Aesthetica

Prolegomena, 1750

______________________________________________________________________________

[1]

PROLEGOMENA.

§ 1.

AESTHETICA (theoria liberalium artium, gnoseologia inferior, ars pulcre cogitandi, ars analogi rationis) est scientia cognitionis sensitivae.

§ 2.

Naturalis facultatum cognoscitivarum inferiorum gradus solo usu citra disciplinalem culturam auctus AESTHETICA NATURALIS dici potest, et distingui, sicuti logica naturalis solet, in connatam, ingenium pulcrum connatum, et acquisitam, et haec denuo in docentem et utentem.

§ 3

Ad naturalem accedentis artificialis aesthetices, §1, usus inter alios maior erit 1) scientiis [2] intellectu potissimum cognoscendis bonam materiam parare, 2) scientifice cognita captui quorumvis accommodare, 3) cognitionis emendationem etiam extra distincte cognoscendorum a nobis pomoeria proferre, 4) bona principia studiis omnibus mansuetioribus artibusque liberalibus subministrare, 5) in vita communi, caetera si paria fuerint, in agendis rebus omnibus praestare.

§ 4.

Hinc usus speciales, 1) philologicus, 2) hermeneuticus, 3) exegeticus, 4) rhetoricus, 5) homileticus, 6) poeticus, 7) musicus e.c.

§ 5.

Obici posset nostrae scientiae, §1, 1) eam nimis late patere, quam ut uno libello, una acroasi possit exhauriri. Rsp. concedendo. Sed praestat aliquid nihilo, 2) eam eandem esse cum rhetorica et poetica. Resp. a) latius patet, b) complectitur his cum aliis artibus, ac inter se communia, quibus heic loco convenienti, semel perspectis quaelibet ars sine tautologiis inutilibus suum fundum felicius colat. 3) Eandem esse cum critica. Rsp. a) est etiam critica logica, b) quaedam critices species est pars aesthetices, c) huic praenotio quaedam aesthetices reliquae paene necessaria est, nisi velit in diiudicandis pulcre [3] cogitatis, dictis, scriptis disputare de meris gustibus.

§ 6.

Obiici posset nostrae scientiae 4) indigna philosophis et infra horizontem eorum esse posita sensitiva, phantasmata, fabulas, affectuum perturbationes e.c. Rsp. a) philosophus homo est inter homines, neque bene tantam humanae cognitionis partem alienam a se putat, b) confunditur theoria pulcre cogitatorum generalis et praxis ac exsequutio singularis.

§ 7.

Obi. 5) Confusio mater erroris. Rsp. a) sed conditio, sine qua non, inveniendae veritatis, ubi natura non facit saltum ex obscuritate in distinctionem. Ex nocte per auroram meridies. b) Ideo curanda est confusio, ne inde errores, quot et quanti penes incurios, c) non commendatur confusio, sed cognitio emendatur, quatenus illi necessario admixtum est aliquid confusionis.

§ 8.

Obi. 6) Cognitio distincta praestat. Rsp. a) Apud finitum spiritum tantum in gravioribus, b) unius positio non est alterius exclusio, c) ideo secundum regulas distincte cognitas directum imus pulcre cognoscenda [4] primum, ex quibus eo perfectior aliquando surgat distinctio, § 3, 7.

§ 9.

Obi. 7) Per cultum analogi rationis, verendum est, ne quid detrimenti capiat rationis et soliditatis territorium. Rsp. a) hoc argumentum est in plus probantibus, quia idem periculum est, quotiescunque perfectio composita quaeritur, ad cautionem incitans, non neglectum verae perfectionis suadens. b) Incultum et corruptius analogon rationis non minus officit rationi severiorique soliditati.

§ 10.

Obi. 8) Aesthetica ars est, non scientia. Rsp. a) Hi non sunt oppositi habitus. Quot olim artes tantum iam sunt simul scientiae? b) nostram artem demonstrari posse, probabit experientia, patet a priori, quia psychologia e.c. suppeditant certa principia, mereri eandem, ut elevetur in scientiam, docent usus, in aliis, § 3, 4 commemorati.

§ 11.

Obi. 9) Aesthetici nascuntur, non fiunt, uti poetae. Rsp. Hor. Ars Poet. v. 408; Cic. de Orat. lib. II, c. 60; Bilfinger in dilucidd. § 268. Breitinger von Gleichnissen, p. 6. Aestheticum natum iuvat theoria completior, rationis auctoritate commendabilior, [5] exactior, minus confusa, certior, minus trepida. § 3.

§ 12.

Obi. 10) Facultates inferiores, caro, debellandae potius sunt, quam excitandae et confirmandae. Rsp. a) Imperium in facultates inferiores poscitur, non tyrannis. b) Ad hoc, quatenus naturaliter impetrari potest, manu quasi ducet aesthetica. c) Facultates inferiores non, quatenus corruptae sunt, excitandae confirmandaeque sunt aestheticis, sed iisdem dirigendae, ne sinistris exercitiis magis corrumpantur, aut pigro vitandi abusus praetextu tollatur usus concessi divinitus talenti.

§ 13.

Aesthetica nostra § 1. sicuti logica, soror eius natu maior, est I) THEORETICA, docens, generalis, Pars I. praecipiens 1) de rebus et cogi­tandis HEURISTICE, Cap. I. 2) de lucido ordine, METHODOLOGIA, Cap. II. 3) de signis pulcre cogitatorum et dispositorum, SEMIOTICA, Cap. III. II) PRACTICA, utens, specialis, Pars II. Utrimque

cui lecta potenter erit res.

Nec facundia deseret hunc, nec lucidus ordo.

Hor. Ars Poet. 40/41

Res sit prima tibi, sit lucidus ordo secunda,

Signaque postremo tertia cura loco.