De pii magistratus officio,

iure ac potestate in religione

et ecclesiis ad verbi Dei

normam reformandis

1596

Textus:

Hartmut Hegeler, Antonius Praetorius - Vom Kirchenreformator

zum Kämpfer gegen Hexenprozesse und Folter in der Wetterau.

De Pii Magistratus Officio - Des frommen Amtsträgers Pflicht.

(Lateinische Originalschrift aus dem Jahr 1596 an Wolfgang Ernst,

Graf von Büdingen, Abschrift/Erfassung des Textes und

deutsche Übersetzung von Burghard Schmanck), Büdingen 2007

Editio digitalis: Hartmut Hegeler

_______________________________________________________________________

Editio princeps

1

GRandia grandiloquis dicam sermonibus acta:

Acta stupenda Dei, grandia facta viri.

2

Verba Dei laetas promens referentia laudes,

Regibus et ducibus nomina digna canam.

3

Arma canant alij, pugnas, caedesque cruentas:

Me pia relligio, me juvat arcta fides.

4.

Quid deceat, quid dedeceat; quid prosit et obsit,

Discernam: Flatu me rege, Christe, tuo.

5

Quaeritur: Anne Duces, rutilantia sceptra gerentes,

Jure sacrum statuant relligionis opus?

6

Quaeritur: An ritus, quos consuetudo recepit,

Corrigier fas sit? fas sit habere novos?

7

Quaeritur: ut forsan possint meliora doceri,

Quilibet an Regi debeat obsequium?

8

Quaeritur: An liceat cervices cogere duras?

Anque rebellantes ultio justa premat?

9

Scinditur ignarum vota in contraria vulgus;

Et doctis lis est: hic negat, ille probat.

10

Lis fuit illa diu, nova nunc certamina crescunt:

Ah! pia libertas vincula dura gerit.

11

Ius cecidit, mos praevaluit, languitque potestas:

Hoc placet; hoc vult, hoc turba profana probat.

12

Verus at interea cultus perit Altitonantis:

Dogmata quin passim vera sepulta jacent.

13

Sordida damnosi bullant fermenta papatus:

Error et errorem gignit ubique novum.

14

Hinc excandescit Divum Pater, atque hominum Rex:

Hinc Mars, hinc mors est, hinc miseranda lues.

15

Hinc est dira fames, nostrique iniuria caeli:

Hinc spes, hinc pietas, hinc ruit orta salus.

16

Ergone res digna est, sacris inquirere libris,

In melius quinam cuncta redire queant?

17

Dignum est. Scripturas, Christus, scrutamini, inquit:

Quaerite; in his latitat vita perennis, ait.

18

Hae lux sunt pedibus nostris, et semita vitae:

Emendant: veram justitiamque docent.

19

Atque en, Sacra tibi solis face clarior astat

Littera, quae ritus non bene quosque probat.

20

Hinc ea: Non facias mihi, quae fecere parentes,

Quae matri, patri quae placuere tuo.

21

Nec facias, quae visa tuo sunt pulcra cerebro:

Humana vane traditione color.

22

Ecce iterum: Statuas prorsus delete profanas;

Altare hostili frangite turpe manu.

23

Quas ego proposui, cunctis proponite leges;

Atque mihi caetum sanctificate sacrum.

24

Forte Propheta venit falsus, mendacia suadens

Hunc fuge, vivere eum nec patiare virum

25

Haec, rogo, quis faciet? habitansne per oppida muros?

Nescia non unquam turbula recta facit.

26

Nonne Magistratus justo mucrone coruscat?

Nonne Dei multo rectius urget opus?

27

Quis sine vi, sine jure suo, sine robore ferri

Falsiloquos vates rite domare potest?

28

Caesaris, aut Regis, Comitis ve, aut Principis ergo

Officij est, jussum ratificare Dei.

29

Scilicet, ut tollant statuas, altaria, leges,

Quas olim fidei gens minus apta tulit.

30

Ut simul ac ritus purgent, pellantque profanos;

Atque suo reddant dogmata sana gregi

31

Iusta sed hic serves hominum discrimina Regum;

Principe de quovis non ea dicta velim.

32

Ursa, lupus, canis, et corvus, leo, simia, vulpes,

Nulla sibi templi sumere jura queunt.

33

Qui bonus est pastor, totum pervadit ovile:

Janua raptori non stat aperta lupo.

