Reynke de Vos

Dat verde boek

_________________________________________________________________

Dat verde capittel.

SEet, heren, wy gyngen buten den wegen

5880

Vnder dem berghe, dar wy segen

Eyn düster hol, deep vnde lanck.

Isegrym was van hunger kranck,

Wente ik sach en ne so sath,

He hadde gerne meer ghehath.

5885

Ik sprack: «dat hol, dat ik yw wyse,

Id feylt nicht, gy vyndet dar spyse.

De dar wonet, dat schal nicht feylen,

De mod wat spyse myt vns delen.»

Do sprack Ysegrym: «Reynke oem,

5890

Hir wyl ik beyden vnder dem boem.

Gy synt bequemer dar to wan ick.»

Seet, sus wolde he my wysen int stryck.

He sprack, eft ik dar vunde to eten,

Dat scholde ik eme don to wetten.

5895

Ik ghynck dar in dorch eynen ghanck,

Dar vant ik eynen wech, krum vnde lanck.

De anxst, de my dar entstunt,

Wolde ik nicht vmme twyntich punt

Noch eyns anghan; wente dar weren

5900

So vele der suluen leetlyken deren,

Klene, grote, ok eyn deel mynder,

Vnde weren der suluen meerapen kynder,

Wente de meerapynne lach in deme nest.

Ik meende, yd were de düuel ghewest.

5905

Se hadde eyne wyde munt vnde lange tanden

Vnde lange negele an vöten vnde handen,

Ok eynen langen start anghesath;

Ik en sach nü leetlyker dere dan dat.

De yungen weren swart, van seltzener manneren,

5910

Ik meende, dat yd yunge düuele weren.

Se segen my seer gruwelyk an,

Ik dachte: «och, were ik wedder van dan!»

Se was grotter wan Ysegrym was,

Ere kynder weren etlyke na deme suluen pas.

5915

Se legen dar in deme vulen hoye,

(Ik en sach ne leetlyker proye)

Beslabbert wente ten oren to myt dreck:

Id stanck dar alze dat helsche peck.

De warheyt to seggen wolde dar nicht denen,

5920

Wente erer was vele vnde ik allenen.

Ok weren se alle van quadem ghelad,

Hir vmme vant ik eynen anderen rad.

Ik grotte se schone, (dat ik nicht en meende)

Ik leet my duncken, wo ik se kende,

5925

Ik het se medder, de kyndere myne magen.

Ik sprack: «god spare yw to langen dagen!

Dyt synt yuwe kyndere, dat se ik wal.

Help, se behagen my ouer al.

Wo lustych syn se vnde wo schone,

5930

Eyn yslyk mochte syn eynes konnynges sone!

Dar vmme mach ik yw wol louen myt recht,

Dat gy alzus meren vnse slecht.

Grote vraude hadde my dar van ghekomen,

Hadde ik ghewetten van dessen mynen ömen.

5935

Men mach yo to en tyden tor nod.»

Ja, do ik er sodane ere bod,

De ik doch seker nicht en mende,

Do dede se recht, wo se my kende;

Se heet my oem vnde was seer vro,

5940

Doch horet se my altes nicht to.

Nicht schadet my, dat ik se medder heet,

Wo wol my van anxste vthbrack dat swet.

Se sprack to my: «Reynke vrunt,

Weset wylkomen! sy gy ok ghesunt?

5945

Id is my eyne vraude alle tyd,

Dat gy to my ghekomen syd.

Gy syn vroet, gy konen wol leren

Juwe ömkens helpen to den eren.»

Seet, do ik alsodanes horde,

5950

Dat vordenede ik myt eyneme worde,

Dar vmme, dat ik se medder heet

Vnde sparde to seggen de warheyt.

Gherne hadde ik ghewest van dan.

Do sprack se: «om, gy schult nergen ghan,

5955

Gy scholen erst eten eyne gude maltyd.»

Seet, do droch se my vor myt vlyd

So vele spyse, de ik nicht al kan nomen

(My wunderde, wo de dar was ghekomen)

Van herten, van hynden vnde andere wyltbrath.

5960

Ik nam to my vnde ath wol sath.

Do ik was sath vnde hadde ghenoch,

Gaff se my eyn stucke, dat ik myt my droch.

Dat was eyn stucke van eyner hynde,

Dat scholde hebben myn wyff vnde ghesynde.

5965

Seet, hir myt nam ik orloff van er.

Se sprack: «Reynke, komet vaken her!»

Dat louede ik er vnde ghynck wedder vth,

Wente yd enwas dar nicht seer gud:

Id rock dar vaste na der wegen,

5970

Ik hadde vyl na den doet ghekregen.

Id was noch gud, dat yd so vel.

Ik makede my to lopende snel

To deme ghate vth, dar ik in quam,

Vnde do ik Ysegryme vornam.

5975

He lach vnde stende vnder deme boem.

Ik sprack: «wo gheyt yd myt yw, oem?»

He sprack: «nicht wol; ik mod vorderuen.

My duncket, ik mod van hunger steruen.»

My entfermde seer synes vnghelucke

5980

Vnde gaff eme to eten dat sulue stucke,

Dat my ghegeuen was in deme hol.

He ath, ya, dat smeckede eme seer wol.

Des wuste he my do groten danck,

Al is de gunst nu worden kranck.

