?

װער װעט מײַנע האָר פֿאַרפֿלאַנצן

צװישן דערנער, האַרטע גראָזן,

טאָמער װעט אַ פֿױגל פֿאַלן,

זאָל ער ניט צעשטאָכן װערן?

55

װער װעט מײַנע צײן פֿאַרזעצן

אױף די בערגלעך, װאַקסן זאָלן

װײַסע, שלאַנקע, זיסע בױמלעך –

יונגע כּלות פֿאַר די װינטן?

װײ צו מיר, איך האָב קײן זון ניט!

60

װײ צו מיר, איך האָב קײן זון ניט!

און דער גרױער לײב דער עלטסטער

איז געזעסן לאַנג, געשװיגן,

מיטן עק געקלאַפּט, געזשמורעט

מיט די געלע, קאַלטע אױגן

65

און זיך פּלוצלונג אָפּגערופֿן

מיט אַ קול, פֿאַרטױבט פֿון אַלטקײט:

– דרײַסיק נעכט אױף דרום־מזרח

גײ אָן אָפּרו און אָן װאַסער,

װעסטו טרעפֿן זיבן בערגלעך,

70

אײנער העכער פֿון דעם צװײטן:

אױף אַ פֿעלז פֿון העכסטן בערגל

זיצט די סאָװע אַנאַקומיס,

זיבן אױגן אין איר שטערן,

דרײַצן פֿינגער אױף איר האָרן.

75

זאָג צו איר אײן װאָרט פּאַמעלעך,

גאָר פּאַמעלעך: עװיגינגאָ! –

און דו װעסט געהאָלפֿן װערן.

גײ מיט גליק, און זאָרג ניט, אַלטער.

האָט דער אַלטער גוטאַמינגאָ

80

לאַנג געגלעט דעם לײב דעם גראָען,

אים געדאַנקט און זיך געזעגנט,

זיך געלאָזט אױף דרום־מזרח

גײן אָן אָפּרו און אָן װאַסער.

דרײַסיק נעכט זײַנען אַװעק שױן.

85

און ניטאָ די זיבן בערגלעך

און די סאָװע אַנאַקומיס.

בערגלעך זײַנען דאָ, נאָר אַכציק,

שפּיציקע, װי שאַרפֿע צײנער.

און אױף זײ, גײט אום לבֿנה,

90

טאָכטער פֿון דער נאַכט, לבֿנה:

– טאָכטער פֿון דער נאַכט, לבֿנה –

זאָגט דער אַלטער גוטאַמינגאָ –

אפֿשר װײסטו, ליבע טאָכטער,

װוּ די זיבן בערגלעך זײַנען

95

פֿון דער סאָװע אַנאַקומיס?

כ'דאַרף זי האָבן, כ'מוז זי פֿרעגן:

עװיגינגאָ! עװיגינגאָ! עװיגינגאָ!

רויִק ענטפֿערט די לבֿנה,

גײענדיק אױף געלע פֿיסלעך:

100

– װוּ די װינטן זײַנען דרײַצן,

אױף די הױלע צײן פֿון קאָרן

װוּ די ליבע װײנט געלאַסן,

אױף אַ פֿײַגן־בױם בײַם װאַסער,

װוּ די שטערן טאַנצן שיכּור,

105

גלײַך און גלײַך, דורך זומפּ און זאָרגן,

אײערנעכטן אױף אַ פֿלאָקן,

זיצט די סאָװע אַנאַקומיס,

זאָג איר זיכער: עװיגינגאָ!

דאַנקט דער אַלטער און ער לאָזט זיך

110

װײַטער גײן די סאָװע זוכן.

שטײנדלדיק דער װעג, די פֿײַלן

זשומען גיפֿטיק אין דער לופֿטן.

רױטע װינטן, בלױע פֿעלזן,

מעלקט דער טײל זיך אין אַ קערבל.

115

ס'עפֿנט זיך די ערד מיט פֿײַער

און פֿאַרמאַכט זיך מיט אַ דונער.

מיד איז גוטאַמינגאָ, ס'װיגן

זיך די קני װי שװערע שיפֿלעך,

ס'נױגט זיך צו דער ערד זײַן שטערן

120

און ער פֿליסטערט: עװיגינגאָ!...