34

Ergo regens persona prius sit credula, gnara,

Sit pia, sit veri cognitione potens.

35

Talis si fuerit; minuat, componat, et addat,

Pro ratione rei, pro ratione loci.

36

Codex ille sacer, dubij qui nescius extat,

Recta reformandi norma et amussis erit.

37

Sed petis, ut ratione probem, quod ferre Potentes

De sancta leges relligione queant.

38

Argumenta ingentia sunt vel millia centum;

Sed, quae sufficiant, non nisi pauca feram.

39

Sanctus, et ecce, mihi primum fert Spiritus ipse,                        I.

Ex titulis Regum, nominibusque Ducum.

40

Sunt Dij; sunt terrae Domini; rerumque potentes:

Sunt velut excelsi pignora cara Dei.

41

Sunt Christi Domini; sunt Ordo Deique ministri:

Sunt Satrapae regni praesidiumve Dei.

42

Ecce Magistratus titulos in codice scriptos:

Ipsiusne Dei nomina sancta gerunt?

43

Cur sic? num frustra? Minime: sed nomine doctus

Quisque sui quid sit noverit officij.

44

Scilicet: aeternos Domini Rex quaeret honores;

Hinc sibi; subjectis proderit inde suis.

45

Qui sic? curabit felix Ecclesia crescat:

Crescat vera fides: crescat et obsequium.

46

Muneris ergo boni Regis non ultima pars est,

Si curam sanctae relligionis habet.

47

Constat id exemplis. Aaron, fraterque Moyses                           II.

Gentis Hebraeorum nonne fuere Duces?

48

Hic res civiles tractat; sacer ille Sacerdos:

Attamen hic peragit nil, nisi ut iste jubet.

49

Ille sacerdotes, Levitas ille vocabat:

Is facienda jubet, non facienda vetat.

50

Ille utrosque docet sacras acedere ad aras:

Ille preces gratas; ille holocausta docet.

51

Constituit populo festivae tempora lucis:

Totum disposuit relligionis opus.

52

Nec tamen has rapuit Moses sibi, credite, partes:

A Domino pulsus suscipit illud onus.

53

Tu Moses, ait ipse Deus, mandabis Aroni:

Ille, tuum velut os, publica verba dabit.

54

Tu caput es, lingua ille tua est: tu praecipe leges;

Tu Deus illi sis, ille Propheta tuus.

55

Si iam Dux populi Moses praescribit Aroni;

Atque Dei jussa caetera quaeque facit.

56

Ergo Magistratus noster, si quippe fidelis,

Iure sacros ritus, dogmata jure probat.

57

Et nova se prodit ratio; non tempseris illam:                              III.

Dixeris haud ipsum desipuisse Deum.

58

Lex ubi scripta recens trepidante cacumine montis

Personuit, cuinam? cui data, quaeso, fuit?

59

Omnia continuit tabulis distincta duabus:

Haec civilia fert, altera sacra docet.

60

Sed dic: Pontifici commissa est altera Aroni?

Tradita num Mosi est una tabella Duci?

61

Non puto: Sed Mosi, Mosi uni tradidit ambas,

Ut tabulae custos ille utriusque foret.

62

Ergo hodie Reges sacros disponere cultus

Non minus, ac plebi dicere jura, decet.                                IIII.

63

Addo; quod et quenquam sacrum conscendere montem

Noluit, ut Mosen Numen adesse jubet.

64

Hinc scio, velle Deum: Nemo sibi sumere templi

Ius ausit: Summi munus id esse Ducis.

65

Scilicet: in vero cultu si manserit idem:

Et stiterit pura cognitione pedem.                                           V.

66

Denique, si qua queunt simili ratione minores,

Tune ea majores posse negare voles?

67

At pater et mater, non laeso Numine, prolem

Instituunt sancta relligione suam.

68

Gnaviter exacuunt magni praecepta Jehovae:

De gestus forma regula nulla datur.

69

Nunc si incipiunt, aliter mox caetera formant:

Si bene, quo fiat, nolo rogare, modo.

70

Esto ea Principibus libertas, atque potestas;

Totius patriae quos decet esse patres.

71

Quae pia sunt, quae vera patent caelestia quae sunt,

Sit satis, ut recte proposuisse velint.

72

Nemo hominum ritus vane cunctetur inanes:

Non id, quod foris est; pectora sancta iuvant.

