zikhronot

1

... hat der schwed milchomoh gehalten mit hamelech mi dene mark jorum haudau ich kan nit vil chiduschim schreiben weil solches bejaldussi geschehen un alis ein kind das in cheder hat sitzen musen, also beaussau seman senen wir tauch altonah gesessen in eitel daagaus. den es ist gar ein kalter winter gewesen das in nun schonim su kein winter is gewesen, man hat in den schwedischen winter geheissen alsu der schwed aler wegen kene iber kumen weil es su hart gefroren ist gewesen, mit ein malt am schabos kumt di zeokoh der schwed kumt ist noch lemochoraus gewesen senen noch im bet gelegen senen mir nebbich ale aus den beten gesprungen un nakdig un blaus mit uns kinder in mockaum gelafen un likzas eizel sefardijim likzas eizel berger sich musen behelfen alsu senen mer seman meat su gesessen alis entlich owi sal hat mischtadel gewesen, un er ist der erste ben jisroel gewesen der sich wider tauch hamburg gesetzt zu waunen, dar nach alis nach grad hat man weiter mischtadel gewesen das jausser balbatim senen ins mokaum kumen zu waunen, un alsu fast ale balbatim ins mokaum gezogen zu waunen, milwad di vor den geirusch tauch altonah gewaunt haben di senen tauch altonah waunen bliben, tauch aussau seman hat man gar wenik massim an der seroroh gegeben ein idrer hat vor sich azmau mit den selbigen di dar zu sein gesetzt geworen akurdirt, aber wir haben kein beis haknesses gehat bemokaum hamburg un ach gar kein kijumim gehat. ach werak senen su gesessen al pi hachessed min eizoh jorum haudau, bnei jisroel senen doch zu samen gangen un minjon gemacht in chadorim su gut si nebbich geltend haben, aub solches hoeizoh jorum haudau schunt likzas gewusst haben si doch durch di finger geren gesehen aber b'im es geistliche haben gewar geworen haben si es nit leiden wolen un uns nebbich verjagt aus das schichtern schaf ...