פּלוצלונג: אַ פֿאַרברענטער זשונגל.

אױף די גליִענדיקע צװײַגן

פֿון אַ גראָבן בױם אין פֿאַלן

פֿליט אַ קו מיט דינע הערנער

125

און די פֿעדערן פֿון זילבער. –

– ליבע קו, דו גוטע געטין,

װאָס דו גיסט גאָר מילך דײַן שׂונא.

זאָג מיר, אפֿשר װײסטו װוּ די

סאָװע אַנאַקומיס נעכטיקט?

130

כ'מוז זי האָבן, כ'מוז זי פֿרעגן:

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

ס'האָט די קו געהאַט רחמנות

אױפֿן האַרטן, בלינדן זקן,

און זי האָט אים מילך געגעבן

135

פֿון איר פֿולן, װײַסן אײַטער,

און זי האָט געזאָגט געלאַסן

קײַענדיק די שװערע װערטער:

זיבן װעגן פֿון אַלבאַסטער

קרײצן איבער אַכט פֿון גינגאָלד,

140

זאָגן זיך צום פּאַלאַץ באָנום

פֿון דער געטין אַטענאַדאַ.

און דער פּאַלאַץ איז פֿון מאַרמאָר

װײַס װי שױם פֿון װאַסערפֿאַלן;

אין איר סוד די שװערע עפּל

145

לײַכטן װי לבֿנות פֿולע;

אירע בריסט – װי זילבער־קױלן

װען די זון גײט אױף אין מזרח,

אירע האָר פֿון העלן האָניק,

אירע אױגן – נאַכט און סאַמעט,

150

אירע הענט װי צאַרטע שלאַנגען

אַרום ליבעסגאָט פֿאַרפֿלאָכטן:

װעסטו פֿאַלן אױפֿן שטערן,

נאָנט צו אירע קלײנע פֿיסלעך

און אַרױסקלאָגן געלאַסן:

155

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

דאַנקט דער אַלטער און ער לאָזט זיך

אױף די װעגן פֿון אַלבאַסטער,

מידע שלאָפֿן אױף די װעגן,

אײַנגעשפּאַנט אין פּורפּור־װאָגנס,

160

אײזלען, בלוט און שװײס און צירונג,

שטעט און טעמפּלען, זײַלן, געטער,

בלוט, געלעכטער, גאָלד און שאַנדע,

יאָגן זיך נאָך רום און כּבֿוד,

יאָגן זיך צום פּאַלאַץ באָנום,

165

פֿון דער געטין אַטענאַדאַ;

און דער פּאַלאַץ איז פֿון מאַרמאָר,

נאָר אין בלוט און פֿלאַמען שטײט ער,

און אין פּאַלאַץ אױף די קישנס

ליגט די שײנע געטין שיכּור,

170

פֿון אַ קראַנקייט אויפֿגעפֿרעסן

װי אַ שלאַנג פֿון פֿערד צעטראָטן.

אַרום איר די שװאַרצע מײדלעך

ציטערן אין שרעק און טרערן.

פֿאַלט דער אַלטער צו די פֿיסלעך

175

פֿון דער דורכגעפֿױלטער געטין

און ער פֿליסטערט און ער בעט זיך:

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

– עװיגינגאָ – ציט די געטין

װי אַ המשך פֿון איר חלום, –

180

הײלן טונקעלע און לאַנגע,

דערנער און נשמה־לײַדן,

בלאָע ליבע אָן אַ גרענעץ,

אָן אַ גוף און אָן אַ זינען,

צלמים שװאַרצע, װוּנדן רױטע,

185

מאַנטלען־נאַכט און הערצער־פֿײַער,

הײַזער שפּיציקע װי שפּיזן,

טירן, פֿענצטער – שמאָל װי פֿינגער –

און אין קאַלטער װאַנט פֿאַרמױערט,

מיטן מאַרך צום שטײן געשלאָסן,

190

אױף די פֿיס – אַ קײט פֿון אײַזן

און דאָס האַרץ אין טאַש פֿון טײַװל –

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

דאַנקט דער אַלטער און ער לאָזט זיך

װײַטער זוכן עװיגינגאָן.