73

At vos, summa quibus caelo permissa potestas;

Et jus purgandi templa scholasque datur,

74

Discite, possitis rectum discernere curvo:

Ne quis pro falsis dogmata vera premat,

75

Ne quis deceptus tenebras pro luce refundat:

Ne quis pro caelo tartara maesta paret.

76

Si vis doctrinae formam reparare priorem,

Illius antiquum noveris ipse caput.

77

Omnia perquiras, bene volvas, atque revolvas:

Biblia cum magna sedulitate legas.

78

Sic Deus ipse: sua novus ut Rex sederit arce,

Hanc legem secum semper ubique gerat.

79

Donec in his terris vitali vescitur aura,

Hanc legat, hanc cupide discat, et ipse notet.

80

Heroi, Israel partos qui dividit agros,

Vox ea sensibili seria in aure sonat:

81

Iste liber Legis nunquam tuo ab ore recedat:

Sed mediteris eum nocte dieque simul.

82

Sic mediteris, ut observes, quae jussa capessis:

Sic tibi felices fas erit ire vias.

83

Rex puer ille Ioas vix septem vixerat annos:

At gravis est sacro Codice dextra manus.

84

Cur hoc? nempe Ducem sacer hic liber admonet omnem,

Ut faciat summi nil nisi jussa Dei.

85

Sedulus ut quaerat, quae sint pia dogmata Vatum:

Et quae sint verbo congrua verba sacro.

86

Pellat ut errorum tenebras, et nobile verum

Norit, et hospicium curet habere suum.

87

En, concessa Duci non infinita potestas:

Terminus est vitae, terminus imperij.

88

Dirigat ergo Dei verbum, subjectus eidem:

Non Deus ipsi, sed pareat ipse Deo.

89

Ipse ubi iam factus sapiens, verique peritus;

Quae didicit, videat, qua ratione serat.

90

Non etenim modium subter lux conditur ardens;

E candelabro splendet in antra domus.

91

Inquirat, vocet, excipiat, petat undique multos,

Qui valeant verbum rite secare Dei.

92

Qui possint sano fidei sermone rebelles

Arguere, et plebem recta docere rudem.

93

Qui non pugnaces, placidi: pravos tolerantes,

Non pravi: lenes, bile furente leves.

94

Pascere qui norint agnos, depascere nolint:

Qui gravidas cogant non petulanter oves.

95

Debile qui portent; quaerant, quod vallibus errat:

Qui reparent aegro pharmaca sana gregi.

96

Qui pecus infenso vigiles tueantur ab hoste:

Opponant rapido, pectora fida lupo.

97

Tales inquirat Princeps sua templa reformans:

His instaurandae est anxia cura domus.

98

Tales constituat plebem revocare misellam;

Quae ducibus caecis non bene ducta fuit.

99

Talibus incipiat sanctam purgare cathedram;

Quae fuit impuro dogmate spurca diu,

100

Hi Sacramentis primas si reddere formas

Obtineant, citius labitur inde Papa.

101

Hac ratione pius Mosis successor Hebraei

Collapsum fertur restituisse sacrum.

102

Omnia, quae fuerant conscripta volumine legis,

Omnia praeconis praelegit ore sui,

103

Astant Praefecti; Seniores protinus astant:

Astant conjuncti femina, virgo, puer.

104

Astant tota cohors; major, minor, advena, civis:

Auribus auscultant; verba relecta notant.

105

Regia scepta ferens, fingens pia carmina, David,

Quem probat, et cujus comprobat acta Deus:

106

Fidos constituit tota regione Ministros,

Qui doceant Sancti nomen ubique Iovae.

107

Iosaphat ille pius sacras cito visitat aedes,

Levitis missis Principibusque suis.

108

Abrogat apta minus; quae sunt pravata, repurgat;

Legis et ad normam, quae meliora, docet.

109

Sic Salomon, sic Ezechias, Assa, Iosias:

Et quos enarrant secula prima Duces

110

Hac ratione olim regali sede sedentes

Constituere pium relligionis opus,

111

Sed (quod quisque notet rerum moderamina gestans)

Ne pereat tantus, sedula cura, labor:

112

Nuntia vox Legis vacuas ne rumperet auras:

Concio mox plebis tota coacta fuit,

113

Publica vox populum longis compellit ab oris,

Ut docili verbum condat in aure sacrum.

114

Sic Israelem crebris hortatibus urget,

Qui Dux antiqui sanguine Nunis erat.