2

אין דער זעלביגי צייט האט מאן אן גיפאנגין צו רידן פון שבתאי צבי, אביר אוי לנו כי חטאנו אונ' דאז מיר עש ניט ארלעביט האבין אונ' וויא מיר גיהערט האבין אונ' וויא מיר זיך פאשט איין גבילט האבין. ווען איך גידענק אן דער תשובה וואז פון יונגי אונ' אלטי גישעהין, איזט דאש ניט צו ערשרייבן וויא עש ידועה ומפורסם איזט דורך דען גנצין עולם. אה, רבש''ע, אין דער צייט דאז מיר גיהאפיט האבין דאז דוא דיך, בארים הערציגיר גאט, דיך ווערשט איבר דיין ארים פאלק ישראל מרחם זיין אונ' אונש ארליזין, אלזו האבין מיר וואול גיהאפט אליש וויא אשה דיא דאר זיצט אויף דען גווין שטויל אונ' ערביט זוא מיט גרושי שמערטצין אונ' וויא טאג אפ, אונ' פאר מיינט נאך אל איר שמערטצין אונ' וויא טאג ווערט זיא מיט איר קינד ארפרייאיט ווערין. אביר: נאך אל איר שמערטצין אונ' וויא טאג קומט ניקש אנדרשט אלז דאז זיא איין ווינט גיהערט. אלזו, מיין גרויזר גאט אונ' קיניג, איזט אונש אך גישעהן. מיר האבין גיהערט אונ' אל דיין ליבי קנעכט אונ' קינדיר האבן זיך זער גימיט מיט תפילה תשובה וצדקה דורך דער גנצי וועלט, אונ' דיין ליפ פאלק ישראל זענין אויף דען גיווין שטויל גיזעסין, אונ' נאך אל איר שווארי תשובה תפילה וצדקה דאש זיא ב' ג' שנים זיינין אין גיווין שטויל גיזעסין, איזט דאר נאך ניקש אליש ווינט הרויז גיקומין. לא די דאז מיר האבין דאז קינד ניט זוכה גיוועזין צו זעהין, דאר מיר זיך זוא זער אום גמיט האבין אונ' זוא ווייט זענין גיקומין, דאז מיר אונש גנץ פאר זיכירט האבין גיהאלטין, זענין מיר בעו''ה שטעקין בליבין. מיין גאט אונ' הער דערינטהאלבין פאר צאגין דיין פאלק ישראל דאך ניט אונ' האפין טאגליך אויף דיין בארימהערציקייט, דאז דוא זיא ארליזין ווערשט. אפי' שיתמהמ' אחכה בכל יום שיבא. ווען עש דיין הייליגיר וויל ווערט זיין, זוא ווערשטו דיין פאלק ישראל שונט גידענקין. דיא שמחה וואז גיוועזין איזט ווען מאן כתבי' האט גיקראגין דאז איזט ניט צו בישרייבן. דיא מיינשטי כתבי' דיא קומן זיין, האבין דיא ספרדיי' ביקומן, זוא זענין זיא אלי צייט מיט אין איר בית הכנסת גנגין אונ' לשם גילייאיט. זענין טייטשי, יונג אונ' אלט, אך אין איר בית הכנסת גנגין. אונ' דער פורטיגיזין יונגי גיזעלין האבין זיך אלי מאלט אין איר בעשטי קליידיר אן גיטאן, אונ' איין אידריר האט זיך איין גרינין בראטין זיידין באנד אום זיך גיבונדין – דאז איזט שבתאי צבי זיין ליברייא גיוועזין. אלזו זענין זיא אלי בתופי' ובמחולות אין איר ב''ה גנגין, מיט שמחה כשמחות בית שאיבה דיא כתבים גילייאיט. טייליש האבין נעביך אל דאז איריגי פאר קאפט, הויז אונ' הויף, אונ' אליש גיהויפט דאז זיא אלי יום זולין ערליזט ווערדין. חמי ע''ה האט צו האמיל גיוואנט. אלזו האט ער משם עוקר דירה גיוועזין אונ' זיין הויף אונ' הויז וכלי בית מאלה כל טוב אליש שטיהן לאזין אונ' איזט לק''ק הילדסום גיצאגין צו וואנין אונ' האט אונש לכאן המבורג ב' גרושי פעסיר מיט אליר הנט ליינין צייק גשיקט אונ' דרין איזט גיוועזין פון אליר הנט עסין שפייז כגון ערביזין, (בונין), דערפלייש אונ' זונשטין אנדרי גראמפילשפייז פון קוועטשיך שניץ, אליש זוא וואש זיך ווארין קאן, דען דער גוטי מאן ע''ה האט גידאכט מאן ווערט כפשוטה מן המבורג לארץ הקודש פארין. דיזי פעסיר זענין וואול יותר אליש א' שנה בביתי גישטאנדין. ענטליך האבין זיא מוראה גיהאט דער פלייש ושארי זאכין ווערין מכולה גין, האבין זיא אונש גישריבן זולין דיא פעסיר אויף מאכין אונ' וואש עסין שפייז איזט הרויז נעמין, דאש דאש ליינין גיצייק ניט מכולה ווערט. אלזו עש וואול ג' שני' גישטאנדין אונ' אליש גימיינט זולטי עש צו זייניר רייז ברויכן. אביר דעם היכשטין האט עש נאך ניט גיפאלין. מיר ווישן וואול דאז עש אונש דער היכשטי האט צו גיזאגט, אונ' וועןמיר גנץ פרום ווערין פון גרונד אונזיר הערטץ אונ' ניט זוא ביז ווערין, זוא ווייס איך גוויז דאז זיך המקום [ב''ה] זולט איבר אונז מרחם זיין דאש מיר נור זולין האלטין ואהבת לרעיך כמוך. אביר גאט זאל זיך ארבארמין, וויא מיר דאש האלטין! דיא קנאה, דיא שנאות חנם דיא מנקין אונש איזט! דאז קאן קיין גוט טון. דען נאך דוא, ליבר הער גאט, וואז דוא אונש האשט צו גיזאגט, דאז ווערשטו קיניגליך אונ' גינעדיגליך האלטין. אויב עש זיך שונט וועגין אונזרי זינד ווילין זוא לנג פאר ציאיט, זוא ווערין מיר עש דאך גוויש האבין ווען דיין: גיזעצטי צייט איזט. אונ' דרויף וואלין מיר האפין אונ' ביטין צו דיר, גרושין גאט, דאז דוא אונש איין מאלט מיט דער גאולה שלימ' זולשט משמח זיין.