195

װעגן ציִען זיך געפֿלאַסטערט

װעגן־װאַלד און װעגן־װאַסער,

און ער גײט דורך קאָרידאָרן

פֿול מיט ביכער און מאָנאַכן,

דורך די האַרטע גראַטן קוקט ער

200

אױף די הױכע קלױסטער־שפּיצן.

גלעקער קלינגען, בלעטער קלאָגן,

שײַטער־הױפֿנס אױף די פּלעצער,

בעטנדיקע הענט אין פֿײַער

און דער עולם אין התלהבֿות

205

אױף די קני אַראָפּגעבױגן.

גײט דער אַלטער און ער װײס ניט

װעמען פֿרעגן, װעמען בעטן;

אַלע האָבן עפּעס מורא

װערטער אױפֿן ליפּ צו ברענגען.

210

רײַטער אױף די פֿערד באַפּאַנצערט,

שטעכן זיך מיט לאַנגע שפּיזן,

טאָמער רעדסטו, טאָמער פֿרעגסטו,

טאָמער װילסטו עפּעס װיסן.

דינער, פֿערד און קנעכט, באַראָנען

215

פֿילן אױס די שטעט און דערפֿער.

אין די שענקען – װײַן און װײַבער,

אױף די פֿעלדער – בלוט און בײַטשן.

זיצט דער אַלטער גוטאַמינגאָ

אײנמאָל אין אַ קלײנעם שענקל;

220

מיד איז ער פֿון װעג. די טאָרבע

לײגט ער אונטער זיך אַרונטער

און ער בעט אַ גלעזל רױטװײַן

אָנצוּװאַרעמען די גלידער.

פּלוצלונג זעצט זיך אַ פּאַרשױן צו

225

צו זײַן טישל מיט אַ גלעזל

פֿול מיט װײַן, צי גאָר מיט פֿײַער;

עפּעס אַ פֿאַרדעכטיקט־הױכער,

אין אַ הױכן הוט מיט זיבן

פּאַװע־פֿעדערן װי בלאָע

230

לאַנגע דינע פֿלאַטער פֿלאַמען;

אױף די פֿינגער טראָגט ער רינגען

פֿול מיט גרױסע אײדלשטײנער

רעגנבױגנדיק צעבליצטע;

שמאָלע הױזן טראָגט ער, גרינע,

235

דורכגעװעבט מיט זילבער־פֿעדעם

און אין האַנט – אַ בײַטש פֿון לעדער,

אײַנגעשמידט אין בראָנז און קופּער.

שיכּור איז ער קענטיק זײער;

אױף די גראָבע, פֿרעכע ליפּן

240

שפּרינגט אַרום אַ פֿײַכטער שמײכל,

װי אַ זשאַבע אױף אַ ברעטל.

– הער באַראָן פֿאָן פּאַן פּאַנטאָפֿל! –

שטעלט ער פֿאָר זיך פֿאַרן אַלטן,

קלאַפּנדיק זײַן גלאָז אָן גלעזל

245

פֿון דערשטױנטן גוטאַמינגאָן,

טרינקט ער הילכיק, נאָכער זאָגט ער:

– װאָס איז דײַן באַגער? – און כ'גיב דיר!

איך בין איצט אין אַ זײער זײער

אויפֿגעלײגטער, גוטער שטימונג

250

און דײַן יעטװידער פֿאַרלאַנג װעט

מאָמענטאַל פֿאַרװירקלעכט װערן...

שטאַמלט גוטאַמינגאָ שױן װי

דורך אַ נעפּל פֿון פֿאַרגעסונג:

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

255

– עװיגינגאָ? – פֿרעגט ער איבער

דער פּאַרשױן באַראָן פּאַנטאָפֿל –

װאָס איז דאָס?... אַזאַ מין חיה?

פּרעהיסטאָריע?... מיטלעלטער?...

עװי... גינגאָ... עװיג... עװיג...

260

אַ גערמאַניש װאָרט... איך װײס שױן...

גערמאַניסטיק... גוט, באַקומסט עס!

כ'װעל דיר אָנשרײַבן אַ בריװל

צו מײַן פֿרײַנט געהײַמראַט געטע,

האָמאָנוקלוס און הער פֿאַוסט.