115

Huc, ait, o fratres, huc huc accedite: adeste:

Exaudite mei verba diserta Dei.

116

Euge timete Deum; Magno servite Jehovae:

Sincero solum corde colatis eum.

117

Sic David pleno compellat gutture gentem:

Audite, o pueri, quae pia verba loquar.

118

Huc agite, huc pueri, huc ad me, mea cura, venite:

Vestra docebo pie corda timere Deum.

119

Eia, venite, alacres, grato celebremus honore,

Quem regem, et nostrum novimus esse Patrem.

120

Hactenus exemplis convici pluribus illud,

Quod temere passim turba maligna negat.

121

Nempe, Magistratus nativo jure creatos

Emundare pie templa decere sua.

122

Singula componens rursum nunc colligo membra;

Ordine quo pateat Principis officium.

123

Sedulus inquirens verum sacra Biblia lustret;                              I.

Ut videat recta cognitione Deum.

124

Inde quod errorum tenebris non cernit opacum,                        II.

Altisona plebem voce docere velit.

125

Quisque dabit tandem patulas ut praebeat aures:                      III.

Exemploque suo subdita corda trahet.

126

Altera nunc restat solvenda hoc Quaestio versu;

Quae partes etiam continet ipsa duas.

127

Scilicet: An liceat cervices cogere duras?

Anque rebellantes ultio iusta premat?

128

Hic lis, hic turpis surgit dissensio; mordet

Hic os; hic contra vertitur ipse stylus.

129

Ast ego sim tantum divino percitus oestro;

Simplex sim, facilis, pacificusque bonis.

130

Puras perspicua mentes brevitate docebo,

Hac re quid fas sit, quid sit eaque nefas.

131

Dico Magistratum, divino jure, petulcos

Cogere, qui temnunt relligiosa sacra.

132

Dico, rebellantes, fracta cervice subactos

Iure suas paenas, pro ratione, pati.

133

Anne Magistratus custos utriusque tabellae

Legis? et utramvis vindicat ense dato?

134

Qui posset Legis tabulam servare priorem,

Ni transgressores poena maneret atrox?

135

Leges ferre Duces de Relligione, probavi:

Qui tulit, an leges exequiturne suas?

136

Augurium Deus atque Magos jubet ipse necari;

Blasphemos; fictos qui coluere Deos:

137

Quique profanarunt alienis Sabbatha rebus:

Et qui Pontificem privat honore suo.

138

Ast hi transsiliunt tabulae mandata prioris?

Atque pia tantum relligione vacant.

139

Ergo illis similis multa, vel carcere digni:

Fas est, hos etiam vel graviora pati.

140

Sed, rogo, quis statuet poenas! quisve exiget illas?

Anne Magistratus sceptra, forumque tenens?

141

Sic fecere pij, quondam moderamina rerum

Gestantes summa cum probitate, viri.

142

Moses, prae reliquis clarus, mucrone peremit,

Quos verum vidit deseruisse Deum.

143

Levitisque, suis socijs, ait: o bene, fratres

O bene sic factum! sic sacra vestra manus.

144

Sacra manus Domino, gladium quae strinxit acutum

In prolem, in fratres, in sociosque suos

145

Mosen Rex imitans, incensa profana parantes

Mactat in altari, non sine laude suo.

146

Fervidus Assa jubet finire in sanguine vitam,

Qui solum Abrami non coluere Deum.

147

Persa novum templum mandans reparare Darius,

Et pia coelesti reddere vota Deo:

148

Quisquis hoc, inquit, opus sacrum remoratur, ab alta

Hunc trabe suspensum turpe perire volo.

149

Sic Artaxerxes: Legis transgressor iniquus

Exilio, multa, carcere, morte reus.

150

Rex Babylone potens, miraclo territus, inquit:

Hic verus Deus est; hic Deus ille potens;

151

Quisquis in hunc petulans fuerit blasphema locutus,

Is male dispereat; vasta sit ipsa domus.

152

Ipse Dei populus propria de gente profanos

Promerita Regem perdere morte petit.

153

Haec, nisi (quod procul est) fallant exempla priorum;

Et nisi nunc vane Lex prior illa sonet:

154

Colligo, quod liceat cervices cogere duras:

Quodque rebellantes ultio justa premat.

155

Nec mihi quis regerat: Nova nunc Ecclesia non sic

Aedificanda, fuit ceu prior illa vetus.