... In der selbige Zeit hat man angefangen zu redn fon Shabtai Zvi, aber oy lanu ki chatanu un das mir es nit erlebet haben un wie mir gehert haben un wie mir sich fast eingebilt haben. Wen ich gedenk an der tshuva was fon junge un alte geshehen, ist das nit zu ershreiben, wie es jodea umefursam ist durch den ganzen olam. Ah, rabeinu shel olam, in der Zeit das mir gehofet haben das du dich, barim- herziger Got, dich werst iber dein arim folk Israel meracham sein un uns erleisen, also haben mir wol gehoft ales wie isha die dor sizt oyf den gewin stoyl un erbet so mit grose shmertzen un wie tag af, un fer meynt noch al ir shmertzen un weh tag wert si mit ir kind erfreyet weren. Aber: nach al ir shmertzen un weh tag komt niks andres als das sie eyn wint gehert. Also, meyn groyser got un kenig, ist uns ach geshehen. Mir haben gehert un al dein libe knecht un kinder haben sich ser gemet mit tfila tshuva vezedaka durch der ganze welt, un dein lip folk israel senen oyf den gewin stoyl gesesen, un nach al ir shwere tshuva tfila vezedaka das si 2, 3 shanim senen in gewin stoyl gesesen, ist der niks als wint heroys gekomen. Lo di das mir haben das kind nit soche gewesen zu sehen, der mir sich so sehr um gemit haben un so weyt senen gekomen, das mir uns ganz fersichert haben gehalten, senen mir bo''h shteken bliben. Meyn got un her derenthalben fer- zagen deyn folk israel doch nit un hofen täglich oyf deyn barimherzikeyt, das du sie erlesen werst. Afi shitma echake bekoljom sch'jawo. Wen es deyn heyliger will wert seyn, so werstu deyn folk israel sont gedenken. Die simche was gewesen ist wen man katwe hat gekregen das ist nit zu beshreyben. Die meynste katwe di komn seyn, haben die sefarde bekomen, so senen sie alezeyt mit in ir beit hakneset gengen un lesham geleyet. Senen teitsche jung un alt, auch in ihr beit haknesset gengen. Un der portigisen junge geselen haben sich ale malt in ir beste kleider an getan, un eyn ajedrer hat sich ein grinen breitn seiden band um sich gebunden - das ist Shabtai Zvi seyn livrei gewesen. Also senen si ale betofe uvemecholot in ir b''h gingen, mit simcha k'simchot beit sch'iwa die kotvim gelesen. Teilish haben nebbich al das irige ferkoft, hoys un hoyf, un ales gehoft das si ale jom solen erlest werden. Chami a''h hat zu hamel gewont. Also hat er mesham oker dire gewesen un seyn hoyf un hoys vekle beit maale koltov ales shtehn lasen un ist lk''k hildsum gezogen zu wonen un hat uns lekan hamburg 2 grose Feser mit aller hant leinen zeik geshikt un drin ist gewesen fon aller hant esen shpeis kegon erbesen, (bonen) derfleish un sonsten andre grampelshpeis fon kwetshech shniz, ales so was sich waren kann, den der gute man a''h hat gedacht man wert k'pshuta min hamburg le eretz hakodesh faren. Dise Feser senen wol joter ales 1 shana bebeiti geshtanden. Entlich haben sie more gehat der fleish veshare sachen weren mechole gen, haben sie uns geshribn solen die Feser oyf machen un was ist speys ist heroys nemen, das das leinen gezeyk nit mechole wert. Also es wol 3 shane geshtanden un ales gemeint solte es zu seyner reis broychn. Aber dem hechsten hat es noch nit gefalen. Mir wisn wol das es uns der hechste hat zu gesagt, un wen mir ganz frum weren fon grund unser hertz un nit so bes weren, so weys ich gewis das sich hamakom [b''h] solt iber uns merachem seyn das mir solen halten veahavta lereacha kamocha. Aber got sol sich erbarmen, wie mir das halten! Die kine, die sin'ot chinam di mankin uns ist! Das kann keyn: gut tun. Den noch du, liber her got, was du uns hast zu gesa<g>t, das wers tu keniglich un genediglich halten. Oyb es sich sont wegen unsre sind wilen so lang ferz iet, so weren mir es doch gewis haben wen deyn: gesezte zeyt ist. Un droyf wollen mir hofen un biten zu dir, grosen got, das du uns eyn malt mit der ge'ule shlim' solst mesimche seyn.