265

נאָך אַ שטעמפּל װעסטו גײן צום

מעסיע נאַפּאָלעאָן פֿון פֿראַנקרײַך,

קיניג איבער פּרײַסן, שפּאַניע,

און קאַטאַראַ בלינדעקישקע;

די צעטײלונג פֿון אײראָפּע

270

װעט דיך פֿערטלען אין שװעצאַריע,

פֿו, עס דרײט זיך מיר אין קאָפּ שױן

װי די ערד אַרום די זון־שײַן!

נאָך דער לעצטער עקספּעדיציע,

אין אַ פֿלעשל פֿון שאַמפּאַניער,

275

פֿעסט פֿאַרקאָרקעװעט אין פּױלן

פֿון אַ װילדן װיצע־קעניג

איבער אַפֿריקאַנער ליטע,

בײַ נאַפּאָלעאָן אין װעסטל,

אױפֿן אינדזל קראַנקעכיענע –

280

ליגט ער און ער דרימלט רויִק

אין די װיקעלעך פֿון כעמיע,

אױף אַ שליטן פֿון אַ גענעץ –

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

גוטאַמינגאָ האָט גענומען

285

ס'בריװל צום געהײַמראַט געטע

און געלאָזט זיך אױף די װעגן

קײן גערמאַניע און קײן װײַמאַר,

נאָר דער װעג איז לאַנג און גליטשיק

און ער פֿירט אַראָפּ אין טאָלן.

290

געטע איז שױן לאַנג געשטאָרבן,

קאַרל מאַרקס איז שױן געקומען,

אַרבעטער אין רױטע בלוזעס

פֿלאַטערן אין קאַמף אױף גאַסן.

פֿעלקער גרײטן צו מלחמה,

295

פּאַנצער־שיפֿן, טױט, שגעון.

גוטאַמינגאָ איז פֿאַרמאַטערט

שױן פֿון לאַנגן גאַנג, ער װיל שױן,

אױסציִען די קאַלטע בײנער,

שלאָפֿן, שלאָפֿן, טױב און אײביק.

300

נאָר די ערד – זי לאָזט ניט שלאָפֿן,

פֿול איז זי מיט גרױל און פֿײַער.

מתים־בערג אױף אַלע פֿעלדער,

שטײט אין מענטשן־פֿלײש פֿאַרזונקען.

ס'קלאָגט די ערד, געשענדט, דער הימל

305

װײנט מיט באָמבעס און מיט שיפֿן.

אײן סעקונד נאָר װערט עס העלער –

מאָסקװע פֿליט – אַ פֿײַער־פֿױגל,

פֿליגלען־ברײטע פֿינף־יאָר פּלענער

און דער עק – אַ שװערע פֿאָנע

310

אײַנגענעצט אין בלוט פֿון העלדן.

מיטן שטױב פֿון טױזנט װעגן

קומט קײן מאָסקװע גוטאַמינגאָ.

אױפֿן רױטן פּלאַץ אין אָװנט

שטײט ער פֿאַרן טױטן לענין

315

און ער שמײכלט און ער פֿליסטערט:

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

װאָס־זשע רעדסטו? װאָס־זשע שילטסטו? –

זאָגט דער װאַך־סאָלדאַט צום אַלטן –

װאָסער מינגאָ? װעלכער שמינגאָ?

320

דאָ איז נאָר דער חבֿר לענין

און איך היט אים! טראָג זיך װײַטער.

גײ צום חבֿר מיראָגרײַעװ,

ער װעט דיר שױן אַלץ דערקלערן...

עװיגינגאָ... עװיגינגאָ...

325

דאַנקט דער אַלטער און ער לאָזט זיך

צום פּראָפֿעסאָר מיראָגרײַעװ.

אַלע װײסן און מען װײַזט אים:

דאָרטן אױפֿן הױכן בערגל

שטײט אַ זײַל, אַ ריז, אַ טורעם,

330

דרײען זיך אַרום די װאָלקנס.

אינעװײניק אין דעם טורעם

גײען טישן, מענטשן, קינדער,

פֿון מעטאַל, פֿון פּעלץ און װאַטע.