156

Nam Christi exemplum, sinuosa sophismata tundens

Omnia consignat, pondus habere facit.

157

Illene Zelotes, ubi Rex ingressus in Urbem,

Fune flagellatos eijcit aede sacra.

158

Nonne viros, avide nummis sua lucra petentes,

Effuso graviter multat in aere satis?

159

Et quorsum dixit: Compelle intrare? (volentes

Non compelluntur) sit mea plena domus.

160

Ergo, age, quisquis habes vires, qui regna gubernas;

Simplicis et plebis frena regenda tenes:

161

Magnorum prudens imitare exempla virorum,

Nec Christi pudeat perpia facta sequi

162

Suaviter introduc pavidos, comitare volentes,

Nec dubita stantes trudere; Coge truces,

163

Hoc pacto cultum Domini qui promovet, ille

Facta Magistratus nomine digna facit.

164

O utinam nostris hodie temporibus essent

Moses, Iosias, Esdra, Darius, Asa!

165

O utinam populus iam nunc ferveret, ut olim

Ferbuit, et ventres nollet habere putres!

166

Ast, heu! disperijt zelus vehementior, eheu!

Sincerus perijt relligionis amor.

167

Sancta procul pietas Regum nunc exulat aulis:

Urbe repulsa fides, exul oberrat agris.

168

Blanda nimis passim nunc indulgentia regnat:

Vellitur impune relligionis honor.

169

Plectuntur fures miseri, plectuntur (et aeque)

Perjuri, moechi, Sagaque, praedo, latro.

170

Secure nimium, violant qui Sabbatha, vivunt:

Vivunt, qui vane Numina sancta vocant.

171

Hic aut nil prohibent Leges; aut, si data lex est,

Connivet; et vix est, qui mala facta luat.

172

Si civis civem, Satrapam si rusticus urat;

Est hic grande nefas; vincula quaeque patent.

173

At si Maiestas temere divina petatur;

Omni tunc fas est parte levare reum.

174

Hic si quis tangat Montes, mox fumus ubique est:

Est ferus haec carpens; non homo: pelle pecus.

175

Haec plebis vox est, haec lex est Praesidis: ah, vult

Pulvis iners magno dignior esse Deo.

176

Hinc ita decrescit sanctorum Ecclesia semper;

Hinc tanta impietas, barbariesque gregis.

177

Hinc tantae aerumnae superillabuntur in horas:

Hinc saevae pestes, hinc fera bella, fames.

178

Hinc stygias Princeps citius descendit ad undas:

Hinc pagi, hinc urbs, hinc Regna opulentia ruunt.

179

Evigila, evigila, gladio qui cinctus ab alto;

Temnentem Divos argue, plecte, mone.

180

Hoc nisi praestiteris, gladio male abuteris; atque,

Impius ut pereat, maxima culpa tua est.

181

Nullus Evangelio locus est, ni summa potestas

Praeparet; Ergo, ubi non praeparat, illa feret.

182

Nec tamen esse velis (nolis errare) Tyrannus,

In miseram plebem quem furor hirtus agat.

183

Qui praeceps subito gelidas demittat ad umbras;

Ignaros, minus et quos videt et esse pios.

184

Libera namque fides: pietas hanc vera sequetur:

Non vi, caelesti flamine mota venit.

185

Hoc tantum, quod jure potes; vaga schismata tolle:

Tolle quod Idolis huc fuit usque sacrum.

186

Postea salvificae fidei da nobilem verbum:

Subditus externum praestet et obsequium.

187

Scilicet, ut sacros pulsus, ni sponte, frequentet

Caetus, et saltem paucula verba notet.

188

Sic bene compellis (satis est) intrare vocatos:

Te decet hoc: Dominus caetera forte dabit.

189

O pius hic Princeps! o terque quaterque beatus!

Hac ratione pia qui sua sceptra gerit.

190

Cui commissa Deo sic est plebecula cordi:

In Domini laudes quem iuvat esse Ducem.

191

O populus felix! nimium locus ille beatus,

Quem bene, quemque diu Dux regit ille pius.

192

Hic lex, hic pietas, hic pax, hic prospera vita:

Hic lac, et hic favus est, hic bona cuncta fluunt.

193

Hic honor, hic decus est, hic hic Respublica floret:

Hic Duce cum forti praesidet ipse Deus.

194

Talia contingunt populis non omnibus: illis

Talia contingunt, queis Deus ipse favet.