5985

Isegrym sprack, do he hadde getten:

«Reynke oem, latet my wetten,

We is, dede wonet in deme hol?

Wo ysset dar gheschapen, öuel efte wol?»

Do sprack ik war vnde lerede em dat best.

5990

Ik sede: «dar is eyn seer vuel nest,

Doch spyse der is dar vele.

Wyl gy, datmen de myt yw dele,

So ghaet dar in vnde seet,

Dat gy nicht seggen de warheyt.

5995

Warheyt to spreken möthe gy dar sparen,

Isset, dat gy wol wyllen varen.

De warheyt alle tyd spreken wyl,

Mod ok lyden vorvolgynge vyl,

Mod ok vaken buten stan,

6000

Wan de anderen in de herberge ghan.»

Ik heet ene ghan in dat hol,

He scholde werden entfangen wol.

Wat he dar seghe, he scholde to voren

Spreken, dat se gern wolden horen.

6005

Seet, here her konnynck, dyt weren de word,

So ik en lerede; do ghynck he vord

Vnde dede hir al entyegen.

Heft he dar wes ouer ghekregen,

Dat is vorware syn eghene schade,

6010

Wente he volgede nicht myneme rade.

De grouen pluggen, we se ok syn,

Dar en wyl nene wyßheyt in,

Vp wyßheyt achten se nicht to grunde,

Dar vmme haten se subtyle vunde,

6015

Wente se suluen de nicht vorstan.

Ik lerde Ysegryme to voren an,

Wolde he syck vor schaden waren,

So moste he dar de warheyt sparen.

He antworde my, he wuste dat wol.

6020

Myt des ghynck he in dat hol.

Dar vant he sytten de meerapen,

De alze de düuel was gheschapen,

Myt eren kynderen; he vorverde syk seer.

He reep: «help, wat leetlyker deer!

6025

Synt dyt alle yuwe yungen,

Edder synt se vth der hellen ghesprungen?

Ghaet, vordrencket se! dat is rad.

Wat, böze yar! schal dyt quade sad?

Horden se my, ik wolde se hangen.

6030

Men mochte yunge düuele hir mede vangen,

Wanmen se brochte vp eyn moor

Vnde bünde se dar vp dat roor.

Wo rechte leetlyk synt se schapen!

Dyt mogen wol heten morapen.»

6035

De meerkatte sprack altohant:

«Welck düuel heft yw boden ghesant?

Wat hebbe gy my hir to haffen

Efte wat hebbe gy hir to schaffen?

Synt se eyslyk efte schon,

6040

Wat hebbe gy dar mede to don?

Reynke vos de is doch klok,

De was hir hüden by vns ok;

He sprack, dat desse myne kynder weren

Schone, sedich vnde guderteren.

6045

He heelt se vor syne gheborne vrunde,

Des is nicht meer dan eyne stunde.

Hagen se yw nicht, so se eme deden,

Hir en heft yw yo nemant ghebeden.

Dat segge ik yw, Ysegrym, wylle gy yd wetten.»

6050

Do esschede Ysegrym van er to eten.

He sprack: «langet heer, edder ik helpe yw söken!

Id helpet my beth wan dessen spöken.»

He wolde er spyse nemen myt macht;

Do krech he, dat em was ghedacht:

6055

Se spranck vp en vnde beeth,

Myt eren negelen reet vnde spleeth;

Ere kynder deden des ghelyk,

Se betten, se kleyeden gruwychlyk.

He begunde to hulen vnde to ropen,

6060

Dat blod quam ouer syne wangen lopen.

He satte syk ok nicht tor were

Vnde leep wedder vth hastygen sere.

Do ik ene sach, he was tobetten,

Tokleyet, tospletten vnde retten,

6065

Eme was gheknepen mannich ghat,

Vmme dat höuet was he van blode nat.

Eyn or hadden se eme so gheplucket,

Ja, to degen hadden se ene gherucket.

Ik vrageden, do ik en so sach tokleyt,

6070

Eft he hadde sproken de warheyt.

He sprack: «ik sede, alze ik yd dar vant.

De leetlyke teue heft my gheschant.

Were se hir buten, se scholdet betalen.

Wo duncket yw, Reynke, ere kynder to malen?

6075

Wo slym se syn, wo eyslyk se seen!

Do ik dat sede, do was yd ghescheen,

Do vant ik by er nene gnade.

In vntyd quam ik dar to bade.»

Do sprack ik wedder: «sy gy vorkert?

6080

Alsus en hebbe ik yw nicht ghelerd.

Gy scholden hebben secht, horet my nu:

«Leue medder, wo gheyt yd yw

Vnde yuwen schonen kynderen ghemeyn?

Se synt myne neuen, grod vnde kleyn.»

6085

Do sprack Ysegrym to my wedder:

«Eer ik se wolde hethen medder

Vnde ere kyndere myne neuen,

Ik wolde se eer deme düuele gheuen.

Erer vruntschop hebbe ik neen ghebrack,

6090

Id is dat alder slymmeste pack.»

Seet, vmme dyt Ysegrym entfynck

Sodanen pagyment, alze dar ghynck.

Here her konnynck, merket vnde seet,

Secht he nicht vnrecht, dat ik en vorreet?

6095

Vraget ene suluen, eft yd nicht so was,

Wente he was do dar mede vppet sulue pas.»