דער פּראָפֿעסאָר אין אַ פּעלצל

335

עסט אַ פֿלױם פֿון דער לבֿנה,

רעדט זיך מיטן מאַרס און װיצלט

זיך מיט דער פּלאַנעט װענערע.

אױף אַ שפּוליק בײַ זײַן אױער

דרײט זיך אונדזער ערד אַרומעט,

340

שטערן קוקן אין די פֿענסטער,

שיטן זיך און לאַכן ליכטיק.

– אָ, װאָס מאַכסטו, גוטאַמינגאָ?

אַלט־געטרײַער פֿרײַנד, װאָס מאַכסטו?

און װאָס מאַכט דײַן זון, דער ליבער

345

מיטן נאָמען עװיגינגאָ?

גוט, איך װעל דיר מאַכן ייִנגער.

זעץ זיך, רו זיך אָפּ אַ רגע –

און ער עפֿענט אױף אַ קאַסטן

פֿול מיט לעבעדיקע הערצער:

350

קלײַב זיך אױס אַ האַרץ, מײַן ליבער,

קלײַב זיך אױס אַ האַרץ, נו גיכער:

פֿאַרטיק! אײַצטער װערסטו ייִנגער!

קרעפֿטיקער, געזינטער, פֿרישער,

שטעל זיך צו דער אַרבעט, פֿלינקער!

355

ביסט אַן אַרבעטער געװאָרן!

איצטער װילסטו פֿליגלען? – ביטע!

נאָר װאָס דאַרפֿסטו, חבֿר, פֿליגלען?

זעץ זיך אין האַרמאַט, איך גיב אַ

שאָס – דו פֿליסט צו אַלדע העלן!

360

אָט ביסטו אױף דער לבֿנה,

סמעטענע איז דאָ דער באָדן,

און אָט ביסטו אױף דער זון שױן,

זיס איז זי און געל װי האָניק.

כ'טונק דיראָפּ אין װוּנדערװאַסער –

365

און אַ קינד ביסטו אַ נאַקעטס,

קלײנע פֿליגעלעך װי בלעטלעך –

אוּן דו פֿלאַטערסט צװישן שטערן

בֿיז דו װערסט אַלײן אַ שטערן.

אײַצטער קום צוריק אַרונטער

370

370. אױיף דער פּראָסטער ערד אַ ביסל.

כּה'פֿלאַנץ דיר אײַן די פֿרישע דריזן,

וּפֿגעהאָדעװעט אין װינום

גומילעקמירום קדחת

וּן דו װערסט אַ ריז, אַ גיבור,

375

375. דו צערײַבסט די ערד אױף אַרבעס

וּן דו קאָכסט אַן אַרבעס־קאַשע,

וּן דו גיסט אַ בלאָז ־־ פֿאַרלעשן

זֿיך די שטערן, די לבֿנה;

םיט דער זון װי מיט אַ זענעפֿט

380

רײַבסטו אײַן דײַן קראַנקע פּלײצע.

פֿינסטער װערט אין אַלע רױמען,

גאָרנישט, נאָר דײַן קראַנקע פּלײצע.

און דו ביסט מיר שױן דערעסן,

נעם איך און איך גיב דיר שמעקן

385

שמעקמיר אום עטומאַרומעט –

און עס װערט פֿון דיר אַ גרײַפּל

און פֿון גרײַפּל װערט אַ פּולװער,

און פֿון פּולװער װערט אַ װינטל,

און פֿון װינטל װערט אַן אָטעם,

390

און פֿון אָטעם װערט אַ בלעזל,

אוןפֿון בלעזל װערט אַ בורבל,

און פֿון בורבל בלײַבט אַ שױמל,

שױמל־שימער־גאָרגל־גאָרנישט;

גאָרנישט װערסטו אין דעם גאָרנישט

395

און איך מאַך אַ נײַעם גאָרנישט,

ערד און װאַסער, זון און פֿײַער,

אַ לבֿנה פֿון אַ בלעכל

און אַ ייִנגל פֿון אַ בעבל.

װערט מיר אומעטיק – צעמאַך איך,

400

װערט מיר טרױעריק – באַשאַף איך

ערד און הימל,

מײדל – ייִנגל,

גוטאַמינגל,

עװיגינגל.

araynfir: The Mendele Review, Vol. 01.008, 12 June 1997