195

Ergo Isenburgum felix, Buddingia felix,

Felix Burstenium: nunc tibi cuncta favent.

196

Exulta: affectu tacito laetare, forisque

Laetitiae nobis da nova signa novae.

197

Nam tibi nunc demum verae lux orta salutis

Illucet, nebulis quae fuit acta nigris.

198

Amplas nunc aperi portas, Rex gloriae ut intret:

Pande fores, hospes Rex volet esse tuus.

199

Est prope Rex, Christus, pugno tua ad ostia pulsat:

Limina iam calcat, surge aperique fores.

200

Gratulor adventum, Rex optime, salvus inito:

Gratulor hospitio, Rex bone Christe, tuo.

201

Illustris generose Comes, Comes o pie, multa

Cognitione gravis, nec probitate levis

202

O Wolfgange Erneste, simul tibi gratulor: Eja,

Inclytus ille hospes stat prius arce tua.

203

Affulsit primum tibi fax praeclara salutis;

Te duce, nunc plebi lux venit illa tuae.

204

Hoc pietatis opus, Germano hoc Principe dignum:

Claro facta facis nomine digna tuo.

205

Macte pia virtute Comes, sic perge; reforma,

Oppugnare vides quae tibi cunque fidem.

206

Respice vicinos Comitesque Ducesque, priores

Qui sua purgarunt templa, scholasque suas.

207

Nempe Palatinos multis numerabis ab annis

Fridricus primum Tertius, ille pius.

208

Post Casimirus item, nulli virtute secundus,

Ter pius, atque pio qui genitore satus.

209

Sic Fridericus item tranquillo hoc nomine Quartus,

Cuius in aeternum sit benedicta domus.

210

Sic quoque Saxoniae caepit Dux, o pia proles!

Sic Benthemensis Newnariaeque Comes.

211

Nassovij, Hannovius, Solmenses, et Witekenstein,

Ascaniaeque Duces; dogmata pura serunt.

212

Quorum nunc toto passim celebrantur in orbe

Nomen, et aeternum disperijsse nequit.

213

Sic Wolfgang patruus, (vivat fortissimus Heros)

Relligionis amans, vir pietate gravis.

214

Iam sex ante annos, ritus direxit aduncos,

Eijciens plane dogmata vana foras.

215

Praebuit exemplum, quod nunc imitaris, et apte

Exardes sacras condecorare domos.

216

Hoc virtutis opus Germano Principe dignum:

Haec pia facta manent stemmate digna tuo.

217

Macte pia virtute Comes, sic pergere perge:

Perge tuam vere nobilitare domum.

218

Semper honos nomenque tuum, laudesque manebunt:

Crescet honos, crescet nomen ubique tuum.

219

Haec tua te celebrans soboles mirabitur acta:

Inque tuas laudes verba nepotis erunt.

220

Macte pia virtute Comes, sic perge; repurga,

Quae latitant alba sub nive tecta mala.

221

Eijce, mista jacent dulci fermenta farinae.

Quae specie recti dogmata sparsa fuge.

222

Quod bene coepisti, vehemens absolvere tenta:

Principij sancti non mala finis erit.

223

Ne metuas, nulli cedas, nec terreat hoc te,

Aspera virtutis quod via: dulcis honos.

224

Gloria post magnos veniet non parva labores:

Splendida non pugnas ante corona datur.

225

Nec te decipiat, quod sunt sermone potentes,

Hactenus insulsum qui rapuere gregem.

226

Verba quid efficiunt? mala res non fit bona verbis:

Magno quod falsum est, indiget eloquio.

227

Vincere non possunt, convicti cedere nolunt:

Interea, qui non vincitur, ille viget.

228

Saepe lacessitur, villas qui transit agrestes,

Voce canum: sed non laeditur ore canum.

229

Voce lacessitur, pravum qui vellit, inani:

Mordet, non sorbet, garrula lingua bonos.

230

Omnibus invictum est, quod tu nunc dogma propagas;

Hoc retinens, unquam nemine victus eris.

231

Ergo, age, propugna verum; collapsa reforma:

Expugna falsum: Sit labor iste tuus.

232

Te sane indomiti cupient laniare Leones:

Te contra flammas evomet ille Draco.

233

Sed frustra: servire Deo si pergis, ut optas,

Te salvum ducent agmina multa Dei.

234

His bene, vive Comes, bene dic, bene fac, bene regna:

Vive, valeque diu, sed bene vive Deo.